Latin Original

  — Äy, ulım, ulım, — dide ul aña, yaratıp. — Küp gizdem min dönyanı, törlesen kürdem. Siña kiñäşem şul: kayt kire, semyaña, hatınıña kayt. Kaytkan malda ömet bar, dilär.
  İskändärgä şuşı stantsiyädä anı Sömbel belän Läysän kötep toradır sıman toyıldı. Ul, başın suzıp, stantsiyä yagına karadı. Läkin tirä-yün bup-buş, tıp-tın ide. Barı tik küktäge yoldızlar gına, üzläre yanına çakırganday, ber-ber artlı küz kısıştılar, sarı irennären tutırıp, ürtägän sıman, ay yılmaydı.
  — Huşıgız, olannar, ğayepläp kalmagız. Häyerle yul sezgä! — dip, Säğıydulla babay vagon baskıçınnan töşä başladı.
  Menä ul, çemodanın cirgä kuyıp, yak-yagına karangaladı da bolay da alga sörlekkän gäüdäse belän tagın da iyelä töşte. Güyä anıñ bu çiksez dönyada şuşı cirdän başka sıyınır urını kalmagan, güyä şunı sizenep Cir anı üzenä tarta ide. İskändär, vagon totkasına yabışıp böten gäüdäse belän alga omtılgan kileş, küzlären Säğıydulla babaydan almadı. Menä ul häl alırga çemodanı östenä utırdı. Avırlık belän kuzgaldı da äkren genä atlap kitte, häm, tön karañgılıgına çumıp, yukka çıktı. Şulçak kükneñ utlı küz yäşe cir östenä tamıp töşte — yoldız atıldı.
  Balta ostası Motıyk ta kinät kenä añına kilgändäy buldı. Ul, İskändärne ber çitkä etärep, vagon baskıçına çıgıp bastı.
  — Säğıydulla abıy! Niyätläsägez, miña häbär it! Manaragıznı üzem torgızırmın! Altın kullı ostalarga häykäl bulırlık itep eşlärmen. Şunda muzey açarsız. Häbär it! Bütän keşegä äytä kürmägez! Eçmim min, eçmim, aynık kilermen. Bütän keşegä äytä kürmägez! Üzemne çakırıgız! Ber tiyen akça da kiräk tügel. Buşka eşlim. Häbär it! — dip kıçkırdı ul.
  Anıñ tavışına säyersengän tön, tınlıgın bülgängä ğacäplängändäy, yoldız küzlären çekeräytep karap tordı da açu belän poyızdnı alga etep cibärde. Vagon tägärmäçläre: "Kit-tek, kit-tek", — dip pışıldıy-pışıldıy alga tägärädelär.
  Provodnitsa kupesı yanınnan uzganda, Motıyk tagın kesäsennän akça çıgardı.
  — Betkän baş betsen, tagın berne eşlä äle! — dip endäşte ul aña. İskändär anı akça totkan kulınnan citäkläde dä söyräp diyärlek koridor buylap alıp kitte.
  — Citte siña! Keşedän oyal. Küpme eçärgä bula... Provodnitsa aña aşarday bulıp karadı.
  
  Kupega kergäç, Motıyk bötenläy meskenlänep kaldı. Kulınnan uyınçıgın tartıp algan malay diyärseñ. Berazdan üpkäläve basıla töşte bugay, tınıç tavış belän İskändärgä süz kattı:
  — Äy, yeget, säğateñ niçä äle?
  İskändär yalt itep stenaga karadı, annarı, uñaysızlanıp başın aska ide.
  — Un tularga cide minut kürsätä...
  — Yuaştan yuan çıga dilär, şaktıy kızraç kürenäseñ tagın. Cilterätep kenä alıp kerdeñ. Kitkän çakta hatınıñnı şulay cilterätep alıp kerälär iye anı. Menä şunda yeget bulır ideñ. Hatın-kıznıñ ayagı kitäm digändä, küñele kitmim, dip äytä anıñ. Katlaulı halık alar. Min närsä? Min keşe isäbennän küptän çıkkan inde. Mine kaya söyräsäñ dä bula.
  — Ber dä kire yakka kitmägänseñ äle, üz ayagıñ belän avılıña kaytıp barasıñ.
  — Kaya barıym soñ min? Keşeneñ ber baş törter cire bulırga tiyeş bit inde.
  — Ğomereñ buyı şulay buydak buldıñmıni soñ sin?
  — Ğomereñ buyı... — Ul, isänme, digändäy, başın kapşap karadı. — Ägär minem ğomerne dä ğomer dip bulsa?.. Öylängän idem min. Ber kızım da bar...
  İskändärneñ çigäläre kıstı, kolagı tomalanıp, bötenläy işetmäs buldı. Aña Motıyk üz yazmışın tügel, yüri anıñ kiläçäge turında söylider kebek toyıldı.
  Menä ul kulına stakan aldı, ürelep şeşäne kütärde, äle buş stakanga, äle yartılaş kalgan şeşägä karap tordı-tor-dı da kire östälgä kuydı. İskändärneñ kolagı äkrenläp açıldı.
  — Eçmim disäm, eçmiçä dä tora alam bit, — dip eçke ber gorurlık belän süzen dävam itte Motıyk. — Eçäse kilgännän eçmim min, küñelemdäge buşlıknı tutırırga eçäm.
  — Yortım da bar diseñ bit. Nigä soñ üz avılıña kaytıp kına yäşämiseñ? Balta ostasına kolhozda eş betmägän.
