Latin

Robinzon Kruzo - Turkmen - 02

Total number of words is 3787
Total number of unique words is 2147
29.5 of words are in the 2000 most common words
41.4 of words are in the 5000 most common words
48.8 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
haýa-şerim edýärler. Aslyýetinde, puşman gelmek, olary akylly adamlaryň sanyna
goşup bilýär ahbetin.
Şeýle ýagdaýda men näme etjegime, nähili durmuşda ýaşajagyma düşünip bilmän,
ep-esli wagtlap gezdim. Öýe dolanyp barasym gelenokdy. Bu duýgumy ýeňip geçip
bilemokdym. Onsoň men öýe barman birsellem köw-söw ediberdim. Duçar bolan
betbagtçylyklarym kem-kemden hakydamdan çykyşyp barýardy, onuň bilen
bilelikde, şeýle-de ujypsyzja bolan öýe dolanmak baradaky niýetim ýitip başlady, ine,
ahyrsoňy, bir gün men ondan ymykly el çekdim-de, täzeden syýahata çykmak hakda
arzuw edip ugradym.
II BAP
Meni ilki bilen kakamyň öýünden gaçmaga iteklän, mende genji-hazyna ýygnamaga
bolan jylawlanmajak höwesi oýaran, köpbilmişligi aňyma guýup, ak ýürekden berlen
maslahatlary, ýalbarmalary, hatda kakamyň buýruklaryny gulagymyň ýele ýanyndan
geçirden şol şum täsir, hawa, nä jüre zatdygy näbelli hut şol güýç arzuw-hyýalymda
köwsarlap, ahyrsoňunda meni iň bir betbagt niýete odukdyrdy: men Afrikanyň
kenarýakalaryna, ýa-da deňizçiler aýtmyşlaýyn, Gwineýa tarap barýan gämä
mündüm.
11
Şol başdan geçirmeleriň hiç birinde deňizçi bolup hyzmat etmändigim meniň uly
betbagtlygym boldy; iň bolmanda adatdakydan biraz köpräk işlän bolsadym,
deňizçiniň borçlaryny, kesp-kärini öwrenerdim we belkem, wagtyň geçmegi bilen
edil kapitan diýmeseňem, şturman ýa-da kapitanyň kömekçisi bolub-a ýetişerdim.
Ýöne iň erbet zady saýlap almak maňlaýyma ýazylansoň, şu gezek hem şeýle boldy.
Kisäm pulluja, eginbaşym gurat bolansoň, men borta elmydama tüýs hojaýynsyrap
çykýardym, gämi bilen işim ýokdy, hiç bir zady öwrenjegem bolmazdym.
Londonda bagtyma örän gowy dostlara duşdum. Şol wagtky meniň ýaly ugruny
ýitiren bibaş ýigidekçä, beýle bagt hemişe ýetdirip durmaýar. Melgunlar salymyny
bermän olaryň daşyndan kerebini aýlap başlaýar. Mende bolsa beýle bolmady. Men
ilki bilen dek ýakynda Gwineýanyň kenarýakasynda bolup gelen, ol ýerde işi diýseň
şowuna düşensoň, ýene-de şol ýaňa şaýyny tutup ýören bir gämi kapitany bilen
tanyşdym. Onuň bilen badabat sözümiz alyşdy gidiberdi, şol wagtlar keýpim hiç
neneň däldi. Meniň jahankeşdelik etmek hyýalymyň bardygyny eşidip, ol hiç hili
çykdajy etmän özi bilen syýahata çykmagymy teklip etdi, onuň bilen bir kaýutada
ýaşap, gürrüňdeşlik etsem bolanydy. Islesem öz ýanym bilen haryt äkidip, ýerlemäge
mümkinçiligim hem boljakdy, gören peýdam tutuşlygyna maňa galjakdy, kim bilýär,
belkem, bagtym çüwüp gitjekdi.
