Latin

Türkmen halk döredijiligi I - 3

Total number of words is 3646
Total number of unique words is 1645
26.4 of words are in the 2000 most common words
40.8 of words are in the 5000 most common words
48.0 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Gelin
Aýagyňda gülli jorap,
Bir görmesem halym harap,
Ilki agşamdan daňa garap,
Gujagyma dolan gelin.
Aýagyňda agyr paşmak,
Eňegiňde gülli ýaşmak,
Aýyp däldir habarlaşmak,
Garyp köňlüm alan gelin.
Ýanyňda ýata bilmedim,
Bir habar gata bilmedim,
Imanym sata bilmedim,
Hoş gal indi asyl gelin.
50
Aýdymlar
Näzli gözel
Işigmiziň agzy künji,
Boýnundadyr düzüm hünji,
Şul obanyň göz guwanjy,
Öýkeleme, näzli gözel.
Işigmiziň agzy gowuş,
Gygyrsam ýetermi towuş,
Aýagyňda bökeje köwüş,
Öýkeleme, näzli gözel.
Işigmiziň agzy şa derek,
Sensiz dünýä nämä gerek,
Sagat saýyn küýsär ýürek,
Öýkeleme, näzli gözel.
Gapymyzyň ilersi jöwen,
Akmak bolar özün öwen,
Abraý tapmaz saňa degen,
Öýkeleme, näzli gözel.
Güljan indi
Güljan gelýär assa‑assa,
Ak bilegiň bize ýassa,
Gül getirer desse‑desse,
Çyn söýgülim Güljan indi.
Çaý içseň telpegi taşlap,
Öpseň al ýaňakdan dişläp,
Diýjek sözlerim taraşlap,
Aýdaryn‑la heýjan indi.
Atasyna teňňe saçdym.
Bermediler, alyp gaçdym,
Toýlar tutup, öpüp‑guçdum,
Biziň, ýar‑a Güljan indi.
51
Türkmen halk döredijiligi
Enäni gördüm
Ylgap indim Ak inişden,
Ýarymadym ýan ýoldaşdan,
Ala ýaglyk sypar başdan,
Men şu gün Enäni gördüm.
Ene diýen saçy sary,
Saçlary dutaryň tary,
Ak göwsünde goşa nary,
Men şu gün Enäni gördüm.
Gapymyzdan garap geçdi,
Ýüregime dowul düşdi,
Ak ýüzüňe gözüm düşdi,
Men şu gün Enäni gördüm.
Gara Mergen taryp eder,
Sallananda uzyn äder,
Hak aşyklar baldan dadar,
Men şu gün Enäni gördüm.
Git, gele bilmen, oglan
Bir köýnegim bar bi:z kimin
Git, gele bilmen, oglan.
Ýigit görmedim siz kimin,
Git, gele bilmen, oglan.
Aýlana bilmen, oglan,
Dolana bilmen, oglan,
Garry mamam hümläp otyr,
Git, gele bilmen, oglan.
Töwerekde at oýnatma,
Git, gele bilmen, oglan.
Mamam ýatyr, git oýatma,
Dalaşa bilmen, oglan.
52
Aýdymlar
Garry mamam uklap ýatyr,
Gürleşe bilmen, oglan,
Bir köýnegim bar miýana,
Git, gele bilmen, oglan.
Ýürek ýürege daýana,
Git, gele bilmen, oglan.
Men gurban yşga ýanana,
Git, gele bilmen, oglan.
Garry mamam käýäp otyr,
Syrlaşa bilmen, oglan.
Meniň seni şol görüşim,
Git, gele bilmen, oglan.
Ýadymdan çykmaz durşuň,
Git, gele bilmen, oglan.
Aýlana bilmen, oglan,
Dolana bilmen, oglan.
Garry mamam käýäp otyr,
Gürleşe bilmen, oglan.
Alty gyz
Alty gyzyň biri Aga,
Ýoluň düşdi biziň baga,
Ýör, gideli oýnamaga,
Alty gyz egledi bizi.
Alty gyzyň biri Äşe,
Goýnuňy goýberme mäşe,
Atyňy büdretme daşa,
Alty gyz egledi bizi.
53
Türkmen halk döredijiligi
Alty gyzyň biri Patma,
Arpany bugdaýa gatma,
Ýar beren ýaglygyn satma,
Alty gyz egledi bizi.
Alty gyzyň biri Aman,
Dag başyny tutdy duman,
Gök gürläp, sil gelen zaman,
Alty gyz egledi bizi.
Alty gyzyň biri Dursun,
Bedewini gyssap sürsün,
Duşmanyny Hudaý ursun,
Alty gyz egledi bizi
Alty gyzyň biri Jeren,
Joralary bile ýören,
Jeren gyzy barmy gören?
Alty gyz egledi bizi.
54
Aýdyşyk aýdymlary
Bergin bilezigim
Gyz:
− Ýap boýunda duran oglan,
Okun-ýaýyn guran oglan,
Bilezigim alan oglan,
Bergin alan bilezigňi?
