Bit - 1

  (İke aktlı pyesa)
  
  KATNAŞALAR:
  
  Darya.
  Artemiy.
  Vadim.
  Robert.
  Nelli.
  Vakıyga Rossiyäneñ ber provintsial şähärendä bara.
  
  BERENÇE AKT
  I
  Avgust ayı. Şähär kırıyındagı agaç yortlar häm bakçalar kürenä. Muzıka. Yäşlärneñ şatlıklı avazları, därtle muzıkadan soñ kıçkırıp kölgän tavışları yañgırıy. Vadim, Robert, Darya, Nelli, Artem kilälär. Alar Daryanıñ apası yäşi torgan yortka yakınayalar. Boldır, alma bakçası häm çormaga menä torgan baskıç kürenä. Yäşlär kapka yanında tuktıylar.
  Robert. Klava tüti yoklıymı?
  Darya. Yoklıy. Ul irtä yata.
  Artem (alma bakçasına karap). Sizäsezme, tirä-yakka alma ise taralgan?! İskitkeç! Näq bala çaktagı kebek!
  Robert (kölemseräp). Sizelä ki, bezneñ Artem olıgaydı, hätta inde balaçagı kaydadır artta kaldı dip his itä.
  Darya. Äye! Çınlap ta, bez balaçagıbız belän mäñgegä huşlaştık inde, ahrısı.
  Nelli. Cämäğat, mäktäpne tämamlagannan soñ ber yıl uzganga hiç kenä dä ışanası kilmi!
  Vakıtnıñ şulhätle tiz ütüen karagız äle!
  Vadim. Äydägez, bügen taralışırga aşıkmıyk. Yılga buyına töşik. Zur itterep uçak yagıyk. Tañ atkançı utırıyk. Şulaymı, Robert?
  Robert. Bik yahşı täqdim! Küp itep şampan şärabı alırbız. Ni disäñ dä, bez bit bügen mäktäpne tämamlavıbıznıñ ber yıllıgın bilgelibez. Nelya, niçek uylıysıñ?
  Nelli. Kollektiv niçek uylasa, min dä şulay uylarmın. Daşa, şampan şärabı eçäseñ kiläme?
  Darya. Yuk, yuk, bügengä citär. Äydägez, başka vakıtta.
  Vadim. Sin härvakıt menä şulay arkılı töşäseñ inde. Artem, nişläp üzeñneñ yörgän kızıñnı döres tärbiyälämiseñ?
  Artem. Säğat niçä soñ?
  Robert (säğatenä karap). Bu vakıtta äle balalarnı da yoklarga yatkırmıylar.
  Nelli. Daşa, yä, nişlibez?..
  Darya. Artemga irtägä eşkä.
  Vadim (küzlären çekeräytep). Oh, Artemı turında niçek kaygırta! Äyterseñ lä ire!
  Nelli. Bezneñ Artem häzer bik kiräkle keşe. Yäş buluına karamastan, inde defitsitlı yegetkä äylände. Sez barıgız da institut turında, alga taba belem alu turında uylıysız, ä Artem umırıp akça eşli.
  Artem. Teleñä salınıp torma. Vatık säğatlärne tözätep kenä akça kayırıp bulmıy ul.
  Robert. Älbättä. Häzer yarlı keşe genä vatık säğaten rätlärgä birä. Beraz akçası bulgan keşe yaña säğat satıp ala.
  Nelli. Nu närsä, Daşa, yılgaga barabızmı?
  Darya. Äydägez, başka vakıtta barıyk.
  Robert. Yarar, ikençe ber vakıtta, aldan söyläşep, äzerlänep barırbız.
  Nelli (Robertka sıyınıp). Taralışabızmıni?
  Vadim. Eh, sez! Tagın kayçan mondıy kiçlär, mondıy mömkinleklär bulır!
  Robert (Nellinı koçaklap). Yarıy, duslar, sau bulıp torıgız! (Kitälär.)
  Artem (kiçke salkınnan beraz kaltırangan Daryanı koça häm kitep baruçı parga endäşä). Tınıç yokı!
  Vadim. Tagın min yapa-yalgızım kaldım! (Yıragayıp baruçı parga karap tora.)
  Artem (kölä). Anıñ karavı mäşäqateñ kimräk — berkemne dä ozatıp yöriseñ yuk.
  Darya. Vadim, bar, kayt. Küzläreñ ülgän sudaknıkı şikelle. Yokıñ kilä bit.
  Barısı da rähätlänep kölälär.
  Vadim. Ülgän sudaknıkı kebekme? (Üpkäläüsez.) Mıskıl it, mıskıl it äydä.
  Darya. Üpkäli kürmä.
  Vadim. Bernişläp bulmıy. Kaytıp yatası gına kala. Yarıy, huş ittek! (Artemnıñ kulın kısa,
  Daryaga çak kına başın iyä.)
  Darya. Tınıç yokı, Vadim!
  Nindider cır şıñşıy-şıñşıy, Vadim karañgılık eçendä yugala. Yıraktan Robert belän Nellinıñ kıçkırıp kölgännäre işetelä. Artem belänt Darya ikese genä kalalar.
  Darya (ciñel sulap). Nihayät, bez ikäü genä kaldık! Kompaniyädä küñelle, läkin härnärsäneñ çaması bulırga tiyeş. Şulqadär arıdım.
  Artem (kızga tekälep karap tora, yılmaya). Daşa, sin iskitkeç çibär!
  Darya (kölä). Äye inde... Hoday birgän. Alay uk centekläp karamasana!
  Artem. Karap tuyalmıym.
  Darya. Alaysa kara inde.
  Artem (ğacäep yagımlılık belän). Daşenka!
  Darya. Oy! (Küzlären yoma.) Erep kitäm häzer. Miña berkemneñ dä bolay matur itterep isemem belän endäşkäne yuk.
  Artem. Çın äytäseñme?
  Darya (pışıldap). Tavışıñ da bik matur sineñ — moñlı, tirän nindider...
