27 Mayıs'tan 12 Mart'a - 2

  Projeye ilk şeklini veren profesörlerin manastıra çekilmiş papazlar gibi kendi başlarına kalmaları iyi olmamıştır. Aylarca süren gizli oturumlar sonunda bunların aralarında bile tam bir fikir birliğine varamadıklarının meydana çıkması halkı üzmüştür. O sıralarda böyle yapılmayıp da çalışmalar milletin gözü önünde geçse idi, Kurucu Meclise sunulan tasarı herhalde daha derli toplu, daha kıvrak bir eser olabilirdi. Anayasa Komisyonundaki görüşmeler gerçi basına günü gününe açıklanıyordu, ama bunların da gereği gibi halktan ilgi toplayacak bir şekilde yayınlandığını söylemek güçtür. Örneğin milletlerarası antlaşmaların kanundan üstünlüğünü belirten bir madde vardı, içinde yaşadığımız dünya şartları bakımından pek yerinde olan, zaten İkinci Dünya Savaşından sonra hürriyetçi anayasalara giden bu maddeye komisyon kaldırdı. Neden kaldırdı, bir türlü anlayamadık. Egemenlik kavramının artık çok değiştiğini bugün biliyoruz. Milletlerarası işbirliğinin ulaştığı durak, eski ölçülere göre havsalaya sığmayacak derecede geniştir. eğitim, adalet, ticaret, hatta savunma konularında milletler, bağlı oldukları hak ve hürriyet anlayışı çerçevesi içinde birbirlerine daha çok yaklaşıyorlar. Eski anlayışa göre yargı hakkı ulusal egemenliğin başlıca şartlarından biri idi. Oysa Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'nu birçok üye devletler en yüksek yargı organı olarak tanımışlardır (bir Türk yargıcı da o komisyonda görevlidir.) Bu ve benzeri hallerde Anayasamızın bizi yarın kaskatı bağlayıp hareketsiz bırakmasını önlemeli değil miyiz?
  Herhalde, hukuk düzenimizin sağlam temellere dayanması, Anayasa çalışmalarımızın başarılı bir sonuç vermesine bağlıdır. Bu konuda hiçbir gayreti esirgemeyelim.
 
  5.3.1961
 
  SON DENEME OLACAK
 
  Otobüsler dolusu Türk işçisinin Almanya'da çalışmaya gittiğini gösteren resimleri gazetede görünce düşündüm:
  Demek dışarıya ürünlerimizi satamıyoruz, ama hiç değilse iş gücümüzü satıyoruz. Bu yolla da yurda döviz girebilir, dedim.
  Aynı satışı yapan başka memleketleri zihnimde araştırdım. Örneğin İtalya da Kuzey Avrupa'ya her yıl işçi gönderiyordu. Hem de bizim gibi birkaç otobüse sığacak kadar önemsiz değildi bunların sayısı. Yabancı ülkelerde geçici olarak çalışan İtalyanları on binlerle, yüz binlerle hesaplamak gerekirdi. Orada ayrıca sürekli bir göç hareketi de vardı. Her yıl birçok İtalyan hayatını kazanmak amacı ile çoluk çocuk kafileler halinde vapurlara biniyor, anavatana mendil sallayarak bir daha belki dönmemek üzere uzak diyarlara yerleşmeye gidiyordu.
  Demek ki İtalya'nın sattığı iş gücü daha ziyade bir zorunluktan ileri geliyordu. Bunda imrenecek, öykünecek bir yan aramak boşuna idi. Anadolumuzun hemen yarısı kadar bir yerde, dar ve az verimli topraklar üzerine sıkışmış kalmış 46 milyon insandı bu İtalyanlar. Bir zamanlar oraya buraya saldırmışlar, ''fütuhat'' yoluyla kendilerine yeni topraklar aramışlardı. Mussolini denemesi bunun çıkar yol olmadığını ortaya koyunca İtalya için Avrupa'ya karışmak ve Avrupa şartları içinde gelişmekten gayrı çare kalmıyordu. Bir yandan Vanoni plânı ile memleketin geri kalmış güney bölgesini değerlendirirken, bir yandan da çeşitli endüstri kollarına önem verdi İtalyanlar. Kaliteli ve ucuz el emeğine dayanarak dış-satışlar arttırıldı. Turizm endüstrisinde büyük gayretler harcandı. Yalnız bu yoldan İtalyanların geçen yıl elde ettiği döviz kazancı 80 milyon dolara yakındır (bizim bir yıllık bütçemiz). Bu gayretlerin, göçleri ve dışarıya iş gücü akımını bütün bütün durdurmasa bile bir hayli azalttığı söylenebilir. Şimdi ise geçici olarakçalışmaya giderler daha kalifiye işlere bağlanmakta, göç edenler de daha verimli tarım alanlarını yeğ bulmaktadırlar.
  Bize gelince, en az iki İtalya çıkarabilecek olan topraklar üzerinde topu topu yirmi yedi milyon kişiyiz. Yeraltı ve yerüstü servetimiz büyüktür. Daha önemlisi, servetimizi değerlendirme imkânlarımız hemen hemen sonsuz denecek kadar geniştir. Bugünkü şartlar altında dışarıya iş gücü satmak zorunda kalmamızı haklı gösterebilmek için nüfusumuzun hiç olmazsa seksen milyona yaklaştığını söyleyebilmeliyiz. Oysa bu gidişle, nüfuzumuz kırk milyonu bulmadan önce bir sefaletten kırılmak kafileler halinde yabancı diyarlara göç etmek, ya da birbirimizi yemek zorunda kalacağa benzeriz.
  Bir yandan halkımız hızla çoğalırken bir yandan topraklarımızın kısırlaşması, bir yandan da üretim gücümüzün olduğu yerde sayması, bizim hesabımıza en büyük bir tehlikedir. Biz yabancı memleketlere iş gücü satmak şöyle dursun, yurtiçinde hareketsiz duran iş gücünü teşkilâtlandırmak ve gramını heba etmeden onu kullanmak, milletimize yararlı bir hale getirmek zorundayız. Çok partili demokratik rejim bunu başaramamıştır. Başarmak şöyle dursun, kimi aydınların kafasına ''bu rejimle kalkınma olmaz'' gibi bir düşünce saplanmasına yol açmıştır. 27 Mayıs'tan sonra ''partilerin yapamayacağı reformları subaylar yapmalıdır'' diye ortalığa yayılan slogana yeteri kadar önem verilmediğine dikkati çekmek isterim. Partilerin cesaret edemeyeceği reform ne demektir. Bu söz, demokratik sistemin bizde yurt çıkarına uygun olarak işlemeyeceğine inanmaktan başka hangi anlama gelebilir?
  Bu inancı yalanlamak için önümüzde son bir fırsat var. Anayasanın onaylanmasından sonra seçimlere gidilecek ve çok partili hayat bir daha denenecek. Bu sefer de bir çıkmaza girersek uzun bir süre hürriyet rejimine artık paydos!
  18.3.1961
 