Oglan:
− Ýap boýunda duranym ýok,
Okum-ýaýym guranym ýok,
Bilezigiň alanym ýok,
Alan bersin bilezigňi.
Gyz:
− Ýap boýunda duran oglan,
Okun-ýaýyn guran oglan,
Gök-gögerçin buran oglan,
Bergin alan bilezigňi?
Oglan:
− Ýap boýunda duranym ýok,
Okum-ýaýym guranym ýok,
Gök-gögerçin buranym ýok,
Alan bersin bilezigňi.
Gyz:
− Gapyňyzda gul bolaýyn,
Ojagyňda kül bolaýyn,
Atyňyza jul bolaýyn,
Bergin alan bilezigňi?
55
Türkmen halk döredijiligi
Oglan:
− Gapymyza gul gerek däl,
Ojagmyza kül gerek däl,
Atymyza jul gerek däl,
Alan bersin bilezigňi.
Gyz:
− Ýör, gaýdaly siziň ile,
Ak gollary salsak bile,
Akja ýüzden alsak posa,
Bergin alan bilezigňi?
Oglan:
− Ýör gideli biziň ile,
Ak gollary salsak bile,
Akja ýüzden alsak posa,
Kisämdedir bilezigiň.
Hoş imdi
Hüýrlukga:
− Mundan gidermisiz Müsür ýurduna,
Hemra, seni bir Allaga tabşyrdym.
Alla saldy aýralygyň derdine,
Hemra, seni bir Allaga tabşyrdym.
Hemra:
− Meni gitdi diýip, melul bolmagyl,
Tiz geler men, perizadym, hoş imdi.
Täze gül dek açylyban solmagyl,
Tiz geler men, perizadym, hoş imdi.
Hüýrlukga:
− Geler men diýp, akyl-huşum alar sen,
Gider men diýip, jana otlar salar sen,
Hala mundan gitseň, haçan geler sen,
Hemra, seni bir Allaga tabşyrdym.
56
Aýdyşyk aýdymlary
Hemra:
− Men gitdi diýip bolma sergezdan,
Gözläp bakyşyňa meň janym gurban,
Bäş gün aman bolsa, tende garyp jan,
Tiz geler men, perizadym, hoş imdi.
Hüýrlukga:
−Hüýrlukga men, jepa bilen jebrim bar,
Hak aşygam ýol üstünde gabrym bar,
Aman gelseň, üç aýa çen sabrym bar,
Hemra, seni bir Allaga tabşyrdym.
Hemra:
−Hemra aýdar, kaza özge bolmasa,
Ajal ýetip, şum peýmanam dolmasa,
Janym çykyp, läşim çölde galmasa,
Tiz geler men, perizadym, hoş imdi.
Ýar meniňki
Galandar:
− Aga jan, arzym söýlesem,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Ne maslahatlar eýlesem,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Görogly:
− Menem geldim Çandybilden,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Ylgar etdim uzak ýoldan,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Galandar:
− Laçyn kimin gyýa bakdym,
Örtendim, janymy ýakdym,
Ýetmiş bir pälwany ýykdym,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
57
Türkmen halk döredijiligi
Görogly:
− Pelek ornuny duşurdym,
Ganymyň aklyn çaşyrdym,
Köşgünden okun aşyrdym,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Galandar:
– Bir niçe gün ýoldaş boldy,
Serime jydalyk saldy,
Ala ýabym çölde galdy,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Görogly:
– Ýetebilmez sen känine,
Girer sen ajal donuna,
Aşyklyk merdiň şanyna,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Galandar:
−Söweş meýdanynda ýörmeseň,
Halymdan habar sormasaň,
Agajan, garyp görmeseň,
Ýar meniňki, ýar meniňki.
Görogly:
− Seriňizde duman boldum,
Gözden akan girýan boldum,
Görogly diýr, dogan boldum,
Ýar seniňki, ýar seniňki.
Galandar:
− Aşyklar magşuga zardyr,
Aşyklyk her ýerde bardyr,
Galandar bir hyzmatkärdir,
Ýar biziňki, ýar biziňki.
58
Aýdyşyk aýdymlary
Suw ber, içeli
Görogly:
− Howuz başynda duranlar,
Gülharman, suw ber, içeli.
Sözleşip many berenler,
Gülharman, suw ber, içeli.
Harmandäli:
− Howuz başynda haýyr olmaz,
Düş-de, özüň suw içewer,
Her tilki gaplaň-şir olmaz,
Düş-de, özüň suw içewer.
Görogly:
− Elmydam derbent sakladym,
Gelen ganymy okladym,
Seniň dek näzli ýokladym,
Gülharman, suw ber, içeli.
Harmandäli:
− Suwumny bermenem ýada,
Seniň kimin köp dünýäde,
Zorum gören geler dada,
Düş-de, özüň suw içewer.
Görogly:
– Uzak-uzak ordaňyza,
Myhman bolsam obaňyza,
Ýetim bolsam babaňyza,
Gülharman, suw ber, içeli.
