“тел” в толковом словаре – Татарский язык

I.
1. Умырткалыларда авыз куышлыгында тəм тату һəм азык чəйнəргə ярдəм
итү өчен, кешелəрдə сөйлəү өчен дə хезмəт итə торган орган 2. күч. Җəмгыятьтə
кешелəргə үзара аңлашу, аралашу өчен хезмəт итə, фикерлəү нəтиҗəлəрен
беркетеп бара торган һəм гадəттə һəр халыкта үзгə, үзенчə булган сүзлəр һəм
грамматик чаралар системасы. Шундый системаның халыкның аерым
төркемнəренə, аерым профессия кешелəренə яки аерым фəн өчен хас булган
үзенчəлекле варианты [врачлар теле]. Мəктəптə өйрəнү предметы. күч. Билгеле
бер кəефкə, хискə, рухи халəткə һ. б. туры килə торган сүзлəр, тəгъбирлəр яки
аңлашу чаралары [ялагайлану теле] 3. Сүз сəнгатендə тəгъбирлəү һəм тасвирлау
чаралары системасы 4. күч. Сөйлəү, тəгъбирлəү куəсе. Сөйлəү, сүз əйтү.
Сөйлəүче, сөйлəгəн кеше 5. күч. Фəн һəм сəнгатьнең нин. б. бер тəгъбирлəү
системасы, чаралары тур.
6. күч. Əлəклəү; гаеплəү 7. күч. Сугышта дошман
серлəрен, дошман як əхвəлен сөйлəтеп белү өчен кулга төшерелгəн əсир
8. күч. Асылынып торган тасма (тəлгəш, чук) тур. Туктаусыз хəрəкəт итеп торган
берəр массаның аерымланып чыккан өлеше [ялкын теллəре] 9. [сəгать теле]
[капкын теле][кыңгырау теле] 10. күч. Ук сыман очлы деталь, стрелка [кармак
теле] 11. [гармун теле][кубыз теле] 12. күч. Сөйлəнгəн формада [күңелендə дə,
телендə дə] 13. ТЕЛДƏН -Язма сөйлəмгə каршы куелуны белдерə; сөйлəп, əйтеп.
ТЕЛ АГЫ, ТЕЛ АКЛАУ, СОРИОЗ -Башлыча бəбилəргə хас авыру - тел өстен һəм
авыз куышлыгын ак төскə кертə торган бер микроскопик гөмбə үрчеме. ТЕЛ
ТӨБЕ -Сүзнең төпке мəгънəсе II. ТЕЛ -Мəҗүси дога, ырым догачы [елан теле]
[кан теле - кан акканда укыла]