Latin

Robinzon Kruzo - Turkmen - 29

Total number of words is 3887
Total number of unique words is 2144
28.7 of words are in the 2000 most common words
41.6 of words are in the 5000 most common words
49.3 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
28, 29, 30 we 31-nji dekabr. — Howa jokrama yssy, çöp başy gymyldamaýar. Öýden
diňe agşamyna aw gözlegine çykdym. Öýde bolan wagtymy hojalygymy tertipläp
geçirdim.
1-nji ýanwar. — Yssy henizem kiparlamady; günortan dem-dynjymy aldym, irden
we giçlik iki gezek awa çykdym. Agşamky aw gezelenjimde adanyň jümmüşine
aralaşyp gidýän bir jülgäniň içi bilen has aňrylygyna tarap gitdim, ol ýerde gaty köp
geçi agyp-dönüp ýören eken; olar gaty ürkekdi, ýakynlaşyberdigiň, alagüpürdi bolup
gaçýar. Onsoň itimi awa salyp, bagtymy synap görmegi ýüregime düwdüm.
2-nji ýanwar. — Aýdyşym ýaly, şu gün itimi ýanym bilen äkidip, geçilere saldym,
ýöne men ýalňyşypdyryn. Geçiler ite bakan şahlaryny gezäp duruberdi welin, hezil
bermejegine magat göz ýetiren itim asyl ýanlaryna barasy gelmedi.
3-nji ýanwar. — Men aýmança, has dogrusy, diwar gurmaga başladym. Gapyllykda
üstüme çozular öýdüp, henizem howatyr edýänim üçin diwary örän galyň hem-de
gaýym edip gurmagy karar etdim.
Bellik: Diwary nähili guranym barada eýýäm gürrüň berenim sebäpli, gündeligimdäki
şoňa degişli ýerleri ýörite galdyryp gidýärin. Uzynlygy ýigrimi dört ýarddan
geçmeýän şol diwary doly gurup, timarlap gutarýançam, 2-nji ýanwardan 14-nji
aprele çenli wagt gerek bolanyny belläp geçsem ýeterlik bolar. Diwar iki gyrasy hem
gaýa baryp sepleşýän ýarym tegelek görnüşinde bolup, gowagyň agzy şol iki sepiň
göni ortarasyna düşýärdi, diwardan gowagyň agzyna çenli aralyk bolsa sekiz ýard
çemesidi.
Şol döwrüň dowamynda ölerimi-galarymy bilmän işledim. Ençeme günläp, hatda
hepdeläp ýagan ýagyşlar işimi bökdeýärdi, ýöne şu diwary gurup dynýançam, özümi
doly howpsuzlykda duýup bilmejegim barada oýlanýardym. Her bir iş üçin nähili
güzaplary çekenime ynanaýmak örän kyn. Biri-birinden ýogyn pürsleri tokaýdan
äkelip, ýere dikip çykmak aýratyn-da kyn düşdi.
Haýaty tamamlap, daş ýüzüne toprak üýşürip gutaranymdan soň, indi kenara gelip
düşjek islendik adamyň bu ýerde adam-gara ýaşaýan mesgen bardyr öýdüp güman
etmejegine göz ýetirdim. Haýatymy gök ot gögerip oturan toprak bilen gallap, görer
gözden ýaşyrmagymyň nähili jaýdar bolanyny soň ýüze çykan bir geň-enaýy waka
äşgär etdi.
254
Şol döwrüň dowamynda howanyň açylan wagty her gün awuň gözleginde tokaýda
aýlanmaga gidýärdim, peýwagtyma gezelenç edip ýörşüme ýygy-ýygydan özüme
bähbitli bir zadyň üstüni açýardym. Iň esasysy, tokaý kepderileri ýaly agaçlarda dälde, eýsem adaty kepderiler ýaly gaýanyň jaýryklarynda höwürtge gurýan ýabany
kepderileriň bir görnüşini tapdym. Olaryň üç-dört sany jüýjesini öýde saklap, ekdi
etjek boldum, ýöne ojagazlar ganat bitensoň uçup gitdi. Megerem, iýmit gözläp
gidendir, sebäbi men olary iýmläp bilmeýärdim. Barybir, ýygy-ýygydan ýabany
kepderileriň höwürtgesini tapyp, jüýjelerini alýardym-da, özüme hörek bişirinýärdim.
Hojalyk işlerini dolandyryp ugramsoň, kemlik edýän gurallaryň örän köpdügini
aňladym. Ilkibada olary ýasamak mümkin däl diýip oýa batdym. Hakykatdan-da,
galapyn şeýle boldy. Mysal üçin, çelegiň halkalaryny hiç dakyp bilmedim. Ozal
gürrüň berşim ýaly, gämiden birki sany çelejik äkelipdim, ýöne näçe hepdeläp çyrçytyr bolup dyrjaşsam-da, şolara meňzeş çelek ýasamak maňa eýgertmedi. Ne-hä
çelegiň düýbüni dakyp, ne-de ýasyja tagtalaryny suw geçirmez ýaly jebis berçinläp
bilýärdim; şeýdip, çelekli meseläni hem bir gyra goýmaly boldum. Mundan başga-da,
maňa örän köp şem gerek bolýardy. Adatça bolşy ýaly, agşam sagat ýedilerde Gün
ýaşan badyna derrew iňrik garalýardy, men hem ýatmak bilen bolýardym. Afrikanyň
kenarlaryndaky başdangeçirmelerimde şem ýasan şol bir tokga mumum ýadyma
düşýärdi, ýöne indi mende mum ýokdy. Ýeke-täk çykalgam awda öldüren
geçilerimden alnan içýagy ulanmak boldy. Toýundan kiçeňräk tabak ýasap, Güne
guratdym-da, içýagy şoňa guýdum. Soň bolsa, agaç şiresi siňdirilen kendir ýüpünden
peltejik ýasap ýaňky içýaga batyrdym. Şemiňki ýaly ýagtylyk bermese-de, bujagaz
ýag çyra öçügsije yşyk saçyp, maňa oňuşalga boldy. Bir gezek şol işler bilen berbaşagaý bolup, goşlarymy sermeşdirip ýörkäm, ozal hem bir ýaňzydyp goýşum ýaly,
iň soňky ýüzüşde däl-de, çakymça, ondan öňki gezek gämimiz Lissabondan
gaýdanda gämidäki guşlary iýmlemek üçin däne guýlan bir çaklaňja torba elime ildi
oturyberdi. Torbadaky galan-gaçan däneleri alakalar gemrip gutarypdyr, içine
seredenimde gädik-gemrik owuntykdyr külkeden başga ýekeje düşnüge-de gözüm
düşmedi. Onsoň men (şol wagtlar tüýs därileri böleklejek bolup gap-gajak gözläp
ýören wagtymdy) «başga bir deregime ýaradaryn» diýen hyýal bilen torbany gaýanyň
öňüne — haýatyň bir gyrasyna silkip goýberdim.