Harmandäli:
– Uzak-uzak ordam ýokdur,
Myhman bolsaň, obam ýokdur,
Men bir ýetim, babam ýokdur,
Düş, özüň suwdan içewer.
59
Türkmen halk döredijiligi
Görogly:
– Goja dagdan aşa bilmen,
Ganym görsem joşa bilmen,
Men bir hassa, düşe bilmen,
Gülharman, suw ber, içeli.
Harmandäli:
– Aşyk bolan känden öter,
Magşugynyň golun tutar,
Hassa bolan öýde ýatar,
Düş, özüň suwdan içewer.
Görogly:
− Görogly, gezdim messana,
Emsem lebiň gana-gana,
Näzli ýar etme bahana,
Gülharman, suw ber, içeli.
Harmandäli:
− Bize Harmandäli diýerler,
Iki gözüňi oýarlar,
Etiňi çigleý iýerler,
Atyňy öwür-de gaçawer.
Ötdi, Garybym
Şasenem:
− Gulak salyp, eşit meniň arzymny,
Senden-menden döwran ötdi, Garybym.
Alla saldy aýralygyň jebrini,
Duşman aýralyga tutdy, Garybym.
Garyp:
− Jyda düşdüm diýban gamgyn bolmagyl,
Men-menligiň ahyr zowaly bardyr.
Aýralyk derdinden gül dek solmagyl,
Bu kemligiň ahyr kemaly bardyr.
60
Aýdyşyk aýdymlary
Şasenem:
− Kaýda ki kemaldyr, kaýda ki wysal,
Ýyglap ötsem gerek, niçe mahy-sal,
Gel gaçaly, özüň dürset, ýolga sal,
Duşman bizge ýüzün çytdy, Garybym.
Garyp:
− Bir tagna söz üçin munça gaçar sen?
Aşyk bolsaň, niçe ýanyp öçer sen?
Öz aýbyňy özüň neçün açar sen?
Sabyr kylsaň, soňra wysaly bardyr.
Şasenem:
− Ikimizi ýetirmezler wysala,
Gitme, dostum, beýle bozuk hyýala,
Ýetmegiň kyn indi seniň kemala,
Pelek bizni oýnap utdy, Garybym.
Garyp:
− Gaýgyny köp etme, mähnetiň artar,
Aýralygyň tygy bagryňny ýyrtar,
Ýalgandyr bu sözler, takdyra tartar,
Her kişiniň ýüz-müň hyýaly bardyr.
Şasenem:
− Senem aýdar, diýen sözüm etmeseň,
Meni bir gijede alyp gitmeseň,
Özge ýerde baryp watan tutmasaň,
Pyçak istihana ýetdi, Garybym.
Garyp:
− Garyp aýdar, gaýgy bilen oturma,
Reňkiňni sargardyp, özüň ýitirme,
Ah çekip, köňlüňe gubar getirme,
Ezelde bir kysmat kylany bardyr.
61
Türkmen halk döredijiligi
Çäresi ýök
Aşyk Aýdyň:
− Ol nedir kim, iki başly,
Parasy bar, çäresi ýok?
Ol nedir kim, bäş ýüz ýyllyk,
Menzili bar, arasy ýok?
Nejep:
− Bu dünýä bir, iki başly,
Parasy bar, çäresi ýok.
Ýer bilen gök bäş ýüz ýyllyk,
Menzili bar, arasy ýok.
Aşyk Aýdyň:
− Ol nedir kim, mälär geçer,
Dagy-daşy ýalar geçer,
Ol nedir kim, diler geçer,
Gany akmaz, ýarasy ýok?
Nejep:
− Ol bulutdyr, mälär geçer,
Dagy-daşy ýalar geçer,
Ýaman sözdür diler geçer,
Gany akmaz, ýarasy ýok.
Aşyk Aýdyň:
− Aşyk Aýdyň bolsa hajy,
Ol ne iýmiş, bolmaz ajy,
Ol nedir kim, bar alajy,
Ol nedir kim, çäresi ýok?
Nejep:
− Nejep aýdar, bolman hajy,
Jan iýmişi bolmaz ajy,
Barça işiň bar alajy,
Şum ölümiň çäresi ýok.
62
Talhynlar
Akar suw boýunda durasym gelýär,
Ýar bilen saz-söhbet gurasym gelýär,
Näzli ýarym aýra düşse ýanymdan,
Yzynda sergezdan bolasym gelýär.
***
Altyn sagadyň zynjyry batdy bilege,
Aşyk ýaryň yşky düşdi ýürege,
Arkadan öwüsýän salkyn şemalyň,
Peýdasy ýok ýanyp duran ýürege.
***
Akar ýaba alma atsam akmaýar,
Söwer ýara düşek atsam ýatmaýar,
Bir gijede dokuz nahar bişirsem,
Göwnüm üçin duzuny hem datmaýar.
***
Aýdym aýdyp men bir şahyr boldummy?
Ýarym bilen Zöhre‑Tahyr boldummy?