  — Närsä beläseñ sin? Säğıydulla babañ hälläre işe genämeni minem hällär? Anıñ äle kayda bulsa da töplängän ber cire bar. Ä min kem? Bügen yıgılıp ülsäm — berkem belmäyäçäk...
  — Alay uk tügelder inde.
  — Alay uk tügelder... Sugışta plenga eläktem min. Anda kürgän ğazaplarnı küz aldına kitersäm, äle häzer dä çäçlär ürä tora. Sugış betkäç, kotkardılar. Berniçä yıl iza çikkäç, avılga kaytıp yıgıldım. Ciñ sızganıp eşlärgä, halık aldında yöz aklıgı alırga idem isäbem. Ä mine... — Motıyk sulkıldap yılıy başladı. Berazdan, tınıçlanıp, süzen dävam itte. — Mine avıl kapkasınnan uk kara yöz belän karşı aldılar. Bäläkäy genä kıyık eş eşläsäm dä küzgä törtep: "Satlık can!" — dip kıçkıralar ide. Çäçü vakıtında ber kön çirläp eşkä çıkmıy kaldım. Predsedatel öygä kilgän. Tüşäktä yatkannı kürep tora, şulay da bugaz kiyerep kıçkıra: "İmändäy irlär ciñü öçen sugışta başların saldı. Änä, ber ayagı gürgä kergän kartlar çäçü çäçep yöri. Ä sin öydä irkälänep yatasıñ. Sugışta da tege yakta sırt kızdırdıñ, monda kaytkaç ta igelek kürsätmiseñ", — di. İşek töbenä barıp citkäç, borıldı da, teş arasınnan sıgıp: "Dezertir!" — dide. Şul minutta küz allarım karañgılanıp kitte. Anda da tüzdem. İkençe könne ayaklarnı köçkä söyräp basuga çıktım. Köndez häldän tayıp buraznaga yıgılganmın, atka salıp alıp kaytkannar. Başnı aska iyep, telne arkılı teşläp ike yılga yakın yördem. Öyländem. Kızım tudı. Läkin dönyam tügäräklänmäde. Cay çıkkan sayın, plennı iskä töşerep, canga toz sibälär. Şulay äkrenläp salgalıy başladım. Avılda äle ul çakta arakını avızga algan keşe siräk ide. Şulay bara torgaç, keşe isäbennän bötenläy töşep kaldım min. Hatın da balasın alıp änilärenä kaytıp kitte. Kürşe avıldan ide ul. Äni belän äti kart ta dönya kuydılar. Min berüzem kaldım.
  — Ä häzer? Häzer ul zamannar tügel. Kayt ta yäşä.
  — Başıñ yäş şul äle sineñ. "Ber kergän suga ike märtäbä kerep bulmıy", — dime äle ber filosof abıyıñ. Ber kitkän cirgä dä kire kaytıp bulmıy...
  — Şunda kaytıp barasıñ tügelme soñ äle?
  — Min anda kesä tulı akça belän menä şuşı yarsu argamakka atlanıp kına kaytam, — ul östäldäge şeşägä kürsätte. — Yugıysä ülgändä dä üz ayagım belän avıl kapkasın atlap kerä almas idem. Ä bu alıp kayta, ul ber närsädän dä kurıkmıy. Şuña atlanıp kaytam, kesä buşap kalgaç, keşe küze kürmägändä genä ındır artlap tagın çıgıp tayam annarı.
  — Utırıp söyläşerlek ber keşe dä yukmıni soñ avılıgızda?
  İskändär, nik sorau birgänenä ükenep, uñaysızlandı. Çönki şul uk soraunı Motıyk aña birsä, ul üze dä kıyın häldä kalasın añladı. Motıyknıñ tavışı anıñ uyların bülde. Küñelsez uylardan arınuına ul üze dä söyenep kuydı.
  — Säğıydulla abıy kebek böten avılnı sıylap yöri almıym inde min. Bik teläsäm dä, yöri almıym. Minem belän, eçsä, şul ike-öç alkaş kına eçä. Ä alar belän närsä söyläşäseñ? Arakı ipidän eşlängänme, ällä nefttänme? Şul alarnıñ böten söyläşkännäre.
  — Berär atna bulsa da aynık yörep karaganıñ barmı soñ?
  — Aynısam, üz-üzemnän oyala başlıym, böten keşe minnän köläder tösle.
  — Aynık baştan berär keşegä süz katıp karaganıñ barmı soñ?
  Motıyknıñ yözenä rähät yılmayu cäyelde. Ul yılmayuın ozakkarak suzarga, şul yılmayu nurında cılınıp kalırga telägändäy, avızın yırıp tordı. Läkin tora-bara yöze kırıslandı.
  — Monnan berniçä yıl elek avılga kaytkaç, avıru ayaktan yıktı mine. Tän kızışa, baş çatnıy, ukşıta — gripp buldı, ahrısı. Beryalgızım tüşämgä karap tik yatam. Tän kaynarlıgın basmasmı dip, köç-häl belän torıp su eçäm dä tagın urınga kilep yıgılam. Niçä kön şulay yatkanmındır, häterlämim, ber zaman ayakka basa almas hälgä kildem, onıtıla başladım. Karavat belän töpsez çokırga kinät kenä ubılıp töşep kitäm dä ozak-ozak itep tagın öskä kütäreläm. "Can birsäm, küzemne yomdıruçı da yuk bit", — dip, üz-üzemne tıya almıyça yılap cibärdem. Şulçak kemder yomşak kulları belän yäşläremne sörtte. Küzläremne açarga tırışam, açılmıylar. "Kem ul?" — dip pışıldadım. "Min bu, kürşe, Zämzämiyä", — digän avaz kolagımda bik ozak zeñläp tordı.