  DİKENSİZ GÜL BAHÇESİ
 
  Ortalıkta başlıca iki kaygu göze çarpı,or: Yeni kurulan partilerin düşük D.P. oylarını tolama yarışına girişimleri ve düşük D.P. kuyruklarının yeni partilere sızma çabaları.
  Bu kayguların bir gerçeğe dayandığı doğrudur. 1957 seçimlerinde başvurduğu türlü mızıkçılıklara rağmen D.P.'ye bile bile oy veren vatandaşların toplamı herhalde saygıdeğer bir rakama varmış olmalıdır. Gerçi o günden bu yana Demokrat oylarının adamakıllı törpülenip eridiğine şüphe yoksa da, geri kalan döküntüleri yeni partiler elbette azımsamayacaklardır. Seçimi oy avcılığı sayan bir zihniyetin belirtileri karşısında eski D.P. ve V.C. kuyrukları da evleviyetle yeni partilere sızma imkânlarını arayacaklardır. Özden Cumhuriyetçilerin gerekli tedbirleri alabilmesi için durumu böylece olduğu gibi görmekte fayda vardır.
  Alınacak tedbirler neler olabilir?
  Bence bütün dertlerimizin devası, Atatürk devrimlerinin ışığında demokratik prensiplere bağlı kalmaktır. 27 Mayıs hareketi bizi son on yıl boyunca adım adım kaybettiğimiz Cumhuriyetçilik ülküsüne yeniden kavuşturmuş, hareketi millet benimsemiş ve desteklemiştir. Şu halde, aslına bakılacak olursa olağanüstü davranışlara yer yoktur. Temel hürriyetlerin egemenliği demek olan Cumhuriyet ilkelerini dimdik ayakta tutmasını bilirsek 27 Mayıs'ta uçuruma yuvarlanmaktan kurtardığımız rejimi Atatürk'ün gösterdiği hedefe doğru emin adımlarla, bir daha dönmemesiye, yöneltebileceğizdir.
  Bu arada dikkat edeceğimiz nokta, temel hürriyetlerle bağdaşması imkânsız her türlü sömürücülüğe, özellikle vicdan sömürücülüğüne engel olmaktır. İçlerinde hukuk profesörlüğü payesine ulaşmış kimi kara aydınlar demokrasiden söz edildi mi ''çoğunluğun isteği ne ise o olur'' fetvasını öne sürmektedirler. Bir mantık oyununa dayanan bu düşünce kökünden sakattır. Yobaz prensibi ikiye bölmekte, birinci kısmını kasden unutarak demagojiye başvurmaktır. Aslında, demokrasi dediğimiz rejim ''İnsan hakları ve temel hürriyetler sınırı içinde çoğunluğun iradesine'' dayanır. Her medenî hukuk sisteminde olduğu gibi demokratik düzen de kayıtsız şartsız iradeyi reddeder. Doğuyu batıdan ayıran başlıca farkı bu noktada aramalıdır. Yurdumuzda aklın egemenliğini kurmak, yani vatandaşı gerçek hürriyete kavuşturmak isteyen Atatürk, başardığı devrimleri bu erek uğruna göze almamış mı idi? Dünyanın hiç bir demokrasisinde ''millet çoğunluğu böyle buyuruyor'' denerek vatandaş temel haklarından yoksun bırakılamaz. Kendi dileği ile erkekten kaçıp evine çekilen ya da manastıra kapanan ergin bir kadına biz karışamayız. Fakat ''bana oy verirseniz kadınları çarşafa zorlayacağım, kız çocuklarına okulu yasak edeceğim'' diyen bir yobaz düpedüz insan haklarına pala sallıyor, topluma kafa tutuyor, milletin demokratik gelişmesine çelme takıyor, demektir.
  Düşük iktidar buna benzer demagojik oyunlara, hele son yıllarında sık sık başvurmuş fakat dişe dokunur bir başarı elde etememişti. Seçim Kanununda 1954'ten sonra yapılan antidemokratik değiştirilere rağmen o halk gözünde itibarını boyuna kaybediyordu.
  Şimdi, yeni partilere sızdığını duyduğumuz DP ve VC kuyruklarının herhangi bir kayda değer bir başarı elde etmeleri beklenemez. Kanuni bir engel yoksa, devrim prensiplerine kafa tutmamaları şartı ile, şanslarını her zaman denemek bunların hakkıdır. Tabii, sırası geldiği zaman Cemazi-ül-evvellerinin halk önüne serilmesini göze almaları şartı ile.
 