Bu waka eýýäm gürrüň beren çabgaly ýagyşlarymyň öňüsyrasynda bolupdy. Torbany
nirä silkenime üns hem bermändirin, hatda ony silkenim bireýýäm ýadymdan çykyp
gidipdi. Ýöne şondan bir aý töweregi wagt geçensoň, şol ýerjagazda gökje
maýsajyklaryň dürterip oturanyny gördüm. Ilkibada ony nätanyş bir ösümlikdir
öýtdüm. Ýöne birnäçe gün geçensoň, olaryň agynjak Ýewropada, hatda Angliýada
ösýän arpanyňka meňzäp duran on-on iki sany ajaýyp arpa sümmülini çykaranyny
görüp, haýran galmakdan ýaňa agzymy açdym.
Şu açyşa neneňsi tolgunyp, pikirlerimiň bulam-bujar bolşuny aýdyp-diýer ýaly
bolmady. Men henize — bu güne çenli dini ygtykatlara uýan adam däldim.
Hakykatdan hem, din barada meňki bolsun diýer ýaly düşünjäm ýokdy, başymdan
inýän ähli hadysalary diňe tötänlik bilen düşündirýärdim ýa-da dilimiziň ugruna
aýdyşymyz ýaly, «Hudaýyň halanydyr» diýip goýýardym. Hiç haçan wakalarda
255
Ýaradanyň nähili hikmetleriniň bardygy hem-de Onuň dünýädäki hadysalary
dolandyrýan ylahy düzgün-nyzamy hakda onçakly pikirlenip oturmazdym. Emma şol
arpalaryň däneli ösümliklere ýaramly däl şertlerde gök öwsüp oturyşyny görüp, täsin
duýga gark boldum, sebäbi olaryň şol ýere nädip düşenini bireýýäm ýadymdan
çykarypdym ahyryn. Men keremli Biribaryň tohum sepilmedik ýerden öz gudraty
bilen, özem şu ýabany, çola ýerde hut meniň rysgalym bolsun diýip arpa gögerdenine
ynanmaga başladym.
Biraz ýüregim ersip, gözüme ýaş aýlandy we meniň hatyram üçin tebigatyň şeýle
täsin gudratynyň bolup geçenine öz ýanymdan göwnüm hoş boldy. Ýöne geň galasy
zat öňde eken, bir görsem, arpa maýsalarynyň arasynda başga gämikler hem gök
salyp oturan bolsa nätjek. Olar şaly bolup çykdy, ozal Afrikanyň kenarýakasyna
düşen wagtym ekin meýdanlarynda görenim üçin şalyny şol bada tanadym.
Men arpadyr şalyny diňe bir Ýaradanyň beren päkize rysgaly diýip oturman, eýsem
olaryň başgarak ýerlerde hem gögerýänine pugta ynanyp, adanyň ozal gezilen tanyş
bölegini elek-soky barlap çykdym. Her bir künjege, her bir gaýanyň düýbüne esewan
etsem-de, ne arpa duşdum, ne-de şala. Telim gün geçensoň, şol ýere jüýjeleriň iýmli
haltasyny silkelänim güpbe ýadyma düşäýmezmi?! Haýran galmak duýgusy zymzyýat boldy. Boýnuma alaýyn, arpadyr şalynyň ösüp oturmagynyň gudrat däl-dä,
tebigy wakadygyny bilenimdeň soň, Ýaradanyň nygmatyna şükür etmek duýgym
gowşap başlady. Aslynda welin, bagtymdan çykan şol geň-enaýy we garaşylmadyk
nygmat üçin alkyş okamalydym. Hakyna garasaň, alakalaryň durşuna gemrip, kül
eden däneleriniň arasyndan on-on iki sany dänäniň, ylla diýersiň, behiştden düşen
ýaly, hiç zat bolman abat galmagy diňe Biribaryň gudraty bilen bolupdy. Üstesine,
men şojagaz däneleri ala-böle gaýanyň kölege düşýän mes toprakly ýerine silkipdirin,
dänelerem bada-bat şineläp, kök urupdyr. Eger şol wagt olary biraz aňyrrak taşlan
bolsam, Günüň astynda gurap, zaýalanyp giderdi.
Iýun aýynyň aýagynda sümmüller bişen wagty olary nähili usullyk bilen ýyganym
göz öňüňize gelýändir. Ýekejesinem gaçyrman bar däneleri ýygnap, çäjini saýladymda, çörek bişiriner ýaly ýeterlik mukdara ýetsin diýip, gallany täzeden ýere sepdim.
Emma diňe dördülenji ýyl şol dänäniň biraz bölegini iýmäge süýşürip bildim, bu
barada wagty gelende gürrüň bererin. Ilkinji ekişde möwsüme kän bir üns bermän,
tüýs tomsuň depäňi gaýnadýan wagty ýere sepenim üçin tohumlar zaýa bolupdy.
