Bılbıl kungan göllärgä,
Eç serlären söylärgä,
Kısıp-kısıp söyärgä,
Şaşıp-şaşıp übärgä.
İrennären tiderä—
Utlı yalkın köyderä.
Gölneñ başı äylänä,
Yanıp kölgä äylänä.
Bılbılı gaciz kala:
Kaya barsın, soñ, kaya?!
Arı sugıla, bire sugıla
Berkayda da yäm tapmıy.
Üz gölen taptı— yugalttı,
Başkalarga can tartmıy.
Äy keşelär, yugaltmagız
Bılbıl kunarday gölne.
Göl bılbılsız, bılbıl gölsez
Yäşi almıy, bilgele.
Tüz, yörägem, tüz inde,
Siña tiñ göl yuk inde.
Tik ber mizgel...
Ber süz citä cannı cılıtırga,
Ber süz citä hisne suıtırga...
Küp kiräkmeni soñ keşegä?!.
İnde bulıp küptän onıtılgan
Ber vakıyga töşte isemä.
Avtobusta— mäktäp balaları...
Häyerle yul teläp kuzgaldık.
Bögelmädä, iñ berençe bulıp,
Balalar yortına tuktaldık.
Mäydançık göc kilä: küktä koyaş kölä,
Bersen-berse kua sabıylar.
— Kildelär bit, apa! Kildelär!— dip,
Kuanışıp karşı aldılar.
— Öç yäşleklär. Barısı siksän bala.
Yegermese— tulı yätimnär,
Kalgannarı,— dide tärbiyäçe,—
Ätile-änile yätimnär.
Aznakaydan, Çallı, Möslimnän.
Küçtänäçlär öläşenep bette,
Büläklär dä inde kalmadı,
Cırladık ta, bergä biyedek tä...
Vakıt yagı bezneñ çamalı,
Çıgar yulga taba atladık.
Tik ber mizgel...
Çuar, sılu kızçık
Ayagıma minem sarıldı.
— Oksana— min. Sineñ Oksana,
Alırga kildeñme?! Alsana,
Alıp kitmiseñme?! Äytsänä,
Min— äybät kız. Kaldırmasana!
Äniyem minem! Min bit— Oksana...
Zihenem bette. Sındım, sıgıldım—
Tigez cirdä abınıp yıgıldım.
—Äniyeñ tügel,— diyä almadım,—
Alıp kitäm,— didem— aldadım.
Timer räşätkäle timer koyma,
Ber taktası sınıp kayırılgan.
Üksep kaldı şunda, başın tıgıp,
Kanatları sınık koşsıman,
İ yuksınam şunı, yuksınam.
İ Oksana, bägırem, Oksana!
Kaylarda sin häzer, Oksana!
Tik ber genä häbär birsänä,
Yannarıma minem kilsänä,
Yaralarga däva birsänä,
Çuar, sılu kızçık Oksana.
Sakla üzeñ
Ber Hodayım, sakla Üzeñ
Hagınnan, nahagınnan...
Keşe süze keşe üterä,
Köçsezlärne ul beterä.
Kemnärneñder gaybätennän
Canı sıkrıy, yäşen tügä.
Söyenälär: «Bette!»— dilär,
Kölälär şarkıldaşıp.
Bersen-berse täbriklilär
Übeşep, koçaklaşıp...
Kabıgın yarıp ak kayınnıñ
Tämläp-tämläp su eçälär.
«Sulsın! Kipsen! Korısın!»— dip
Yarsıy-yarsıy ut çäçälär.
Yä, Hodayım! Bir sabırlık!
Köçle bit sin, sılukay!
Bögelmäskä, sıgılmaska
Sakla tamırıñ, kızıkay.
Tırışsalar da cirlärgä
Tirännän alıp lähet,
Añlamıylar: tik kemgäder
Tügel bähet— sinsez bähet.
Kanı sarkıy kayınnarnıñ
Karasınnan, agınnan,
Ber Hodayım! Sakla Üzeñ
Hagınnan, nahagınnan.
Ägär, irkäm, sine yugaltsam...
Saf söyüeñ belän söyenderep,
Yuatasıñ tik sin, yuatsañ.
Küzläremneñ nurı sünär inde,
Ägär, irkäm, sine yugaltsam.
Kaygılarnıñ barsın onıttırıp,
Yılmaytasıñ tik sin, yılmaytsañ.
Serläremne kemgä söylärmen min,
Ägär, irkäm, sine yugaltsam.
Sagışlarnıñ barsın yuıp alıp,
Cırlatasıñ tik sin, cırlatsañ.
Bu dönyada yäşi almam kebek,
Ägär, irkäm, sine yugaltsam,
Yöräkkäyem kütärä almas inde
Ägär bügen sine yugaltsam.
Mähäbbät ul kayçan köçle?
Mähäbbät ul kayçan köçle?
Torır cireñ irken bulsa,
Küktän akça yavıp torsa,
Köç-kuäteñ taşıp torsa,
İkeñ dä sälamät bulsa...
Mähäbbät ul kayçan köçle?
Berençese malay tusa,
Dürt sanı da tögäl bulsa,
Häläl cefeteñ kölep torsa,
Samavırı çıclap torsa...
Mähäbbät ul kayçan köçle?
Östäleñdä kümäç torsa,
Yagarıña ak may bulsa,
Öslärendä balı bulsa,
Aşkazanı tulıp torsa...
Mähäbbät ul kayçan köçle?
Hatın beraz irtä torsa,
Toruıña koymak bulsa,
İndiyskiy çäyeñ bulsa,—
Şundıy ğailä nıklı bula,
Mähäbbäteñ köçle bula:
Tahir-Zöhrä tösle bula.
Şayaru
(Eştän alda kitüçegä)
Öç dip tormıy, durt dip tormıy:
Koyrıgın hiç tottırmıy.
Canıkayı kaş sikertsä,
Çıgıp taya— sekund tormıy.
Yarıy äle sin bar...
Eçläremne ber buşatır idem,
Nik söyläşmi ikän bu räsem?
Sabır itüneñ dä ber çige bar—
Yöräkkäyem, niçek tüzäseñ?
Tuganda uk yazılıp kuyıla, dilär,
Mañgayıña nilär küräseñ.
Kaygılarım diñgez, şatlıklarım— ineş,
Ber üzgärmi tora şul kileş.
Häsrätemne urtak itär idem,
Nigä tınsız kalgan bu räsem?
Yazmışlardan uzmış yuk, dilär bit,
Yazmışlarım şuldır, küräseñ.
Tik ber genä tapkır, soñgı tapkır
Canlı räsem kilä küräsem.
Moğcizalı küzläreñä karap,
Yarıy äle sin bar, diyäsem.
Ana monologı
Min yugalttım anı. Küzläremdä
Ömet çatkıları kabınmas.
Häsrät däryaların kiçkän çakta,
Tayanırday berkem tabılmas.
Tau astınnan çıkkan çişmälär dä
Elekkeçä çelteräp akmaslar,
Minem öçen häzer mäñge-mäñge
Sızılıp alsu tañnar atmaslar.
Sandugaçlar häzer minem öçen
Elekkeçä matur sayramas.
Sayrasa da, barıber yöräkkäyem
Alar telen ber dä añlamas.
İñ äüväle aldıñ söygänemne,
Ä annan soñ yöräk parämne.
Nindi gönahlarım buldı ikän?—
Aldıñ minnän aktık balamnı.
Ul üze dä bala atası ide,
Nigä inde şunı belmädeñ?