  Ber atna yanımnan kitmäde ul, sabıy balanı karagan kebek karadı. Tir belän manma bulgan külmäk-ıştannarıma hätle yudı, mätrüşkäle çäylär kaynatıp eçerde, köçli-köçli aşattı. Beraz häl alıp, tirä-yüngä küz taşlasam, şakkattım: inde niçä yıl su timägän idännär yalt itkän, sargayıp, akşarları kubıp betkän miç, yäräşelgän kız sıman, balkıp, kölep tora, täräzä kaşagaları küz yavın alırlık! Başta üz öyemne üzem tanımıy tordım, kemnärgäder kertep salgannardır, dip uyladım. Zämzämiyäneñ kulın kıskanmın da cibärmim genä ikän. "Nişläveñ bu, Motıyk abıy? — di ul, miña aptırap-ğacäplänep karıy. — Kulnı avırttırasıñ la... Kayan kilde siña bu qadär köç? Üzeñ çirle... — Üze söyli, bahır, üze kölä. Annarı takmaklıy-takmaklıy biyergä ük totındı: "Terelde, terelde, Motıyk abıy terelde!" Rähmätemne niçek belderergä dä cay tapmıyça, tik yatam şunda urında. Nihayät, telem açıldı. "Niçek keräse itteñ, Zämzämiyä? — min äytäm. — Nindi färeştälär kolagıña izge süz pışıldadı?" — dim. Ul, küzlären häyläkär uynatıp, ozak uylap tormıyça gına äytep saldı: "Kızganam min sine, Motıyk abıy. Şuña kerdem. Küñelem sizde. Elek ike-öç aysız kitmi ideñ bit. Ä bu yulı ber aydan yukka çıktıñ. Ber-ber häl buldı mikän ällä, dip kerdem. Şiklänä kaldım. Şuña kerdem. Çireñ bik köçle, bolnitsada yatıp çıgasıñmı ällä, Motıygulla abıy?" "Rähmät, Zämzämiyä, rähmät, — dip, anıñ kullarınnan sıypadım. — Sin kermäsäñ, yaktı dönya belän saubullaşa idem". "Sin üzeñ dä min avırgan çakta yanımnan kitmädeñ bit. Menä, äcätemne tülädem", — dide ul moñsu gına. Şul süzlärne äytte dä, küñelendäge olı kaygısı uyanganday, sıgılıp töşte. Annarı, saubullaşmıy-nitmi, tiz genä çıgıp kitte. Şunnan soñ kürgänem bulmadı anı. Avıldan kitep, tözeleşkä eşkä urnaşkan, didelär. Şähär sala başladılar bit bu yaklarda...
  — Nigä cibärdeñ soñ anı? Totarga da şuña öylänergä ide...
  İskändärneñ süzläre Motıyk abıyga oşamadı, ul ayak astına töşkän şeşä bökesen açu belän tibep cibärde.
  — Totarga da öylänergä... Sez genä häzer biş minutta köylänep, un minutta öylänep kuyasız. Annan, alga-artka karamıy, şul hatınnı taşlap kaçasız.
  — Ä sin üzeñ? Keşegä ğayep taşlarga barıbız da osta. Üzeñneke kürenmi. — İskändärneñ tavışı kaltırap çıktı. Ul üz-üzen köçkä tıyıp kaldı.
  — Miña timä sin, yeget. Min kürgänne kürsäñ, hatınnan gına tügel, yaktı dönyadan da kitep bargan bulır ideñ. Hatın häzer dä çakırıp tora. "Kil, eçüeñne taşlasañ, menä digän itep yäşi başlarbız. Bala hakına kil, anı yätim itmik", — di.
  — Nigä barmıysıñ soñ?
  — Kızımnan oyalam.
  — Üz kızıñnanmı?
  — Üzemnekennän şul. Keşeneke bulsa, oyalmas idem. Unaltı yıl buyı sinnän başka yätim üssen dä, keşe bulıp citkäç kenä, tup itep niçek kilep kerim min anda? Menä, ätiyeñ min bulam inde, üzgäräm, eçüemne taşlıym, akılga utıram, kabul gına itegez dip äytimme? Min anı karap üsterergä, akıl-kiñäş birergä, aña tayanıç bulırga tiyeş idem bit. Ä häzer üzem alardan tayanıç ezlimme? Yuk, kayta almıym min anda, mesken bulıp kayta almıym. Ütkängä kire kaytıp bulmıy ikän ul...
  Kupe işege şıgırdap açılıp kitte, annan provodnitsa-nıñ tulı gäüdäse kürende. Ul İskändärgä köyderep karap kuydı da yagımlı tavış belän Motıykka endäşte:
  — Yoklap kala kürmägez dip kerüem. Sezneñ stantsiyägä citep kiläbez.
  — Sizelmiçä dä kaldı, — dip körsende Motıyk. Provodnitsa küpme yul yörep başına kilgän iñ zur fälsäfi fikeren äytmi kala almadı.
  — Ğomereñ dä şulay ütep kitär, sizmi dä kalırsıñ... — Annarı kapıl gına şeşägä törtep kürsätte. — Tagın kiräk tügelme?