  Artem (pışıldauga küçä). Mine tizdän armiyägä alaçaklar.
  Darya. Sine almaslar.
  Artem. Nik alay diseñ?
  Darya. Sin äniyeñneñ berdänber ulı. Sine soldat hezmätennän azat itärgä tiyeşlär.
  Artem. Miña povestka kilde inde. Häzer bötenese armiyägä barmau cayın ezlilär. Hezmät itärgä keşe citmi. Şuña kürä äniyemneñ berdänbere ikänem berkemne dä kızıksındırmayaçak.
  Darya (citdilänep). Siña Robert belän söyläşergä kiräk. Anıñ ätise yagınnan nindider tugan tiyeşle ber abıysı voyınkomatta mayor bulıp eşli.
  Artem (kölä). İh, tomana. Mayor bit ul — zvaniye.
  Darya. Min kayan añlıym inde ul närsälärne...
  Artem. Çormaga menäbezme?
  Darya. Siña kaytıp yal itärgä kiräk. Siña irtägä eşkä.
  Artem. Barıber yokıga kitalmıy yataçakmın. Beraz utırıyk inde çarlakta.
  Darya (canlanıp). Skripkada uynıysıñmı soñ?
  Artem. Uynarmın. Tik min älegä haman şul öç köyne genä uynıy alam. Yaña köylär öyränergä vakıt yuk. (Yılmaya). Skripkañ kayda dip, äni teñkägä tide inde
  Darya. Ä sin ni dip cavap biräseñ?
  Artem. Daşada kaldırdım, dim. (Kölä.) Ä ul ışanmıy — yä yugaltkanmın, yä satkanmın dip uylıy.
  Çormaga menälär.
  Artem. Tütiyeñ işetmi mikän?
  Darya. Yuk.
  Artem. Ul barıber bezne işetäder şikelle toyıla.
  Darya. Klava tüti tumıştan çukrak-telsez. Ul minem iñ yaratkan tütiyem. Küräseñme, anıñ alma bakçası nindi güzäl! Saf küñelle keşeneñ genä mondıy gölbakçası buluı mömkin. Min bit şuşında üstem — anıñ kanatı astında. Äle äti belän äni hätta bitärlilär ide — gel Klava tütiyeñdä yatasıñ dip. Ä bit ul sineñ belän minem monda ozak-ozak utıruıbıznı belä.
  Artem (ğacäplänep). Çınlapmı? Açulanmıymı soñ?
  Darya. Yuk. Klava tüti mine üz kızıday yarata. (Çarlaknıñ işegen kayırıp açalar da, ayakların asılındırıp, tönge bakçaga karap utıralar.)
  Artem. Rähät soñ monda! (Tirä-yakka küz sala.) Bezneñ şähärebezdä bu — iñ şäp bakça. (Daryaga karap tora.) Sin yänäşä çakta miña böten dönya ber äkiyäti alma bakçası bulıp kürenä!
  Darya. Aldamıysıñmı? (Şayan ton belän.) İhlas äytteñme, klasstaş?
  Artem (citdi tavış belän). Klasstaş dimä miña.
  Darya. Nik?
  Artem. Robert ta siña klasstaş, Nelya da... häm Vadim da siña klasstaş. Minem sineñ klasstaşıñ gına bulıp kalasım kilmi. Tagın şunı da äytäsem kilä... Vadim gel sineñ tirädä böterelä.
  Darya. Alay ber dä sizgänem, iğtibar itkänem yuk.
  Artem. Sizäseñ, sizäseñ, böten närsäne sizäseñ. İğtibar da itäseñ. Ul siña ğaşıyq. Häm dä sineñ mähäbbäteñne yaularga ömetlänä.
  Darya. Bulsa ni... Min bit sine yaratam!
  Artem. Ä min sine yugaltırmın dip kurkam.
  Darya. İ-i-i, tintäk. Kaylarga yugalıym di min! Sin inde ällä niçänçe märtäbä miña Vadimnıñ ğıyşkı töşkän diseñ. Ä menä Nelya tıp-tın gına sine yaratıp yöri. Kürmilär, añlamıylar dip uylıy bugay. İptäş kızım bulsa da, ul minnän bik katı könläşä. Sineñ belän minem yakın mönäsäbätlärne kürgäç, ul bit üzen kaya kuyarga belmi. Kıskası, ul astırtın gına siña ğaşıyq bulıp yöri.
  Artem. Taşla. Anıñ Robertı bar. Ul Nelyanı özelep yarata. Ä min sine ülep yaratam häm berkemgä dä alıştırmıym.
  Darya. Bik äybät. Ä bütän närsä turında, cıyın yuk-bar hakında uylanıp başıñnı katırma.
  Artem. Sin mine armiyädän kötäçäkseñme?
  Darya. Sine armiyägä almaska tiyeşlär. Sin yätim.
  Artem. Min yätim tügel!
  Darya. Nu... yartılaş yätim inde. Söyläş Robert belän. Voyınkomattagı abıysı sin äniyeñneñ berdänber balası ikänne bilgeläp, assızıklap kuysın. Zakon buyınça sine alırga tiyeş tügellär.
  Artem. Şulayın şulay da... İkençe yaktan karaganda... Kemder hezmät itärgä tiyeş bit. Barçası da armiyädän baş tarta başlasalar, närsä bula inde ul.
  Darya. Zakon buyınça bulırga tiyeş. Äniyeñne kızganam min. Äy, almıylar la sine armiyägä!
  (Temanı üzgärtü niyäte belän.) Oy, karale sin: bügen küktä küpme yoldız! Karale, karale! (Torıp basa.)
  Artem. Yıgıla kürmä.
  Darya. Häzer, skripkañnı alıp kiläm. Min anı sandıkka yäşerdem. (Skripkanı alıp kilä.) Uyna, canıyım, oyalma. (Kölä.)
  Artem (skripkanı ala). Başta anı köylärgä kiräk. (Skripkanıñ kılların tarttıra.)
