Tıuğan yırzän alısta la ruhtarı nıq

Küptän tügel Anapa qalahına yul töşöp, bıl yaqtarza yäşägän yaqtaştar menän osraşıp-tanışıu forsatı teyze. Ber nisä kön dauamında millättäştär menän äüzem aralaştıq. Ularzıñ här berehe, bala häm yäşlek yıldarın häterläp, üz Uralın onotmauın, törlö matbuğat saraları aşa Başqortostandağı häldär menän häbärzar bulıuın, tıuğan töyäkteñ här uñışı menän haqlı ğorurlanıuın bäyän itte. Hüzzärendä ara-tirä hağış satqıları sağılha la, döyöm alğanda, ber kem dä yazmışına zarlanmanı. Kirehensä, här yañı tanışım üzeneñ başqortloğo menän nıqlı ğorurlanıuın, halqıbızğa has milli ruhtıñ üzendä yıterlek bulıuın kürhätte. Tübändäge yuldar sit yaqtarza ber zä yuğalıp qalmağan, yämğiättä nıqlı urın alıp yäşägän, küptär hoqlanırlıq eştär menän mäşğül bulğan ruhlı başqorttar haqında.

Qala turahında ber kälimä

Anapa – Krasnodar krayınıñ könyaq-könbayış ölöşöndä, Qara diñgez buyında urınlaşqan kurort-qala, 2011 yıldan «Härbi dan qalahı» tigän maqtaulı isem yörötä.

Sovet osoronda bında başlısa balalar ösön täğäyınlängän kurort häm şifahanalar, pioner lagerzarı eşlägän, sönki näq Anapa yanında diñgez buyınıñ 42 saqrımı qomlo, 12 saqrımı taşlı häm yarzan arıu uq eskä ingänse hıu ällä ni tärän tügel, bında üsmerzär ösön häüyef tıuzırırlıq soñğoldar yuq. Hıu ineü mizgele mayzan oktyabrgäsä dauam itä, diñgezzeñ urtasa temperaturahı bıl vaqıtta 21-25 gradus bula.

Tarihtan 1781 – 1782 yıldarza bında qälğä tözölöüye bildäle. Räsäy imperiyahı häm Törkiä arahındağı huğıştar barışında ul ber nisä tapqır urıs ğäskärzäre qulına küsä. 1829 yılda qälğä tulıhınsa Rus däülätenä quşıla. Batşa Nikolay I ukazına yaraşlı, 1846 yıldıñ 15 dekabrendä Anapağa qala statusı birelä, ä 1866 yıldan ul kurort-qala bulıp isäplänä.

XX bıuattıñ 40-sı yıldarında bında 14 şifahana häm tistänän aşıu pioner lagerı eşläy. Böyök Vatan huğışı barışında qala tulıhınsa tiyerlek yımerelä, barı tik 50-se yıldarza ğına ayaqqa bastırıla. 1979 yılda timer yul stantsiyahı fayzalanıuğa tapşırıla. 2006 yılda Krasnodar krayınıñ Anapa rayonı bilämälärendä «kurort-qala Anapa» munitsipal berämege oyoştorola.

Qalala 30-ğa yaqın mäktäp häm gimnaziya, ber nisä yuğarı uqıu yorto, başqa qalalarzağı universitet häm instituttarzıñ filialdarı, ike teatr häm ike muzey, şul isäptän asıq haualağı arheologiya muzeyı eşläy, ike akvapark häm okeanarium bar.

Här kem – bay yazmışlı

Oşo üzensälekle qalağa yaqtaştarıbızzıñ här qayhıhın yazmış alıp kilgän. Törlö yıldarza töplänep, Anapala ular üz urının tapqan. Bildäle yır hüzzären saq qına üzgärtep äytkändä, Yırzä hibelgän başqorttoñ ber ğäziz balahı bularaq, ular millätebez bäsen artaban arttırıuğa kösönän kilgänsä ölöş inderä.

Mars Ğäbbäsov äle Rämi Ğaripov isemen yörötkän elekke 1-se mäktäp-internatta uqımağan bulha la tormoşta üzeneñ layıqlı urının motlaq tabır ine. Şulay za respublikabızza ğına tügel, unan sittä lä kiñ bildäle bihisap şähestär tärbiälägän bıl uqıu yorto unıñ yazmışına hizelerlek yoğonto yahağan tihäñ, ber zä hata bulmas. Uyınlı-ısınlı «bez bit internatskiyzar» tip olo ğorurlıq menän äyteüselärzeñ kübehenä has ıñğay sifattar Mars Möhtäbär ulınıñ da bar qılıq-fiğelendä yarılıp yata. Täü siratta yuğarı milli ruh küzgä taşlana. Täbiğättän birelgän yır-beyıügä, törlö halıq muzıka qoraldarında uynauğa mahirlıq ta unda näq mäktäp-internatta uqığan yıldarzan başlap üseşkän.