  8.4.1961
 
  SUBAYIN HAKKI SUBAYA
 
  Subaylara oy hakkı tanınması kolay olmadı. Temsilciler Meclisinde bu konu ile ilgili olarak ateşli sözler söylendi, heyecanlı tartışmalar yapıldı. Kimi hatipler lehte, kimileri aleyhte konuştular. Subaylara oy hakkı verilmesini istemeyenlerin dayandığı biricik gerekçe, bu yolla ordunun politikaya bulaştırılacağı kaygusu idi. Balkan Harbi felaketini gözleriyle gören, o günlerin acısını hâlâ yüreğinde taşıyan eski tarih hocası Şemsettin Günaltay, bu kayguyu içi yanarak açığa vurdu. Milli Savunma Komisyonu bile ikiye karşı sekiz oyla eskiden olduğu gibi subayların yine seçim dışı bırakılmaları tezini savundu.
  Fakat neticede öteki tez ağır bastı ve Temsilciler Meclisi, genel seçimlerde oy kullanma hakkını subaylara tanıdı.
  Bu konuda aleyhte söz söyleyenlerin kaygularını anlamakla beraber biz onaylanan kararı yerinde bulduğumuzu belirtmek isteriz. Yurt savunmasında görev yüklenen, gerektiği zaman bu yolda canını fedaya yeminli, yüksek öğretim görmüş, kültürlü vatandaşları, sırf orduya politika karışmasın gerekçesine dayanarak oy hakkından yoksun bırakmak, artık değerini yitirmiş bir davranış olsa gerektir. Çok partili hayata geçtiğimizden beri on beş yıllık deneyler bunu açıkça gösteriyor. Kendini bilen bir insanın memleket kaderiyle ilgilenmemesi imkânsızdır. Bizde de 1946, hele 1950'den beri subayların büyük çoğunluğu seçimler sırasında kayıtsız durmamışlar, kendileri gidemedikleri sandık başlarına yakınlarını göndermeye gayret ederek milli iradeye katılmak istemişlerdir. Şimdi subaylara oy hakkı tanımakla durumun değişeceğini sanmaya yer olmasa gerektir.
  Yine son on beş yıllık tecrübelerin gösterdiğine göre yurdumuzda vatandaşı çileden çıkaran en büyük tehlike, seçimlerin kötü idare edilmesi, seçimlere idare tarafından hile karıştırılması, gerek kanuni, gerek kanun dışı yollarla haksızlık edilmesidir. Bu gibi hallere karşı oy hakları olmayan subaylarımızın da sivil vatandaşlarla beraber acı duyduklarını her zaman yakından gördük.
  Bizce dikkat edilmesi gereken nokta şudur: Seçimlere girip milli iradeye katılmak başka, politika yapmak başka şeydir. Bir subay seçimlere girmeden de politikaya alet olabilir. Yassıada'da hesap veren kimi yüksek komutanların, asil görevlerini unutarak düşük idareye körü körüne bağlandıkları duruşmalar sırasında bir bir ortaya çıkmıyor mu? İşte ordumuzu bu ve buna benzer politika hastalıklarından korumaya bakmalıyız. En büyük rütbelisinden en küçük rütbelisine kadar subaylarımız seçimlerde oylarını vicdanlarına göre kullanacaklardır. Elverir ki kendi aralarında ve çevrelerinde propagandaya kalkışmasınlar, herhangi bir kişi, ya da kurul üzerine baskı hareketlerine girişmesinler, hiçbir partiye hiçbir şekilde alet olmasınlar.
  Bu, her şeyden önce bir kültür ve olgunluk meselesidir. Bizim ordumuzun ise bu kültür ve olgunluk seviyesine ulaştığını göğsümüzü gere gere söyleyebiliriz.
  Öyle olmasaydı 27 Mayıs yaratılabilir miydi?
 