Aýt diýseňiz, aýdyberjek baryny,
Kimler biler meniň söwer ýarymy?
***
Bir görünmän gül ýüzüňe zar etdiň,
Älem giňişligin maňa dar etdiň,
Ykbalym ýol açdy Garaçomaga,
Wah, nädeýin bir akmaga ýar etdiň!
***
Ak eýwanyň öreleri burulsyn,
Ortasynda tagty‑rowan gurulsyn.
Gyz diýeniň, öz halanna barmasa,
Günäkäriň el-aýagy gurasyn.
***
Gyzyl gül diýeniň harman emesmi?
Gyz bala öýüne myhman emesmi?
Atasy öýünde süren döwrany
Gaýynnyň öýünde arman emesmi?
***
63
Türkmen halk döredijiligi
Gyzyl güller harman‑harman, Almajan,
Geplän gepiň derde derman, Almajan,
Aýda, ýylda bir habaryň gelmese,
Ol hem ýüregimde arman, Almajan.
***
Garamanyň gabagynda nar barmy?
Biziň ýar dek traktorçy ýar barmy?
Gözüňe döneýin, başlyk Agajan,
Obaňyzda sürülmedik ýer barmy?
***
Garaman köçesi dar diýp aglaýan,
Boýuma mynasyp ýar diýp aglaýan.
Boýuma mynasyp ýary bermeseň,
Beren amanadyň al diýp aglaýan.
***
Gyzylgum baýyry beýikden beýik,
Üstünde oýnaşar gulandyr keýik.
Meniň bir armanym, joramy görüp,
Oýnaşyp, gülüşip myrada ýetmek.
***
Daglaryň başynyň gary bolmasa,
Bag haýypdyr, alma‑nary bolmasa.
Maňa dil berdi‑de, özgäni söýdi,
Ýigidi nädeýin ary bolmasa.
***
Işigňizde derýa bolup akaýyn,
Gül ýüzüňe aýna bolup bakaýyn.
Her ýanymda jübüt örüm saçym bar,
Ýüpek bolsa dutaryňa dakaýyn.
***
Işigňizde erik bolup gülläýin,
Şahasynda bilbil bolup saýraýyn.
Garga eken bu şahany maýyran,
Duşman eken bizi ýardan aýyran.
***
64
Talhynlar
Ýüregim yşkyňa ýakyp otyryn,
Gelsene, ýoluňa bakyp otyryn.
Asman äleminiň parlak ýyldyzy,
Doganda geler diýip garap otyryn.
***
Orama, orama, agy orama,
Bu yşkyň derdini menden sorama.
Yşkymyň derdini menden sorasaň
Menden özge ýary hiç wagt arama.
***
Sag elimde bilezigim durmaýa,
Ýarym saňa göwünlerim urmaýa.
Eger saňa göwünlerim ursa‑da,
Eneň ýaman, sende gelin durmaýa.
***
Serhowuz boýunda görseler meni,
Öz halan ýaryma berseler meni.
Öz halan ýarymyň gujagy süýji,
Gülaby gawunyň paçagy süýji.
***
Üç hatar gül ekdim gerçekler üçin,
Içinde sallanyp ýörmekler üçin.
Şeýda bilbil öz yşkynda saýraýar,
Ýaryň yşgy ýüregimde gaýnaýar.
***
Hanýabyň boýunda ýeke deregim,
Ýigitler içinde sensiň geregim.
Aşgabada okamaga gideňde,
Seniň bilen bile gitsin ýüregim.
***
Çekdirme jepaňy, çekdirme ýarym,
Gözýaşym bulaklap dökdürme ýarym.
Dünýä ýigitleri gelse gaşyma,
Sen bolmasaň, asyl ýetmez kararym.
***
**5. Sargyt № 2693
65
Türkmen halk döredijiligi
Şatudyň başynda şelpeli ýaprak,
Ýarymyň başynda şirazy papak.
Şirazy papagňa gunduz bolaýyn,
Garaňky gijäňe ýyldyz bolaýyn.
***
Şaýy romalym ýere düşse, gert bolar,
Aşyklyk diýeniň ýaman dert bolar.
Ölseň‑ä Hudaýyň beren buýrugy,
Aýra düşseň içden çykmaz dert bolar.
***
Egnimde köýnegmiň sarysy barmy?
Ýanan ýüregimiň därisi barmy?
Ýaman bilen ýaman bolup ýörýänçäň,
Ýagşy bilen sür döwrany ölýänçäň.
***
Egnimde köýnegim, atlasyň agy,
Kisäňde sallanar sagadyň bagy.
Sagadyň bagyna gurban bolaýyn,
Ýanan ýüregiňe derman bolaýyn.
***
Elwan köýnegimi geýmesem bolmaz,
Gyzaryp öňüňde gezmesem bolmaz.
Ozal başdan iller bize gümana,
Gümana ýaryma barmasam bolmaz.
***
Ýap boýunda uzyn‑uzyn tallar bar,
Näzli ýaryň dodagynda ballar bar.