Mäşhür şağirıbız Şäyıhzada Babiçtıñ Bötä donya başqorttarı qoroltayınıñ mizalına isem birgän «Al da nur säs halqıña!»” tigän qanatlı hüzzäre näq Mars ağayğa töbäp äytelgänme ni?! Bıl olo büläkte ğorurlıq häm ihtiram menän kükrägendä yörötkän yaqtaşıbız oşo saqırıuzı la matur itep tormoşqa aşıra.

Yıyänsura rayonınıñ Ütäğol auılında yabay kolhozsı menän başlanğıs klastar uqıtıusıhınıñ altı balalı ğailähendä tıuıp üskän Mars Ğäbbäsov. Anapağa unı Sik buyı ğäskärzäreneñ diñgez çastarındağı ös tistä yılğa yaqın dauam itkän härbi hezmäte alıp kilgän. Zapastağı 2-se rang kapitanınıñ bıl vaqıt esendä kürgän-kisergändäre külämle yazmalarğa tororloq. Äytkändäy, ofitser bulıu teläge unda X klasta uqığanda, internattı tamamlap härbi uçilişela uqıp yörögän Flarit İsänğolov menän mäktäptäge osraşıuzan huñ uyana.

Unıñ yulın haylağan Mars, qayza ğına hezmät ithä lä, tıuğan töyäge, tuğandarı, dus-iştäre häm klastaştarı menän bäyläneşen özmäy, äle lä, mömkinlek tabıp, yıl hayın Yıyänsura taraftarına qaytıp äylänergä aşqınıp tora. Älbittä, tuğan yır-moñonan da ayırılmay: elegeräk üzebezzeñ halıq köyzäre yazılğan kassetalarzı, yırsılarzıñ disktarın osrağan hayın ala barha, häzer ularzı İnternettan tıñlap qıuana. Başqortostan telekanaldarın qarap, «Yuldaş» radiohı tıñlap, bigeräk tä olo şatlıq kiserä ul. Bıl ber zä Mars Möhtäbär ulınıñ yañğızı ğına hozurlanıp yöröüyen añlatmay. Tistä yılğa yaqın Krasnodar krayınıñ «Ağizel-K» başqort milli üzägeneñ Anapa qalahı filialı yıtäksehe bularaq, köndälek eşmäkärlegendä zaman tehnikahınıñ bötä mömkinlektärze lä äüzem qullana. Millättäştär bergä yıyılğanda başqortsa tapşırıuzar tıñlap häm qarap rähätlänä.

Yämäğät oyoşmahınıñ bar eştäre urtahında la, älbittä, yıtäkse üze qaynay. Kuban taraftarında halqıbızzıñ bay mäzäniäten häm yolaların propagandalauza lä şähsän ölgö kürhätä Mars: törlö bayram saralarında küp yıldar inde üzenän qaldırmağan «Tula» garmunın totop sähnägä lä sığa, kön tärtibenä yaraşlı, yä moñlo, yä därtle köyzärze hızzıra, şunan, küptärze äsirländerep, yırlap ta yıbärä. Unıñ başqarıuındağı «Perovskiy» häm «Başqort yıgete» beyıüye barıhın da ber tauıştan «Ey, başqort, maladis!» tigän huplauzar menän ozaq qına alqışlarğa mäcbür itä. «Räsäy halıqtarı duslığı göllämähe» tigän kray festivalendä laureat isemenä layıq bulğan yaqtaşıbız Mars Ğäbbäsov alıs taraftarza milläte isemenän şulay itep izge nur säsä. Afarin, uzaman!

Äytkändäy, zapastağı härbi hezmätkärzeñ olo ulı atahı yulın haylağan, kesehe gaz sänäğäte ölkähendä eşläy. Mars Möhtäbär ulı häläl yıfete Lyudmila menän bögön ös yıyänsären üz ölgöhöndä tärbiäläy.