  9.4.1961
 
  YİNE ANAYASA ÜZERİNE
 
  İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra anayasalarını yeni baştan düzenleyen kimi Batı Avrupa milletleri hukku biliminde devrim sayılacak ileri bir adım attılar, ''karşılıklı ve eşit haklı olmak şartıyla milli egemenlik haklarından kısmen fedakârlık'' yapabileceklerine dair anayasalarına birer madde koydular. Kurucu meclisler de bu hükmü onayladılar.
  Bilmem bizim profesörler ne derler ama, Anayasa ve Devletler Hukukunda böylesine ileri bir adım o günedek sanırım görülmüş değildi. Tarihte ilk defa olarak bir kısım hür Avrupa milletleri bilerek ve isteyerek birleşmek, daha güçlü, daha temelli bir niteliğe kavuşmak uğruna harekete geçiyorlardı. Bu, Birleşik Avrupa devletlerini bir hayal olmaktan kurtarabilecek cesaretli bir hamle idi. Tarih boyunca gerçekleşen bütün birleşmeler ya kılıç zoru ile ya da büyüğe karşı küçüklerin yanyana gelmesiyle başarılmıştı. Bir devlet gelişir, zayıf devletleri siler süpürürdü. Birbirlerini destekleseler de zayıf devletler çok defa yenilmeye mahkûmdular. Çünkü aralarında organik bir bütün kurmayı düşünemiyorlardı. Nasıl düşünsünler ki, bu devletlerin idaresi halktan ayrı, halkın üstünde bulunan kimselere aitti. Halklar birleşti mi, istilacı kovulsa bile onlar bütün çıkarlarını yitireceklerdi.
  Avrupa Birliği fikri böylece İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra çekirdek halinde doğdu ve yavaş yavaş gelişmeye başladı. Gerçi gelişim pek ağır yürüyordu. Demir perde gerisinde yaratılan yumruk disiplini burada yoktu. Birlik fikri yukarıdan zorla milletlere yüklenmiyor, tersine milletlerin içinde kendiliğinden büyüyüp serpilmeye çalışıyordu. Çekirdek tutacağa benziyordu. Avrupa Konseyi, Kömür-Çelik Birliği, Euratom, Avrupa İnsan Hakları Komisyonu gibi müesseseler bu sayede hayata kavuşmak imkânını buldular. Şüphesiz çekirdek henüz yeni filiz vermeye başlamıştır. Gürbüz bir fidan haline gelebilmesi belki daha çok uzun gayretlere bağlıdır. Fakat Anayasa hukukunda atılan adım sağlamca yerinde durmaktadır.
  Profesörler Kurulunun hazırladığı bizim Anayasa tasarısında yukarıki düşünceyi yansıtan olumlu bir hüküm vardı ve bence çok yerinde idi. Nedense komisyon çalışmaları sırasında o madde tasarıdan çıkarıldı. Hiç de iyi edilmedi.
  Böylece, hem yaşadığımız milletlerarası şartlara kıyasla geri kalmakta, hem de ileride başımızı derde sokabilecek buhranlara şimdiden kapı hazırlamaktayız.
  Klasik egemenlik anlayışı Birinci, hele İkinci Dünya Savaşından sonra çok değişmiştir. Bir devlet keyfi istediği zaman komşusuna saldırmak, dilerse barış yapmak yetkilerinden artık yoksundur. Napolyon'un posası çıkınca müttefikler onu almışlar, Sainte-Helene adasına götürmüşlerdi. Şimdi yenilen adamı, yenenler yargılıyor ve gözünün yaşına bakmadan asıyorlar. Milletler, dünya görüşlerine göre topu topu iki üç gruba ayrılmışlardır. Tarafsızlık, başına buyrukluk diye bir kavram artık ortada kalmamıştır. Günümüzün tarafsız geçinenleri, taraflılar arasında denge sayesinde ayakta durabiliyorlar. Yarın bir fırtına patlarsa ya bir yana sığınacaklar ya da öte yandan inen yumruğun baskısı altında ezileceklerdir.
  Milletimizi Batı uygarlık düzeyine yönelten Atatürk, ilk gündenberi (yurtta sulh, cihanda sulh) ilkesini benimsemiş, Türk milletinin saadeti uğruna bu ilkeyi yürürlüğe koymuştu. Onun ölümünden sonra genel çizgileriyle aynı ilkeye hep bağlı kaldığımızı övünerek söyleyebiliriz. Şu halde hem devrim prensipleri, hem de Milli Savunma gerekleri bizi Batı milletler ailesi içinde yer almaya zorlamaktadır. Gayretlerimiz de ötedenberi zaten bu yoldadır.
  Fakat bir aile içinde yaşamanın bir takım mükellefiyetleri vardır. Milli Savunmada, ekonomide, devletler hukukunda her gün öyle gelişmeler oluyor ki, eşit şartlarla bunlara katılmak için hükümet anlaşmalar, sözleşmeler imzalamak zorunda kalıyor. Komisyonun Anayasa tasarısına koyduğu madde işte bu anlaşmaların Anayasaya uygunluğunu peşin olarak sağlamak amacını güdüyordu. Aklımda yanlış kalmadı ise, madde ''karşılıklı olmak şartıyla milletlererası antlaşmalar kanundan üstündür'' şeklinde kaleme alınmıştı.
  Milletlerarası antlaşmalar zaten bir kanunla yürürlüğe girdiğine göre acaba komisyon bu maddeyi fuzuli mi saymıştı? Oysa, bundan böyle meclislerin ve iktidarların üstünde bir Anayasa Mahkemesi bulunacağına göre yarın pekala bir antlaşmanın bu mahkeme tarafından Anayasa'ya aykırılığı iddia olunabilir ve belki de bu suretle milletimiz bir buhrana ya da şimdiden tahmin edilemeyecek güç bir duruma sürüklenebilir.
  Temsilciler Meclisinin bu çok önemli konu üzerine saygı ile dikkatini çekerim.
  30.04.1961
 