Nigä inde beraz kızganmadıñ,
Äz bulsa da gomer birmädeñ?
...«Ättä» diyep böterelä bala,
Nigä küzen açmıy ättäse.
Ülem häsrätennän, gacizlänep,
Huşsız yata rättän änkäse.
...Sineñ öçen cirdä urın yukmıni soñ,
Nişläp şulay taşlap kitäseñ?
Kaygılarım töten bulıp urıy,
Yä, Hodayım, nihäl itäseñ!
Ulım, bäğrem, nigä mine şulay
Kızganmıyça taşlap kitäseñ?
Sınap kara äle
Kitäm inde, kitäm yıraklarga,
Söygän yarım, sinnän ayırılıp.
Kitäm inde, kitäm yıraklarga,
Sine tagın yalgız kaldırıp.
Moñsulanıp ozatıp kala mine
Kük yözedäy zäñgär küzläreñ.
Sagınırmın sine kön-tön uylap,
İstän çıkmas äytkän süzläreñ.
Sälamemne cibärermen äle
Sineñ yakka iskän cil belän.
Sınap kara äle üzeñne ber:
Söyäseñme ihlas küñeldän?
Tigänäk çäçäge
Kunıp çäçäktän çäçäkkä,
Karıy tatıp nektarın.
Ul— bal kortı, ezli küptän,
Tabalmıy tik üz parın.
Açuınnan, yarsuınnan
Köne-töne bezeldi.
Häldän tayıp, cirgä ava,
Küzläre berni kürmi.
Nik berse şul çäçäklärneñ
Küñelenä huş kilmi,
Can tınıçlıgı birmi—
Sineñ parıñ— min,— dimi?!
Tagın dulap oçıp kitte...
Şunda minem gacäpkä,
Bolın urtasında üskän
Kundı ber tigänäkkä.
Kütärelep tä karamıy
Hiçber başka çäçäkkä.
Kanatların kagına,
Pışıldıy kolagına:
— Sinnän tämle berkem dä yuk,
Sine ezläp yäşädem.
Sin— tigänäk çäçägem—
Ömetem, kiläçägem.
Üpkälämä, gaziz änkäy...
Niçä tapkır, änkäy, niçä tapkır
Bez soradık sinnän bähillek.
Ä cavabıñ haman ber ük buldı:
Ul yegetkä birmim, bu— ğarlek.
Añlamadım, änkäy, nigä şulay
Asla rizalıgıñ birmädeñ.
Anıñ mine özelep söyulären
Belmädeñ şul, änkäy, kürmädeñ.
Bez kileştek: bu dönyadan
Ayırılmıy bergä kitärgä,
Soñgı sulışıbıznı bergä alıp,
Yomgak oçın şulay sütärgä.
Bäylä, canım, hiç kızganma:
Atıp cibär annan üzeñä;
Sinnän ütkän pulya miña tisen,
Soñgı tapkır karıym küzeñä.
Ava şunda ikäü ber tän bulıp,
Ber-bersenä sarılıp, sürelep.
Göllär üsär kaber öslärendä,
Göllär üsär, göllär ürelep.
Üpkälämä, änkäy, üpkälämä,
Minem hakta naçar uylama.
Üzeñ şundıy yazmış yulladıñ bit
Özelep söygän gaziz balaña.
Lizaga
Gaz şartlap, kızı, ike señlese bergä vafat buldı.
Avırlardan avır närsä avır?
Adämnärgä kilgän kaygı avır.
Başlarına töşmägännär belmi,
Kaygılarga çıdıy ala kürkäm sabır.
Maturlardan matur närsä matur?
Ana öçen gaziz bala matur.
Äytegezçe, bu dönyada kem balası
Anıñ gaziz anasınnan artır.
Açılardan açı närsä açı?
Keşelärgä kilgän häsrät açı.
Üz häsräteñnän açılarnı kürep,
Onıtılıp kuya şunda barısı!
Güzällärdän güzäl närsä güzäl?
Çista söyü, çın yaratu.
Yalgız ana— Liza hanım kebek
Kiçermäsen berkem zur yugaltu.
Karamçık
— Kilen, häterlä Azatnı,
Nigäder ozakladı.
Kar babay yasarga çıktı,
Kulına köräk aldı.
Balanı alırga vakıt,
Ul bolay da kiçekte.
Näni sabıy yanına
Yäsle-bakçaga kitte.
Menä kaytıp cittelär,
Yan kapkadan kerdelär.
Ap-ak kar östendä yatkan
Ber karamçık kürdelär.
Yögerep barsa— kar çokırı,
Töşkän anda gaziz ulı.
Baştı töptä, ayak östä,
Kara itek— ber çittä.
Tartıp aldı— önsez kaldı,
Küz alları tomanlandı.
Sulamıy bit, däşmi ulı,
Ä tännäre cıp-cılı,
Däşmi bit, däşmi ulı.
Mart koyaşı nurın sibä,
Tübädän tamçı tama,
Ulınıñ sulgan yözenä
Kaynar küz yäşe aga.
Ä yöräk dörläp yana,
Yalkın eçendä ana.
...Kulında— süngän bala,
Häsrättä yana ana.
Bala... çaga
Sabıy çakta, barı da— Bala,
Buyga citügä— Çaga.
İzalana ata-ana,
Kön-tön artınnan çaba.
Kızları kiyäügä çıga,
Ä ulları öylänä.
Onıkları vuzda ukıy,
Äbi-babay çilänä:
İten, mayın, kükäyen,
Pensiyäsen cibärä.
Protsentka akça taba,
Cäyäü yörtmi— maşina ala,
Yäşärgä urınnarı yuk;
Kızganıç bit: ssuda ala,
Şähärdä ber bülmä taba.
Tagın, tagın, tagın da
Cibärep tor tapkannı,
Ber tiyenen kaldırmıyça,
Sıyır, sarık satkannıñ.
Yarıy äle, uzınmıyça,
Täüfıyklı bulsa bala.
Taygak yulga kerep kitsä,
Bala çaga şul, çaga.
Gomer buyı cäfalana
Ata-ana— biçara.
Kaya barsın? Nişläsen soñ?
Biçaradan ni çara?!
Yä, dustım, uylap kara:
Bu dönya kaya bara?..
Bala gına bulıp kalıyk,
Çaga bit bala-çaga.
Bähetlär uralamıni..
Söylilär sineñ turıda:
— Bu kızıkay bik uñgan,
Beläsezme? Bähete anıñ
Ayagına uralgan.
İ-i! Bähetlär uralamıni...
Üzeñ köçle bulmasañ,
Söygäneñne saklar öçen
Yanıp, yalkınlanmasañ.
Bähetlär uralamıni...
Ägär sabır bulmasañ.
Harap itä bozlı yañgır,
Işıklanıp tormasañ.
Bähetlär uralamıni...
Az eşläp, küp yoklasañ.
Ata-anañnı, tuganıñnı,
Kızlarıñnı, ullarıñnı,
Kürşelärne, ölkännärne,
Yugarı häm tübännärne
Ägär sanga sukmasañ.
Bähetlär uralamıni...
Küñeldä iman bulmasa.
Abınganda, yıgılganda,
Yöräkkäyeñ sızlaganda,
Üksi-üksi yılaganda,
Yazmış sine sınaganda,—
Yaratuçıñ, yuatuçıñ,
Koçakka alıp yuatuçıñ,
Sineñ öçen can atuçıñ,
Tayanıçıñ bulmasa.
...Bähetlär uralamıni?!
İ yazmış, yazmış...