Rişat Ähmätyänovtıñ sit yırzärzä yaqtılıq hipkän matur eştäre saq qına başqaraq yünäleştä. Ul nindäyzer däräcälä mäğrifätse şağir Miftahetdin Aqmullanıñ saqırıuın ezmä-ez tormoşqa aşıra: yäştärze sauza häm hezmätländereü ölkähendä urta hönäri belemle itkän şähsi tehnikum asqan häm bına tistä yıl yarım uğa uñışlı yıtäkselek itä. Hoqlanırlıq bit?! Bötä donya başqorttarı qoroltayınıñ «Al da nur säs halqıña!» mizalın tapşırğanda yaqtaşıbızzıñ oşo eşmäkärlege lä his şikhez isäpkä alınğandır.

Tehnikum – millättäştärebezzeñ daimi yıyılıu urını. Unı hoqlanıp häm ğorurlanıp, «Başqortostanıbızzıñ ber möyöşö» tip yörötälär. Yämäğät oyoşmahınıñ törlö saraların äzerläp ütkäreüzän olo qänäğätlek, yaqtaştarı menän aralaşıuzan zur qıuanıs ala huca. Bala saqtan uq döyöm mänfäğättärze küñelenä yaqın itkän Rişat Mäqsüt ulı, Anapa rayonınıñ imam-möhtäsibe vazifahına la baştan-ayaq yıgelep, mäğrifätselek häm iman nurı taratıu eşen äüzem alıp bara.

Rişat İşembay qalahında tıuğan. Urta Aziyanıñ sülle dalaların üzläşterergä yıbärelgän ata-äsähe unı ike genä yäşendä Tacikstanğa alıp kitä. 1978 yılda Sämärqänd kooperativ institutın barıhına la ölgö kürhätep tamamlay, uqığanda komsomol oyoşmahı sekretarı, törköm starostahı bula. Sovet osorondağı tärtipkä yaraşlı, unı yullama menän Başqortostanğa eşkä yıbärälär. Yäştärzä ilhöyärlek toyğoları, auırlıqtarzı yıñergä ıntılış taşıp torğan ul zamandarza ruh kütärenkelege kisergän äüzem yıget birelgän brondän fayzalanmay, üze teläp Sovet Armiyahına saqırıuzarın yullay. İke yıllıq härbi hezmät barışında mahsus äzerlek ütep, leytenant däräcähe alıp tıuğan töbägenä qaytıp töşä häm yämäğät tuqlanıuı tarmağında eş başlay.

Yuğarı belemle yäş belges Öfäläge 1-se aşhanalar tresınıñ 10-sı aşhanahına direktor itep täğäyınlänä. Hezmät kenägähendäge yazıuzar kürhäteüyensä, artabanğı tormoşonda haylağan hönärenä toğro bulıp qala: baş qalanan huñ Stärletamaqta, şunan Tacikstandıñ Leninabad qalahında yämäğät tuqlanıuı predpriyatiyelarınıñ eşen yayğa hala, ularzı zamansa qoramaldar menän yıhazlandıra, yañı tehnologiyalar inderä. Yarayhı ğına täcribä tuplağas, Öfö sauza tehnikumında uqıtıusı häm bülek yıtäksehe bulıp eşläy. Artaban initsiativalı hezmätkärze Başqortostan Hökümäteneñ Eştär idaralığına äyzäüse belges itep saqıralar.

Yazmış yıldäre Anapa taraftarına alıp kilgäs, başta urındağı industrial tehnikumda uqıta, yañı bıuat başında alda telgä alınğan şähsi uqıu yorton asıp yıbärä. Unıñ ösön yaqtaşıbızzıñ üz isäbenä mahsus bina haldırıuı, tehnikumın teyışle kimäldä yıhaz-qoramaldar menän tämin iteüye ayırıusa maqtauğa layıq. Rişat Mäqsüt ulınıñ hanap ütelgän izge eştärenä tağı la unıñ yözlägän töp ağas ultırtıuın, ilebez baş qalahındağı bildäle yuğarı uqıu yorttarın tamamlap, bögön haylağan hönärzäre buyınsa maqtalıp hezmät itkän ös ul häm qız tärbiäläp üstereüyen häm atay bularaq üz burısın tulıhınsa ütäüyen dä östärgä genä qala.