  Darya. Äniyeñ alıp birgän skripkamı bu?
  Artem. Äye. Yalıngaç-yalvargaç, tugan könemä alıp birde. (Kölemseräp.) Min monıñ nastroykası nindi bulırga tiyeş ikänne dä belmim bit. Haman samouçitel alırga cay çıkmıy. (Kıllarnı tarttırıp, smıçok belän uynap, diqqat belän tıñlıy.)
  Darya. Nastroykasın belmim diseñ... Ä bit sin anı barıber niçekter köyliseñ.
  Artem. Min bit anı mandolina şikelle nastraivat itäm. Äniyem mandolinada yahşı uynıy.
  Bäläkäy çagımda uk mine dä öyrätkän ide. Anıñ mäktäptä üzeneñ ukuçılarına uynagan böten köylärne uynıy beläm min mandolinada. Menä bu skripkada da nastroykanı mandolinadagı kebek köylim. Häm kıllarga da mandolinadagı şikelle ük basam. Kölkeme?
  Darya. Yuk, nişläp kölke bulsın. Kiresençä, şäp! Sin — akıllı häm sälätle keşe. Annarı, yäş buluıña karamastan, sin — genialnıy säğat tözätüçe!
  Artem (uñaysızlanıp). Citte siña.
  Darya. Östävenä sin matur cırlıysıñ!
  Artem. Citte dim! Häzer çarlaktan aska sikeräm bit.
  Darya (nazlı tavış belän). Tavışıñ da tañ kalırlık matur sineñ. Bigräk tä miña isemem belän endäşkändä.
  Artem (mähäbbät belän). Daşa!
  Darya. Tagın endäş äle! (Küzlären yoma.) Üläm häzer!
  Artem (kızdan küzlären ala almıy). Daşenka! (Übeşälär.)
  Darya (yegetne ciñel genä etä). Skripkanı sıtasıñ bit. (Kauşıy.) Äydä uyna. (Artemnıñ küz karaşınnan üzen uñaysız his itä.) Karale, ay nindi bügen!
  Artem. Bügen böten närsä iskitkeç. Bügen böten dönya — zur ber moğciza!
  Darya. Artem! Miña tagın isemem belän endäş äle!
  Artem. Daşa! Daşenka! (Anıñ iseme bik ozak kaytavaz bulıp kat-kat yañgırap tora.)
  Artem skripkada uynıy. Çormadan köy agıla häm Artemnıñ tavışı yañgırıy: «Daşa! Daşenka!»
  Tirä-yaknıñ karañgılıgına çormadan yaktılık sirpelä.
  II
  Sigez yıl vakıt uzgan. Köz. Alma bakçası. Yort kürenä. Vadim belän Darya, aşıga-aşıga, bakça urtasındagı östäldä tabın äzerlilär.
  Vadim (açulanıp). Nişläp kilmilär inde! Bu Robert belän Nelya mäñge şulay — berkayçan çakırgan vakıtka kilep citkännäre yuk.
  Darya. Kiçä restorannan säğat niçädä taralıştık soñ — iseñä töşer äle.
  Vadim. Bulsa ni. Häzer kiç bit inde. Küptän rätlänergä vakıt. Robert ul kiçä bik az eçte.
  Darya (arıganlık belän). Monnan soñ berkayçan tugan könemne restoranda ütkärmäyäçäkmen.
  Vadim. Oşamadımıni?
  Darya. Şau-şu, ıgı-zıgı küp.
  Vadim. Äye, anda şau-şu citärlek şul.
  Darya. Bälki, barıp alırsıñ alarnı?
  Vadim. Cilterätep alıp kilmi bulmas. (Daryaga yakın kilep.) Söyeklem, sine tagın ber kat ütkän tugan köneñ belän kotlıym. (Daryanı übep ala.) Barıp aşıktırıym min tegelärne. (Çıgıp kitä.)
  Darya östäl tiräsendä mäş kilä. Boldırga taba barganda, kinät çormadan tavış işetelä: «Daşa!» Bu avaz kat-kat kabatlana da kayadır yırakta yugala. Darya siskänep kitä. Ul, salmak kına atlap, bakça urtasına kire kilä. Anı kinät çiksez yamansulık äsir itä. Anıñ kolagına çorma yagınnan tagın tavış işetelä: «Daşenka!» Darya kurka. Avır halättä basıp tora. Äkren genä barıp östäl yanındagı urındıkka utıra. Şul vakıtta kapka açıla häm Vadim, Nelli, Robert kerälär.
  Robert. Tagın ber kat tugan köneñ belän sine, bezneñ qaderle Darya! (Östälgä ber şeşä konyak häm ber kap känfit kuya.)
  Nelli. Kotlıym, bäğrem! (Daryanı bitennän übä.)
  Darya. Tugan könem kiçä buldı bit, onıttıgız damıni?!
  Robert. Häy, restoran restoran inde ul! Anda niçekter tugan kön bäyräme ikençe planga küçä ul.
  Nelli. Bügen sineñ yaña yäşeñneñ berençe köne. Çın bäyräme anıñ bügen bulırga tiyeş.
  Vadim (kanatlanıp). Menä şunıñ öçen eçep tä kuyıyk! Utırıgız, närsä basıp torasız!
  (Ryumkalarga konyak sala.)
  Tabınga utıralar.
  Robert. Uzgan atnada bezneñ dä ber vakıyga buldı — Nelya belän öyläneşkänebezgä biş yıl tuldı.
  Bu min siña äytim, az srok tügel. Yalgışmasam, ber aydan sezneñ tuy görlägängä dä ike yıl tula.
  Vadim. Näq şulay. İke yıl da şaktıy vakıt. Kartayabız. (Köleşälär.)
  Robert. Daşa, qaderlem, tagın ber tapkır tugan köneñ belän sine!
  Nelli. İñ yaktı teläklärebezne kabul it!