Näzli ýaryň täze eken bagynda,
Bilbil haýran eden nowça güller bar.
66
Haraý
aýdymlary
Garşydan ýar geleýdi,
Sowgady nar geleýdi.
Ikimize bir köýnek,
Ýakasy dar geleýdi.
***
Daglar agardy gardan,
Habar gelmedi ýardan.
Ýollara baka‑baka,
Gözlerim çykdy sandan.
***
Daglar başy serbe‑ser,
Bulut oýnar, ýel öwser.
Sen öpseň, men dişlesem,
Ikimiz deň serbe‑ser.
***
Daňdan oýanan horaz,
Teňňä boýalan horaz.
Sesim sesiňe gurban,
Ýarym oýadan horaz.
***
Gyzyl ýüzük, ak barmak,
Urma ýaryma dyrnak.
Men‑ä indi giderin,
Saňa galdy ýalbarmak.
***
Zülpleriň tel‑tel oldy,
Çekeniň bir sil oldy.
Seni menden aýyran,
Hywaýa ýesir oldy.
***
Çeşmäniň üsti kötel,
Desmalyň düşdi, göter.
Men götersem, gep bolar,
Dolan, sen özüň göter.
67
Türkmen halk döredijiligi
Dönem, ýareýjan,
lollujan aýdymlary
Bagyna tutupdyr goja bagbany, dönem,
Başyna geýipdir kümüş selläni, dönem,
Sabyr bilen getir selle mollany, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Bir kagyza ýazaýyn ak bilen gara, dönem,
Ony göndereýin bigaýrat ýara, dönem,
Mundan artyk çekme, bagtyma gara, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Bir semewar aldym seniň adyňa, dönem,
Köp jepalar çekdim, seniň ýoluňa, dönem,
Gel, münäý maşyna, gidäý Maryýa, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Biwepa ýar derde giriftar bolsun, dönem,
Açylsyn güllerim, goý, bahar bolsun, dönem,
Uçurdym guşumy, gondura bilmen, dönem,
Ýyglatdym ýarymy, diňdire bilmen, dönem.
***
Bu köçäniň özge ýerden ýoly bar, dönem,
Ýarym geçdi, daraýydan dony bar, dönem,
Özüm biçdim, özüm tikdim, ýeňi dar, dönem,
Haý dönem, aý dönem, gara göz ýara dönem.
***
Garlawaçlar gaýyp‑gaýyp uçandyr, dönem,
Meniň ýarym gelip sandyk açandyr, dönem,
Ol oglan inçe bilden guçandyr, dönem,
Haý dönem, aý dönem, gara göz ýara dönem.
***
68
Dönem, ýareýjan, lollujan aýdymlary
Gurban bolaýyn tohumyňa‑tijiňe, dönem,
Pälwan bolup buýsanmagyn güýjüňe, dönem,
Gündiz pikirimde, gije düýşümde, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Daraýy guşagyň etegi seçek, dönem,
Mollaýa gurbanam bu gije geljek, dönem,
Kyrk günki döwrany bileje sürjek, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Derýanyň boýunda tokga gamyşlar, dönem,
Üstünde saýraýdy käkilik guşlar, dönem,
Ýaryma zat diýmäň, eziz olmuşlar, dönem,
Wepaly ýar bu dünýäde bar bolsun, dönem.
***
Ýöremekden iki arany ýol etdim, dönem,
Aglamakdan iki gözüm kör etdim, dönem,
Ýüpek tutup, şol oglana don etdim, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Ilerden geläý-le ak atly ýarym, dönem,
Sabrymy alypdyr, bermez kararym, dönem,
Ak atdan düşünçä ýetmez kararym, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Meniň ýarym uly iliň beýigi, dönem,
Hem ýaramyň, hem döwügmiň seýigi, dönem,
Ýar bolmasa men nädeýin bu ýeri, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Ojagazam tama çykyp eseder, dönem,
Egnindäki gyranlary ses eder, dönem,
Gaşyn kakyp, jahyllary mes eder, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
69
Türkmen halk döredijiligi
Ol oglana habar bersem gelmeýär, dönem,
Duşmanlara gargyş etsem ölmeýär, dönem,
Ol samsyga diýsem boýun almaýar, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Tama çyka‑çyka ýüzüm gert boldy, dönem,
Ýola baka‑baka gözüm dört boldy, dönem.
Duşmanlaryň gepi jana dert boldy, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Haçan görsem howlymyzyň daşynda, dönem,
Haçan görsem ak telpegi başynda, dönem,
Gündiz pikirimde, gije düýşümde, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Howlymyz gapdaly erik agajy, dönem,
Erigi tükendi, galdy agajy, dönem,
Men dönem, gitmesem bolmaz alajy, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Egnine geýipdir gara lybasy, dönem,
Agasy ölüpdir, tutupdyr ýasy, dönem,
Meni taşlap, etme özgä höwesi, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Erik bolup eýwanyňda güllesem, dönem,
Bilbil bolup şahasynda saýrasam, dönem,
Özüm halap, şeýle oglana barsam, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Enemiň bişiren yssy çöregi, dönem,
Agyrmaýar ol oglanyň ýüregi, dönem,
Uly gyzdyr jahyllaryň geregi, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
70
Dönem, ýareýjan, lollujan aýdymlary
Ýaşyl‑gyzyl pampasasyn ýitirdim, dönem,
Ak köýnegmi gara dere batyrdym, dönem,
«Ýarym geler» diýip, daňym atyrdym, dönem,
Haý dönem, aý dönem, ala göz ýara dönem.