Men teklibi kabul etdim; ol päk ýürekli, dogruçyl kapitan bilen içgin dostluk açyp,
onuň bilen bilelikde ýüzüşe çykdyk. Ýanym bilen äkiden sähelçe harydymy
göwnaçyk dostumyň — kapitanyň kömegi bilen aýlanşyk edip, jübimi ep-eslije
galňatdym: men onuň tabşyrygy bilen kyrk funt sterlinge gol dolusy jäjek-jüýjek
satyn alypdym. Şol kyrk funt sterlingi jemlemäge hat üsti bilen habarlaşan käbir
garyndaşlarym goltgy beripdiler, çakym çak bolsa, olar kakamdan, bolmanda,
ejemden, gününe goýman, ilkinji syýahatym üçin az-owlak ýonandyrlar.
Şol syýahat meniň ähli başdan geçirmelerimiň arasynda şowuna düşen ýeke-täk
syýahatym boldy diýsem, öte geçdigim bolmaz, men munuň üçin öz kapitan
dostumyň dogruçyllygyna we halallygyna borçludym. Mundanam başga, onuň
ýolbaşçylygynda men matematika hem-de nawigasiýanyň düzgünleri barada ýeterlik
maglumat edindim, gämi kursunyň hasabyny ýöretmegi, gözegçilik etmegi
öwrendim, mahlasy, deňizçiniň biläýmeli zatlarynyň ep-eslisini ele aldym. Sebäbi,
edil kapitanyň maňa hezil edip öwredişi ýaly, men hem uly höwes bilen
öwrenýärdim. Garaz, şol syýahatda men hem-ä deňizçi hemem söwdagär boldum;
şonda bäş funt dokuz unsiýa altyn külkesi bilen öýe dolanyp geldim, ony bolsa
Londona baran mahalym pesinden 300 funt sterling pula öwürdim. Söwdam oňansoň,
meni soňundan wes-weýran etjek şol öňküje arzuw-hyýallarym ýene-de serimde joş
urup başlady.
Aslynda şol syýahatymda-da özüme ýetik kynçylyklarym boldy; esasan hem,
syrkawlykdan gözüm açylmady. Jokrama yssy zerarly meni güýçli tropiki ysytma
tutýardy, çünki biziň söwda edýän esasy kenarýakalarymyz demirgazyk giňişligiň 15nji gradusy bilen ekwatoryň aralygynda ýerleşýärdi.
Şunlukda men Gwineýa bilen söwda etmegiň ymykly ugruna çykdym. Ýöne içiňi
ýakaýyn diýen ýaly, dolanyp gelenimizden soň kän wagt geçmän, dostum ýagty jahan
12
bilen hoşlaşdy. Men barybir syýahata çykmagy pugta ýüregime düwüpdim. Şeýle
bolansoň, indi kapitanyň ozalky syýahatdaky kömekçisiniň dolandyrýan gämisine
mündüm. Ol syýahatym adamzat döräli bäri iň bir gussaly syýahat boldy. Men täze
ýygnan baýlyjagymyň bary-ýogy 100 funt sterlingini ýanym bilen alypdym, galan
200 funt sterlingi bolsa, kapitan dostumyň dul galan aýalyna saklamaga beripdim; ol
meniň hakymy iýjek aýal däldi. Syýahat barada aýtsam, elhenç betbagtçylyklara
uçradym. Birinji betbagtlyk şeýle bolup geçdi: bir gezek gämimiz Kanar adalaryna
tarap ýa-da has dogrusy şol adalar bilen Afrika materiginiň aralygyndan ýüzüp
barýardy. Daňdanyň ümüş-tamyşynda Sale şäherini mesgen tutunan türk deňiz
garakçylarynyň bir gämisi bizi gapyl basdy. Ol bar ýelkenlerini çişirip, aýagaldygyna
yzymyzdan kowup başlady. Bizem gäminiň reýlerini ýazdyrara getirip,
bogaldaklaryň göterip bildiginden ululy-kiçili ýelken baryny açyşdyryp, gaçyp
ugradyk. Ýöne garakçylaryň arany barha ýygyrýandygyny, sanlyja sagatdan bolsa,
gämileriň hökman galtaşjakdygyny aňlanymyzdan soň, garpyşyga taýýarlanyp
başladyk. Biziň gämimizde on iki, garakçylarda bolsa on sekiz sany top bardy. Öýlän
sagat üçlerde garakçylar yzymyzdan ýetdiler, ýöne niýet edişleri ýaly, gämimiziň
yzky tarapyndan däl-de, tersine ýalňyşyp, bort tarapyndan ýanaşdylar. Biz şol tarapa
derrew sekiz sany topy süýräp geçirdik-de, zalp bilen duşman gämisine ot sowurdyk.
