Alar, ber unlap keşe, aşlık ambarlarında kayçagında könlekläp, kayçagında eş başınnan eşli idelär. Hämmäse dä öylänmägän yäisä öylänä almagan keşelär bulıp, arada Korbangali genä cämäğatle ide.
Anıñ cämäğatle ikänlege ber karaştan uk küzgä taşlana ide: hatınlı keşelärdä kürenä torgan ber häl, ber «küngänlek» Korbangalidä bik açık kürenä vä ayagındagı kiñ başlı soldat itekläre, alama vä kileşsezleklärenä karamıyça, härvakıt arulanıp, sörtelep yörtelgänlege, bişmät vä alyapkıçınıñ da tuzgan, yırtılgan ber cire yamalıp torganlıgı anıñ ber oyadagı keşe ikänlegen belderep toralar ide.
Ul iptäşläre, hosusan yäşräkläre belän artık vaksınmıy, alarnıñ uyın-kölke, törle kileşsez lätıyfälärenä* vä bozıklıklar turısındagı süzlärenä ber dä katnaşmıy, çittän genä çırayın sıtıp karap tora torgan ide.
*Lätıyfälärenä – hikäyälärenä.
Alar az gına eştän buşagan arada da karta belän, yahut «orlyanka» çöyep, akçalı uynıy idelär. Ämma Korbangali bu vakıtta çikmänenä törenä dä ber çittä suzılıp yal itä ide. Ottırgan berärse, yañadan «ayakka basar öçen», añardan ällä nihätle inälep, yalınıp akça sorasa da, ul:
– Ällä min akça yasıymmı! Vät durak! – dip kıska gına kaytarıp cibärä ide.
Menä bügen ul ğadätenä hilaf ber eş kıldı. Berse Korbangaligä büregen zaklad salıp yegerme tiyen akça soraganda, ul ber dä zaklad almıyça gına, biş tiyen çıgarıp birde häm dä burıç itep birmägänlegen añlatıp:
– Äydä, häyeren kür... – dide.
Bügen iptäşläre akçalı uynaganda da, başka vakıttagı kebek çitkä kitep yatmıyça, kütärenke ber ruh belän kirle-sullı yörenep tora ide. İptäşläre ägär üz "eşläre" belän artık mäşgul bulmasa idelär, älbättä, Korbangalidä bügen "berär häl" barlıgın sizär idelär.
Bügen töş vakıtınnanelegräk ber bala kilep, anıñ kolagına şıpırt kına:
– Söyençe alırga kildem... – dide.
Menä ul bala añar ber söyeneç äytkän ide. Korbangali dä kön buyı şunıñ täesire belän yörde. Bügen añar başka könnärgä karaganda yaktırak tösle toyıla. Tiräsendäge keşelär dä tupas vä söykemsez tügel, ällä niçek mölayım vä başka vakıttagıga karaganda söykemleräk kürenä idelär. Kiç belän kaytkan çagında da, ğadättän tış açık çıray kürsätep, iptäşläre belän isänläşep ayırıldı. Zurrak uramnarnı ütkäç, keçkenä genä ber kibetkä kerep, öç kadak alma, ike limon aldı. Kibetçeneñ almalarnı:
– Bik häybät, sveciylar! – dip maktavına karşı Korbangali anıñ küzenä karap:
– Şundıy kiräk tä – vakıtı şundıy! – dip, avızın yırıp kölep kuydı, güyä kibetçe anıñ söyeneçenä katnaşa ide...
Yulda barganda da, ber dä ikelänmiçä, oçragan ber keşeneñ küzenä karıy; güyä härkem dä anıñ söyengänlegen belä, añar yahşılık teli, anıñ belän bergä söyenä... Añar şulay toyıla ide.
Şähärneñ çitendä, tübän çokır buyında, yartı çakrım qadär ber yak kına tezelep kitkän bik iske ber uram bar. Bäğze kartlar şähärneñ iñ elek şunnan korıla başlaganlıgın söylilär. Ber zamannar bu buylar, cäyelep yatkan zur külläre, yäşellek vä törle agaçları belän borıngı babaylarnı kızıktırıp monda cirläştersälär dä, zaman ütkän sayın tabiğat häle alışına vä borıngı lätafät* yugala barıp, häzer bu cirlär bik yalangaç vä tösmersez bulıp kalgan ide. Çönki şähär zuraygan sayın artka, tigez yakka cäyelep, bu cirlär çittä kala bargan, şähärneñ tires vä pıçrakları da şunda çokır buylarına tügelgän, tege zur külneñ suı haman azaya, kibä barıp, berär distä ärsez vä cäncallı bakalarga şaulaşıp, kıçkırışıp torırlık keçkenä ber sazlık bulıp kalgan ide.
*Lätafät – maturlık, näfislek
Menä şul sazlıkka karşı gına keçkenä vä bik iske ber öyneñ ber bülmäsendä, hatını vä ber balası belän iskeçe ber kart, ikençesendä irle-hatınlı gına ber eşçe tora idelär. Alar, tegese dä, busı da, irtä kitep kiç kayta, hatınnarı kübräk vakıtların öy tışında eşläp ütkärä idelär. Şunıñ öçen härvakıtta köndezläre alarnıñ keçkenä vä iske oyaları, ülgän umarta tösle ber yakkarak çügep, tavışsız-tınsız gına moñayıp torgan şikelle kürenä ide.