İldar Mazharovtı tulı mäğänälä üz zamanınıñ ısın väkile tip äytergä bula. Yaqtaşıbız sığışı menän Baymaq rayonınıñ Yomaş auılınan. Uqıtıusılar Särüär Hösäyın qızı menän Riza Vara ulınıñ higez balahınıñ iñ oloho. Ata-äsähenän ölgö alıp häm qustı-heñlelärenä ürnäk kürhätep, Sibayza pedagogiya uçilişehın tamamlağan. Sovet Armiyahında härbi burısın ütägäs, ös yıl Qolsora mäktäbendä eşlägän, 1974 yılda VLKSM rayon komitetınıñ yünältmähe menän ul däüyer yäştäreneñ küptäre hıyallanğan udar komsomol tözölöşönä – Ust-İlim urman-sänäğät kompleksın qorouğa yullanğan. Bında II razryadlı balta ostahı häm betonsı bulıp eş başlay, ike tistä yıldan aşıu huzılğan hezmät eşmäkärlege dauamında zveno başlığı, brigadir, master, prorab vazifaları aşa uçastka naçalnigı vazifahına tiklem ürläy. Ul zamanda yarayhı ğına qimmätkä eyä bulğan «Kommunistik hezmät udarnigı» isemenä, «Sotsialistik yarışta yıñeüse» häm «Biş yıllıq aldınğıhı» bildälärenä, bihisap Poçyot gramotalarına layıq bula. Qısqahı, millättäşebezze bar yaqtan da maqtap qına telgä alalar. Töp eşenän ayırılmay İrkutsk politehnik institutın uñışlı tamamlay, küp yıldar yämäğät tormoşonoñ urtahında qaynap, tözölöş idaralığınıñ partiya oyoşmahın yıtäkläy. Sovet osoronda bıl yauaplı vazifağa iñ ışanıslı häm üz artınan başqalarzı eyärtä alıusını ğına haylayzar ine. Ğümerlek möhäbbäten dä Angara buyzarında osrata İldar ağay. Unıñ keüyek komsomol yullamahı menän Ust-İlimsk qalahına kilgän Varvara apay uğa ike qız büläk itkän, uları bögön görlätep üzallı tormoş kötä.

Anapağa kilep töplängäs, İldar Riza ulı, täüge hönären isenä töşöröp, tistä yıldan artıq mäktäptä hezmät därestären alıp bara. Eş arahında üz proyıktı nigezendä şähsi yort halıp inä, qatını menän ikäüläp äle lä baqsa üsterälär, yort quyandarı, tauıq, qaz totalar.

Haqlı yalğa sıqqas, yaqtaşıbız nıqlap din yulına basa. Ul ğına tügel, Öföläge Räsäy islam universitetın uñışlı tamamlap, mahsus belem dä ala. Bögön ul küñel birep imam vazifahın başqara, dindäştäre arahında yuğarı abruylı häm ihtiramlı.

– Başqort mäğrifätsehe Rizaitdin Fähretdindeñ olatahı zamanında Anapa qalahında qazıy bulğan, min unıñ izge eşen dauam iteü yähätenän kösömdän kilgän ölöşömdö inderergä tırışam, – ti İldar ağay Mazharov. Bıl möqäddäs niättärze ütäüzä uğa uñıştar yuldaş bulhın!

Välmir Bähteyärov Bäläbäy rayonınıñ Baymırza auılında tıuğan. Atahı, Başqortostandıñ atqazanğan mehanizatorı Şäükät Säyıtgäräy ulı ölgöhöndä traktorsı hönären haylağan. 1970 yıldıñ yazın buraznala qarşılap, ul zamanda respublikala kiñ bildäle «Suhoreçka» sovhozı qırzarında täüge hezmät sınığıuı alğan. Ärmegä barıp qaytqas, Seber taraftarına yullana häm gaz sığarıu idaralığınıñ avtotransport kontorahına traktorsı bulıp eşkä urınlaşa. Tırış häm burıstarına namıs menän qarağan yaqtaşıbız tizzän mehanik itep ürlätelä, artaban ös meñgä yaqın hezmätkäre bulğan oyoşmanıñ yuğarıraq häm yauaplıraq vazifaların da yaqtaşıbızğa ışanıp tapşıralar. Bötä donyağa tanılğan Yamburg neft häm gaz kondensatı yatqılığın üzläştereügä şähsän ölöşön inderä, törlö maqtau bildälärenä layıq bula.