Garakçylaryň gämisi birneme ugruny üýtgeden ýaly etdi-de, toplaryny gümmürdedip,
bize gaýtawul berdi. Gäminiň bortundaky iki ýüze golaý garakçy bolsa, paýradyp
tüpeň atdylar. Ýöne olaryň oklary ýekeje adama-da degmedi. Biziňkileriň barysy
mert durýardy. Garakçylar täzeden hüjüm etmäge, biz bolsak goranyşa
taýýarlanýardyk. Emma, bu gezek olar gämä beýleki bort tarapdan ýanaşyp, abordaž
etdiler. Altmyş sany garakçy palubamyza mündi-de, hasyr-husur haýdaşyp,
ýelkenleri, urganlary çapyşdyrmaga, kesişdirmäge başlady. Biz olara tüpeň atyşyp,
keltejik naýzalar, därili gutular, başga-da elimize ilen zatlar bilen gaýtawul berip, iki
gezek palubadan gysyp çykardyk. Ýöne öz hekaýatymyzyň şol gaýgyly bölegini
gysgaldyp aýtsam, gäminiň ulanarlygy galmady, üç sany deňizçimiz ölüp, sekiz
sanysy bolsa ýaralandy. Onsoň biz nalaç boýun egmeli bolduk. Barymyzy ýesir edip,
mawrlara degişli Sale deňiz portuna alyp gitdiler.
Ol ýerde düşen ýagdaýym başdaky ätiýaç edişimçe bolmady, meni beýleki
adamlarymyz ýaly ýurduň jümmüşine — hökümdaryň köşgüne alyp gitmediler; ýaş,
çakgan hem-de hyzmata gaýym bolamsoň, garakçylaryň kapitany meni öz hususy
oljasy hökmünde alyp galdy. Ýagdaýlaryň meni söwdagär halyma biçäre gula öwrüp,
beýle terse üýtgemegi halys sussumy basdy; täleýimiň keç bolup, dadyma ýetişere
adam tapylmajakdygy barada kakamyň welilik bilen aýdan sözlerini ýatlaýardym,
asyl görüp otursam, şol gürrüň rast bolup çykan eken, dagy näme bolsun, Biribaryň
eradasy alnymdan çykyp, bagtyma baran ýagypdy. Wah, ýöne, hekaýatymyň
dowamynda belli bolşy ýaly, bujagaz düşen günüm şondan soň ýolukjak belabeterleriň hälki bir gyrak-bujagy ekeni.
Täze eýäm, ýagny hojaýynym meni öz öýüne äkidensoň, «ol ýene-de ýüzüşe çykan
wagty meni hem ýany bilen alyp gider» diýen inçe umydym bardy. Onuň iru-giç bir
belaň üstünden barjakdygyna — ispan ýa-da portugal harby gämisine ýesir
13
düşjekdigine, onsoň özümiň halas boljakdygyma ynanýardym. Emma meniň bu
tamam basym puja çykdy, sebäbi ol deňze çykan wagty kiçijik bag-bakjasyna gözgulak bolup, öýünde gullaryň edýän gara zähmeti bilen meşgullanarym ýaly meni
öýde goýup gitdi; ýüzüşden gaýdyp gelensoň bolsa, gämä esewan bolmagym üçin
maňa kaýutada ýatyp-turmagy buýurdy.