  İskändär, kiräk tügel, digänne añlatıp, başın selkep kuydı.
  Provodnitsa aña yalt itep karap aldı da kırt kiste:
  — Keşedän aldan sikermä, sinnän soramıylar.
  — Berne kiter, avılga kaytkaç, tön ütkärergä kiräk bit äle. Yaña yılnı karşı alırga. İ-ih, kalsın ide böten häsrät-kaygıñ şuşı iske yılda. Ayak kiyemeñne salıp kergän kebek, bar borçularıñnı kaldırıp kersäñ ikän ul Yaña yıl busagası töbendä. İ-ih!
  İskändärneñ provodnitsa süzlärenä käyefe kırılgan ide, täräzägä taba borıldı da tın kaldı. Mine taşlap kitmägez digän sıman, ay haman poyızd artınnan yögerä, bargan uñaylıy ul agaçlarnıñ yabaldaşların ap-ak kulları belän sıypap uza, üz yanına çakırıp, vagon täräzäsennän kükneñ türenä hätle kömeş sukmak salıp kuya.
  — Buldımı? — İskändär provodnitsa kergänen sizsä dä, borılıp karamadı.
  — Üzemä digän beräü genä bar ide. Yahşı keşegä berni cäl tügel. — Provodnitsanıñ kıştır-kıştır kesäsenä akça tıkkanı işetelde. — Nu, yegetegez usal sezneñ, — dide ul çıgıp barışlıy. Anıñ tavışı beraz cılına töşkän ide.
  — Monıñ belän torgan hatınga alla tüzemlek birsen.
  — Timä sin aña. Äybät yeget ul. Anıñ belän yırak barası äle sezgä. Kıyırsıtma, tel tidermä aña. Mä tagın... — Mo-tıyk provodnitsanıñ uçına tagın ber käğaz akça törtte. — Siña närsä, sineñ eşeñ şul, sine akça yörtä. Ä monı yazmış kualıy, yögänennän totıp tıya almasañ, yazmış ällä kanlarga iltep ırgıta ul sine. İrek kenä bir aña...
  Provodnitsa, işekne şapıldatıp yabıp, çıgıp kitte.
  — Küñel bik näzberek ikän sineñ, yeget, — dip endäşte Motıyk. — här äytkän süzgä avız tursayta başlasañ, ireneñ kabartma bulır. Töker sin alarga.
  — Alarnıñ härbersenä tökerep yörsäñ, tökeregeñ citmäs.
  Motıyk şarkıldap kölep cibärde, İskändär yanına küçep utırdı, anı koçaklap aldı.
  — Üz ulım kebek, — diyä-diyä arkasınnan söyde ul anıñ.
  — Töştä kızımnı haman bişektä yılap yatkan kileş küräm. Minem öçen haman şul mäm-mäm sorap yatkan yılak kız äle ul. Anıñ şundıy çagın gına kürdem bit. İ-ih, uram buylap citäkläp yörergä, mäktäpkä ozata barırga, "ike"le alıp kaytkaç, yüri genä açulanırga ide ber üzen! Bergäläp kinolarga yörergä, bäyrämgä yaña külmäk alıp birergä ide!
  İskändär anıñ süzlärenä kuşılmadı, bu minutta ul küñele belän Läysänne citäkläp şähär uramınnan bara ide. Läysän kibet täräzäsenä törtep kürsätä, alar eçkä kerälär dä koçakka sıygan qadär kurçaklar, kitaplar, uyınçıklar töyäp çıgalar, annan, avız kırıylarınnan tamıza-tamıza tuñdırma aşıylar. Läysän uram çitendäge afişaga karauga uk, ul anı süzsez añlıy, alar ber-berseneñ avızına karap köleşä-köleşä kinoga kerälär. Zalda ut sünä, Läysän, karañgıdan kurıkkanday, ätisenä sıyına, ul anı koçagına ala.
  Motıyk belän başların başka salgan kileş, koçaklaşıp utıruların kürgäç, İskändärneñ küñele neçkärep kitte.
  — Yarıy, siña cıyınırga vakıt, — dide ul, kırısrak bulırga tırışıp. — Ällä töşärgä uylamıysıñ inde?
  — Töşmi kaya barasıñ? härkemneñ — üz stantsiyäse... Sin üzeñ genä kalasıñ inde. İ-ih, yäş çaklarım bulsa, iyärep kitär idem siña!..
  — Kaysı stantsiyädä töşäseñ sin, Motıyk abıy?
  — Menä siña iske avızdan yaña süz: kiläse stantsiyädä, dip toram iç.
  — Anısın beläm, stantsiyäneñ iseme niçek dim.
  — Ä-ä-ä, anısın äytäseñmeni? Tıñlamas stantsiyäse, ä avıl Baganalı dip atala bezneñ. Elek avıl başında kara bagana torgan bezneñ. Bu avılda kılıngan eşlärgä patşa hökümäte cavap birmi digänne añlatkan ul. Yulauçılar, bezneñ avılga kermiçä, çitläp ütä torgan bulgannar. Şul kara baganalı avılnıñ ber malayı inde min. Minem yazmışnıñ da kapka töbenä kara bagana utırtıp kuygannar bugay. Ğomer buyı bähet çitläp ütte. Böten yuanıçıñ şuşı zämzäm suına kalgaç, yuk inde ul...
  — Äy, söyläp betermädeñ bit äle sin, Motıyk abıy, tege Zämzämiyä kaya kitte soñ ul? Nindi äcäten tüläde ul siña?