İr-uzamanğa därtlänep eşlärgä yazmışı tıuğan yaqtarzan sittä osraştırğan höygäne, Ğafuri rayonınıñ Yulıq auılı hılıuı Gölsöm Fäüzi qızı bar yähättän bulışlıq itä. Üzen qız häm ul menän qıuandırğan qatınına Välmir ağay bögön dä küñel yılıhın yällämäy. Anapa ergähendäge qasabala zamansa yıhazlandırılğan ike qatlı şähsi yortta görlätep tormoş kötä Bähteyärovtar. Bergäläp tärbiälägän yarayhı uq mayzanlı baqsaları irtä yazzan göl-säskägä kümelä, artaban törlö yımeş-yıläk mul uñış birä. Qaz, öyräk häm tauıq ta asrayzar, öyzärendä üzebezzeñ yır-moñ yañğırap tora, östäldärendä – milli aş-hıu. Yıyäne menän yıyänsäre lä ularğa şatlıq östönä şatlıq qına östäy. Äle ikense klastı tamamlağan Kamilla bigeräk tä qıuandıra üzzären: unıñ sport mizaldarına yañıları östälep kenä tora...

Välmir Şäükät ulınıñ ğailähe menän Anapala urınlaşıu säbäben ayırım äytergä käräkter. 1989 yılda uğa sirattağı yauaplı burıs yökmätälär häm bında mahsus komandirovkağa yıbärälär. Unı SSSR-zıñ gaz sığarıu sänäğäte hezmätkärzäre ösön şifahana halırğa teyış bulğan tözölöş oyoşmahınıñ uçastka naçalnigı itep täğäyınläyzär. Bar bildälängän eştärze täğäyın vaqıtqa häm yuğarı sifatlı itep başqarıuğa küp kenä kösön tügä millättäşebez, qayhı ber saqta yal turahında onotop tororğa la tura kilä üzenä. Unıñ da tos hezmät ölöşö ingän «Vityaz» şifahanahı bögön «Gazprom» yämğiäteneñ iñ abruylı haulıq yorttarınıñ berehe bulıp donyağa tanılıu alğan.

Ni genä tihäñ dä, Qara diñgez buyzarında qoyaş qırıs Seber taraftarına qarağanda küpkä nazlıraq bit. Qısqahı, tözölöştö uñışlı teüällägäs, Välmir Anapala töplänergä qarar itä, qatını la bını ber tauıştan huplay. Yaqtaşıbız ber nisä yıl urındağı şifahanalarzıñ berehendä, azaq auıl hucalığı predpriyatiyehında garac mödire bula. Şulay za, küñele tüzmäy, ike bıuat osraşqan osorza tağı la yäşlek ezzäre qalğan Sebergä yullana, vahta ısulı menän eşkä totona. Nihayät, 2009 yılda Gölsöm apayzı häm yaqındarın qıuandırıp, pensiya tanıtmahın qulına ala. Bında «haqlı yalğa sığa» tigän hüzzärze mahsus qullanmanım, sönki ağayıbız äle lä tınğılıq belmäy, häläl yıfeteneñ qulı yıtmägän başqa bötä tör yort-qura häm hucalıq mäşäqättären yılkähenän töşörgäne yuq.

Hämdiä İsänğolova İşembay rayonınıñ Urazbay auılınan, un balalı zur ğailälä buy yıtkergän. Auıldaşı Säğitte ärme hezmätenän kötöp alğan. Sästären säskä bäylägäs, yıgetkä yahalğan täqdim buyınsa yäştär Alıs Könsığışqa, Sahalin utrauına yullana. Ğailä başlığı bındağı eşmäkärlegen balıq totou sudnohında matros bulıp başlay, artaban brigada masterı vazifahına tiklem kütärelä.

Hämdiä ihä täüzä ikmäk beşereü kombinatında hezmät hala, huñğaraq okean balıqsılığı bazahınıñ kadrzar bülegendä inspektor häm ölkän inspektor bula. Bala saqtan ata-äsähe ölgöhöndä tırışlıq häm namıslıqtı qanına heñdergän millättäşebez üz burıstarın här saq maqtalıp başqara. Şuğa la unı yämäğät eştärenä lä yälep itälär, ul bında la äüzemlek kürhätä. Sit taraftarza yaldarın tüzemhezlek menän kötöp alğan balıqsılarğa ul saqtağı Sovettar Soyuzınıñ törlö töbäktärenä qaytıp kiler ösön samolet häm poyızğa yul bilettarı hästärläü keüyek mäşäqättärze lä Hämdiägä ışanıp tapşıralar. Uzğan bıuattıñ 90-sı yıldarı urtahına tiklem, yäğni donyalar üzgärgänse başqara ul bıl eşte. Bıl vaqıtqa inde ayauhız yazmış hınauzarın da ber ni tiklem tatıp ölgörgän qatın, 2000 yılda şähsi eşqıuar bulıp terkälep, avia- häm timer yul bilettarı hatıu buyınsa agentlıq asıp yıbärä.