  Darya. Rähmät! (Çäkeşterep eçälär.)
  Nelli (bakçanı küzätep). Monda şundıy rähät!
  Vadim. Döresen äytkändä, üzem dä şuşı bakçada gına çın-çınlap yal itä alam häm keşe bulam.
  Robert. Ocmah inde ocmah.
  Darya. Min bäleş alıp kiläm. (Öygä taba yünälä.)
  Aña tagın işetelä: «Daşa!» Ul şau-gör kilep utırgan kompaniyägä kisäk borılıp karıy. Läkin tegelär bernigä iğtibar itmiçä kıçkırıp söyläşälär, köleşälär. Tagın kayandır işetelep kuya: «Daşa!» Darya üzaldına: «Ya Hodayım!» — dip kuya.
  Ayakların köçkä söyräp öygä kerep kitä.
  Vadim. Äydägez, bäleş kilep citkänçe duslıgıbız öçen eçep kuyıyk.
  Nelli. Yuk, yuk, Daşanı kötäbez.
  Robert. Älbättä, kötärgä kiräk.
  Vadim. Yarıy, min riza. Tik menä, uylavımça, ul anda ozak mataşır.
  Nelli. Küpme mataşsa da tüzik.
  Robert. Äydä, berärne tartıp alıyk. (Kesäsennän ber paçka sigaret çıgara. Vadimga suza.
  Sigaret kabızalar.)
  Öydän, bäleş kütärep, Darya çıga.
  Nelli (şatlık belän). Menä, bezneñ çibärkäyebez dä çıktı!
  Robert. Alda äle bakça öçen, tabiğat öçen kütäräse tostlar bar. Äydägez, älegä tagın ber märtäbä
  Darya öçen, anıñ çibärlege häm altın kulları öçen kütärik!
  Nelli. Şäp!
  Vadim. Äydägez. (Eçälär.)
  Darya. Citär minem öçen eçärgä! Sezneñ kupşı süzläregezdän başım äylänep kitüe ihtimal.
  (Bäleşne kiskäli.) Äydägez, aşagız äle, aşagız! İnde tämäke dä kabızgannar! Başta kapkalap alsagız ni bulgan!
  Nelli. Alarga äytteñ ni, äytmädeñ ni.
  Darya (kaşların cıyırıp östälne küzätä). Täk... çäygä peçenye, känfit alıp çıgası bar ikän.
  Tagın kayber närsälärne onıtkanmın äle min.
  Vadim. Üzem alıp çıgıymmı?
  Darya. Tart inde tämäkeñne. Üzem alıp çıgam. Sin bütän tartmıym digän ideñ tügelme?..
  Vadim. Bügen yarıy inde. Annarı taşlarmın.
  Darya. Miña Nelya bulışsa äybät bula inde...
  Nelli. Äydä, äydä, rähätlänep bulışam.
  Öygä taba kitälär.
  Vadim. Robert tugan, bolay gına tagın berärne kaplap kuyıyk äle. (Ryumkalarga arakı sala.)
  Robert (çak kına işetelerlek itep). Menä närsä... Äydä, za upokoy duşi totıp kuyıyk... hatınnarıbız yuk çakta... Artemnıñ ruhı öçen. Urını cännättä bulsın.
  Vadim (qanäğatsezlek belän). Ä nişläp «hatınnar yuk çakta»?!
  Robert. Yarar, süzgä bäylänmä inde. Bez Artemnı iskä alırga tiyeşbez.
  Vadim (kızıp). Kızık äytteñ äle sin: «hatınnar yuk çakta». Minem hatınım belän anıñ arasında kayçandır mähäbbät bulganına kinayaläp äytteñme alay dip? Şuña kürä min Daşa yanında anıñ upokoyı öçen eçärgä kurkırga tiyeşme?!
  Robert (tavışın kütärep). Kaynarlanmasana! Nindi keşe soñ sin! Bötenläy urınsız kıza başlıysıñ. Alayga kitsä, minem hatınım da aña ğaşıyq bulıp yörgäniye. Häzer närsä inde... İnde ällä kayçan bulgan närsälär...
  Vadim (açulanıp). Yu-u-uk, sin hatınnarıbız monda çagında täqdim it anıñ öçen eçärgä!
  Robert (usal tavış belän). Tilelänmä! İr keşe bul! Bez bügenge zaman keşeläre. Artem turında süz çıkkaç, bez sineñ belän hatınnar turında uylarga tiyeş tügel.
  Vadim (küzlären çekeräytep). Ä närsä turında uylarga tiyeş bez?
  Robert (basınkılık belän). Üzebezneñ naçar eş kılganıbız turında uylarga tiyeş bez.
  Vadim (üzen kulga alıp). Täqdirenä şulay yazılgan inde... Kemneñder tormış yulı uñgan bula, kemneñder yuk... Kemgäder cay çıga. Kemgäder yuk...
  Robert. Sugışta bu töşençälär mondagıdan nık ayırıladır.
  Vadim. Kayan beläseñ?
  Robert. Belmim. Şulaydır dip uylıym.
  Vadim. Oftanasıñmı?
  Robert. Ä sin ğayebeñne tanımıysıñmıni?
  Vadim. Nindi ğayebemne? Armiyädä hezmät itüdän kotılıp kalgangamı?
  Robert. Sineñ belän minem armiyädän baş tartu ul qadär ük kotoçkıç gönah tügelder dä bit... Ä menä Artemnı...
  Vadim. Yazmışıña rähmät ukı. Bu dönyada kem niçek buldıra — şulay böterelä, kaynaşa.
  Robert. Şulay şul, kızganıçka karşı.
  Vadim (ryumkanı kütärep). Robert, bu avır äñgämäne tuktatıyk. Äydä, Artemnıñ canı tınıçlıkka ireşsen, urını ocmahta bulsın öçen eçik tä...
  Robert (töşenkelek belän). Äydä. (Eçälär.)
  Öydän Darya häm Nelli çıgalar. Tatlı rizıklar alıp kilälär.