Gämide bolýan wagtym diňe gaçyp gutulmak barada pikir öwürýärdim, emma, oýlap
tapan sapalaklarymyň hiç birisem meňki bolsun diýer ýaly däldi. Näçe ölçeripdöksem-de, kelläme akylly-başly çykalga gelmeýärdi, sebäbi baş birikdirip, bilelikde
gaçar ýaly hiç kim ýokdy — ne-hä bir özüm ýaly gul, ne-de iňlis, irland ýa-da
şotland, — sopbaş özümdim; ana, onsoň tutuş iki ýyllap diýen ýaly aram-aram öz
ýanymdan göwün ýüwürtdim-de geziberdim. Gaçmak baradaky umydymdan doly el
ýuwupdym.
Ýöne, iki ýyl çemesi wagt geçensoň erkinlige çykmaga synanyşmak hakdaky şol öňki
küýümi kelläme getiren bir geň waka bolup geçdi. Şonda hojaýynym adatdakydan
has uzak wagtlap öýünden çykman ýatdy, ol gämisiniň hem şaýyny tutmaýardy.
Eşidişime görä, hojaýyn pula gaty mätäç ekeni. Onsoň ol hepdede birki gezek, howa
gowy bolsa-ha iki günüň biri, gäminiň ýelkenli barkasyny alyp, deňze balyga gitmäni
çykardy. Ol hemişe meni, birem ýaşajyk Mareskony gaýyk kürekletmek üçin ýany
bilen alyp gidýärdi, onuň bizden diýseň göwni hoşdy. Men dura-bara balyk tutmaga
şeýle bir ezber boldum welin, hojaýyn kämahallar öz garyndaşy bir mawry hem-de
şol Maresko atly ýaş oglany ýanyma goşup, meni özbaşyma balyga iberip ugrady.
Bir gezek biz asuda säher bilen deňze balyk tutmaga gitdik. Bir ýarym mil çemesi
ýüzüp gidenimizden soň şeýle bir goýy ümür çökdi welin, biz kenary gözden ýitirdik.
Onsoň nirededigimizi, haýsy tarapa barýandygymyzy aňşyryp bilmän, tutuş gijegündizläp kürek urduk, irden jahan ýagtylanda daş-töwerege garanjaklap, kenara
bakan däl-de, açyk deňze ýüzendigimizi bilip galdyk. Kenardan pesinden alty mil
dagyn daşlaşypdyrys. Güýçli ýel hem öwsüp başlansoň, biz güzap baryny görüp,
birnäçe howp-hatardan geçip, ölümiň öýünde yzymyza dolandyk; açlykdan ýaňa
halys surnugypdyk.
Bu wakadan gözi gorkan hojaýynymyz indiden beýläk seresap bolmagy ýüregine
düwdi. Ol biziň iňlis gämimizden olja alan barkasyna arkaýynlanyp, gaýdyp
kompassyz, azyk-suwluksyz balyk tutmaga çykmazlygy kada edindi. Onsoň hojaýyn
öz iňlis guluna — gämi ussasyna barkasyň ortaky bölegine, edil baržadaky ýaly,
kiçeňräk rubka ýa-da kaýuta gurmagy buýurdy; rubkanyň arkasynda ruly dolandyryp,
grot-ştogy öwrer ýaly bir adamlyk ýer, öň tarapda bolsa, birki sany deňizçi durup,
ýelkenleri dakyp-ýygnar ýaly ýerjagaz bolmalydy. Barkas üç burç ýelken bilen
ýüzýärdi. Kaýutanyň üçeginiň üstünden bon-germew geçýärdi. Kaýuta pessejikden
gelen örän jana ýakymlydy; kapitanyň gapdaly bilen birki sany gul ýataýanda-da
sygyp biljekdi; jana-şypa içgili çüýşeleri, çörek, tüwi we kofe salar ýaly şkafjyklar
hem-de nahar stoly ýerbe-ýer durdy.
Biz şol barkas bilen ýygy-ýygydan balyk tutmaga gidýärdik; balyk awlamagyň
mazaly abyny-tabyny alamsoň, hojaýyn hiç haçan meni ýanyndan aýyrmaýardy. Bir
gün ol gezelenç üçinmi, balyk üçinmi, garaz şol jelegaýlaryň birki sany abraýly
14
mawry bilen bilelikde barkasly deňze çykarman boldy. Şonuň üçin, ol hemişekiden
has köp iýip-içgini agşam düşenden barkasa iberdi. Maňa bolsa gämidäki üç sany
tüpeňi däridir seçmesini taýýar edip goýmagy buýurdy. Çakym, olar balygyň gapdaly
bilen deňiz guşlarynyň şikaryna-da çykmakçydylar.