Unike meñ sigez yöz kön
Karıym garip balanı.
Uramnarga çıgarıp
Taşlap bulmıy bit anı.
Aşatasıñ, eçertäseñ,
Yomışın ütätäseñ.
Cilkäñä koçıp salıp,
Munçasın da kertäseñ.
Çir birermen, digän Hoday
Söyekle bändäsenä.
Sabırlıklar birsen, digän
Ätkäse, änkäsenä.
Sabır töbe— sarı altın,
Sabır itmi yuk çara.
Çi tire kabınmıy bit ul,
Yansañ da yalkınnarda.
Änkäyem gel äytep kilde:
— Balañ garip, küpsenmä—
«Oka» birdelär bezgä
Şul balanı yörtergä.
Bügen balam atlap kitte
Alga taba ber adım.
Ber Hodayım büläge dip,
Min kabul itep aldım.
İ yazmış, yazmış, yazmış...
Kemne räncettem ikän dip,
İrtäsen, kiçen dä uylıym
Kalgan çaklarda yalgız.
Nik bolay minem yazmış?!
Urazada— Qader kiçendä
Bez— student. Kanikulga kayttık
Ramazan ayınıñ başında.
Eñger-meñger vakıt. «Avız açtıralar»—
At çanası işek töbendä,
Yastık, yurgan çana eçendä.
— Salih mulla yöri almıy, ulım,
Kiterergä kiräk niçek tä...
Soñgı süzeñ äytep beterä almadıñ,
Par atlarday cigelep kittek tä.
Bez— komsomol. Şürlätä dä beraz:
Partkom-mazar kürsä, nişlärbez...
Hoday kuşmagan eş bulmas äle,
Ni kürsäk tä, äydä, tüzärbez.
İstä, ätkäy, hämmäse dä istä,
Yartı ğasır ütkän bulsa da,
Urın tapmıym üzemä berara,
Hatirälär haman yañara...
Çabatasın, çiklävegen satıp,
Bezgä yullık akça yünätteñ.
Ukıp çıgıp, keşe bulıgız, dip,
Häyerle yul teläp ozattıñ.
Ä Minzälä yırak. İlle çakrım,
Täpi-täpi atlap barası.
Tuktap kala kürmä yartı yulda,
Tüz, bireşmä, avıl balası.
İseñdäme, ätkäy! «Uf alla»ña töyäp,
Bäräñge, on alıp kilgäneñ.
«Saumı, kızım!»— diyep, koçıp alıp,
Küzläremnän übep söygäneñ.
Ä min üksim. Tışta buran kotıra.
Canım sıkrıy, sine kızganıp.
Küzem— çabatañda: «çäçäk atkan»,
Telgälänep betkän tulaoyık.
İ ul yıllar... Anıñ avırlıgıñ
Ülçäü citmäs salıp ülçärgä.
Cir tırmaşıp, oçnı-oçka yalgap,
Nasıyp buldı gomer kiçärgä.
Yazmışımmı, ällä yalgışımmı,
Burıçım kaldı siña östemdä.
Töpçek ulıñ tärbiyäçeñ buldı
Olılaygan kartlık köneñdä.
Rähmät aña bezneñ öçen dä.
Ätkäy vafat buldı, bähillegen birep,
Urazada— Qader kiçendä.
...Gafu itte barısı öçen dä.
Min yuk inde
İllä mägär kılanıp ta kuydıñ:
Yortıñ— penobeton,
Munçañ— gazobeton,
İşek aldıñ— asfalt,
Garac ike katlı— gigant...
İllä mägär tıñgı birmädeñ soñ,
Yokı da yuk, yünle kiyem dä.
Mahsus däftär alıp isäplädeñ,
Kaldırmadıñ miña tiyen dä.
—Citmi,— dideñ haman,— citmi,— dideñ,—
Maşina da kiräk, bakça da!..
Keşe ire kebek köräp-köräp
Kaytaralmıysıñ bit akça da!..
Tagın ällä nilär... Sanap kitsäñ,
Tomalana hätta küz aldı.
Kotıldım— kaber aldı,
Hämmäse öyelep kaldı.
Yıllar ütte. Sin— baybikä.
Maşinañ da buldı, bakçañ da
Baştan ayagıña kümelerlek
Olı bukça belän akçañ da.
Tik ni kızık: min yuk inde,
Min yuk inde sineñ yanıñda,
Söyenep kenä yäşär çagında,
Torasıñ sin çumıp kaygıga,
Söyälgänseñ yalgız kayınga.
Önemme bu?
Kötmägändä, su çigengän,
Yarda kalgan ber balık,
Iñgıraşa, bärgälänä,
Yalgızı gazaplanıp.
Önemme bu, töşemme, di,
Küz aldı toman gına.
Tänkälären sıypap ütä
İskän cil talgın gına.
Küpme genä tırışmasın,
Kütärä almıy ul başın.
Yänäşädäge ülännär
Sörtälär kanlı yäşen.
Häyran kalıp karap toram,
Tüzçe, zinhar, tüz yöräk.
Kabat yäşäp kitär öçen,
Balıkka bit su kiräk!
...Su balıkka niçek kiräk,
Miña sin şulay kiräk.
Kitmä
Äzer oya. Kuanıştı balaları,
Uylamıylar: nilär kötä ataların.
Kürmi alar anıñ dımsu, moñlı küzen,
İskärmilär kuçkıllangan, sarı yözen.
Akça tapsa, haman şunda yögerä,
Ber tiyenen kaldırmıyça bülep birä.
Utın kisep öy borınça, akça eşläp,
Nik ukıttı ul alarnı, nigä, nigä?!
Tönnärendä sataşulı töşlär kürä,
Yoklıy almıy, borsalana, iza çigä.
Tıngı tapmıy canına hiç, sugıla, bärelä,
Boday tügel, alabuta üstergän lä.
Yazmışmı bu! Nigä yortıñ taşlap kitteñ,
Üzeñä tigän bäheteñnän sin vaz kiçteñ?
Şırpı tartmasıday ber bülmädä
Yalgızlıkta, karauçısız gomer itteñ.
...Dönya belän bähilläşer vakıt citä,
Kart atakay— häl eçendä. Äcäl kötä.
Ber kilmäsä, ber kilerlär, diyep,
İke küzen täräzädän almıy,
Zarıgıp-zarıgıp kızın, ulın kötä.
Zäñgär kükkä karap inälä ul:
— Taşlap kitmä, yalgız torna, kitmä,
Artlarıñnan inde oça almıym,
Kötmä mine, huş, bähil bul, kötmä,
Sabır itçe ber minutka— kitmä,
Soñ minutta mine yalgız itmä,
Kitmä, mine taşlap kitmä.
Bu cırıyum siña soñgısı
Yalgıştımmı, ällä adaştımmı,
Sukmaklarnıñ kaysın saylarga?
Yaratam bit haman, utlarıñda yanam—
Başlarımnı kuyıym kaylarga?
Berni kiräk tügel bu dönyada,
Can söygäneñ bulsa yanıñda.
Yıllar ütär. Küzdän kiçererseñ
Bergä ütkän könneñ barın da.
Bolındagı näfis çäçäklärneñ
Bezgä kalgan barı sarısı.
Kabat oçrap, mine gazaplama—
Bu cıruım siña soñgısı.
Taşlap kitsäñ...
Agaçlarnıñ başın kissäñ, töbe kalır,
Töplärenä utlar yaksañ, köle kalır.
Adämnärneñ canı şähit kitsä,
Cırı kalır, eze kalır, eşe kalır.