  — Zämzäm suı digäç, iseñä töşteme? İnde ayak suzam digändä, çıp-çın zämzäm suı buldı ul miña. Bu şaytan tökerege tügel. — Anıñ kesäsendäge şeşä çupıldap kuydı. — Yazmışı bik ğıybrätle ul Zämzämiyäneñ... — Motıyk, stantsiyägä yakınlaşıp kilülären dä onıtıp, irkenläp söylärgä totındı. Tamak töbenä utırgan açı töyerne yotıp cibärde dä, irken sulap, süzen dävam itte... — Sugışka hätle ük buldı bu häl. Minem yegermene tutırıp kilgän çak, Zämzämiyä ike-öç yäşkä keçeräk. Närsädän bulgandır, belmim, könnärdän ber könne monıñ böten täne şeşä başladı. Anı öşkertep tä karadılar, dogalı su da eçerdelär. Ul çaklarda vraç digänne işetep kenä belälär ide avılda. İm-tom belän şaktıy tilmerttelär kızıynı. Zämzämiyä könnän-kön üzgärä bardı, küzläre tonıklandı, ut yanıp torgan yözenä vayımsız sargılt tös kundı, süzläre dä butala başladı. Avılda anıñ turında imeş-mimeşlär taraldı. Äti-äniläre anı keşegä kürsätmäskä tırışalar, uramga bötenläy çıgarmıylar ide. Şulay ber könne ul öydä keşe yuklıgın gına çamalap torgan da uramga çıgıp yögergän. Artınnan kuıp ta tota almagannar. İke kön, ike tön ezlägännän soñ, anı urman buyındagı "İzgelär çişmäse" yanınnan tapkannar. Külmäkläre yırtkalanıp betkän, ayak-kulları sşırşgan, çäçläre tuzgıgan — urman päriye diyärseñ. Çişmä kırıyındagı taşka utırgan da, bar dönyasın onıtıp, cir astınnan kaynap çıkkan suga karap tora, di. Avıl halkı anıñ almaşınganın inde üz küzläre belän kürgäç, süzlär açıktan-açık yöri başladı. Äti-änise çakırmagan karçık, eçermägän ülän, ukılmagan doga kalmadı, läkin Zämzämiyä terelmäde. İmçe çakırtıp, öşkertä başlauga: "Tökermä, nik tökeräseñ miña?" — dip, anıñ östenä taşlana ikän. Şunnan soñ anı bötenläy çıgarmas ittelär. Läkin, üzeñ beläseñ, avıl halkınıñ eşe betärlek tügel bit, gel anı gına saklap utıra almagannardır inde, tagın berniçä tapkır öydän kaçıp çıgıp kitte ul. Bu yulı da çişmä yanınnan taptılar anı.
  
  Şul häldän soñ anı üz irkenä cibärdelär. Ul yış kına bezgä kerä ide. Kerä dä işekle-türle yörenä başlıy, üzaldına tuktausız söylänä: "Yämle yazlar da citte, sıyırçıklar da kayttı. Min genä kaytmadım. Min yülär. Min sıyırçıklar belän niçek söyläşim? Alar mine añlamıylar bit. Min yülär. — Anıñ tavışı şundıy sagışlı, şundıy kızganıç çıga, min, yılap cibärmiçä, köçkä tıyılıp toram. Annarı ul kinät kenä şarkıldap kölep cibärä. Sıyırçıklarga barmak belän törtep kürsätä-kürsätä kölä. — Karagız äle, karagız, sıyırçıklar kara külmäk kigän! Yaz köne kem kara külmäk kiyä inde? Minem külmägem matur, minem külmägem matur, — dip, balasınıp, barmakları belän itäk oçların tota-tota böterelä. Böterelep arıgaç, minem kuldan ala da uramga söyri başlıy. — Äydä inde, äydä inde, Motıyk abıy!" — di, tomanlı küzläre belän yılamsırap miña karıy. Min ihtıyarsız anıñ artınnan iyäräm. Yul buyı ber süz endäşmiçä, tın gına barabız. Çişmä yanına citkäç, ul kauşap kalganday bula, kemneder kürergä telägändäy, tezlänep, küzläre talgançı çişmä suına karap tora. Annan çişmä suında kulların yua, bitlären, çäçlären, kolakların, ayakların çılata. Şul vakıtta berazga gına anıñ häräkätlärenä mäğnä kergän kebek toyıla, tomanlı küzlärendä bäläkäy genä oçkın kabınıp alganday bula. Anıñ zäğıyf akılı şulay itep küñelen tärtipkä salırga tırışa. Kiçke eñger töşkäç kenä kaytır yulga çıgabız. Kaytıp citkäç, ul minem baştan sıypıy da, äbäk dip, cilkägä sugıp, öylärenä yögerep kerep kitä.
  Cäy buyı mine iyärtep kön sayın çişmägä töşte ul. Bütän berkemne dä yakın cibärmi, berkem belän dä söyläşmi, berkemneñ dä süzen tıñlamıy — barı mine genä üz itä ide. Ä köz citkäç, anı şähärgä bolnitsaga iltep saldılar. Annan bötenläy terelep kayttı ul avılga...
  Ämma avıl halkı öçen mäñgegä Säyer Zämzämiyä bulıp kalgan ide inde ul. Çibärlek yagınnan tirä-yündä aña tiñläşerlek kız bulmagandır disäm, vallahi, aldau bulmas. Kaşıkka salıp kabıp yotarlık ide, biçara. Şulay da yegetlär anı çitläp ütälär ide, kızlar da üz aralarına almadılar. Ul monı bik avır kiçerä, şuña kürä torgan sayın keşelärdän çitläşä bara ide.