Men bar zady edil onuň aýdyşy ýaly taýýarladym-da, ertesi gün irden ýuwlupardylyp, baýdagy we şkentelleri galdyrylan, myhmanlar üçin guşuň süýdüne çenli
getirilen barkasda garaşmaga başladym. Ýöne hojaýynyň ýeke özi geldi-de,
myhmanlaryň gyssagly iş-aladalary çykyp, gezelenje gitmegi goýbolsun
edendiklerini aýtdy. Onsoň ol maňa öz garyndaşy bilen bir oglanjygy alyp, hemişeki
bolşy ýaly, barkasly gidip, birnemejik balyk tutup getirmegi buýurdy. Çünki, dostlary
«agşam şamlyk edinmäge geleris» diýen ekenler. Hojaýyn çeňňegimize balyk düşen
badyna, haýal etmän öýüne eltmegi tabşyrdy, men muňa doly taýýardym.
Şol pursat erkinlige gaçyp çykmak baradaky öňki hyýallarym ýyldyrym çakan ýaly
aňymdan geçdi. Indi ygtyýarymda kiçeňräjik gämi bardy ahyryn, hojaýyn gidensoň,
men balyk awlamaga däl-de, deňiz syýahatyna gitmäge şaýlanyp başladym; ýogsa,
ruly haýsy tarapa öwürmelidigi hakda bilýän zadym ýokdy, asla oňa pitiwa hem
etmeýärdim — şu ýerden tizräk arany açsam bolýardy.
Meniň ilkinji hilegärligim mawra al salyp, ony gämiden iýip-içere odujak-budujak
äkelmäge yrmak boldy. Oňa hojaýynyň näz-nygmatlaryny iýmäge hakymyzyň
ýokdugyny düşündirdim. Mawr bu gürrüňe «hä» diýip, uly bir sebedi dolduraga-da,
guradylan külçe hem-de üç küýzäni püre-pürläp süýji suw alyp geldi. Hojaýynyň
çüýşeli sandygy nirede goýýandygyny bilýärdim, çüýşeleriň iňlislerden olja
alnandygy ýüzündäki ýazgylaryndan görnüp durdy. Mawr kenarda gybyrdyklap
ýören çagy, hamana diýersiň, hojaýyn üçin taýýarlaýan ýaly edäge-de, olaryň
barysyny barkasa geçirdim. Mundan başga-da, agramy elli funt çemesi tokga ary
mumy diýermiň, bir ýumak kendir sapak, palta, byçgydyr çekiç diýermiň, tapantupanymy barkasa daşadym. Olaryň barysy, esasan hem, mum soň bize şem
ýasamaga hezil berdi. Men mawryň başyny-gözüni aýlap, oňa ýene-de bir sapalak
atdym welin, sada bende muňa-da güp ynandy oturyberdi. Onuň ady Ysmaýyldy, oňa
Muli ýa-da Moli diýip ýüz tutýardylar. Menem oňa şeýle ýüzlendim:
— Moli, hojaýynyň tüpeňleri barkasda dur. Sen gämiden az-owlak däri bilen seçme
getirip bilmersiňmi? Belkem, özümiz garbanar ýaly iküç sany alkami (çuluga meňzeş
guş) awlarys, hojaýynyň därini gäminiň niresinde saklaýanyny özüm bilýän.
Ol:
— Şeý diýsene, häzir alaýarys — diýip, jogap berdi-de, az salymdan biri, bolmady
diýeniňde, bir ýarym funt däriden, beýlekisi bolsa bäş-alty funt çemesi seçmeden,
okdan doly iki sany äpet meşigi süýräp getiräýdi. Meşikleriň ikisinem ur-tut barkasa
basdyk. Onuň üstesine hojaýynyň uly kaýutasyndanam ýene birnemejik däri tapdym.