Tohumlaryň gögeräýjegem gögerip bilmedi. Häzirlikçe bu arpaly gürrüňi soňlaýyn.
Eýýäm aýdyşym ýaly, arpadan başga, ýigrimi-otuz düýp şaly hem sümmülläpdi. Ony
hem çörek ýa-da nahar bişirinmek maksady bilen, harpygyny saýlap, eşrepi ýaly edip
ýygnap goýdum, sebäbi howurly peje salman çörek bişirmegiň tärini tapypdym. Bu
barada hem soň gürrüň bererin.
Ýene gündelige dolanyp geleliň.
Haýaty aýlap gutarmak üçin üç-dört aý bilimi ýazman diýen ýaly işledim. 14-nji aprel
diýlende ony doly tamamladym. Bu ýeriň öýümdigi daşyndan bildirmesin diýip,
haýata hiç hili gapy goýmadym-da, «Merduwan söýäp girip-çykmaly» diýen netijä
geldim.
256
16-njy aprel. — Merduwany ýasap boldum; oňa dyrmaşyp, haýatyň depesine
mündüm-de, merduwany çekip, haýatyň iç ýüzüne söýäp howla girdim. Merduwany
bolsa howlynyň bir künjeginde ýere ýatyryp goýdum. Indi daş-töweregim doly
goraglydy. Howlym diýseň giňişdi, diwardan aşman, howla girip boljak gümany
ýokdy.
Diwary salyp gutaran günümiň ertesi tas bar eden azabym bir gezekde puja çykyp,
özümem öläýmeli bolupdym. Ine, bolup geçen waka: şol gün howlymyň içinde
çadyryň arkasynda gowagyň girelgesiniň öň ýanjagazynda işe güýmenip ýörkäm,
duýdansyz dörän bir zenzelä allaniçigsi boldum; oslaman durkam gowagyň içindäki
iki sany sütün elhenç şatyrdap gap-bilinden döwüldi-de, üçekden — baýryň
erňeginden esli daş-toprak eňterilip gaýtdy. Meniň zähräm ýaryldy, ýöne bu işiň
hakyky sebäbini aňşyryp bilmedim, ozalky ýaly ýene-de üçek çökendir öýdüp
çakladym. Opurygyň aşagynda gömlüp galaýmaýyn diýen gorky bilen başymy
gutarjak bolup, merduwana tarap okduryldym, emma ol ýerde-de özümi howpsuz
hasap etmän, baýryň harsaň daşlary togalanyp, üstümden gaýdyberer öýdüp, ýüzümiň
ugruna diwardan aşyp geçdim. Ýöne aýagym ýere degip-degmänkä, bu zatlara
aýylganç ýertitremäniň sebäp bolanyna äşgär göz ýetirdim. Aýagymyň astynda ýer
goduklap, sekiz minut çemesi wagtda yzly-yzyna üç gezek şeýlebir sarsgyn boldy
welin, dünýädäki iň ygtybarly binany hem ýer bilen ýegsan edip biljekdi. Menden
ýarym mil töweregi aňyrda deňze abanyp duran bir gaýanyň depesi şeýlebir alazenzele bilen opurylyp aşak gaýtdy welin, şonuň ýaly gümmürdini ömrüme
eşitmändim. Deňziň hem batly çaýkanyp, möwç urýanyny saýgardym; hatda,
göwnüme bolmasa, deňziň astyndaky sarsgynlar adadakydan has güýçli bolarlydy.
Munuň ýaly tebigy hadysa ozal duş gelmänim, duş gelenler bilenem gürrüňdeş bolup
görmänim üçin gorkup, elimi-aýagymy ýitirdim. Ýer yranmasyndan ýaňa edil
deňizde çaýkanýan gämide duran dek ýüregim bulandy; ýöne güwläp gaýdan kert
gaýanyň gümmürdisi meni özüme getirip, äm-säm bolup durmakdan açdy; açylsam
hem açyldym welin, gorkudan ýaňa depe saçym düýrükdi. Baýyr süýşäge-de
çadyrymy, ähli goş-golamlarymy ýüzüniň ugruna guma garar öýdüp, ikilenç ýüregim
agzyma geldi.
Üçünji sarsgyndan soň birsalym hiç hili yranma duýulmady welin, az-kem ekezlenip
ugradym. Barybir, diriligime kesegiň aşagynda galaýmaýyn diýen iňkis bilen,
diwardan aşmaga batyrlyk edip bilmedim. Onsoň özümi lampa ýere goýberdim-de,
näme edip näme işlejegimi aň edip bilmän, çugutdyryp oturyberdim. Tutuş şol
wagtyň dowamynda dilimiň ugruna «Biribar, özüň rehim edeweri» diýip samran
sözlerimi hasap etmeseň, din-ygtykat hakda kemtersinden ýekeje pikir hem kelläme
gelmändir. Howp sowlansoň bolsa, ol sözlerem gaýyp bolup gitdi.
Şeýdip oturyşyma, asmanda lemmer-lemmer bulut oýnap, howa garalyp, ýagyş
ýagarly boldy. Sähel salymdan çalajadan ýel öwsüp ugrady-da, ýarym sagat geçipgeçmänkä, ol ýeri-gögi gapyşdyryp barýan harasada öwrüldi. Deňiz hem birdenkä
lerzana gelip, dumly-duşa ak köpük saçyp, gazaply möwç urup başlady; äpet gomlar
zarp bilen kenara urlup, agaçlary köki bilen sogrup zyňýardy. Harasadyň gopguny
biçak elhençdi. Şeýdip, üç sagat töweregi nagarasyny döwensoň, harasat kiparlamaga
257
başlady. Şondan soň iki sagat çemesi çöp başy gymyldaman, imisalalyk aralaşdy.