Taşlap kitsäñ, canım gazaplanır,
Yörägeñdä söyüemneñ eze kalır,
Ul tereler, ütkännärneñ şomı bulıp,
Soñgı yulga sine ozata barır.
Keşe küñele— pıyala
Keşe küñele— pıyala,
Saksız bulsañ— uala.
Ber süz döres tügelme—
Ni ärnetä küñelne?
İñ elek tupas süzlär,
Büredäy usal küzlär,
Mäñge yılmaymas yözlär—
Äytçe, moña kem tüzär?
İkençese— min-minlek,
Öçençese— min kemlek.
Eşsezlek häm yalkaulık,
Uy-fikerdä— tarkaulık.
İñ avırı— hıyanät,
Bozıluı izge ant.
Menä inde şul çakta
Araga yılan yata,
Küñeleñ taştay kata,
Çükeç alıp kem vata?
Gayrät belän ber kizänsäñ,
Cirdäge taş uala,
Ä küñelgä utırgan taş
Belmim, niçek yugala,
Kaysıgız äytä ala?
Keşe küñele— pıyala,
Saksız bulsañ— uala.
Açı sabak
Tabınmıy yäşämi keşe—
Yanında allası bar.
Kem beländer büleşergä
Saklagan alması bar.
Üz bäheten taba keşe,
İmanın taplamasa,
Şul almasın, saksız totıp,
Yatlarga vaklamasa.
Şırpı
Aşıga-aşıga narat çıra teläm,
Barmagıma şırpı kadala.
Yögerep inä alıp kiläseñ sin,
Çıgarmakçı bulıp aralap.
Aşıgasıñ şunda çokıy-çokıy,
Eçkä ütmäsen dip, yänäse,
Avırtunı bötenläy dä sizmim,
Oçsızmı soñ ällä inäse?..
Barmaktagı şırpı şırpımıni?!
Çıgarasıñ anı aralap.
Bernärsä dä bulmagandır kebek,
Tınıçlanıp kitäm yañadan.
Sin— canımnıñ minem ber kisäge,
Söyä belmim nikter çamalap.
Caysız süzeñ, saksız häräkäteñ,
Gomerlekkä çıkmas şırpı bulıp,
Yörägemä barıp kadala.
Tora şunda cannı cäfalap,
Çänçep-çänçep ala cäzalap.
Hiç çıgarıp bulmıy aralap,
Tora haman yöräk yaralap.
...Barmaktagı şırpı şırpımıni?!
Dustıñnıñ da dustı bula
Niçä yıllar saklap yörgän
Serne söyläp taşladım.
Hiç añlamıym, närsä buldı—
Äyländerdeñ başlarım.
Belmim, kölüläreñme,
Ällä sadälegeñme,
Yıraktan uk kulıñ suzıp
«Saumı?»— diyuläreñme?
Belmim, sabırlıgıñmı,
Ällä tapkırlıgıñmı,
Belmim, küñeleñ saflıgı,
Ällä hislär baylıgı?
Ällä köçle biokırıñ
Tarttı üzenä küptän?
Äytkänemne sizmi kaldım:
«Yaratam sine irkäm».
Gomer buyı bikläp totkan
Yäşel sandık açıldı,
Annan serem çäçelde.
Tägäri kitte yomgagım,
Bäyle telem çişelde!
Yeget bul sin, urtak serne
Aça kürmä dustıña.
Dustıñnıñ da dustı bula—
Ul da söylär dustına.
Yuk
Yugalttım da sine, taba almıym—
Sagınuım şundıy köçle:
Kötmägändä, allarıma
Kilep çıgarsıñ tösle.
Tugzak ana kebek yapa-yalgız
Yörim tañda bolın buylap.
Yörim kiçen, köndezlären
Haman, haman sine uylap.
Ezlim sine ak bolıttan,
Karıym sine akkan Iktan.
Sorıym sine iskän cildän—
Tüzmim, ezlim böten cirdän.
Tik cavaplar ber ük,
Haman şul uk:
— Bu dönyada inde
Ul— küptän yuk.
Yuk! Yuk! Yuk!
Bähet yulı
Änkäy mine, tugaç ta,
Ak biläügä bilägän.
Ak biläülärgä bilägän—
Mögalim bul, dimägän.
Sizdermiçä vakıt ütkän,
Ber kız bala üsep citkän,
Ukıtuçı bulam diyep,
Arkasına kapçık asıp,
Minzälägä çıgıp kitkän.
Mögalimnär mäktäbendä
Köne-töne tormış kaynıy.
Komsomolda çınıgu alıp,
Ostazlarıña tañ kalıp,
Belem yaulıy armıy-talmıy.
Tormış yaña sähifäsen sızgan,
Ukuçılar şau-gör kilä:
— Yaña ukıtuçı kilgän!
Ukıtuçı apasınıñ
Yaña untugızı tulgan!
...Kıñgıraulı mäktäp yıllar çıñı
Kırık yıllap inde yöräktä.
Ukıtuçı öçen bähet yulı—
Monda ikän, şuşı mäktäptä.
Kem närsä di?
Ak kofta da kara itäk
Ukıtuçı kigäne.
Yäşel sandıklarda yata
Külmäkneñ berdigäne.
Tegesen kisä— bigräk çuar,
Ä monısı— kıska ciñ,
Berse ütäkürenmäle,
Balalar kölärlär, di.
İtäk kiyep ütep kitä
Kışları häm cäyläre,
Avgust ayın kötep yata
Külmäkneñ ber digäne.
Sandıktan çıgalar alar,
Kiñäşmägä kilgändä,
Bersen sala, bersen ala
Belmi kaysın kiyärgä.
Külmäklärneñ nindiye yuk,
Guya çäçäk bäyläme.
Kotlı bulsın, kem äytmeşli,
Zatlı külmäk bäyräme!
Kem— närsä di, minem öçen,
Ul— çın hezmät bäyräme.
Yılga ber genä bula ul.
Könläşmägez sez, yäme!
Kargış
Endäşäsem kilä keşelärgä:
— Cirdä kargış, cirdä ränceş bar.
Zinhar, räncetmägez keşelärne,
Keşe kargışları ber totar.
Balaçakta änkäy äytä ide:
Koşnıñ oyaların tuzdırma,
Balasına tiyä kürmä berük,
Anaların yalgız kaldırma.
Menä häzer kabat iskä töşä
Balaçakta änkäy äytkännär.
Äytegezçe, niçek barısın da
Aldan kürä ikän änkäylär?!
Rabbım-Allam, doga kılıp sorıym,
Sorıym Sinnän, sorıym ilerep,
Kemneñ äle bähete bulganı bar,
Keşe bähetlären cimerep?!
Bez bit — Yaña Säyetlär
Tugan avılım— Yaña Säyet,
Anda yazıla cır, bäyet.
Şiğri canlı, miherbanlı
Güzäl keşelär yäşi, gacäyep.
Kuz aldında balaçak duslarım,
İstän çıkmıy baştan kiçkännär:
Ätkäy belän ikäü cäy buyına
«Korgıldı» da sıyır kötkännär.
«Zinger» maşinasın ketkeldätep,
Änkäyemneñ külmäk tekkäne.
Et teşläüdän Äslah abıyım ülgäç,
Kanlı küz yäşlären tükkänne.
Apam-qaderlemneñ, kiç utırıp,
Çeltär bäyläp, yaulık çikkäne.
Niçek kiräk alay pasport alıp,
Çit cirlärgä çıgıp kitkäne—
Gaziz gomere şunda ütkäne.