  DAHA FAZLA AYDINLIK GEREK
 
  Bir takım politikacılar devrim nedir bilmez görünüyorlar. Bunlar Atatürk'ü de, çağımız şartlarını da, 27 Mayıs'ı da anlamayan kimselerdir. Önümüzdeki seçimlere sadece oy kaygusu ile hazırlanmak niyetindedirler. MBK'nin tarafsızlığı parolasına sığınarak düşük idareyi seçim yoluyla geri getirmeye azmetmiş bir halleri var. Onlara göre, Yassıada dışında kalan bütün eski DP'liler masumdur. Bunları kendi saflarında toplayıp düşük idarenin ''mücerrep'' metotları ile çalışmayı akıllarınca en güçlü başarı şartı sayıyorlar. M.B.K. tarafsız ya, iktidara gelirlerse genel af ilan edecekleri vaadi ile kıyıda köşede oturan partizanları neden heyecanlandırmasınlar? Hatta gizli gizli ''hesap sormalar''dan, ''öç almalar''dan söz ederek demokrat kuyruklarına neden cesaret aşılamasınlar?
  Herhangi bir başarı umudu taşıdığı için değil, fakat özlediğimiz normal hürriyet düzenini geciktirebileceği, bu hususta muhtaç bulunduğumuz güvenlik havasını sarsabileceği, için bu kaypak davranışlara kesin olarak son vermek zorundayız.
  Bir defa M.B.K. tarafsız değildir. Hiçbir devrim idaresi tarafsız olamaz. Devrimler, bir amaca varmak için göze alınır. Dört yüz kişiyi bir adaya tıktıktan sonra millete dönüp ''şimdi ne halin varsa gör!'' demenin devrimle, evrimle bir ilişiği yoktur. Yassıada'da hesap veren dört yüz sanıktan kimi suçlu, kimi suçsuz görülebilir. Bu, bir hukuk sorunudur. Fakat bunun dışında kamuoyunun 27 Mayıs'tan çok önce mahkûm ettiği bir zihniyet vardır ki, o gün M.B.K? işte o zihniyeti yıkmak için harekete geçmiştir. DP kapatılırken asıl o zihniyete son verilmek istenmiştir.
  İşin alaya, şakaya gelir bir yanı bulunduğu sanılmamalıdır. Atatürk ilkelerine yan çizen, son devrim hareketini bir gaflet anında nasılsa başa geçmiş geçici bir ''kaza'' sayan, başka ad taşıyan partilere sığınıp düşük devri seçim yoluyla bir gün yeniden doğrultabileceklerini sanan kimseler, pek çürük bir tahta üzerinde oynadıklarını vaktinde görmelidirler.
  M.B.K.'nin tarafsızlığı ancak Atatürk ilkelerine yürekten bağlı, 27 Mayıs hareketini benimsemiş, düşük zihniyeti hiçbir şekilde hortlatmamaya kararlı, hürriyet ve demokrasi uğruna çalışan partilere karşıdır.
  Bu itibarla bağımsız İstanbul gazetelerinin bellibaşlıları tarafından yayınlanan öneriyi yerinde girilmiş bir teşebbüs saymalıdır. Siyasal partilerimizin millet önünde bir araya gelerek devrim amacına uygun hareket edeceklerine dair fikir birliğine varmaları yurdumuzdaki güvenlik havasını kuvvetlendirmeye yarayacaktır. Bu, devrim mantığına öylesine uygun bir davranıştır ki, ona katılmamak, kötü niyetini açığa vurup kendi kendini mahkûm etmekten farksız sayılabilecektir. 27 Mayıs'ı bulandırmaya ve bulanık suda tertipli dümenler kırmaya kimsenin hakkı yoktur. Devrim idaresinin baş görevi, alacakaranlığa hiçbir şekilde imkân vermemektir.
 