Yzyndan bolsa, güýçli çabga asmandan şaglap indi. Gorkyma ýygrylyp, şonça
gopgun-zenzeläň aşagynda ýerimden galyp bilmän hyrçymy dişläp oturdym. Ýöne
apyla-sapyla sowlup gutaransoň, birdenkä «Ýertitreme sebäpli tupan turup, ýagyş
ýagdy, diýmek, ýer hem yranyp bolandyr. Indi howla girse bolar» diýen pikir kelläme
geldi. Şol pikir gop berip, şabyrdap guýýan ýagyş hem ýeňsämden itip duransoň,
ýüregimi bire baglap, haýatdan aşdym-da, çadyryma girip dyzymy epdim. Emma
ýagyş şeýlebir güýçli ýagýardy welin, çadyrym ýegşerilip, ýykylaýjak-ýykylaýjak
bolýardy. Onsoň men çadyr üstüme gaýdaýmasyn diýip, ýüregim suw üstünde bolsada, garaz, nalaç gowaga girmeli boldum. Şol güýçli ýagan ýagyş maňa täze bir iş
tapdy; howlyny, gowagy suw basmaz ýaly, haýatyň düýbünden bir deşik deşip,
howlynyň daşyna ganaw çekmeli boldum. Gowagymda birsalym dem-dynjymy alyp,
indi ýer sarsgynlarynyň sowlanyna göz ýetirenimden soň, janym birneme aram tapdy.
Henizem elenip duran ruhumy götermek üçin ammarjygyma baryp, bir owurtjyk rom
içdim. Umuman, romy diýseň tygşytly içýärdim, sebäbi bir gutaransoň, dolanyp roma
ýüzümiň düşmejegi äşgärdi. Şol gije-de, ertesem dynuwsyz ýagyş ýagmagyny
dowam etdi, men hem gowakdan çykyp bilmän busup oturdym. Indi ýüregim az-kem
karar tapypdy. Nädenimde gowy boljagy barada oýlanmaga başladym. Eger adada
ýygy-ýygydan ýer yranýan bolsa, onda gowakda ýaşap bilmejegim barada netijä
geldim. Açyk bir ýerde çaklaňja külbe gurup, wagşy haýwanlaryň ýa-da ýabany
adamlaryň howp salmagyndan goranmak üçin, edil şu ýerdäki ýaly, daşyna diwar
aýlamagyň pikirini edip başladym. Eger gowakdan bir ýaňa göçüp gitmesem, irdegiçde diriligime gumuň-daşyň aşagynda galjagym äşgärdi.
Şol pikirler bilen, baýryň abanyp duran, indiki sarsgynda gürrüňsiz aşak süýşüp
gaýdarly görünýän dik ýapgydynyň aşagynda ýerleşýän çadyrymy başga bir ýere
göçürmegi ýüregime düwdüm. Şondan soňky iki güni — 19-njy we 20-nji apreli täze,
oňaýly ýer gözlemek hem-de öýümi nädip göçürjegim barada oýlanmak bilen
geçirdim. Diriligime ýeriň hopmagyndan howatyr edip, gijelerine rahat uklap
bilmeýärdim; barybir, haýadyň daş ýüzünde alaň-açykda ýatsam hem şondan ibaly
boljak däldi. Şonuň bilen birlikde, bir çetde oturyp, sümelgämi synlan mahalym öýiçerimiň nähili tertiplidigini, onuň gözden uzak bukuja ýerdedigini hem-de «iki
aýakly», «dört aýakly» howp-hatardan nähili arkaýyndygymy görüp, bu ýerden
göçesim gelmedi. Şol ikarada göçmek üçin biçak köp wagtyň gerek boljagyny
hasaplap gördüm. Çaky, men tä göçüp barar ýaly göwnejaý täze bir howly
gurunýançam, howply hem bolsa, şu gowagyň içinde oňňut etmelidim. Şeýle netijä
gelip, ýüregim düşüşdi, soňra bolsa, gyssagym özüm bilen, täze bir ýerden nawlardan
we urgandan aýlaw görnüşli aýmança gurup, ol doly taýýar bolansoň, çadyrymy
şonuň içine göçürip eltmegi karar etdim. Ýöne aýmança göçüp barmaga taýýar
bolýança, häzirki ýerimde ýaşamagy ýüregime düwdüm. Şol gün aprel aýynyň 21-idi.
22-nji aprel. — Ertesi daň atyp, jahan ýagtylansoň, şol çözgüdimi nähili serişdeler
arkaly ýerine ýetirip boljagy hakda pikirlendim. Zerur abzal-gurallar örän ýetmezçilik
edýärdi. Meniň üç sany uly paltam bardy. Kiçi palta bolsa, näçe diýseň üýşüp ýatyrdy
(sebäbi biz olary indeýlere satmak üçin alyp barýardyk); ýöne, düwünlek berk
258
agaçlary çapmakdan ýaňa, olaryň barysy kütelişip, ýüzleri gädik-gemrik bolup
ýatyrdy. Meniň çalgy daşym bar hem bolsa, ony iki el bilen aýlamalydygy üçin,
abzal-gurallarymy ýiteldip bilmeýärdim. Bu mesele meni döwlet işgäriniň wajyp bir
syýasy mesele boýunça çözgüt tapmak üçin ýa-da kazynyň bir adamyň ölmek ýa-da
diri galmak meselesini höküm etmek üçin kelle döwşüçeräk meşgul etdi. Ahyrsoňy,
aýak güýji bilen işleýän ýüpli çarh oýlap tapdym-da, çalgy daşy şoňa berkitdim
welin, iki elim hem boşaýdy.
Bellik: Beýle tilsime Angliýada duş gelmändim, has dogrusy, onuň nähili ýasalýany
ünsümi çekmändir. Soň görüp otursam, çarhly çalgy daşy Angliýada giňden ýaýran
eken. Ondan başga-da, meniň çalgy daşym örän mähnetden gelen agyrdy. Bu abzala
syntgy berip dynýançam tutuş bir hepde gerek boldy.