Min soklanam avıldaşlarıma—
Kartlarına, yäşlärenä.
Kıyu, tırış, eşçännär,
Kiräk çakta süzçännär.
Rähimcannar, kürşem Äsğatlär,
Fäthullalar, Malik-Zölfätlär—
İcat itä şiğır-hikmätlär.
Macara-äkiyätlär.
Bez bit— Yaña Säyetlär,
Serlelär, gacäyeplär.
Şulay bulmıy niçek bulsın...
Şatlıgıbız urtak bulsın,
İgennärebez mul bulsın,
Bähetebez taşıp torsın,
Avıldaşlar imin bulsın,
Sezneñ belän isän çakta
Küreşergä nasıyp bulsın.
Bez bit— Yaña Säyetlär!
Ul tügel
Bolar äle bik bäläkäy,
Berni belmi, dimägez.
Bez— zamana balaları,
Barısın da beläbez.
Öç yıldan soñ kitep bardı,
Kitte yaratkan Apa.
Ozatıp kaldı balaları,
Klassta— Yaña apa.
«Bu— bezneñ Apa tügel,
Ul— miña kiräk tügel»,—
Dip yılıy bit malayım,
Tabıp bulmıy uñayın.
Çäçläre dä matur tügel,
Citmäsä küzlek kigän.
Şämsuar belän Millürne
Ayıra almıy Fänildän.
Ber süze dä anlaşılmıy,
Mır-mır kilä dä tora.
Äz genä kıymıldasañ da,
Çıgara da bastıra.
Ayagındagı tüflineñ
Kadagı oçlı bigräk.
Tıñlap-nitep tä tormıy,
«2» le kuya tizräk.
Hurlaudan hiç buşamıy,
Sizep toram: oşamıy.
Ä, yugıysä, Yaña apa
Ayırılmıy az gına.
...Nişlätäseñ: sabıy küñele
Üz Apasın sagına.
Balaçak märcäne
Ärlämägez berük balanı!
Meñ-meñ törle uyı bar anıñ.
Yalgışsa da, çitkä kakmagız,
Här eşennän ğayep tapmagız.
Ärlämägez berük balanı!
Şuklık belän ütä balalık.
Ütkän balaçaknıñ närsäsender
Bulsın sagınıp iskä alırlık.
Ärlämägez berük balanı!
Balaçaklar— fäqat güzällek.
Näq änä şul güzällegen anıñ
Märcän itep cepkä tezärlek.
Häter distälären çüpli-çüpli
Balaçakta tezgän şul märcän
Olıgaygaç bula olı täsbih
Balaçakta yörgän ezlärdän.
Meñ gazap çik
Min bähetsez dimä,
İrtän torıp yögerä-yögerä kitsäñ eşeñä.
Min bähetsez dimä,
Serläreñne söyli alsañ yakın keşeñä.
Min bähetsez dimä,
Söygän yarıñ yödätmäsä kerep töşeñä.
Bähet öçen köräş, meñ gazap çik,
Läkin kermä keşe öleşenä.
Talonnar sanı — bihisap
Karçıkkayım, söyençe,
Tetterep ber biyeçe.
Menä siña un talon,
Berse—yarma, berse— on.
Öçençese— arakı,
İke kızıl, ber agı.
Ya bulmasa, kiresençä,
Ber kızıl, ike agı.
Monısı eremçekkä,
Ä bişençese— itkä.
İte kiräk bulmasa,
Rähim it, al kolbasa.
Monısı bulır mayga,
Tagın— karabodayga.
Can birgängä cün birä ul,
Şökerana Hodayga.
Talonnar sanı— bihisap:
Monısı närsä tagın?
İskä töşte, borçımıy tor:
Kükäy belän margarin.
Bolay bulgaç hiçnärsägä
Mohtaclıklar yuk-yugın.
Kunak kilsä üze belän
Alıp kiler payıgın.
Beräü kalgan, monısı karçık,
Buladır inde tozga.
Şaulıy kürmä, tagın beräü:
Üzemä— matur kızga!
Yalgız hatın — yalgız kayın
Yazmış sine sınasa da,
Sınmadıñ, sıgılmadıñ.
Sikältäle yullar ütteñ,
Abınıp yıgılmadıñ.
Yätimlek açısın toymıy
Üstelär balalarıñ,
Sin bit, kızıy, berkemgä dä
Borılıp karamadıñ.
Telägeñdä bulsa ägär,
Sinme kiyäü tapmagan.
Allahı Täğalä sine
Kem öçender saklagan.
Küzläreñnän nur sibelä,
Yörägeñ tulı yalkın.
Sabır töbe— sarı altın
Häzer sin— irle hatın.
Yalgız hatın— yalgız kayın,
Yäşi sünep, sürelep.
Mähäbbäteñ taşıp torsın,
Tuyma söyep-söyelep,
İrtä-kiçen şökerana kıl,
İrem bar dip söyenep.
Yalgız hatın— yalgız kayın,
Yalgız yäşäülär kıyın.
Qaderen belegez
Änisä Ähmätbayıva köye
Bergä çaklar, ay-hay, bik tiz ütte,
Belmägänmen, irkäm, qaderen...
Aylı töndä, beryalgızım torıp,
Ezläp kittem anıñ kaberen.
Kaber östendäge ak çäçäklär
Belmim, nikter, bügen sulgannar.
Äyterseñ lä, minem kilüemne
Moñayışıp kötep torgannar.
Tezländem dä kabereñ östenä
Pışıldadım: «Zinhar gafu it».
Guya şunda ul canlanıp kitte,
Cavap birde: «Ay-hay! Soñ bit»,— dip.
Cannarımnı yarıp birer idem
Gafu itsä— şunı belegez:
Gomer itkän tormış çäçägeneñ
Qaderen isän çakta belegez!
Töşläremdä genä bulsa da
Kış ber genä kilä. Şat yılmaya, kölä.
Yılga ike kilmi yazlar da.
Gomeremneñ altın sarı köze
Şulay sütelep kaldı Sarmanda.
Ütkännärgä ber borılıp kara
Hıyalıñda gına bulsa da.
Sezne küräm, şaşıp-şaşıp söyenäm
Töşläremdä genä bulsa da.
Sandugaçlar kunıp sayrıy torgan
Sarman buykayları tiräkter.
Gomerlärne buşka uzdırmagız,
İke kilmi gomer. Gomer— ber.
Urın tapmıym üzemä berara,
Hatirälär haman yañara.
Min yad itäm: sezneñ yanga kaytam,
Töşläremdä genä bulsa da.
Sagınuımnıñ çige, çaması yuk,
Torgan cirem cännät bulsa da.
...Barıp, ber kürermen äle,
Töşläremdä genä bulsa da.
Ocmah Möslimdä ikän
Gomer buyı hıyallandım
Yäşärgä dip ocmahta.
Gomer ütte üz kuışım—
Möslim digän poçmakta.
Anda koyaş yagımlırak,
İrkäli yoldızları,
İnsaflı hur yegetläre,
Mölayım hur kızları.
Kızıl, kara karlıgan,
Äçe, tatlı börlegän,
Kura ciläk, cir ciläk—
Cıyıp al küpme kiräk.
Kamırlıgı, balanı—
«Ahirätem» alanı.
Kızıl, kara miläşe—
Küñelemneñ serdäşe—
Barı da ocmah cimeşe—
Ber Hodayım birmeşe.
Ik yılgası— söt yılgası,
«Üzäkäy»— Käüsär çişmäse.