Düýbi görnüp ugran ullakan bir çüşýedäki çakyry başga bir çüşýä syrykdyryp
boşatdym-da, ýaňky därini şoňa guýdum. Şeýlelikde ähli gerek-ýaragymyzy guratlap,
biz «niredesiň, balyk» diýip deňiz portundan saýlandyk. Portuň çykalgasynda
ýerleşýän galadakylar kimdigimizi bilýärdiler, onsoň olar bize onçakly ünsem berip
durmadylar; biz bolsak portdan bir mil töweregi daşlaşdyk-da, ýelkenimizi ýygnap,
15
balyk tutmagyň ugruna çykdyk. Şemal isleýşim ýaly däl-de, demirgazykdan,
demirgazyk-gündogardan öwüsýärdi. Eger ol günorta tarapdan öwüsýän bolsady,
onda men hökman Ispaniýanyň kenarýakasyna, juda bolmanda, Kadis buhtasyna
çenli baryp ýeterdim; emma, şemal nirä öwüsäýende hem, barybir belli-külli netijä
gelipdim: şu elhenç ýerden başymy gutarmalydym, galany hem pelegiň işidi.
Birsellem balyk tutjak bolup sermensegem, çolpymyza ilen zat bolmady, sebäbi men
balyk düşen wagty, mawr görmesin diýip, çeňňegi çekmeýärdim. Ahyryn men oňa:
— «Bu-la boljak däl; iki elimizi burnumyza sokup barsak, hojaýyn ýüzümizden
sypamaz. Hol beýleräklere aýlanyp görsek niçik bolar-ka?» — diýip ýüzlendim.
Mawr birjik-de güman etmän ylalaşdy-da, barkasyň burnunda oturansoň, ýelkenleri
pasyrdadyp açdy. Men bolsam şturwalyň başyna geçip, barkasy ýene-de üç mil
çemesi ýüzdürip äkidip, hamala diýersiň, balyk tutjak kişi bolup saklandym. Onsoň,
şturwaly oglanjyga tutduryp, mawra tarap ýöredim. Onuň arkasynda bir zat
gözlänsirän bolup aşak egildim-de, sen-men ýok ýaňkyň bilinden gujaklaga-da,
bortdan aşyryp, deňze oklap goýberdim. Ol balyk ýaly gowy ýüzüp bilýändigi üçin
derrew zompuldap suwuň ýüzüne çykdy-da, uly ili bilen:
— Yzyňa düşüp, dünýäň ol ujuna gitmelem bolsa, gideýin, gaýyga mündürseň bolýa
— diýip, ýalbaryp başlady. Deňiz asuda bolansoň, mawr şeýle bir gaty ýüzdi welin,
tas barkasyň yzyndan ýetipdi. Şol wagt men kaýuta girip, aw tüpeňleriň birini aldymda, oňa çenedim. Şu wagta çenli menden garaw görmändigini, eger-de maňa azar
bermese, onda oňa zeper ýetirmejegimi aýtdym.
— Sen kenara deňiç emgenmän ýüzüp bilersiň, — diýip, men sözümi dowam etdim.
— Deňiz asuda, kenara bakan haýda-da ýüzüber, meniň seniň bilen işim ýok; ýöne
gaýyga golaý geläýseň welin, edil kelläňi hoňkardaryn, sebäbi erkinlige çykmagy
ýüregime berk düwendirin». Şondan soň ol kenara tarap öwrüldi-de, ýüzmäge
başlady, onuň gury ýere arkaýyn baryp ýetenine gözüm ýetip dur, çünki ol edil
guwwas ýaly ýüzýärdi.
Oglanjygy deňze oklap, mawry alyp galsam hem bolardy, emma onuň ýüpüniň
üstünde odun goýup boljak däldi. Mawr gidensoň, men Ksuri diýilýän oglanjyga
tarap öwrülip:
— «Ksuri! Eger-de maňa wepaly bolsaň, men seni uly adam edip ýetişdirerin, ýöne
aldamajakdygyň alamaty hökmünde elleriňi ýüzüňe sylmasaň (ýagny, Muhammet
pygamberiň we kakasynyň ady bilen ant içmeseň), senem deňze zyňyp goýbererin»
— diýdim. Oglanjyk ýüzüme dikanlap, ýylgyrdy-da, türkana gepläp, özünden
betgüman bolup bilmejekdigimi aýtdy. Ol maňa wepadar bolmaga we meň bilen
ýeriň ol ujuna çenli gitjekdigine ähdi-peýman etdi.