28-nji we 29-njy aprel. — Şu iki güni abzal-gurallary ýiteldip geçirdim; täze çalgydaş
suw ýaly işleýär.
30-njy aprel. — Külçelerimiň gutaryp barýanyny gördüm. Hasap edişdirip, günde bir
külçeden artyk iýmeli däl etdim. Özüme juda ýüregim awady.
1-nji maý. — Şu gün irden gaýtgyn wagty deňze seredip durkam, kenarda çelege
çalym edýän ullakan bir zadyň keserilip ýatany gözüme kaklyşdy. Ýanyna baryp
görsem, kiçeňräk bir çelejik bilen gämiden galan iki-üç bölek döwük-ýenjik tagta
ýatan eken. Araky harasatda kenara gelipdir. Gäminiň deňze süsňäp, pytraman galan
bölegine esewan etdim welin, ol göwnüme bolmasa, suwdan has ýokarrakda duran
ýaly boldy. Deňziň kenara çykaryp taşlan çelejigini barlaşdyryp, bahym onuň därili
çelekdigini bildim. Ýöne onuň içindäki däri ençeme wagtdan bäri suwa ezilgi
bolansoň, edil daş kimin saň-gaty bolupdyr. Şonda-da men ony togalap, şol
wagtlykça kenardan daşlaşdyrdym. Soň bolsa, çägelik saý bilen ýöräp, gämä tarap
ugradym.
VI bap
Gäminiň ýanyna baran mahalym, onuň geň ýagdaýda ýerinden gozgananyny gördüm.
Öň çägä gömlüp ýatan burun bölegi iň bolmanda alty fut çemesi ýokary göterilipdir.
Gämä soňky gezek baryp gaýdanymdan soň, gaý-tupanyň zarbyna çym-pytrak bolup,
gämiden gopan yzky bölek hem bir gapdala zyňlyp gyşaryp ýatyrdy. Kenara tarap
şeýle çäge ykgyny syrapdyr welin, öň kenardan gämä barýançam, çärýek mil
töweregi ýüzüp gitmeli bolsam, indi gaýtgyn wagtynda gämä arkaýyn ýöräp baryp
bolýardy. Bu üýtgeşiklige ilkibada örän geň galdym, ýöne bahym muňa ýer yranmasy
sebäp bolandyr diýen netijä geldim. Şol kuwwatly sarsgyn gämini öňküsindenem
beter çagşadypdyr welin, her gün şemalyň, tolkunlaryň badyna gämiden gopan her
tüýsli zatlar kenara ýüzüp gelýärdi.
Gämi bilen bagly waka öýümi göçürmek baradaky hyýalymdan doly ünsümi sowdy.
Şol gün günuzyn gäminiň içerki böleklerine aralaşmak üçin böwşeňräk ýer agtaryp
çykdym. Ýöne ol pikirim başa barmady, sebäbi gäminiň ol ýerleri durşuna çäge bilen
gömlüpdir. Şeýle hem bolsa, men hiç bir zatdan umydyňy üzmeli däldigini indi
259
öwrenipdim. Şonuň üçin «näme tapanymda hem, yrýasy bolmaz» diýip, gäminiň
çökündisini bölek-bölekden kenara çekip gutarmagy ýüregime düwdüm.
3-nji maý. — Gämide byçgy bilen işläp başladym. Nawlaryň berkidilýän ýeri bilen
palubanyň ýokarky bölegini saklaýandyr diýen çak bilen, gäminiň kese goýlan
pürsüni byçgylap kesdim-de, açylan deşikden girip, çägäni elim bilen syryşdyryp
aýyrdym. Şol wagt daşgyn güýçlenip ugrany üçin, şu günlükçe işi bes etmeli boldum.
4-nji maý. — Balyk tutmaga gitdim, ýöne keşdiň çekip iýer ýaly ýekeje balyk hem
tutup bolmady. Çolpyma zat ilmän, halys bezgek bolup, gaýdaýyn diýip durkam,
çeňňegime bir ýaşajyk delfin düşdi. Çeňňek diýýänimem hakyky çeňňek däl-de, hälki
bir smola siňdirilen uzyn ýüpdi, ujunda gaňyrçak zat ýokdy. Barybir, şojagaz tilsim
bilen näçe iýesim gelse, şonça-da balyk tutup bilýärdim. Balyklaryň barysyny güne
kakadyp iýýärdim.
5-nji maý. — Gämide işledim. Ýene bir pürsi byçgylap bölekledim. Sosna agajyndan
ýasalan üç sany ýasy tagtany palubadan goparyp aldym-da, çugdamlap gabşyrdym.
Daşgyn başlan wagty bolsa, ony kenara bakan ýüzdürip goýberdim.
6-njy maý. — Gämide işledim. Birnäçe demir nurbat bilen ýene-de şoňa meňzeş
demir böleklerini sogrup aldym. Gara derimi saçyp, hars urup işledim. Öýe gelen
wagtym halys surnugyp, lütüm çykypdy. Işi goýbolsun edäýsemmikäm öýdýän?!
7-nji maý. — Şu gün hem gämä gitdim. Işlemek hyýalym ýokdy. Esasy pürsleri
kesilensoň, paluba öz agramyna döz getirip bilmän çöküpdir. Gäminiň beýleki
bölekleri hem ýaý beripdir. Trýumuň üsti açylyp, indi onuň içi aýyl-saýyl görnüp
durdy, ýöne trýumuň içine çäge üýşüp, suw çaýkanyp ýatan ekeni.
8-nji maý. — Demir zom alyp, gämä gitdim. Niýetim indi suwdan, çägeden doly
diýen ýaly arassalanan palubany öz agramyna dargar ýaly etmekdi. Iki sany uzyn
ýasy tagtany goparyp, daşgyn bilen akdyryp kenara çykardym. Demir zomy ertir hem
gelip işlemek üçin gämide goýup gaýtdym.