  Şulay ber könne inde karañgı töşep kilgändä änise bezgä yögerep kergän. "Zämzämiyä yugaldı, irtän çıgıp kitkän ide, haman yuk", — di. Minem küñel nider sizende bugay, "İzgelär çişmäse" yanına töşep kittem. Menä bügenge kebek aylı tön ide. Yıraktan uk kürdem min anı. Çişmä buyına su alırga töşkän ap-ak külmäkle Zöhrä kız tösle, suga iyelgän dä üz maturlıgına üze soklanganday, äsärlänep, üz şäüläsenä karap tora.
  Seber yagına nindider tözeleşkä eşçelär cıyıp yörilär ide, äti-änise kiñäş itteme, ällä üz hälen üze añladımı, — ozaklamıy şunda kitep bardı Zämzämiyä. Şul kitüennän yukka da çıktı. Sugıştan soñ avılga kaytıp, berniçä yıl uzgaç kına häbären işettem. "Kiyäügä çıkkan, ber balası tugan, menä digän itep yäşäp yatalar ikän", — dip söyläde äniläre. Alarnıñ süzen raslarga telägändäy, annan ay sayın diyärlek posılka kilep tordı. Tik üze genä kaytmıy ide.
  Äniläre inälep-inälep çakıra torgaç, ire belän balasın iyärtep kayttı ul sabantuyga. Kiyemnär yefäktän genä, elekkeçä ük bulmasa da, tös-qıyäfät tä Komgan Äpteri kızları belän yänäşä kuyarlık tügel. Avıl uramı buylap ütkändä, bar halık kapka töbenä yögerep çıga ide. "He-hey, menä siña mä, "Säyer Zämzämiyä"gä dä kiyäü çıkkaç, ul da yefäk-bärhetkä törenep yörerlek bulgaç, bezneñ kızlarga ni san inde", — dip hatınnar tel şartlata. Kızlarnıñ da küze kıza, çitkä kitäm dä çitkä kitäm dip, äti-änilären tinterätä başlıy. Yegetlärneñ moña açuı çıga, menä-menä kuyınına keräm dip torganda, cide cir çitenä cibärep bulmıy bit inde kıznı. Avıl halkınıñ avızında süz toramıni! Süz iyärä süz çıgıp, ber cayı kilgändä, Zämzämiyäneñ irenä kaysıdır törtterep kuya. "Avıl tormışı tires tä tuzan inde, çeri monda adäm başı. Şähär şähär şul inde, kemlegeñä karamıy, eşläsäñ, umırıp akça birä, çistaga yatasıñ, çistanı kiyäseñ. Keşegä hörmät bar şähärdä. Änä, sineñ hatınga elek bezdä "Säyer Zämzämiyä" dip kölep kenä karıylar ide. Şähär nişlätkän üzen, han kızı bulgan bit, kem äyter anı häzer "Säyer Zämzämiyä" dip. Şulay cay gına söylägän bula bu. Ä ire kayta da Zämzämiyäsen tabalıy başlıy: nigä moña qadär miña bu turıda äytmädeñ, di. Zämzämiyä bötenesen dä söyläp birä. İre, başı poyızd astına kergere närsä, taşlap kitä monı. Zämzämiyä anıñ artınnan barmadı, avılda torıp kaldı... Häzer yaña kalaga eşkä urnaşkan, dilär..."
  Motıyk ozak itep başın selkep tordı-tordı da körsenep kuydı. Poyızd stantsiyägä yakınlaşıp kilsä dä, anıñ cıyınırga isäbe yuk ide sıman. İskändär aña bu turıda äytmäkçe buldı, läkin uylarınnan bülärgä bazmadı.
  "Kaytmaska ide aña kire, bar dönyasına tökerep yäşäp yatarga ide şul Seberendä. Utka aldangan kübäläk kebek, gel küz aldında torgandır şul avıl. Barıber tüzärgä kiräk ide, kaytmaska kiräk ide. Hatın-kız küñele kübäläk kebek şul..." — Motıyk İskändärgä kütärelep karamadı, anıñ barlıgın da onıttı bugay, üzaldına söylänep, üz-üze belän bähäsläşep bardı.
  — Sin nigä kaytasıñ soñ? Sin dä kaytma. Tot ta Zämzämiyä yanına barıp eşkä urnaş.
  — Nindi eşkä? Kem alsın mine anda eşkä? Cide klass belemem belän kemgä kiräk min anda?
  — Üzeñ "ataklı balta ostası" diseñ, üzeñ...
  — Avıl öçen — ataklı. Avıl yortın küz yomıp ta citkeräm min anı. Şähär bit ul... Annarı... şähärgä küñel dä yatmıy minem, hava citmi miña anda.
  — Alaysa, Zämzämiyäne al da berär avılga barıp töplän. Ul arada işekne katı itep döberdättelär, cavap birgänne dä kötmiçä, açıp cibärdelär.
  — Kalasıñ bit. Poyızd tuktadı. Sineñ stantsiyä. Ällä töşmiseñme?