  Vadim (yasalma kütärenkelek belän). Hatınnarıbız kilä! (Pışıldap.) Bu temanı bütän kuzgatmıyk.
  Robert (kırıs kına). Yarar. (Hatınnarga.) Bigräk ozak! Sezdän başka şundıy küñelsez!
  Nelli. Ä bez anda, sezdän kaçıp, şıpırt kına tämäke tarttık. (Kölälär.)
  Robert (şayarıp). Menä tartırmın min sezgä! Vadim, karale sin bolarnı, ä!
  Vadim. Tämam yuldan yazdılar! (Barısı da kölälär.)
  Robert. Nişliseñ bit — şuşı zaman hatınnarı!
  Küñel açu dävam itä.
  III
  Robert häm Nelli fatirı. Nelli tuzan suırtkıç belän kovrolinnı çistarta. Eşennän tuktıy, işek yagına kolak salıp tıñlap tora. İşek kıñgıravı zeñgeldi. Nelli tuzan suırtkıçnı sünderä dä barıp işekne aça. Busagada yonçıgan qıyäfättä
  Darya päyda bula.
  Darya (üpkäle tavış belän). Zvonokka basam, döberdätäm! Ber biş minut çaması torganmındır.
  Nelli (küzlären akaytıp). Çınmı?! Gafu it, zinhar! Tuzan suırtkıçıbız traktor sıman akırıp eşli. Hiç kenä dä Robertnı yaña suırtkıç alırga mäcbür italmıym. Uz äydä, utır.
  Darya (divanga utıra). Komaçauladım, ahrısı...
  Nelli. Yuk, yuk, komaçaulamadıñ. Min eşemne tämamladım inde. (Suırtkıçnı poçmakka alıp kuya. Daryaga tekälep karap tora.) Sin nigäder nık kauşagansıñ şikelle.
  Darya (ğazaplı tavış belän). Hälem kotoçkıç minem, Nelya.
  Nelli. Vadim belän ızgıştıgız mällä?
  Darya. Äy, bez anıñ belän könaralaş talaşabız. Hikmät añarda tügel. Küñelem ğazap çigä.
  Nelli. Säbäbe närsädä ikän soñ? Sineñ biteñ dä ap-ak. (Yänäşä utıra.)
  Darya (ıñgıraşıp). Ällä nişlädem min...
  Nelli. Bälki, beraz konyak yotarsıñ?
  Darya (çitkä karap). Yuk, yuk, küräsem dä kilmi.
  Nelli (sınaulı karaş belän). Ä bälki, sin balaga uzgansıñdır?..
  Darya. Yuk la. Tikşerendem inde. Balaga uzsam, bähetle bulır idem min.
  Nelli. Kay cireñ avırta?
  Darya. Kayçan niçek... Yä yöräk kısıp ala, yä hava citmi başlıy. Törleçä... Karañgı uylar bimazalıy.
  Nelli. Närsädän soñ bu?!
  Darya (pışıldap). Kurku biläp aldı mine.
  Nelli. Närsädän şulqadäre kotsız kaldıñ soñ sin?
  Darya. Belmim. Su bir äle.
  Nelli (grafinnan stakanga su sala, Daryaga birä). Sezneñ böten närsä tärtiptä. Äybät kenä yäşäp yatasız. Tizdän kottedcıgız äzer bulaçak. Obstanovka üzgäräçäk...
  Darya. Äye, tizräk küçenergä inde. (Stakandagı sunı eçep beterä, stakannı Nelliga birä.)
  Nelli. Ul agaç yorttan kitäseñ dä kilmi ide bugay inde sineñ...
  Darya (kaltıravıklı tavış belän). Kurkam min. Bu yortnı kaldırırga da kızganıç. Älbättä, ul yort barıber bezneke bulıp kalaçak. Äti belän äni anı satarga cıyınmıylar. Menä digän daça!
  Minem balaçagım şunda uzdı bit. Klava tüti dä güyä bötenläy vafat bulmadı. Çukrak-telsez bulgaç, isän çagında da tıp-tın yäşäde... Ülgänenä inde öç yıl, ä menä barıber isänder şikelle. Şunda kaydadır ruhı yäşi — tınıç, igelekle häm mäñgelek ruh. Vadim belän bezgä ul yort bik uñay buldı inde. Anıñ ata-anası belän bergä yäşäüne küz aldına kitergäç essele-suıklı bulıp kitäm. Kaynatam belän kaynanam minem naçar keşelär tügel, tik şulay da...
  Nelli. Älbättä, ayırım yäşäügä citmi inde! Ayırım yäşäü rähät! Menä, tütiyeñneñ yortı da sezgä kalu — ikelätä rähät häm bäräkät. Kottedcıgız da bula, şundıy bay bakçalı yortıgız da — bu bit härkemneñ hıyalı. Ällä şul yort arkasında berär küñelsez ıgı-zıgı kilep çıktı mällä dip uylap kuygan idem... Alaysa, närsä sine bu qadäre tetränderde soñ?
  Darya. Nişlärgä dä belmim. (Can gazabı belän.) Kurkam!
  Nelli (sagayıp). Açıgrak söyläşä almıysıñmı? Sin bit nider äytergä teliseñ, tik üz-üzeñne tıyasıñ. Närsäneder äytep betermiseñ. (Taläpçän itep.) İhlas küñeldän äyt äle: närsä buldı?
  Darya (şaktıy vakıt Nelliga karap tora). Zinhar, berkemgä äytmä, yäme. Sin bit kayvakıt teleñne tıya almıysıñ. Artık küp söyläşep taşlıysıñ.
  Nelli (ğacäplänep). Daşa, sin mine üpkälätmä inde!
  Darya. Üpkälämä, Nelya. Sin bit naçar niyät belän söylämiseñ... Beraz onıtılıp kına kitäseñ.