  25.5.1961
 
  27 MAYISIN EŞİĞİNDE
 
  Geçmişte ne çekmiş isek bir takım kötü huylarımız yüzünden çekmişizdir. Biz, genel olarak akıldan pek hoşlanmayız. Güçlükler karşısında aklımızı yoracak yerde o güçlükleri azımsamakla kendimizi teselliye kalkışırız. En çok benimsediğimiz ilke, günümüzü gün etmek ilkesidir. Bu, bizi bir adamı put haline yükseltip onun gölgesinde yaşamaya götürür. Son elli yıllık gazete koleksiyonlarına bir göz atınız: Bizim kadar dâhi devlet adamı, bizim kadar eşsiz önder, bizim kadar süper kudret sahibi yetiştirmiş bir başka millet bulamazsınız. Hadi Meşrutiyet'ten öncesini hesaba katmayalım; fakat vatandaşı hürriyete kavuşturmak amacı ile ihtilal yaparak, ya da seçim yolu ile işbaşına gelen yöneticilerden kaç tanesi kendini millete karşı sorumlu duymuş ve bunu açıkça belirtmiştir? Parmakla sayılacak birkaçı bir yana, bunların çoğu derhal birer şef edası takınmışlar ve iktidar koltuğunda oturdukları sürece daha ziyade buyurmak yolunu tutmuşlardır.
  Elimizi vicdanımıza koyalım da öyle söyleyelim: Bu yakışıksız davranışta bizim de önemli bir payımız yok mudur? İlk günden başlayarak pohpohlarımızla putlaştırmaya çalışmasaydık, o adamlar böylesine şımarırlar ve ölçüsüz davranışlarıyla yurdumuzu çıkmazlara sürükleyebilirler mi idi?
  İki gün sonra 27 Mayıs'ın birinci yıldönümünü kutlayacağız. Çok şükür, tarihimizde belki ilk defa olarak bu bir yıl içinde henüz bir put yaratılmadı. Ortada ''her şeyimizi sana borçluyuz!'' diyebileceğimiz sivrilmiş, yarı tanrılaşmış bir kişi yok. Devrim, gençliği ile, ordusu ile, Atatürkçü kadrosu ile tüm milletin başarısı olarak tertemiz ayakta duruyor.
  Bunu fırsat bilerek kötü huyları toplum bünyemizden bir an önce silip atmaya bakmalıyız. İlkin aklın egemenliğini iyice benimsemeye çalışalım. Akıldan korkmayalım ve akla sırt çevirmeyelim. Bir kez böyle bir davranışa kendimizi alıştırmaya başlarsak artık güçlüklerimizi azımsamak, günümüzü gün etmek, adamları put yapıp onlara tapmak gibi huylarımızdan da kısa zamanda kurtuluruz. Gerçeği araştırmanın ayıp ve yasak olmadığı, işbaşındaki yöneticilerin insan üstü varlıklar sayılmadığı bir ülkede yurttaşlar, fikir hürriyetinden eşit olarak toplumu ilerletmek uğruna yararlanacaklardır. Bu şartlar altında bozguncuların sesi, göreceksiniz, kendiliğinden kısılacak, zamanla gericiler de daldıkları gaflet uykusundan uyanmak, çağımıza ayak uydurmak imkânına kavuşacaklardır.
  Düşük iktidar bize taşınması ağır bir miras yükü bırakmıştır. On yıllık ''görülmemiş kalkınma'' edebiyatı Türk milletine pahalıya mal olmuştur. Ödenmesi uzun sürecek dış borçlarımız vardır. İçeride vatandaşın hayat seviyesi düşmüştür. Yapılan hataları düzeltmek, bozulan ekonomik dengeyi yeniden kurmak bizi milletçe büyük fedakârlıklara zorlayacaktır.
  Bugünün ve yarının sorumluları bu gerçekleri halktan gizlememelidirler. Hiçbir tılsımlı el, yarayı bize acı çektirmeden saramayacaktır. Durum millete açıkça anlatılmalı; tutacakları yolu partiler kendi yönlerinden iyice belirtmelidirler.
  27 Mayıs devriminin ışığında artık eski alışkanlıklarımızdan silkinmek kendimize esaslı bir çekidüzen vermek gerektiğini unutamamalıyız. Gayretlerimiz bu sefer de boşa giderse millete sahiden yazık olur.
 