Kilä suın eçäse,
Rähät gomer kiçäse.
Korän-Kärimdä yazılgan
Niğmätlär sindä ikän.
Çit cirdä yörep añladım:
Ocmah Möslimdä ikän.
Bähetem sindä ikän.
Sünä genä kürmä
Yaratalmıym küptännän. Telämim dä,
Sin bu hakta barısın beläseñ.
—Sine kürmi barıber tüzalmıym,— dip,
Nigä inde tagın kiläseñ?
—Yaratu— çir bit ul. Sin şunı da
Anlamıysıñmıni,— diyäseñ.—
Savıktıru öçen ul darunı
Barı tik sin miña biräseñ.
Min añlıym da... Yöräk añlamıy,— dip
Kilä siña cavap biräsem.
—Min yaratsam, siña şul citä,— dip,
Belep toram, tagın kiläseñ.
Ber yanganda uçak dörläp yansın,
Yavız ruhlar aña örmäsen.
Uçak sünsä, kabat kabızıp bula,
Sünä genä kürmä inde sin,
Berkemgä dä mine birmä sin—
Yaratam la, bugay, sine min...
Siña
Şigıreñnän yazlar tabam, diseñ,
Şigıreñnän nazlar alam, diseñ.
Yazlarnı da, nazlarnı da onıtmagaç,
Rähmät dimi siña, närsä dim soñ?
Sagınam sine, här kön kötäm,
Säğat tügel, minut sayın.
Nazlar bulmıy här yaz sayın,
Yazlar tügel, nazlar kötäm,
Özelep kötäm här yaz sayın!
Kem soñ sin?..
Küzläreñnän übä-übä sorıym,
Nigä inde cavap birmiseñ?
Küpme yıllar bergä yäşäsäk tä,
Nigä inde, nigä serle sin?
Küzläreñnän übä-übä sorıym,
Nigä şulay, nigä moñsu sin?
Kinät kilgän yazgı taşu kebek,
Küp çaklarda nigä yarsu sin?
Küzläreñnän übä-übä sorıym,
Nigä haman şulay yäşiseñ?
Minem öçen gomerem buylarına
Sütelmäslek serle yomgak sin.
Küzläreñnän übä-übä sorıym,
Añlıy almıym: äytçe, nişlim soñ?
Äytçe miña, äytçe, kem soñ sin?
Ütte gomer
Häyran kalam: ber ük söyäm süzen
Uñga-sulga sibä ärämgä.
Işandıra, hätta antlar eçä
Birmim, diyep, başka adämgä.
Şakkatırsıñ: yomşak saba cilen
Yöz siksängä borıp kuya ul.
Lakmus käğazedäy tös üzgärtä,
Äyterseñ lä, Anda— başka Ul.
Tüzemlege bette— hatın kitte,
Yäşi almıy anda: sabırlıgı bette.
Yöze sıtık, mañgay cıyırılgan,
Kerfekläre hätta dereldi.
Akılınnan şaşkanmı soñ ällä,
Küzlärenä berni kürenmi.
Iñgıraşa: tuktap, çäçen yolkıy,
Süzen äytmi— mögeri.
Duamallanıp kılgan ğamälläre
Canına hiç tınıçlık birmi.
Kön-tön cäfalana, iza çigä,
Uylarınıñ çige kürenmi.
Sandugaçlar bulıp sayrasañ da,
Üzäk özgeç moñlı cırlasañ da,
İrtä tañda täräz şakısañ da,
Ber mizgelgä genä çakırsañ da,
Başkayıñnı totıp ah orsañ da,
Cirne tırnıy-tırnıy yılasañ da,
Yäş urınına küzdän kan aksa da,
Tezläneplär gafu sorasañ da,—
Ütkännärgä kire kaytu yuk.
Ütte gomer akkan sular kük.
Tanıdıñmı?
Namusım saf diyep aklanma sin,
Tügel, dimä, bala mineke.
Yıllar uzar, bar da açıklanır:
Sinekeme, ällä—«Kem»neke?
Tän yarası närsä?! Can yarası açı,
Ütte gomerem köyep, uftanıp.
Yäşlek ütkän, çäçkä bäslär kungan,
Artıña ber kara tuktalıp.
Tanıdıñmı? Yäle, iseñä töşer,
Sin vaz kiçkän kız bit, läbasa.
Hiç tä üzgärmägän, küz, yöz şul uk,
İsänläşmi dä bit, içmasa.
Yänäşädä atlauçısı kem soñ...
Buyga citkän ulıñ Ayziräk.
Ükenäseñme?! Teşläp bulmıy inde,
Bik yakında bulsa da tersäk.
Yalgız torna tavışı işetelä,
Torna tügel, ul sin— Baytiräk.
Ik buyında yalgız tal-tiräk.
Hoday siña däşä, Baytiräk.
Änkäygä
Nindi moğcizalar belän
Kaytarıym, änkäy, sine?!
Kürer ideñ, tıñlar ideñ
Sin Tälğat Tacetdinne.
İseñ kitep torır ide:
Ni bulgan bu dönyaga?!
Pışın-pışın ukır ideñ
Rähmäteñne Allaga.
Önemme, dip, töşemme, dip,
Torır ideñ berkavım.
— Kazan Gayıtne kürsätä
Tügelme, Gabdelkayum?!
Häy, gomerlär! Nik min genä
İrtä kerdem ul gürgä?
Yä, İllahım, kodräteñ kiñ,
Terelt äle mine dä
Şul gayıtne kürergä.
Vallahi
Yaratam digän bula,
Yılmaep kölgän bula!
Örmägän urınnarga da
Utırtmam, digän bula.
Närsä kiräk şunı tabam,
Bägırem, digän bula.
Sineñ öçen canım fida,
Vallahi, digän bula.
Caylaştırıp, maylaştırıp,
Öyenä kaytıp kitä.
Şulay itmi, ni häl itsen,
Sin bit barı söyärkä.
Ozak yuangalap torsañ,
Hatını kilep citä.
Gorur bul sin, cebep töşmä,
Üz-üzeñne kimsetmä.
Talaşsañ da, sugışsañ da,
Üz ireñä ni citä.
Rähmät siña
Şaşıp söygän keşelärdän
Kilä ide köläsem.
Yaratu barmıni soñ ul?
Yülär bit sin, diyäsem.
Kürä idem ğaşıyqlarnıñ
Küz yäşläre tükkänen.
Kürä idem, belä idem
Yokısız intekkänen.
Yaratunıñ ni ikänen
Belmi çıktım kiyäügä.
Bik insaflı bala bit dip,
Ätkäy-änkäy birgängä.
Oçradıñ da, küzläremä
Ber yılmaem karadıñ.
Bal kortınıñ ugın alıp,
Yörägemä kadadıñ.
Hiç añlamıym: niçek sine
Şulay özelep yarattım?
Nindi tılsımnarıñ belän
Üzeñä mine karattıñ?!
Karattıñ da taşlap kitteñ,
Çäçläremne agarttıñ.
Rähmät siña: yaratunıñ
Ni ikänen añlattıñ.
Barı ber süz
İ sınap ta kuydı bezne tormış...
Häsrät-eçrä häsrät kiterde.
Ütte gomer şunda: sıkrap-sıktap,
Yavar-yaumas yañgır şikelle.
Cıyıp barsañ, ber kül bulır ide
Sineñ belän tükkän ul yäşlär.
Köçle ruhıñ, moñlı cırıñ sineñ
Havam buldı çınlıkta, Zöfär,
Rähmät siña, meñ rähmät, Zöfär!