  Nelli (ütä citdi qıyäfät belän). Nu... püçtäk mäsälälär buyınça, bälki, telem ozınayıp ta kuyadır... Ä möhim närsä bulsa, min ser saklıy beläm.
  Pauza.
  Darya (pışıldap). Min tavış işetäm.
  Nelli (yak-yagına karanıp). Añlamadım.
  Darya. Miña kemder isemem belän endäşä. (Kurkudan kuırıla.) Miña tavış işetelgän kebek toyıla.
  Nelli. Nindi tavış?
  Darya. Anıñ tavışı.
  Nelli. Kemneke?
  Darya. Alla hakı öçen, berkemgä dä söylämä. Robertka da äytä kürmä. Vadimga barıp citsä, bette baş — nık könläşäçäk.
  Nelli (sensatsiyä işetäse kilüdän canlana). Berkemgä dä söylämim. Närsä inde sin, bala-çaga sıman!
  Darya (kinät tavışın köçäytä). Miña Artemnıñ tavışı işetelä.
  Nelli. Niçek inde?
  Darya. Menä şulay. Miña endäşkän kebek toyıla: «Daşa! Daşenka!» Cülärlänäm bugay inde.
  Nelli. Niçek işetäseñ anıñ tavışın? Bälki, töşeñdä genä işetäseñder?
  Darya. Önemdä. Çarlaktan miña endäşä şikelle. Çakırgan tösle.
  Nelli. Alay ikä-ä-än. Küptänme?
  Darya. Närsä küptänme?
  Nelli. Anıñ tavışın işetäseñ?
  Darya. Berençe tapkır bezneñ bakçada tugan könemne bäyräm itkän könne işetelde.
  Nelli. Anı yış iskä töşeräseñder, küp uylıysıñdır anıñ hakında.
  Darya (beraz tınıçlanıp). Alay uk dimäs idem. Sigez yıl vakıt uzdı bit inde. Älbättä, ütkännärne häterdän sörtep taşlau mömkin tügel. Bigräk tä yaktı, rähät mizgellärne.
  Nelli (uyga kalıp). Menä bit, ä, yukka çıktı keşe. Bar ide, häzer — yuk. Kızganıç, bik kızganıç.
  İçmasa belsäk ide: kümelgän mikän, qabere bar mikän, ällä söyäkläre berär tarafta aunap yata mikän.
  Darya. Yaña yıl kiçäsendä, tuksan dürtençe yıldan tuksan bişençegä küçkändä, Groznıy şähärendä mähşär bulgan... Miña soñgı hatın yazganda äle ul, küräseñ, anda elägäsen belmägänder.
  Nelli. Bälki, anda hälaq bulmagandır. Bälki, äsir töşkänder dä şunda plenda ütergännärder.
  Darya. Kayda ütersälär dä, barıber tügelmeni! Ayırma yuk. Kayda ütersälär dä, barıber anıñ yätim canı kaydadır üzenä urın tabalmıyça adaşıp yörider. Şuña kürä tavışı işeteläder dä miña.
  Nelli. Sin üzeñdä ğayep toyasıñ mällä?
  Darya. Min anı nık yarattım.
  Nelli. Äye şul... Ul da sine bik yarata ide. Sigez yıl ğomer uzıp kitte. Bälki, kiyäügä çıkkanıña bitärliseñder üzeñne?
  Darya. Şaytan belsen...
  Nelli. Minemçä, kiräkmi. Berençedän, sin başta anı altı yıl kötteñ. İkençedän, sin bit ällä nindi çit-yat keşegä tügel, ä üzebezneñ klasstaşıbızga, üzebezneñ urtak dustıbızga çıktıñ.
  Darya. Şulayın şulay da... Barıber döres tügel, ğadel tügel...
  Nelli. Çäy eçäseñ kiläme?
  Darya. Yuk, rähmät. Kaytıym min. (Urınınnan kuzgala.) Ütenäm, berkemgä dä äytmä. Vadim belsä
  — bette baş. (Nelliga tekälep karap tora.) Şulay da açasım kalmadı siña seremne.
  Nelli (açulanıp). Şiklänüeñ belän sin bit mine kıyırsıtasıñ! Nişläp ışanmıysıñ sin miña?!
  İptäş kızıña ışanırga kiräk.
  Darya (işek yanına citkäç tuktıy). Ä siña Artemnıñ tavışı işetelmime?
  Nelli (aptırap). Ä nişläp min anıñ tavışın işetergä tiyeş?!
  Darya (küzlärendä usallık çagılıp ala). Sin dä bit aña bik katı ğaşıyq ideñ.
  Nelli (avızın kıyşaytıp). Kayçan?!
  Darya (tınıç kına). Ä min şundıy nık könläşä idem!
  Nelli. Bu bit inde ällä kayçan bulgan hällär! Bezgä niçäşär yäş ide soñ ul vakıtta, tintäk!
  Darya (yomşak tavış belän). Üpkälämä miña, Nelya. Hälem bik naçar. (Yalvarıp.) Zinhar, mine gafu it!
  Nelli (kızganulı ton belän). Sin närsä inde, cankay! Üz-üzeñne kulga al, tınıçlan. (Darya yanına yögerep kilä.) Bu bit ütep kitä torgan halät. Barısı da yahşı bulaçak: häleñ dä, böten närsäñ dä. Barısı da tärtipkä keräçäk. (Koçaklaşalar.)
  Darya. Rähmät, Nelli!
  Darya çıgıp kitä. Muzıka. Nellinıñ käyefe kırıla, üzen kaya kuyarga belmi. Robert kaytıp kerä. Kultık astına papka kıstırgan.
  Nelli (Darya belän söyläşkän täesirdän arına almıy). Bügen irtä kayttıñ...
  Robert. İrtämeni?
  Nelli. Aşıysıñmı?
  Robert. Närsä peşerdeñ?
  Nelli. Borçaklı aş.
  Robert. Aşıym.
  Nelli (tiz genä tabın äzerli). Daşa kilgäniye.