9-njy maý. — Bu gün hem gämä gitdim. Demir zom bilen palubany omur-jomur edip,
tagtalaryny döwüşdirip, ahyrsoňy, sermeleşdirip üç-dört sany çelegiň üstünden
bardym. Zom bilen gaňryp, olary orunlaryndan çykaryşdyrdym. Çelekler şeýle
mäkäm berçinlenipdir welin, urubam döwüp bilmedim. Bir düýrüm iňlis gurşuny
hem elime ildi, arman, agyrlygyndan ýaňa ýerinden gozgar ýaly däl eken.
10-14-nji maý. — Bassyr gämä gitdim. Küde-küde agaç bölegini, tagtadyr pürs, ýüzýüz elli kilogram demir alyp, kenarýaka daşadym.
15-nji maý. — Ýanym bilen iki sany paltajyk alyp gitdim. Birki bölek goparyp
bolmazmyka diýip, bir paltany gurşun düýrüminiň üstünde dik goýaga-da, beýleki
paltanyň çüwdesi bilen beýleki paltanyň çüwdesine güýjümde baryny edip ýelmäp
başladym. Emma gurşun bir ýarym fut çemesi suwuň aşagynda bolansoň, urgularym
juda gowuşgynsyz boldy.
16-njy maý. — Gije hazlap gaty erbet şemal boldy. Güýçli tolkunlar gäminiň
galandysyny hem lagşadyp taşlapdyr. Şamlyk üçin tokaýyň içinde kepderi gözläp,
alakjap ýörşüme, daşgynyň başlanyny duýman galypdyryn. Şeýdibem bu gün gämä
gidip bilmedim.
260
17-nji maý. — Gämiden gopan käbir bölekleriň hol beýlede, iki mil çemesi aňyrda
kenarda garalyp ýatanyna gözüm kaklyşdy. Men onuň nämedigini anyklajak bolup,
şol ýere bakan ýöräp gitdim. Baryp görsem, ol gäminiň burun bölegi ekeni, özem
şeýlebir mähnetdi, agyrdy welin, göterip ýa-da süýräp biljek gümanyň ýokdy.
24-nji maý. — Şu güne deňiç her gün gäminiň galyndysynda işledim. Gatyr ýaly
işläp, zom bilen gaňryp-ýenjip, käbir zatlaryň şeýlebir süňňüni çagşadamsoň, eýýäm
ilkinji daşgynda alty-ýedi sany çelek bilen iki sany deňizçi sandygy zompuldap
suwuň ýüzüne çykdy. Ýöne şemal kenar tarapdan öwüsýäni sebäpli, içine az-owlak
brazil doňzunyň kakadylan eti salnan äpet çelek bilen iki-üç bölek tagta diýäýmeseň,
kenara suwytly çykan zat bolmady. Ol çelegem suwuň aşagynda şonça wagt
ýatansoň, içine çäge girip, etler zer-zaýa bolup giden ekeni. Men aw awlap, iýmit
gözleýän wagtymy daşgynyň beýgelýän pursadyna gabat getirip, tä 15-nji iýuna
çenli, her gün gaýtgyn başlan badyna gämini bölekläp, kenara daşamak bilen
meşgullandym. Şol üç hepdäniň dowamynda başym çykmasa-da göwnejaý bir gaýyk
ýasar ýaly tagtamydy, nawmydy ýa-da bolmasa her dürli demir bölegimidi, garaz,
güýjüm ýeten zady kenara çekip gutardym. Mundan başga-da, köp gezek gatnap,
bölejik-bölejikden elli kilogram töweregi gurşun kesip aldym.
16-njy iýun. — Deňziň ýakasynda gezmeläp ýörkäm, ullakan deňiz pyşdylyny
tapdym. Bu ilkinji gezek pyşdyl görşümdi. Mundan ozal maňa pyşdyl
duşmanlygynyň sebäbi olaryň adada seýrekdigi däl-de, meniň binesipligim bolmaly.
Eger adanyň beýleki tarapyna düşen bolsam, her gün ýüzläp pyşdyl awlap biljek
ekenim. Soň görüp otursam, bu maňa gymmada düşjek ekeni.
17-nji iýun. — Wagtymy pyşdyl etini bişirip geçirdim. Ondan altmyş sany ýumurtga
çykdy. Şu elhenç ada düşelim bäri geçi bilen guşdan başga et iýip görmämsoň,
jyzyrdap bişen pyşdyl eti janyma şypa bolup, edil agzymda eräp barýardy. Çaky, ol
ömrümde iýip gören iň süýji etimdi.
18-nji iýun. — Uzakly gün ýagyş ýagdy. Men öýden çykman ýatdym. Ýagyş ýaganda
howa sowan bolarly, sebäbi men sowuklap, galpyldap başladym. Aslynda dünýäniň
bu giňişliginde sowuk howa-ha bolmaly däl.
19-njy iýun. — Halym juda teň. Süňňümi saklap bilemok. Gyş düşen ýaly.
20-nji iýun. — Uzakly gijäni dik oturyp geçirdim; kelläm ýarylyp barýar, üşüdip
ýatyryn.
21-nji iýun. — Ýagdaý juda ýaramaz; ýanymy ýere beräýsem, hemaýat etjek adamyň
ýokdugy barada oýlanyp, öler ýaly gorkýaryn. Hall şäherinden ugranymyzda turan
apy-tupandan bäri birinji gezek tüýs ýüregimden Biribara ýalbaryp dileg etdim, ýöne
huşum ýerinde bolmansoň, nämeler aýdanym ýa-da nämüçin aýdanym teý ýadyma
düşenok.
22-nji iýun. — Az-kem ganymatlaşdym, agyr nähoşlaryn öýdüp henizem gorkýaryn.