  8.6.1961
 
 
  HÜRRİYETİ N'APACAKLAR
 
  Bizde partiler arası iktidar yarışmaları bugüne değin hep duygu alanında kalmış, hiç bir zaman düşünce alanına yükselememiştir: Özlediğimiz demokratik düzeni bir türlü kuramayışımızın başlıca nedenlerinden biri herhalde bu geri ve ilkel davranış olacaktır. Muhalefet yıllarında iken D.P. sözcüleri her gittikleri yerde halka bol bol hürriyet vaadederler, iş başına gelirlerse hukuk devleti şartlarını kısa zamanda gerçekleştirecekleri tezini savunurlardı. Üretim davası, toprak davası, orman davası, halk eğitimi davası, sosyal adalet davası gibi Türkiyemiz için birinci derecede önemli konulara hiç dokunulmazdı. Yalnız arada bir, bir açık hava toplantısında:
  - Devlet gazoz yapar mı? Bize oy verin devlet sektöründeki fabrikaları anonim şirket yapıp halka devredeceğiz?
  Diye nutuk çekildiği olurdu. Bu nutukları dinleyenler de DP'nin CHP'ye kıyasla daha liberal bir politika güdeceği sanısına kapılırlardı.
  1950 yılından sonra DP'nin nasıl bir yol tuttuğunu, daha doğrusu nasıl bir yolsuzluk içine dalarak nihayet gırtlağına dek bataklığa saplandığını biliyoruz. Arkada bıraktığımız on yıllık süre içinde muhalefeti temsil eden CHP'nin sosyal ve ekonomik başlıca yurt davalarını ele alamamasını, bunlar üzerine gereği gibi eğilememesini anlarız. Emektar parti ne yapabilirdi? Günden güne uçuruma doğru yuvarlanan, yurdumuzun ta kendisi idi. Rejim davası, birden davalarımızın en önemlisi haline gelmişti. Rejimi kurtarmadıkça, ne sosyal, ne de ekonomik hiç bir konuya dokunulamazdı. O zamanki muhalefetin bütün gayreti, düşük iktidarı rejim yönünden uyarmak noktası üzerinde toplanıyordu.
  Nihayet 27 Mayıs devrimi ile yurdumuz korkunç bir çıkmazdan kurtuldu. DP kapatıldı, yeni partiler kuruldu, Kurucular Meclisi toplanarak insan haklarını ayakta tutacak demokratik bir Anayasa, bir de Seçim Kanunu hazırladı. Partilerin sosyal çalışmalarına izin verildi. Önümüzdeki dört beş ay içinde seçimlere giderek yeni bir iktidarı işbaşına getireceğiz. Artık rejim meselesi çözülmüş ve CHP'nin ilk hedefler beyannamesi ile savunduğu ilkeler gerçekleşmiş bulunmalıdır.
  Fakat bugün ortalıkta ne görüyoruz? Partiler arası çatışmalara hâlâ en ufak bir düşünce kırıntısı karışmış değildir. CHP ağırbaşlı davranarak susmakta, nasıl olsa seçimleri kazanacağının güveni içinde o mutlu günü beklemektedir. Seçimleri kazanıp da bu güngörmüş parti ne yapacak? Üretim gücümüzü hangi yolla arttıracak? Eğitim davamızı çözmek uğruna neler yapacak? Toprak davasını nasıl düzenliyecek. Çeşitli yurt meselleri arasında ne gibi bir öncelik sistemi kuracak? On yıl süre ile düşük iktidarın plânsızlığından, programsızlığından sızlanan CHP, kendi plân ve programını ne zaman açıklayacaktır? Yurttaşları yakından ilgilendiren bu sorular karşısında sayın CHP sözcüleri henüz sessizdirler.
  Beri yandan AP ve YTP gibi yeni kurulan partiler de şimdilik bütün güçleri ile CHP'ye yüklenmekten öteye gidemiyorlar. DP'nin kullana kullana artık kirli bir sakız haline getirdiği ''27 yıllık mazi'', ''halka sırtını çeviren idare'', ''tek parti zihniyeti'', yollu hafif olduğu kadar zayıf sloganlar hâlâ ağızlarda çiğneniyor.
  Yarın iş başına gelirsen ne yapacaksın, Sayın Alican? Yarın Mecliste partin çoğunluğu kazanırsa nasıl bir yol tutacaksın, Sayın Pala Paşa? Bunu şimdiden bildirmezseniz, partilerinize sokulmak isteyen kuyrukların ileride sizi yakanızdan tutup atmayacaklarını nasıl düşünebiliyorsunuz? Sizlerin iyi niyetli iyi insanlar olduklarınızdan ben şüphe etmiyorum. Fakat sizler de bilirsiniz ki iyi niyetli iyi insan olmak, memlekete hizmet edebilmek için yetmez. Ayrıca belli bir düşünceye bağlanmak ve bunu iktidarda olsun, muhalefette olsun, cesaretle savunmak gerekir.
  Sözün kısası, yeni bir hürriyet rejimini yürürlüğe koymak üzerinde bulunduğumuz şu günlerde partilerimiz o hüriyeti nasıl ve ne maksatla kullanacaklarını bilmiyor görünüyorlar.
  Bu görünüşün arkasında bir gerçek payı varsa, onca zahmetle kurmaya çalıştığımız yeni hürriyet rejiminin de, ötekiler gibi kısa zamanda soysuzlaşacağından hiç şüphemiz olmasın.
 