***
Akar bolup bagyňyzdan akaly, ýareýjan,
Aşyk bolup köçäňizden bakaly, ýareýjan,
Duşmanlaryň için‑bagryn ýakaly, ýareýjan,
Oýan‑oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Ak bolupdyr ol oglanyň bilegi, ýareýjan,
Guşuňkyça ýok ekeni ýüregi, ýareýjan,
Alla kabul etsin biziň dilegi, ýareýjan.
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Almany ekäýsem, biter nar bilen, ýareýjan,
Saýasynda döwran sürsem ýar bilen, ýareýjan,
Çyn käseler dolup geler bal bilen, ýareýjan.
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Alma‑nary suwa salsaň batmaýar, ýareýjan,
Oglan-gyza düşek salsaň ýatmaýar, ýareýjan,
Iki göwün bir‑birini tutmaýar, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
At sürende, at sürüşi dälidir, ýareýjan,
Köçä çyksa, ýigitleriň hanydyr, ýareýjan,
Bir salym görmesem, bagrym ganydyr, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Bir semawar aldym dört ýany çüýşe, ýareýjan,
Zergäri getiriň tutsun kümüşe, ýareýjan,
Duşmanlarmyz ölsün, çykalyň daşa, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
71
Türkmen halk döredijiligi
Bir semawar aldym dört ýany eser, ýareýjan,
Jahyllar gürleşer, gyz gulak asar, ýareýjan,
Ýarymyň gepleri bagrymy keser, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Gurban bolsam terezi çeken eliňe, ýareýjan,
Başymy goýmuşam seniň ýoluňa, ýareýjan,
Men öläýsem hossar bolgun yzyma, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Ilerden gelýärsiň atyň oýnadyp, ýareýjan,
Oda tüňçe goýup, çaýy gaýnadyp, ýareýjan,
Bizi her görende gözüň oýnadyp, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Metjit bilen medresäniň arasy, ýareýjan,
Ýarym gitdi görünmedi garasy, ýareýjan,
Maňa degsin ýaryň derdi‑belasy, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Olaryň öýleri jennetiň biri, ýareýjan,
Şol yrakda galdy gözümiň nury, ýareýjan,
Başyňa döneýin, janlaryň biri, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Oturan ýermiz beg taparyň arasy, ýareýjan,
Asyl bolmaz bozgaklaryň çäresi, ýareýjan,
Meniň ýarym birje Aýyň parasy, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
72
Dönem, ýareýjan, lollujan aýdymlary
Üstümize saýa salan gaýadyr, ýareýjan,
Meniň ýarym tut düýbünde saýadyr, ýareýjan,
Ýarym taşlap, özge birin eýelär, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Egnine geýipdir sary possuny, ýareýjan,
Ýanyna üýşürdi ýar‑u‑dostuny, ýareýjan,
Meniň ýarym aýtdy gepiň rastyny, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Ýarym gitdi, gala bize çöl boldy, ýareýjan,
Ýagyş ýagdy, gyrmyzy donuň öl boldy, ýareýjan,
Ýykylmyş şol oba saňa ýol boldy, ýareýjan,
Oýan, oýan, ýar, gözüňe döneýin, ýareýjan.
***
Bu depe almalydyr, lollujan,
Almasyny tirmelidir, lollujan,
Bir agaçda bäş almadyr, lollujan,
Ýara göndermişdir‑eý, lollujan.
***
Bu depä balykly diýäý, lollujan,
Üsti gumalakly diýäý, lollujan,
Bu çopana gyz bermäň‑eý, lollujan,
Aýagy çarykly diýäý, lollujan.
***
Bu dere başlar gider‑eý, lollujan,
Maral gulaçlar gider‑eý, lollujan,
Ýar ýary istemese‑eý, lollujan,
Ýurduny taşlar gider‑eý, lollujan.
***
73
Türkmen halk döredijiligi
Ýylanly diýip gaçdym‑eý, lollujan,
Gyzyl güle dolaşdym‑eý, lollujan,
Bir desse gül ýygdym‑eý, lollujan,
Adaglym geldi, gaçdym‑eý, lollujan.
***
Tam üstünde tamymyz‑eý, lollujan,
Goşadyr eýwanymyz‑eý, lollujan,
Sen ondan çyk, men mundan‑eý, lollujan,
Kör bolsun duşmanymyz‑eý, lollujan.