23-nji iýun. — Ýene gaýra üzüldim: üşüdýärin, kelläm gaty agyrýar, erbet kellämden
tutdy.
24-nji iýun. — Bäri bakyşýaryn.
25-nji iýun. — Gaty erbet ysytma tutdy; ýedi sagatlap bir gyzdyryp, bir üşüdip
ýatdym. Soňundan bolsa, başym aýlanyp, biraz der geldi.
261
26-njy iýun. — Ganymat. Azyk-owkadym gutarypdyr. Tüpeňimi alyp awa çykdym,
ýöne özümi halys mejalsyz duýdum. Bir geçini awladym. Hyk-çok edip, ony zordan
öýe aşyrdym. Bir bölek etini kesip alyp, otda kakmaç edip tamşandym. Çorbajyk
gaýnadyp iýen bolsam, gözüm ýerine gelerdi, arman, entek gazanym ýok.
27-nji iýun. — Ýaňadan şeýlebir güçli ysytma tutdy welin, iýmekden-içmekden
kesilip, günuzyn düşekden galyp bilmän ýatdym. Teşnelikden ýaňa ölüp barýardym,
ýöne suw içmek üçin ýerimden galmaga halys ysgyn-mydarym ýokdy. Men ýene
Ýaradandan dileg etmäge başladym, ýöne kelläm dumanlap durdy. Janym sag wagty
werziş bolmanym üçin, doga-dileglere dilim öwrülmeýärdi. Ýatan ýerimden:
«Biribar, bendäňe nazar sal! Özüň garaşyk et! Ýaradan, maňa rehim edeweri!» diýip
gygyrýardym. Ysytma sabaýança, iki-üç sagat dagy şeýdip samrandyryn. Soň uka
gidip, ýarygijä çenli sarsman ýatypdyryn. Oýanyp, gözümi açan mahalym, özümi has
ýeňil duýdum, ýöne ysgynsyzdym. Teşnelikden ýaňa agzym kepäp gidipdir.
Çadyrymda agyz suwy bolmansoň, ertesi daň saz berýänçä, nalaç ýatmaly boldum.
Daňa golaý elhenç düýş gördüm: haýadyň daş ýüzünde, ýer yranansoň harasat wagty
oturan ýerimde otyrmykam diýýän. Şol pursat äpet gara bulutdan ot-ýalyn gallap
duran bir adam aşak düşüp gelýämiş. Alaw ýaly bolup, dumly-duşa şeýlebir ýiti şöhle
saçýardy welin, gözüm gamaşyp, oňa seretmek üçin özüme zor salýardym. Şol
äteňediň ýüz keşbiniň gorkunçlygyny söz bilen beýan eder ýaly däl. Göwnüme
bolmasa, ol her ädim uranda, ýer edil ýertitremedäki ýaly sarsyp gidýärdi. Ýer bilen
gögüň arasyna ýalyn çabrap, çar tarapa uçgunlar zyňylýan ýalydy. Ol ýere düşen
dessine öldürjek bolup, eli uzyn naýzaly maňa bakan ýöräp ugrady. Bir tümmejige
ýetende saklanyp, şol ýerden maňa bir zatlar diýdi welin, onuň eýmenç sesine depe
saçym düýrügip, ýedi süňňüm gowşap gitdi. Ol köp zat aýtsa-da, diňe: «Bolup geçen
şunça waka seni henizem toba getirmändir, indi sen ölersiň!» diýen sözleri aňşyrdym.
Ol şeý diýensoň, naýzasyny gezäp meni öldürjek bolýarmyka diýýän.
Şu hekaýaty okan her bir okyjy şol eýmenç düýşüň mende nähili aýylganç gorky
döredenini düşündirip bilmejegimi aňýan bolsa gerek. Aýtjak bolýanym, düýş bolsada, şol zatlar edil huşumda bolup geçen ýalydy. Tisginip oýanyp, munuň ýöne bir
düýşdügine akyl ýetirenimden soň hem, onuň mende nähili täsir galdyranyny söz
bilen düşündirer ýaly däldi.
Haýp, din barada hiç hili bilýän zadym ýokdy. Kakamyň öwreden ýagşy
öwütlerinden alan edep-terbiýäm sekiz ýyldan bäri deňizlerde üznüksiz ygyp
ýörmegim hem-de özüm ýaly dinden-imandan bihabar bidöwletler bilen oturyşypturşanym zerarly hakydamdan öçüp gidipdir. Tutuş şol döwrüň içinde ýeke gezek
golumy asmana göterip Biribara ýalbaranym ýa-da böwrüme diň salyp, öz etmişlerim
hakynda çynlakaý oýlananym ýadyma düşenok. Tersine, ýagşylyk etmek
höwesinden, ýamanlygy saýgarmakdan jyda düşüp, meni bir tüýsli ruhy aňkawlyk
gurşap alypdy. Meniň azy ýaranlygymy, kelesaňlygymy we sansyzlygymy göreniňde
beýleki gämideş deňizçilerimi ýüzüňe sylaýmalydy. Ne-hä janym howp astyndaka
Ýaradandan gorkmagy, ne-de bir halas bolan mahalym Ýaradana alkyş okap, şükür
etmegi bilýärdim.