 
  11.6.1961
 
 
  HEDEFİ HEP GÖZÖNÜNDE TUTACAKSIN
 
  Bir devrimin, ne zaman başladığını herkes bilir; nasıl gelişeceğini ve ne zaman biteceğini kimse bilemez. Devrimi hedefine ulaştırmak için o hedefi açıkça ilân etmek yetmez. Ayrıca, bütün millî kuvvetleri bir araya toplayarak, dikkatleri dağıtmaksızın, bir an önce hedefe varmaya çalışmak da gerekir. Fizik denklemlerinde ''ilk hız''ın önemini inkâr edemeyiz. İlk hız yeteri kadar güçlü olmaz, ya da kısa zamanda gücünden düşerse problemin matematik çözümü de, değişen hıza göre, bizi yeni yeni denklemler aramaya zorlar. Sosyal alanda böyle bir durum, devrimin çığırından çıkması demektir. Bu, toplum hesabına bir büyük tehlikedir. Aralarındaki duygu ve düşünce ayırımı ne denli büyük olursa olsun, devletin yönetiminden sorumlu bulunan kimseler bu tehlike karşısında birleşerek, tehlike önleninceye değin her şeyi unutarak el ele vermek zorundadırlar.
  27 Mayıstan beri bu nokta üzerinde biz çok durduk. Düşük iktidarın yüksek kadrosunu zararsız hale getirmekle devrim tamamlanmış sayılamayacağını, adına ''nazik'' de dense, ''centilmen'' de dense devrimin yine bir devrim olduğunu, hedefe varılıncaya dek gözlerimizi bir an ondan ayırmamak gerektiğini söyledik durduk.
  Ne yazık ki kimi politikacılar 27 Mayıs'ı zamanla halife almaya başladılar. Uğruna yıllarca savaşılan zihniyet bir kenarda unutuldu. Unutulduğu için de o zihniyet yavaş yavaş kımıldamaya, aramızda yeniden boy göstermeye başladı. Partiler, Milli Birlik Komitesi'nin yanında sımsıkı ona destek olacak yerde, sanki herşey olmuş bitmiş, memleket normal şartlara kavuşmuş gibi birbirlerine düştüler. Bu hal kimi partilerin iç kadrolarına değin bulaştı. ''Sen, ben'' kavgaları, kişisel çekememezlikler pek önemli müesseselerimizi sarmaya yüz tuttu.
  Biz göbeğimiz çatlayarak:
  - Arkadaşlar birbirinizi bırakın. Yüzünüzü yarına çevirin. Dedikodudan ve adam çekiştirmeden ziyade düşünceye önem verin!
  Dedikçe onlar daha çok birbirlerine düşüyorlar. Yeni kurulan partilerden birinin sözcüsü, evvelki günkü yazısında aklı sıra bize ders veriyor:
  Bu iş Batıda da böyle olurmuş. Düşünceler ve ilkeler, programla halka bildirilirmiş (bizimkiler gazetelere de birer nüsha göndermişler). Daha ne istermişiz? Vatandaş oyunu kazanmak için elbette meydana çıkıp rakiplerini tenkid edecekler, hatta kötüleyeceklermiş. Bundan daha tabiî ne varmış?
  Hay Batı gibi batmaz olasın! Kardeşim, o ne mantıktır öyle? Batıda bir ordunun soysuzlaşmış bir iktidarı devirip de millete: ''Ey ahali hadi yeni partiler kurun. Eski minval üzere birbirinizi yiyin!'' dediği ne zaman görülmüştür? Bizde de 27 Mayıs devrimcileri partilere bunu mu demişlerdir? Siz 27 Mayıs hareketinden bu manayı çıkarıyorsanız ne Atatürk Türkiyesini, ne de Batıyı anlamadığınıza lûtfen inanınız ve bugünden tezi yok hiç vakit kaybetmeksizin çağınızı öğrenmeye bakınız.