Rähmätlelär siña ätkäy, änkäy,
Balalarım, barlık tugannar,
Avıldaşlar, kürşe-tirälärem
İzgelegeñ kürep torgannar.
Ällä nigä sinnän kurıktım min,
Usal tügelseñ bit, yugıysä.
Yalgışlarnı kabatlamas öçen,
Cannarıñnı cäfalamas öçen,
Küzläremä tekäp karap torıp:
«Çistıy!»— dip ber äytsäñ, şul citä.
Usal tügelseñ bit, yugıysä. Çistıy...
Niçek kitim dönyadan?
Ägär minnän kinät sorasalar,
Nik yäşiseñ, dip, dönyada?
Hiç tä ikelänmi äyter idem:
— İke kızım, ulım yanımda;
Ukuçılar— altın börteklärem,
Hezmättäşlär, bik küp şäkertlärem,
Avıldaşlar— bergä gomer sörüçelär,
Kürşelärem— kaygı-şatlık bülüçelär;
Tugannarım— mine yakın kürüçelär,
Dus-işlärem— miña ilham birüçelär,
Söygän yarım— bergä gomer itkän parım...
Min bulmasam, barısı kemgä kala?..
Bu turıda tagın uylap kara:
Ägär kitsäñ, kaytıp bulmıy yañadan.
Şulay bulgaç, niçek kitim dönyadan.
Tormış dustıma
Biokırıñ bigräk köçle,
Tarta üzenä taba.
Ägär ayagıña bassam,
Yabışıp kala taban.
Ä berkönne kükrägeñdä
Kürdem unlap balkaşık.
Bu ni hikmät ikän diyep
Karap toram şakkatıp.
Mondıy biokırlar belän
Dävalarsıñ sırhaunı.
Mäktäptän kuıp çıgarçı
Gripp belän tomaunı.
Kem tsitramonga...
Borıngıdan kilgän rivayät bar
Dip söylilär äbi-babaylar:
Yagımlılar, söykemle söyäklär
Közen— oktyabrdä tualar.
Belmim, nigä sinnän şürlilärder,
Usal tügelseñ bit, yugıysä.
Küzläreñne mölderätep karap:
«Eşlik, kızlar!»— disäñ, şul citä.
Pır tuzdırıp ala kayçagında:
Cilkenmägän yöräk cilkenä,
Şäläpineñ ber kırıyda torsın,
Täräz pıyalası selkenä.
Çakmataşnıñ oçkınnarı sibelä,
Şul mizgeldä tagın suına.
Korıç— metall. Artık kızdırsalar,
Çıdıy almıy. Ul da bit sına.
Üzem saylap algan yazmış diyep
Tüzä, çıdıy adäm balası.
Gel turıga gına barmıybız bit,
Beraz kıygaçlap ta alabız:
Kem poçtaga bara, kem tsitramonga,
Kem avırıy başlıy: töçkerä,
Bala yalı kiräk kiçekmästän,
Bazarsız da bulmıy hiç kenä
Belmi disezme ällä...
Kürmi disezme ällä...
Karşıga kilä dä çıga,
Sizmi disezme ällä?!
Märhämätle itep tudırganga,
Rähmät yausın siña änkäse!
Sizep toram, yöräk belän toyam
Kaysı çittän genä,
Kaysı turıdan-turı
Ğaşıyq siña, ğaşıyq hämmäse.
Tik sin beräü— nihäl itäse?!
Bar mölkätem büläk itär idem,
Siña bäha bulır malım yuk.
Cannarımnı yarıp birer idem,
Cannan başka yäşär hälem yuk,— dip
Kilä ber kıçkırıp äytäse!
Ällä inde sabır itäse...
Bergä eşlägän dus-işläreñ
Tayanıçıñ bulsın gomergä.
«Kilä!»— diyep yögereşkän çaklar
Onıtılmas inde gomergä.
Sau-sälamät eşlik gel bergä,
Bähet taşıp torsın gomergä.
İbne Hösnulla...
Kuba inde küptän artta kaldı,
Kahirägä yalga tuktadık.
Köne kızu, hiç tüzärlek tügel,
Bik eçäse kilde, susadık.
Aptıraşıp şulay utırabız,
Bez, yaktaşlar— barısı untugız.
— Kem ber genä doga ukıy ala,
Bismillah äytä belä kaysıgız?—
Dip soraşa citäkçe.
Belmim, ni eşlätmäkçe?
Berse äytä almadı,
Tüzär ämäl kalmadı.
Äytep kuydım tiz genä:
— Beler ikän kem genä?
Nigä kiräk bismillah—
Belsä, beler Hösnulla.
Hösnulladan inäldek,
Çäyhanägä yünäldek.
İşekne aça Hösnulla,
Sälam birä Hösnulla:
— Ässälä dä ässälä...
Çäyhanäçe cavap birä:
— Väğaläykemässälä...
Närsä kiräk, olan, di,
Sin— bezneñ möselman, di.
Hösnullaga can kerä:
— Ägüze bismillah, di,
Min— İbne Hösnulla, di,
Yä, Allam, Hodayım, di,
Çäy kiräk, susadım, di.
Başın iyep, tezen bökläp
Utırdı da karşıga,
İrennären kıymıldatıp
Ukıy da ukıy Hösnulla.
— Huş, ägüzebismillah,
Eşlär uñar, inşalla...
Ukıy da ukıy Hösnulla...
Küzen sirpep karap ala—
Çäy bulganmı barısına.
Bezne çäygä kinänderdeñ,
Yöz yıl yäşä, Hösnulla!
Rähmät yausın äbiyeñä
Siña öyrätkän bismillah!
Susız kalıp kibegüdän
Kotkardıñ bit, Hösnulla.
Hisapçıga
Cäyen, kışın, közen dä
Küzebez sineñ küzdä.
Akça ise çıkmıymı dip
Yöri bötenebez dä.
Baş hisapçı kızıkaynıñ
Koyaş balkıy yözendä.
Ap-ak iteklären kiyep
Yılmaep yöri bezdä.
Yagımlı da, söykemle dä
Küz timäsen üzenä,
Hezmät hakı, premiyä
Berkayçan da soñartmıyça,
Taratıp birä bezgä.
Bügengedäy istä
Vakıtı citkäç, közge yafraklar da,
Moñayışıp, cirgä töşälär.
Gomer uza, duslar, söygän yarlar
Sagındırıp iskä töşälär.
Bügen siña sälam yullar ide,
İke kızıñ, ulıñ Aydarıñ.
Mirgaziyän Häydärov.
Onıtmadık. Yuk, Yuk. Onıtmadık
Sineñ citmeş yäşeñ tulganın.
Bügengedäy istä, onıtılmıy hiç tä
Däreseñdä vafat bulganıñ.
Küz yäşläre ukuçılarnıñ,
Salgan mäktäbeñnen ah-zarı.
Nigä alay itteñ, kinät taşlap kitteñ,
Onıttıñmı cirdä min barın?
Sumsa
Bezneñ öydä bez cidäü,
Bezneñ pesi — cidençese.
G.Tukay.
Bezneñ öydä bez cidäü,
Bezneñ pesi— cidençese.
Hämmäse tämletamak,
Kara şularga yarap.
Äbi yarata çäkçäk,
Aşıy ul anı çäp-çäp.
Äniyem minem Aliyä
Yarata göbädiyä.
Sıpırttıra irtä-kiçen
— İh, tämle, diyä-diyä.