Bügen niçekter anda köndez dä tereklek äsäre bar ide. Bügen ul yortka kerep, çıgıp yörüçelär bulgaladı. Häm kapka aldında toruçılar da kürengäläde...
Eşçeneñ bülmäse. Koyaşnıñ aktık şäüläläre sazlıkka karşı täräzä arkılı kerep bülmäneñ ber yagına korılgan sarı töstäge çarşauga töşä vä anda kızarıp çuarlanıp, güyä ällä nindi hıyalıy köylär, moñlı cırlar cırlana, borıngı äkiyätlär söylänä ide...
Keçkenä genä samavır ällä kayçannan birle kaynap, bular çıgarıp, östäldä utırsa da, çäy eçüçe yuk ide.
Östäl yanında ber karçık ällä ni fikergä kalıp utıra ide. Çarşau artınnan kürşe hatını çıktı da, karçıknıñ yanına kilep utırdı vä bik äkren genä:
– Mesken, ülmäsä yarar ide... – dide.
Karçık ällä ni äytmäkçe bulgan ide, Korbangali kilep kerde.
– Ä, menä üze dä kayttı!.. – dide karçık. – Möbaräk bulsın, Korbangali, ulıñ bar! Nişläp bik ozak tordıñ? Särvicamal bik kötä inde üzeñne...
Korbangali bülmä eçenä ber kat küz yörtep aldı da, kulındagı töyene belän ük çarşau artına kerde.
Särvicamal häräkätsez genä suzılıp yata, çarşau arkılı töşkän kızıl şäülälär belän anıñ sarı vä sulgan yöze ällä nindi hıyalıy vä kaygılı räveştä kürenä ide.
– Ya... niçek... hällär?.. – dide Korbangali. Särvicamal añarga taba yözen äyländerde dä köçlänep kenä kölemseräde. Berniçä sekund alar küz-küzgä karap, kölemseräp tordılar.
Almalar kiterdem üzeñä...–- didö Korbangali vä Särvicamalnıñ kulın alıp, beraz vakıt bitenä kuyıp tordı...
Korbangali çişenep çäy yanına utırgaç, kürşese iskeçe kart ta kilep kerde.
Alar bik häybätläp gäpläşep-gäpläşep çäy eçä başladılar. Süz balalar turında kitte. Korbangalineñ ülgän balalaların söyli, sagına idelär. Karçık häm:
– Fatihıñ inde unöç yäştä, Zakirıñ fälän yäştä bulır ide... – dip süzgä katnaşa vä ike süzneñ berendä:
– İlahi, inde täüfıyklı gomer birsen! – dip, haman bäbigä doga kıla ide.
Särvicamalga çäy iltsälär dä, ul yartı gına çınayak eçte. Anıñ çäy eçmägänenä Korbangalineñ eçe poşa ide. Ber-ike märtäbä anıñ yanına da bardı. Çınayagına alma, limon sala, başın totıp karıy, hälen sorıy ide.
– Häzer eçäsem kilmi. Zinhar mäşäqatlänmä... – dip, Särvicamal anı tınıçlandıra ide.
Çäy eçep betkäç tä, kürşeläre, häyerle kiçlär teläp, çıgıp kittelär. Korbangali, kön buyı eşläp arganga kürä, ozak utırmıyça, çikmänenä törende dä, täräzä buyına säkegä yoklarga yattı.
Bervakıt ul niçekter uyandı, östäldäge keçkenä vä iske lampa sıyık vä sargılt yaktı belän bülmä eçen küñelsez genä yaktırtıp tora, karçık çarşau yanında, sandık östendä bögärlänep, balalar tösle ciñel vä tınsız gına yoklıy ide.
Korbangali tordı da çarşau artına, Särvicamal yanına bardı. Ul ber kulın baş arkılı salgan köye señep yoklıy, annan çittäräk mendär östendä bäbi yata ide. Korbangali elek añar kolagın kuyıp beraz tıñlap tordı. Ul işeteler-işetelmäs kenä sulış alıp, sulış birä ide. Soñra Särvicamalnıñ kulına biten kuyıp beraz torgaç, mañgayın totıp karadı vä äkren genä üpte... Annan soñ, yurgan çitlären kımtırgalap, tagın üz urınına kilde dä utnı sünderep yattı.
Häzer yatkaç ta, ul tiz genä yoklıy almadı. Ällä nindi can irkenlege, şatlıkka yakın bernärsä anıñ yokısın kaçırgan ide. Häzer ul üzendä ber köç, ber gayrät sizä ide. Aşlık ambarlarındagı avır kapçıklarnı häzer yon tösle çöyep yörter kebek bula, hätta, kiräk bulsa, böten taularnı, taşlarnı äyländerergä kodräte citär kebek toyıla ide. Bolarnıñ hämmäsen küñelenä yakın bulgan ber yaña häyät* vä anıñ säğadäte* öçen ber dä avırsınmıy söyenä-söyenä eşlärgä häzer tora ide. Häm dä kiläçäktä kayçan da bulsa bik eşlekle vä citez ber yegetneñ añar:
*Häyät – tormış.
*Säğadäte – bähete.
– Ätkäy, sin küp eşlädeñ, häzer inde siña yal itärgä vakıt... – diyäçägen uylap, küñele yänä kütärelä vä gayräte yänä arta ide. Ul yeget, älbättä, aşlık ambarlarında kapçık taşuçı bulıp tügel, zurrak eş keşese bulıp anıñ küz aldına kilä, bu da üzen «ata» dip belep, üzendä ber gorurlık sizep ala ide.
1910.