262
Kitabyň başynda aýdan gürrüňlerim okyjynyň ýadyna düşýän bolsa gerek. Şu çaka
çenli başymdan inen her dürli hasratly wakalarda Hakyň eradasynyň bardygy, şol
külpetleriň öz eden etmişimiň, ýagny kakamyň raýyny ýykyp, garşy çykmagymyň
hem-de hetden aşan häzirki günälerimiň, şeýle hem biweç ýaşap ýörmegimiň
jezasydygy hakynda hiç haçan kelle döwmänimi aýtsam, onda Biribaryň öňündäki bu
gedemligimiň sebäbine has aňsat düşünse bolar. Afrikanyň çola kenarlarynda geçiren
şol umytsyz ýolagçylygym mahaly, başymdan näme injegi barada pikir hem
etmändim, barjak ýerime sag-aman baryp ýetmek, daş-töweregimi gurşap alan howphatarlardan, wagşy haýwanlardyr guduz ýabanylaryň penjesinden goranmak üçin
kelam-agyz Ýaradana dileg edip ýalbarmandym. Külli jahanyň bir Ýaradyjysy,
Perwerdigäri bardyr öýdüp ýedi uklamda düýşüme-de girmezdi, ýyrtyjy haýwan
kimin diňe tebigatyň kanunlaryndan ugur alyp, sagdyn pikiriň hökümlerini berjaý
edip ýaşaýardym. Hatda şondan hem beter bolmagym ahmaldy. Portugal gämibaşy
meni deňizde halas edip, gämisine mündürip, maňa adamkärçilikli, ak göwünli hemde tüýs ýürekden hemaýat eden pursadynda hem, mende Haktagala sähelçe-de bolsa
şükür etmek duýgusy döremändi. Şondan soň, gämim heläk bolan çagy, gark
bolmakdan gutulyp, şu ada çykan wagtymda hem bu waka sebäpli ne-hä toba-tagsyr
edipdim, ne-de oňa Biribaryň inderen külpeti diýip düşünipdim. Oňa derek, äden
ugrumda maňlaýymyň daşa degýänini, doglalym bäri betbagtlykdan gözümiň
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Robinzon Kruzo - Turkmen - 30
  • Parts
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 01
    Total number of words is 3717
    Total number of unique words is 2162
    30.8 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    49.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 02
    Total number of words is 3787
    Total number of unique words is 2147
    29.5 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 03
    Total number of words is 3740
    Total number of unique words is 2209
    29.0 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 04
    Total number of words is 3845
    Total number of unique words is 2093
    27.6 of words are in the 2000 most common words
    39.3 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 05
    Total number of words is 3896
    Total number of unique words is 2138
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 06
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2143
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 07
    Total number of words is 3867
    Total number of unique words is 2126
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    42.5 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 08
    Total number of words is 3876
    Total number of unique words is 2119
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.3 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 09
    Total number of words is 3884
    Total number of unique words is 2182
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    47.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 10
    Total number of words is 3885
    Total number of unique words is 2145
    27.8 of words are in the 2000 most common words
    40.4 of words are in the 5000 most common words
    47.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 11
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2126
    28.3 of words are in the 2000 most common words
    39.7 of words are in the 5000 most common words
    46.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 12
    Total number of words is 3828
    Total number of unique words is 2246
    27.2 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 13
    Total number of words is 3785
    Total number of unique words is 2229
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 14
    Total number of words is 3726
    Total number of unique words is 2236
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    39.6 of words are in the 5000 most common words
    47.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 15
    Total number of words is 3841
    Total number of unique words is 2129
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 16
    Total number of words is 3837
    Total number of unique words is 2101
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    44.3 of words are in the 5000 most common words
    52.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 17
    Total number of words is 3913
    Total number of unique words is 2014
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 18
    Total number of words is 3814
    Total number of unique words is 1970
    31.1 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 19
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2126
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.3 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 20
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1919
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 21
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2034
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 22
    Total number of words is 3861
    Total number of unique words is 2122
    30.9 of words are in the 2000 most common words
    44.1 of words are in the 5000 most common words
    52.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 23
    Total number of words is 3744
    Total number of unique words is 2202
    31.5 of words are in the 2000 most common words
    44.9 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 24
    Total number of words is 3776
    Total number of unique words is 2193
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.1 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 25
    Total number of words is 3770
    Total number of unique words is 2140
    29.2 of words are in the 2000 most common words
    41.8 of words are in the 5000 most common words
    49.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 26
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 2221
    28.9 of words are in the 2000 most common words
    40.9 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 27
    Total number of words is 3870
    Total number of unique words is 2037
    28.0 of words are in the 2000 most common words
    40.6 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 28
    Total number of words is 3873
    Total number of unique words is 2095
    28.2 of words are in the 2000 most common words
    42.1 of words are in the 5000 most common words
    48.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 29
    Total number of words is 3887
    Total number of unique words is 2144
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.6 of words are in the 5000 most common words
    49.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 30
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2149
    28.1 of words are in the 2000 most common words
    41.0 of words are in the 5000 most common words
    48.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 31
    Total number of words is 3882
    Total number of unique words is 2207
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 32
    Total number of words is 3912
    Total number of unique words is 2159
    27.0 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    46.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 33
    Total number of words is 3784
    Total number of unique words is 2187
    28.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 34
    Total number of words is 3789
    Total number of unique words is 2253
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 35
    Total number of words is 3768
    Total number of unique words is 2240
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    40.8 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 36
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2228
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 37
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2137
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 38
    Total number of words is 3790
    Total number of unique words is 2128
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 39
    Total number of words is 3797
    Total number of unique words is 1957
    31.6 of words are in the 2000 most common words
    45.2 of words are in the 5000 most common words
    52.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 40
    Total number of words is 3888
    Total number of unique words is 1929
    30.6 of words are in the 2000 most common words
    44.7 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 41
    Total number of words is 3779
    Total number of unique words is 2109
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    43.8 of words are in the 5000 most common words
    51.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 42
    Total number of words is 3715
    Total number of unique words is 2011
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.4 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 43
    Total number of words is 3714
    Total number of unique words is 1975
    30.7 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 44
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2033
    30.0 of words are in the 2000 most common words
    42.3 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 45
    Total number of words is 3892
    Total number of unique words is 2069
    33.0 of words are in the 2000 most common words
    46.3 of words are in the 5000 most common words
    54.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 46
    Total number of words is 40
    Total number of unique words is 40
    57.5 of words are in the 2000 most common words
    72.5 of words are in the 5000 most common words
    75.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.