***
Ylaly bada‑bada‑eý, lollujan,
Gyzyňy berme ýada‑eý, lollujan,
Gyzyňy berseň, ýada‑eý, lollujan,
Gidermen han dädä‑eý, lollujan.
***
Eý hanym, eý lolly,
Eý janym, eý lolly,
Sen wezir, ol wekil‑eý, lolly.
Alyp sen ygtyýary‑eý, lolly.
74
Kän salam
aýdymlary
Kagyza ýakyn baraýyn,
Elime galam alaýyn.
Uzakdaky dogana,
Salam haty ýazaýyn.
***
Salamnama hat bolsun,
Okap göwnüň şat bolsun.
Menden baran salam hat,
Güýjüňe kuwwat bolsun.
***
Salamdan soňky sözüm,
Ýoluňda iki gözüm,
Söýgülimden hat gelse,
Göterler gamgyn göwnüm.
***
Hatar‑hatar jaýlaryň,
Birinjisi biziňki.
Myhman bolup gelende,
Öýüň töri siziňki.
***
Indi sözümiň ahyry,
Okadym «Zöhre‑Tahyry»,
Goşgy düzmäge gelipdir,
Türkmen iliniň şahyry.
***
Suw teýinden ýüzüp gelýän bir ýylan,
Tapmadyňmy kagyz bilen bir galam?
Tapanyňda kagyz bilen bir galam,
Ýazardym biwepaga dogaýy salam.
***
75
Türkmen halk döredijiligi
Şirin bilen şeker bolsun iýeniň,
Ýüpek bilen mahmal bolsun geýeniň,
Ýagşy bolsun biziň üçin diýeniň,
Täze açylan ter gülüme kän salam.
***
Oturýanym sekizinjiň partasy,
Gözleýänim Ýer şarynyň kartasy,
Ikimizem bir enäniň körpesi,
Men tarapdan şol jorama kän salam.
***
Monjugyňy üzeýinmi, boýdaş jan,
Bu jebire dözeýinmi, boýdaş jan,
Her hepdede bize gezip gelmeseň,
Umydymy üzeýinmi, boýdaş jan.
***
Höwes bilen hat ýazmaga oturdym,
Ruçkamy syýa çüýşä batyrdym,
Salam ýazyp, jan dogana ýetirdim,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Hatym barar senden habar almaga,
Ara daşdyr habarlaşyp durmaga,
Gözüm zardyr, gül ýüzüňi görmäge,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
Ikimiziň edaramyz bir bolsun,
Aramyzda desse‑desse gül bolsun,
Sözleşmäge ýakyn‑ýakyn ýol bolsun,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Mawy bolsun, gyrmyz bolsun içmegi,
Kümüş bolsun gara ädigiň başlygy,
Alty aýlyk aramyzyň daşlygy,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
76
Kän salam aýdymlary
Almany nädeýin, nary bolmasa,
Namysy nädeýin, ary bolmasa,
Dünýäni nädeýin, doýup bolmasa,
Biz tarapdan jan dogana kän salam.
***
Şatudyň başynda şelpeli ýaprak,
Doganyň başynda ýyldyzly papak,
Duşmanyň gözüne gum bilen toprak,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Hatym barýar senden habar almaga,
Gözüm zardyr gül ýüzüňi görmäge,
Aram daşdyr habar alyp durmaga,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Depelere çykdym, kararym gaçdy,
Gaýgysyz ýüregme howsala düşdi,
Doganyň didary gözümden uçdy,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Gara saçym topbak ýaly bolaýsa,
Janym agam esgerlikden geläýse,
Ýeňňem bilen bäş gün döwran süräýse,
Faşist gyrýan agam jana kän salam.
***
Gezýän ýerim iki gyryň arasy,
Ýüregimde aýralygyň ýarasy,
Görünmezmi jan doganmyň garasy,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Dogan jan, ýanyňa barabilmedim,
Hallaryňdan habar alabilmedim,
Dost haýsy, duşman haýsy bilebilmedim,
Men tarapdan şol dogana kän salam.
***
77
Türkmen halk döredijiligi
Aýyň‑Günüň arslanyna döneýin,
Akar suwuň durusyna döneýin,
Boýuň bilen syratyňa döneýin,
Jan dogan, gelmeseň barabilmenem.
***
Erigiň gülleri her ýerde bitmez,
Doganmyň syraty gözümden gitmez,
Her görenim onuň deregni tutmaz,
Men tarapdan jan dogana kän salam.
***
Dükanmyzdan aldym güllüje jorap,
Men size hat ýazdym sowally‑jogap,
Uzakdan dost tutup, tanyşmak sogap,
Biz tarapdan jan dogana kän salam.
***
Aramyzda Amyderýa akyp dur,
Işigimizde guş ganatyn kakyp dur,
Seni diýsem ýüreklerim böküp dur,
Men tarapdan şol oglana kän salam.
***
Aşgabatda uly işde oturan,
El ýaglygyn gyzyl güle batyran,
Barjak diýip hoş habaryn ýetiren,
Men tarapdan dogan jana kän salam.