  Robert (papkasın açıp törle dokumentlar aktara). Min anıñ bezdän çıkkanın kürep kaldım.
  Nik kilgäniye? (Östäl yanına utıra.)
  Nelli (tälinkägä aş sala). Bolay gına... Läçtit satarga. Hatın-kıznıñ töp eşe şul gäp kuyırtu inde. Alarnıñ tizdän öy tuyı bulır inde. (İre karşına utıra.)
  Robert (aşıy-aşıy). Da-a-a, alagayım kottedc tözep kuydı Vadim. Kiräk bit şulhätle urlarga...
  Nelli. Dustıñ hakında alay dimä inde.
  Robert. Dus! Duslar tigez bulgan surättä genä çıp-çın duslar bula alalar.
  Nelli. Minemçä, sin üzeñ anıñ belän dustanä mönäsäbätlärne tagı da yakınaytırga, nıgıtırga omtılırga tiyeşseñ. Bälki, akça da birgälär.
  Robert. Äye, birer. Soñgı vakıtta min aña şulqadär küp yahşılıklar eşlädem. Ä ul härvakıt ber şeşä konyak belän maylıy da şunıñ belän tögälläp kuya.
  Nelli. Biznesmennar alar barısı da saran. Ul üze sinnän närsäder ömet itep, estäp yöri. Sin yäşelçä bazası direktorı bulgaç, ul bit sine bik hälleder, böten närsägä köçe citäder dip uylıy.
  Robert. İğtibar itäseñme soñ, soñgı vakıtta niçek üzgärde ul?!
  Nelli. Bötenebez dä üzgäräbez. (Uyga kalıp.) Nindi küñelle kompaniyä idek bit bez, häterliseñme, nindi duslar idek!
  Robert. Häterlim.
  Nelli. Öy tuylarına närsä büläk itäbez?
  Robert. Kararbız, uylaşırbız. (Başın çaykıy.) Da-a-a, şundıy saray salıp kuydı, ä! Patşa sarayımıni! Ä üze gel telänep yöri: yä tege kiräk aña, yä monı bir aña.
  Nelli. Nu, şundıy keşe inde, nişlätäseñ! Şuña kürä kottedcın da tözep kuya aldı. Andıy keşe bulmasa, bälki, tözi almas ide. (Çak kına işetelerlek itep.) Ä bez töziyäçäkbezme, yukmı?
  Robert (kırıs karaş taşlap). Siña şuşı yort citmägänmeni?! Kirpeç yort, irken... Tagın ni kiräk! Kemnärder artınnan çabu nigä kiräk!
  Nelli (çitkä karap). Keşe artınnan çabarga dip tügel inde... Böten keşe tözi bit... Bez alardan kim-hurmıni?!
  Robert (korı gına). Könläşergä kiräkmi. Vakıtı citkäç, bälki, bez dä şundıy närsä salıp kuyarbız.
  Nelli (gasabilanıp). İ Hodayım, min berkemnän dä könläşmim. Bigräk tä Vadim belän Daryadan bötenläy könläşerlek tügel. Alar barıber bähetle bula almayaçaklar — kottedclarında da, ällä nindi patşa sarayı tözep kuysalar da...
  Robert. Nişläp äle sin keşe bähete turında kaygırasıñ. Anda sineñ ni eşeñ bar. Älbättä,
  Vadim ul... Niçek yomşagrak itep äytergä... Kıskası, añarda şakşı citärlek... Küñelendä karalık baytak anıñ... Tik menä anıñ hatını bik äybät: tınıç, sabır, uñgan. Andıy hatın belän Vadimnıñ tormışı tärtiptä bulaçak.
  Nelli. Sin bolarnı miña törtterep söyläp utırasıñmı?
  Robert. Nindi törtterü?! Daşanı beläseñ bit inde...
  Nelli (kızıp). Ä min naçar hatınmı?!
  Robert (tınıç kına). Min sine naçar didemmeni?! Närsä sin gel äytkän süzgä yabışasıñ?!
  Nelli. Häterem kaldı. Bu süzläreñ belän räncetteñ mine.
  Robert (kütärenke tavış belän). Sin iskitkeç äybät hatın. Üzeñ bit kottedclar turında süz başladıñ, bez keşedän kim tügel dip sayrarga totındıñ. Tormış ul, niçek yäşäsäñ dä — et tormışı. Tormış digän bulıp tezdän tiñ şakşıga batıp yäşibez. Miña kalsa, keşelek dönyası — könçe häm birän küselär belän tulgan ber zur sası yäşelçä bazası. Menä bezneñ kompaniyädä Artem bar ide... urını ocmahta bulsın... Anıñ berkemgä berkayçan naçarlık eşlägäne, hätta naçarlık telägäne dä bulmadı. Ä ul häzer — yuk. Bar ide keşe, tottı da yukka çıktı! Könläşergä kiräkmi. Bulganına şöker itä belergä kiräk. Bügen bar sin, irtägä — yuk!
  Nelli (açulanıp). Närsä sin haman ber ük balık başın çäyniseñ: könläşergä kiräkmi, könläşergä kiräkmi! Kem könläşä soñ äle?! (Yarsıp.) Nik mine tagın nervılandırasıñ?! Daşa belän Vadimga könläşerlekme soñ?! Raz inde mondıy söyläşü başlandı, min siña döresen äytäm:
  Daşa bolay gına, säbäpsez genä kilmäde bezgä. Läçtit satarga gına kilgän dip aldadım min.
  Robert (aşaudan tuktap). Täk, täk... Yä, açıp sal äle — nik kilde ul bezgä?
  Nelli (pauzadan soñ). Añarda gallyutsinatsiyälär başlangan.
  Robert (kaşların cıyırıp). Gallyutsinatsiyä?
  Nelli (serle tavış belän). Aña Artemnıñ tavışı işetelä. Tik sin Vadimga äytä kürmä, yäme.
  Robert. Kızı-ı-ı-ık...