Enekäşläremä isä
Peşeräm min kıstıbıy.
Unbergä beräü tulmıy.
Sıylıymın kıstıy-kıstıy,
Toramın östi-östi.
Ä üzemä... üzemä
Tiz genä yasıym «barmak».
Başkalar tora karap,
Kızıgıp, iren yalap.
Miyäubikä! Pes-pes-pes,
Rähim it! Siña— keks.
Sin bit— bezneñ tämletamak.
Aşa! Torma mıyık yalap.
Äti eştän kaytuga
Peşerep kuyam sumsa.
Cıynaulaşıp, çökerdäşep
Aşıybız Hoday birsä.
Bik tiz suına sumsa,
Häy!!! Cılıtam suınsa.
Osta peşekçe bit min,
Yalkau tügel, irenmim.
Kemneke?
Başın ırgıt, tiz bul, kolagın kis,
Tamgası bar, kahär sukkırı,
Sul kolagın uygan— tanış tamga,
Avızıñnı kortlar çakkırı.
Äytmädemme siña: yünläp kara,
Beznekeme, ällä tügelme,
Nindi gönahlarga batırdıñ bit,
Tuya belmäs aç küz, şır-tile.
— Sin iserek töşteñ yörägemä
Suyıp, barıber satıp eçäm dip,
Tukıp tordım: bezneñ täkä tügel,
Sarıklarga iyärep kergän dip.
— Sin ğayeple tügel, min ğayeple,
Min ğayeple. Osta... Ä sin— yuk,
Bezneke tügelen belgäç, alaysa, nik
Kuıp çıgarmadıñ şunda uk.
Alar şaktıy tartkalaştılar,
Duslaştılar, yakalaştılar,
Ahır kilep, täkä iten
Öç yartıga sattılar.
Sattılar da, käyeflänep,
Tınıçlanıp yattılar...
Tön pärdäsen yarıp, küktä yäşen
Arkılıga, buyga kamçılıy,
Bozlı yañgır şak-şok täräz kaga,
Cil kotıra: et kebek ulıy,
Räncetüdän kemnärder yılıy.
İrtängesen buaz koba tana
Nikter kaytalmadı kötüdän.
Yaman häbär bik tiz tarala ul:
Ülgän! Bozaulıy almıy ülgän.
Ükerä abzañ, ciñgäñ.
Yörmi häsrät agaç başlarınnan,
Keşe başlarınnan yöri ul.
Kızıkma sin keşe mallarına
Meñe belän barıber çıga ul.
Hoday birgän bu olı kazaga
Kiräk çıda, kiräk yıgılıp ül.
«Sölek»
Saban tuyı. Atlar uzışı,
Ütä danlıklılar yarışı.
Yalgız imän— yaralarga däva,
Yörägemdä— «Sölek» sagışı.
Berniçä yıl rättän çaptar «Sölek»
Dan-şöhrättän soñ Tatarstanda.
Berkön kilep, köç sınamak buldı
Ut kürşebez Başkortostanda.
Baş hökemdar gorur. Menep baskan
Buy citmäslek biyek mönbärgä.
Ata kazday lep-lep biyep tora,
Ber sügenä, totına ärlärgä.
— Ura! «Sölek» tagın uza.
Başkort öçen oyat. Bu— hurlık!
Alda— finiş! Yap tizräk kapkañ,
Tüzemem yuk karap torırlık.
Timer kapka şartlap yabıldı,
At sörlekte, ayak kısıldı.
İke tavık avırlıgı İslam
Önsez kaldı— cirgä yıgıldı.
Ber sekund ta vakıt ütämägänder,
Sikerep menep kabat utırdı.
Ber talpındı, ike talpındı,
«Sölek» tordı— alga ırgıldı.
Toyagınnan çaptırıp kan aga,
Küzlärennän kaynar yäş tama,
Tamaşaçı göcli, kul çaba.
Uzdı «Sölek», aksıy-aksıy uzdı,
İñ berençe kilde finişka.
Tik şul könnän, kanlı şul könnän soñ,
Çıga almas buldı yarışka.
Äy «Sölek», «Sölek», «Sölek»,
Köçlene «yandıralar».
Atnı tügel, korıçnı da
Şartlatıp sındıralar.
Tegärcep
— Tanañnı it närätenä
Tapşır sin, Camal tüti,
Äyttem-bette. Bügen ük ilt,
Minem belän ne şuti.
Väkilgä sin äytep kara karşı,
Gomereñ uzar törmä-mihnättä.
Şunduk alıp kitte citäktä
Cıyu urını— kürşe Cämäkkä.
Näq şul çakta «hau» da «vau»—
Kürşeneñ ete çıktı.
Tıyıp kala almadı,
Tanası torıp çaptı.
Tegärcep bau bireşmäde,
Camal totkan böterep.
Çıtırdatıp yabıştı ul,
Çıktı barmak kiselep.
Kaldı töşep, özelep,
Uramnıñ näq urtasında
Yata aunap, böterelep,
Avıl kartları cirläde,
Yuıp, käfengä törep.
«Yäsin» ukıy Camal pışın-pışın,
Zirat kapkasına söyälep.
— Rähmätläreñnän Üzeñ taşlama,— di,
Hodaydan yalvara inälep.
Kulında— tege bau— tegärcep.
Kollar bolay da citärlek
— Fatih abıy, nindi isem
Kuşasıñ yegeteñä?
—«Räyhan»,— didem,— bette-kitte,
Yaz, tizräk, töpçenmä.
— İ kartkayım, malayıñnıñ
Bişençese Räyhan bit.
Dürtençese İldarhan
Öy eçe tulı Han bit.
Fatih aptırap kalamı?!
Tanıklıknı açıp sala,
İke häref ostäp yaza,
Avıl Sovetına bara.
Särkätip kız imza sala,
«Döres tözätü»,— dip möher suga
Abzıyga tanıklık suza,
Fatih abzıy öygä «sıza».
—Karçıkkayım, siña tagın
Östäp kayttım ber han,— di,
Malayıbıznıñ iseme—
Buldı inde Gäräyhan, di.
Kollar bolay da citärlek,
Bulsın kübräk hannar,—di.
Äyt äle, äyt, appagım
Kaysı yortta yäşi ikän
Sılu hanım Rüzilä,
Zinhar äytä almassızmı,
Bik beläsebez kilä.
— Kem dideñ sin? Kabatla äle:
Rüzilä? Ää...Rüzilä...
Rüzilälär küp bit alar,
Kaysısı kiräk sezgä?
— Kızımnı kiyäügä biräm,
Çäkçäk kiräk ide lä.
— Küptän şulay dilär anı,
Tege— Çäkçäk Rüzilä.
Min dä şunı ezläp baram,
Korän ukıtasım bar.
Malayımnıñ ulı tudı,
İsem kuştırasım bar.
Häm başkalar, häm başkalar...
Härkemgä çäkçäk kiräk.
Bezneñ tatar halkında
Çäkçäksez bäyräm siräk.
Kaudarlanmıy, ipläp kenä,
Yal itep alıp çak-çak
Tanılgan rässamnär kebek
Çäkçäkkä yasıy çäçäk.
Tege— Çäkçäk Rüzilä,
Küz timäsen üzenä!
Oçkın sibä küzläre,
Änis alma yözläre.
Çäçäk kebek çäkçäge,
Ak mamıktay «barmagı»,
Anıñ kebek mäşhür osta
Möslimdä barmı tagın?
Äyt äle, äyt, appagım,
Barmı Möslimdä tagın?!