78
Toý
aýdymlary
Aglama balam, aglama,
Toýuň bolar, leýeran.
Bosagasy gyzyldan,
Öýüň bolar, leýeran.
***
Aman aşyk, leýeran,
Düýbi deşik leýeran,
Näzli gyzyň erkini
Aldy meşik, leýeran.
***
Gyz eneden aýrylsa,
Hasratly bor, leýeran.
Gandy‑şeker garylsa,
Lezzetli bor, leýeran.
***
Dokuz goýun, bir öküz,
Toýluk geler, leýeran.
Il hatary deňinde,
Bolduň indi, leýeran.
***
Ýokarynyň oduny,
Sazakmydyr, leýeran.
Aljak ýigit birhili,
Myzzykmydyr, leýeran.
***
Iki sandyk ýanma‑ýan,
Gulpy towly, leýeran.
Öz söýgüli gyzyňy,
Berdiň enem, leýeran.
***
79
Türkmen halk döredijiligi
Iňňejigim ýitdi diýp,
Urduň enem, leýeran.
Öz söýgüli gyzyňy,
Berdiň enem, leýeran.
***
Leýim‑leýim, leýeran,
Gelsin haýpyň, leýeran.
Ak süýt beren enesi,
Delmuryp dur, leýeran.
***
Leýim‑leýim, leýeran,
Gitdi haýym, leýeran.
Bir nätanyş öýünde
Bolýar toýum, leýeran.
***
Leýeran‑a, leýeran,
Bolmaz haýym, leýeran.
Neneň edip gelmeýär,
Görüp daýym, leýeran.
***
Leýeran‑a leýeran,
Haýpyň gelsin, leýeran.
Hemmeler galsyn haýran,
Bagtyň bolsun, leýeran.
***
Ak öýleriň işigi
Gamyşmydyr, ýar‑ýar?!
Uşbu gyzyň ýeňňesi
Gäwmişmidir, ýar‑ýar?!
***
Altyn‑kümüş tagtymy
Ýykypdyrlar, ýar‑ýar.
Besläp goýan bagtymy
Ýakypdyrlar, ýar‑ýar.
***
80
Toý aýdymlary
Asmandaky ýyldyzy,
Atan atam, ýar‑ýar.
Öz gyzyny mal ýaly,
Satan atam, ýar‑ýar.
***
At baglamaň arpanyň,
Samanyna, haý öleň.
Gyz bermäňler ýigidiň
Ýamanyna, haý öleň.
***
Biziň iliň gyzlary,
Hünjülidir, jora jan.
Siziň iliň gyzlary,
Sanjylydyr, jora jan.
***
Bir iňňäniň üstünde,
Urduň enem, ýar‑ýar.
Indi men‑ä gidýärin,
Dyndyň enem, ýar‑ýar.
***
Bu obanyň gyzlary
Höjek eken, ýar‑ýar.
Ondan gelen ýeňňeler
Möjek eken, ýar‑ýar.
***
Gandy‑şeker ezilmiş,
Dahanyňa, ýar‑ýar.
Çar tarapdan dost gelsin,
Toýhanaňa, ýar‑ýar.
***
Gazan‑gazan gowurma,
Doldy, daşdy, ýar‑ýar.
Biziň dogan zor bolup,
Alyp gaçdy, ýar‑ýar.
***
**6. Sargyt № 2693
81
Türkmen halk döredijiligi
Gapydaky geçimiz,
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Türkmen halk döredijiligi I - 4
  • Parts
  • Türkmen halk döredijiligi I - 1
    Total number of words is 3376
    Total number of unique words is 1637
    22.3 of words are in the 2000 most common words
    34.0 of words are in the 5000 most common words
    41.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 2
    Total number of words is 3615
    Total number of unique words is 1908
    25.2 of words are in the 2000 most common words
    38.1 of words are in the 5000 most common words
    45.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 3
    Total number of words is 3646
    Total number of unique words is 1645
    26.4 of words are in the 2000 most common words
    40.8 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 4
    Total number of words is 3399
    Total number of unique words is 1792
    24.2 of words are in the 2000 most common words
    35.9 of words are in the 5000 most common words
    44.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 5
    Total number of words is 3315
    Total number of unique words is 1928
    25.0 of words are in the 2000 most common words
    37.9 of words are in the 5000 most common words
    44.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 6
    Total number of words is 3380
    Total number of unique words is 1866
    22.7 of words are in the 2000 most common words
    33.7 of words are in the 5000 most common words
    41.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 7
    Total number of words is 3340
    Total number of unique words is 1851
    28.3 of words are in the 2000 most common words
    42.5 of words are in the 5000 most common words
    50.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 8
    Total number of words is 3428
    Total number of unique words is 2023
    23.6 of words are in the 2000 most common words
    38.0 of words are in the 5000 most common words
    45.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Türkmen halk döredijiligi I - 9
    Total number of words is 1308
    Total number of unique words is 956
    25.0 of words are in the 2000 most common words
    38.6 of words are in the 5000 most common words
    45.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.