  Nelli (pışıldap). Çarlaktan Artemnıñ ruhı endäşkän kebek toyıla, di.
  Robert. Sagına mikänni?
  Nelli. Şulaydır. Mähäbbätläre köçle ide bit.
  Robert (kırıslanıp). Alarnıñ mähäbbäten kürep tä könläşä ideñ sin.
  Nelli (usal tavış belän). Citte!
  Robert (çänçüle tavış belän). Ay-yay, oşıy ide siña Artem!
  Nelli (irenä näfrät belän karap tora). Soñgı vakıtta ällä nişlädeñ sin. Nik minem belän bolay söyläşäseñ? Nik cäberliseñ mine?
  Robert (östäl kleyenkasınıñ ber bizägenä tekälep). Soñgı vakıtta min Artemnı töştä yış küräm.
  Änise ülgännän soñ kerä başladı ul töşemä. Elek kermi ide. (Avır sulap.) Änisen kümgängä ay yarım buldı bugay inde, äyeme?
  Nelli (qıyäfäte kinät üzgärä, näfräte yukka çıga). Äye. Avır tufragı ciñel bulsın. Çıdamadı ana yöräge. Berdänber ulı yukka çıktı bit. Bez vesti propal... Sigez yıl kötte... Menä... tüzmäde!
  Muzıka. Robertnıñ appetitı yugala. Torıp, arlı-birle yöri. Şkaftan sigaret alıp kabıza.
  IV
  Köz. Alma bakçası. Agaç yortnıñ boldırı, çarlakka menä torgan baskıç, çittäräk kapka kürenä. Vadim kayta. Öygä kerep çıga. Darya öydä yuk.
  Vadim (yak-yagına karanıp). Daşa! (Bakça yagına.) Daşa! (Aptırap tora. Annarı bakçaga kerä, almagaçlar arasında yöri.)
  Kapka açıla. Darya kerä — yözendä moñsulık.
  Darya. Sin däşteñme?
  Vadim. Kem bulsın tagı?!
  Darya. Tıkrıknıñ tege başında uk işetelde.
  Vadim (borçulı ton belän). Min sine yugalttım.
  Darya. Niçek inde yugalttıñ?
  Vadim (korı gına). Kayda ideñ?
  Darya. Änilärgä bardım.
  Vadim. Niçek alar anda?
  Darya. Allaga şöker, normalno. Zalda keçkenä remont yasarga mataşalar. Bulışırbız äle, yäme.
  Vadim. Yarar, yarar. (Tıngısızlanganın yäşerä almıy.) Yañgır yavar, ahrısı.
  Darya (ütenep). Barıber, äydä, berkavım monda utırıyk äle.
  Vadim (hatınınıñ haläten añlıy almıy cäfalana). Nişlädeñ sin? Bügen bötenläy tössezländeñ!
  Darya (bitaraflık belän). Arıdım.
  Vadim. Tugan kön alcıttı sine.
  Darya. Şulaydır. İğtibar itmä miña. Beraz häl alam da aşarga berär närsä äzerlärmen.
  (Avırlık belän yılmaya.)
  Vadim (tınıçlanıp). Alaysa, tavık peşer äle, yäme, maturım. Min şul arada Robertlarga barıp kaytam. Robertka ber eşem bar... Cillänermen dä ber uñaydan.
  Vadim çıgıp kitä. Daryanı yaktı moñsulık biläp ala. Añlayışsız häm tatlı küñel sıkravı anı çınbarlıktan beraz öskäräk kütärä. Kinät aña rähät bulıp kitä — nik ikänen ul hiç añlamıy. Kulları belän almagaç botaklarına kagıla. Moñlı yılmayu anıñ yözen balkıta. Üzaldına nindider cır köyli. Kulların yak-yakka cäyä, çak kına başın artka kayırıp böterelep ala.
  Darya. Yä Hodam! Nindi hozurlık bu bakçada! Nindi sihri hava!
  Kinät yortnıñ çorması yagınnan tavış işetelä: «Daşa! Daşenka!» Darya almagaç artına kaça.
  Darya (kaltıranıp). Nik mine cäfalıysıñ, Artem! Närsä soñ bu?! Minem bit inde onıtasım kilä! Minem inde onıtılasım da kilä! Bälki, sineñ canıñ, ruhıñ mine kiçerä almıydır?!
  Ğayepleme soñ min?! Yä Hodam! Närsä soñ bu?!
  Anıñ haläte kisken üzgärä. Anı kurku äsir itä. Bähetle yäşäeşneñ yärdämsezlege, ğacizlege, tiz vatıluçanlıgı anı mizgel eçendä kotsız kaldıra. Bilgesezlek karşında anıñ añı bötenläy kötelmägän köçlärgä buysına. Ul boldır yagına yögerä, ber mälgä tuktıy da öygä kerep kitä. Alma bakçasına karañgılık töşä. Yalgız skripka tavışı yañgırıy. Kapka açıla. Vadim kerä — beraz iserek. Vak kına yañgır sibäli. Yañgırga ise kitmägän Vadim bakçaga uza. Bakçanıñ ber öleşen yaktırta torgan lampanı kabıza häm östäl yanına utıra. Tämäke tarta.Öydän Darya çıga — kulına zontik totkan. Zontiknı aça, salmak kına atlap Vadim yanına kilä.
  Darya. Küptän utırasıñmı?
  Vadim (hatınına karamıyça). Küptän.
  Darya. Çılanasıñ bit.
  Vadim. Kibärmen äle.
  Darya (ireneñ karşısına utıra). Tartmaska väğdä birgän ideñ.
  Vadim. Mondıy hava torışında tartmıyça bulmıy.
  Darya. Närsä hörmätenä eçteñ?
  Vadim. Bolay gına.
  Darya. Robert belänme?
  Vadim. Äye.
  Darya. Tavık äzer. Şulpası iskitkeç tämle kilep çıktı. Sigaretıñnı tartıp beter dä, kerep aşıybız.