  Motıyk telär-telämäs kenä kuzgaldı, utırgıç astınnan ryukzagın alıp, idängä kuydı. Häräkätläre artık salmak, därtsez, hälsez ide anıñ. Ul, stantsiyägä citkännärenä ışanmaganday, täräzädän tışka karadı. Anda tönneñ kara pärdäsennän başka berni dä kürenmäde. Küktäge ay da, sezneñ arttan küpme barırga bula digändäy, kayadır artta kalgan ide. Barı tik yoldızlar gına, sünep bargan uçak köle arasında yaltırap kitkän kümer küzläre kebek, cildä dörlilär.
  İskändär ryukzaknı alıp kupedan çıktı. Motıyk haman kuzgalmadı. Annarı, lıp itep, utırgıçka iñep töşte.
  — Çıkmıym äle. Yörägem kaga, — dide ul, ıñgıraşkan tavış belän. — Avılga kaytıp citä almam kebek. — Ul mölderägän küzläre belän İskändärgä tekälde. Häzer anıñ tezlärenä başıp kuyar da üksi-üksi yılıy başlar sıman ide Motıyk. Anıñ irennäre kaltıradı, borın yafrakları kabardı. — Kitäsem kilmi minem monnan, İskändär enem, kitäsem kilmi, — dide ul, hälsez tavış belän. — İnde küptännän ber keşe belän dä bolay rähätlänep söyläşkänem yuk ide. Eç serläremne söylägänem yuk ide. Küñelem buşap kaldı. Yañadan tugan kebek buldım. Açulanma, tagın ber genä stantsiyä barıym äle. Miña kayda tuktasam da barıber. Ul stantsiyädän tege yaña kalaları da yakın gına. İsäp itsäm, Zämzämiyä yanına da sugılıp çıgarmın. Hälen belermen. Yılaşa-yılaşa söyläşep utırırbız ber. Yaña yılga alıp çıgasım kilmi bu kaygı-häsrätne. Yaña yılda yañaça yäşi başlarga ide!..
  Motıyk, süzen äytep beterä almıyça, yütällärgä totındı, hava citmäüdän izülären çişep cibärde. Ber kulı belän avızın kaplagan kileş, ikençese belän karmalap, kesäsennän şeşä tartıp çıgardı, kaltırangan kulları belän pıyala çıñlata-çıñlata stakanga konyak saldı. Küzlären yomıp, anı eçep kuygaç, beraz tın tordı, annan irken sulap kuydı. Ğayeple eş eşlägän keşe sıman, kerfeklären kütärmiçä genä İskändärgä endäşte:
  — Äydä minem belän! Gostinitsaga urnaşırbız! Du kiterep Yaña yılnı karşı alırbız. Äydä, cıyın, töşäbez dä kalabız. Zämzämiyä apañ belän dä tanışırsıñ. Kiyäü cegete bulıp barırsıñ. Tababız anı, öy borınça yörep bulsa da tababız. Şähär digäç tä, bezneñ avıl hätle genä äle ul. Citkerä genä başladılar. Kayçan teliseñ, şunda kitärseñ. Bilet öçen borçılma. Kiräk bulsa, yoklap yatkan tüşägeñ kırıyına kiterep birerlär. Akça kitertterä ul... Äydä inde yäş keşegä ber cilkenep alu ni tora?
  Motıyk İskändärneñ paltosın çöydän aldı, büregen kiderde, iñnärennän sıpırdı. Niçek kenä bulsa da İskändärne künderäse, üze belän alıp kalası kilä ide anıñ.
  — Bulmıy, Motıyk abıy, — dide İskändär. Bu süzlärne ul şundıy avırlık belän äytte, äyterseñ nindider zur cinayät eşläde, äyterseñ tiktomalga Motıyknıñ yañagına kiterep suktı.
  — Alla hakı öçen, tıñla süzemne! — dip inälde Motıyk. — Bäyräm arası bit. Bäyrämne kayda ütkärsäñ dä barıber tügelmeni? Monda oşamasa, bezneñ avılga kaytırbız. Avıl halkınıñ küzen kızdırıp, uram buylap uzarbız. Motıyk abzıylarınıñ bötenläy töşep kalgan keşe tügellegen kürsennär! Alar söyläşmäsen, ä ul menä nindi görnädirdäy yegetlär belän yöri! Annarı Säğıydulla abıynıñ hälen belep kilerbez. Bälkem, ber-ber yärdäm kiräkter. Niyäte zurdan bit kartnıñ. İsäp itsäk, brigadir İbrayga da sugılırbız. Talkanı korı buluga karama, küñele turı ul keşeneñ. Şundıy keşelär yasagan da inde revolyutsiyäne, totkan cirdän özä torgan keşelär. Bezneñ işelär tügel...
  Söylägän sayın anıñ yöze açıla bardı, sıgılıp töşkän gäüdäse turaydı, küzlärendäge sürän oçkınnar uyanıp yaltırıy başladı, äyterseñ ul inde çınlap ta üze hıyallangan dönyada yöri ide. Ul poyızd kuzgalıp kitkänne dä sizmäde, İskändärneñ paltosın yañadan çöygä elgänen dä kürmäde. Barı tik, poyızd tizlegen arttırıp, vagon yak-yakka çaykala başlagaç kına, äkrenläp añına kilde.
  — Äydä inde, kütärep kenä yörtermen. Cämğıse ike kön vakıtıñ uzar... — Söyläüdän tuktasa, İskändär avızın açar da anıñ bar hıyalların çelpärämä kiterer dip uyladı, ahrısı, süzlären yota-yota, kabalana-kabalana söyläde.