Yıtense tistähen vaqlağan hanım, 38 yıl ğümeren Sahalin taraftarında ütkärep, yäyge yal osoronda üze oqşatıp ölgörgän Anapağa kilep töplänä. Äle tehnikumda uqığan qızın olo tormoşqa äzerläy, küñelenä yatqan şöğöl dä tapqan. Finans ölkähendäge bıl eşmäkärlegendä ul küptärgä ölgö kürhätä, sit ildär menän bäyläneştär urınlaştırıp, bezzeñ halıqtıñ törlö qatmarlı häm yıtdi eştärze lä uñışlı başqara alıuın üz ölgöhöndä raslay.

Yazmışınan qänäğät bulıp, yaqtaştarı häm fekerzäştäre menän aralaşıuzan läzzät tabıp yäşäy Hämdiä Sähiulla qızı. Zamanında Yaponiyanan maşina alıp, ruldä yañğızı tıuğan auılına tiklem qaytırğa baznat itkän yaqtaşıbız bäğzelärze bimazalağan qıyınlıqtarzıñ ber nindäy kärtä tügellegen bögön dä dälilläy. Unıñ yözönä sıqqan tormoşto yaratıu hise, här totonğan eşen täm toyop başqarıuı yaqındağılarğa la ıñğay täsir itä. Kiläsäktä lä şulay bulırına imanım kamil.

Anapa başqorttarı ikelätä yauaplılıq toya

Älbittä, könyaq taraftarza yäşäü bar yaqtan yıñeleräk: mäsälän, şul uq Anapala yaz küpkä irtäräk kilä, yäyzären – is kitmäle hozurlıq, Uraldağı qırıs qıştar unda bötönläy bulmay. Ämmä täbiğätteñ yılılığı ğına bezgä yıteñkerämäy şul, keşe küñeleneñ yılıhı, unıñ qaraştarı hipkän nur häm naz küpkä qimmäteräk. Millättäştärebez menän ber nisä kön yaqından aralaşıu näq şunday uyzar uyattı.

Berense tapqır osraşıuğa qaramastan, ularzıñ här berehe mine yaqtaş itep qäzerläp qarşı aldı, halqıbızğa has hıy-hörmät kürhätte. Höyläşep-tanışıu barışında qayhı berzäre menän urtaq tanıştarıbızzı asıqlau aralarzı tağı la yaqınayttı.

Qısqahı, yazmış tıuğan yırzän sittä yäşäthä lä, yaqtaştarıbızza milli ruh saq qına la kämemägän, ularzı hağış histäre basıp kitmägän. Yäştärenä yaraşlı haqlı yalda bulhalar za, ber kem dä qul qauşırıp ultırmay, küñelenä yaqın şöğöl menän mäşğül. Bınan, berzän, üzzärenä fayza bulha, ikensenän, häm bıl möhimeräkter tip uylayım, – başqort halqınıñ tulı hoquqlı väkile bularaq, ular bınıñ menän haqlı räüyeştä ğorurlana häm döyöm mänfäğätkä yünältelgän matur eştäre aşa sit taraftarza millätebezze tanıtıuğa, unıñ bäsen arttırıuğa tos qına ölöş inderä.

Tel, millät häm ruh keüyek izge töşönsälär ular ösön ber zä yat tügel. Başqortostandıñ halıq şağirı Rauil Bikbayivtıñ küp mäğänäle fekerenä tayanıp äytkändä, alıs yırzärzä lä başqort bulıp qalıu ösön Anapa başqorttarı ber nindäy zä auırlıq toymay. Üzzärenä ikelätä yauaplılıq yökmätelgänen dä tulıhınsa añlay ular: bında yäşägändär näq ularzıñ här berehenä qarap totoş millätebez haqında feker yörötä bit. Şuğa la halqıbızzı, respublikabızzı layıqlı kürhäteü ösön täü siratta yazmala telgä alınğan yaqtaştar hälenän kilgänsä tırışa tip äytergä tulı nigez bar. «Min – başqort!» tip kükräk qağıu ğına tügel, ä milläteñde yaratıu, halqıñ ösön nindäyzer eş başqarıu başqortloqto nığıraq isbatlay. Anapalağı millättäştärebezgä oqşaş köslö ruhlı zamandaştarıbız här tarafta la küberäk bulhın ine!

Öfö – Anapa – Öfö.