  İskändär, aptıragannan, östälne cıyıştırırga totındı. Çüplärne gäzitkä törep, kupe işegen açtı. Motıyk, yartı süzdä bülenep, tuktap kaldı.
  — Kaya sin? Niçek? Nigä? — dip, bäyläneşsez süzlär tezde.
  — Çüp kenä tügep kiläm.
  Ul kire kergändä, Motıyk tınıçlangan, anıñ yözenä gamsezlek tösmere kungan ide.
  — Şulay itep, minem belän kalmaska buldıñ inde?.. — dide ul, iltifatsız gına.
  — Yul keşeseneñ yulda buluı häyerle.
  — Min sine bazga yabarga cıyınmıym läbasa. — Motıyk çın-çınlap anı açulanuga uk küçte. — İke-öç kön bäyräm itärbez, kürgän-belgänne yörep çıgarbız da, sin tagın üz yulıñ belän kitep barırsıñ.
  — Ber tuktagaç, avır kuzgalam min. Kitä almıy şunda kalırmın, dip kurkam.
  — Kuıp cibärermen. Ber stantsaga ber bähetsez citkän...
  — Min üzemne bähetsez sanamıym...
  — Tiktomalga kubarılıp yulga çıkmıy bähetle keşe. Yalgız keşe — bähetsez keşe inde ul. Niçek kenä küñeleñne yuatırga tırışma, yalgız barıber yalgız inde.
  İskändärneñ cavap kaytarası da, başlap süz äytäse dä kilmi ide. Ul utırgıçka matras tägärätep cibärde dä, ike kulın başı astına salıp, çalkan yattı. Anıñ yalgızı gına kalıp tınıçlanası da kilä, Motıyknı da kızgana ide. Ul kiläse stantsiyädä töşep kalır da, kibän eçenä kerep yugalgan enä kebek, yortlar, avıllar, keşelär arasında yukka çıgar, anı berkem dä kürmäs, ezlämäs, tapmas kebek ide.
  — Yoklamıysındır bit?
  İskändär cavap birmäde, küzlären genä zur itep açtı.
  — Yoklama! Yaña yılnı yoklap karşı alırga yaramıy. - Nigä?
  — Andıy keşe vakıt qaderen belmi, ğomere zayaga uza anıñ.
  — Üzeñnän beläseñme?
  İskändär, vayımsız-dorfa tonga küçkänen añlap, eçtän üzen bitärläp kuydı.
  — Äye, üzemnän.
  — Yoklap kalsañ, närsä bula? — Kızıksınganın sizderergä teläp, ul torıp utırdı.
  — Yaña yıl çige — il çige genä tügel ul, enem. İl çiklären küp üttem min. Şunıñ arkasında küpme kahär işettem. Keşe küñele barısın da kütärä, barısına da rizalaşa. Tik menä vakıt ütüenä, ğomer uzuına gına iyäläşä almıy. Ülemgä öyränä almıy keşe. Ä iske yıl sineñ ğomereñneñ ülgän ber yılı bit ul. Yaña yılnı karşı alganda, keşe tın kalıp şul turıda uylarga, tormışnıñ qaderen añlarga tiyeş. Şul vakıtta yoklap yatsañ, dimäk, siña ike dönya — ber morca. Keşe Yaña yılnı nigä uylap tapkan? Üzen yuatu öçen. Şulaymı?
  İskändärgä Motıyknıñ avıl kartları şikelle başın ber yakka kırın salıp, küzlären häyläkär kıskalıy-kıska-lıy, üze kiçergän hällär belän nıgıtıp fälsäfä satuı oşıy, aña vagon selkengän uñayga salmak kına çaykalıp baru oşıy ide.
  — Nigä tındıñ? Döres äytmädemme ällä?
  Ul, bişektä oyıp tirbälgän bala kebek, ğacäplängän küzlären tutırıp karadı da tagın onıtıldı.
  — Teleñne yottıñmı ällä?
  — Vakıt — yuk närsä ul, Motıyk abıy. Vakıt töşençäsen keşe üze uylap tapkan. Anı säğatlärgä, könnärgä, aylarga, yıllarga bülgän. Çiksezlekne, mäñgelekne başına sıydıra almaganga şulay eşlägän ul. Mäñgelek yanında üz ğomereneñ molekula hätle dä bulmavın añlagan, şuña kürä yıllar uylap çıgargan da, ille yıl yäşäde, yözgä citte dip, keşe ğomeren zuraytıp kürsätergä tırışkan.
  — Başnı butıysıñ sin, enem. Yuk belän başnı butıysıñ.
  — Sineñçä niçek soñ?
  — Min üzemneken äyttem inde...
  Şulçak, açı sızgırıp, täräzä artında poyızd ütä başladı. Motıyk, cömläse poyızd astında kalganday, şıp tuktadı. İskändär täräzägä kaplandı. Anıñ küz aldınnan berber artlı yaktı täräzälär yögerep uzdı. här täräzädä kemneñder yöze çagılıp kaldı. Ul, üze taşlap kitkän şähär yagına da poyızdlar yörüenä, şunda keşelär baruına säyersengändäy, küzen almıyça, soñgı vagon ütkänçe karap tordı. Karşı kilgän poyızd, artınnan kua kilüçe Yaña yılnı citkerergä telämiçä, bar köçenä çabadır sıman toyıldı aña. Ä ul, kiresençä, Yaña yılnıñ karşısına aşıga, tägärmäç avazlarına kuşılıp tipkän yöräge, iñ yakın keşese belän oçraşunı kötep yarsıganday, algısına ide.