Ýüzüp barýan mawr şindi gözden ýitmändigi üçin, men barkasy bilgeşleýin ýeliň
ugry boýunça göni açyk deňze tarap gönükdirdim, sebäbi bizi Gibraltar bogazyna
bakan gidendiris öýtjekdiler (hakykatdan hem, akyly-huşy ýerindäki adam hut şeýle
pikir etjekdi). Günorta, tüýs wagşylaryň mesgenine tarap ýüzeris diýip, kimiň
kellesine geler diýsene, ol ýerdäki süri-süri hebeşileriň gaýyklary bilen daşymyzy
gabap, ikimizem çişe düzjegi ikuçsyzdy. Kenarýaka golaýlaşdygyň, ýa-ha wagşy
16
ýyrtyjylara şam bolmalydy ýa-da olardan bäş beter ýabany adamlaryň girisine
düşmelidi.
Emma, agşam düşüp, iňrik garalyp başlansoň, kenaryň gyrasyny syryp gitmek
maksady bilen men kursumy üýtgetdim we göni günorta tarap öwrülip, az-kem
gündogara bakan gyşardym. Güýçli ýel öwsüp, deňzem asuda, endigan bolansoň, biz
ep-esli ýol geçdik. Çakym çak bolsa, ertesi gün öýlänler sagat üçde ilkinji gezek gury
ýere baryp ýetenimizde, biz Sale şäherinden ýüz elli mil töweregi günortadadyk,
Marokko hökümdarynyň ýurdundan, hatda şol ýerdäki islendik ýurduň çäginden
geçip gidipdiris, sebäbi daş-töwerekde adam-gara göze ilmeýärdi.
Emma men mawrlardan we olaryň eline düşmek baradaky aýylganç pikirlerden şeýle
bir elheder edýärdim welin, ne-hä barkasy togtadyp, ne kenara çykyp, ne-de labyr
taşlap bilýärdim. Ugurdaş şemal üznüksiz öwsüp duransoň, men şol bolşuma bäş
günläp ýüzdüm. Şondan soň şemal günortalygyna tarap ugruny üýtgetdi; «yzymdan
gämiler kowup gaýdan hem bolsa, indi olaram kowgyny bes ederçe bolandyr» diýen
netijä gelip, men ahyrsoňy kenarýaka ýanaşmaga ýürek edip, haýsydyr bir
derýajygyň aýagynda labyr taşladym. Bu ýeriň nä jüredigini, niredigini, haýsy
giňişlikde ýerleşýändigini, haýsy ýurda, haýsy halka degişlidigini ýa-da haýsy
derýadygyny düýbünden bilmeýärdim. Töwerek-daşda janly-jemende göze ilmeýärdi,
aslynda göresimem gelip baranokdy; bize iň esasy gerek zat süýji suwdy. Bu
derýajyga gelenimizde agşam düşüpdi, biz «garaňky gatlyşan badyna kenara ýüzüp
çykaly we töwerek-daşy elekden geçireli» edişdik. Ýöne mazaly garaňky düşensoň,
kenardan näteňet zatdygy näbelli jandarlaryň bögürişip, arryldaşyp, uwlaşyp
çykarýan şeýle bir elhenç, çirkin seslerini eşiitdik welin, depe saçymyz syh-syh
boldy. Ýanymdaky oglanjygyň gorkudan ýaňa tas zähresi ýarylypdy. Ol meni gün
dogýança kenara goýbermejek bolup, zagyrdyklap başlady.
— «Ýeri bolýa-da, Ksuri, — diýip, men seslendim. — Beýle bolsa gitmerin, ýöne
gündiz gitsek, bizi adamlaryň görmegi ahmal, şolaram biziň üçin şir-peleňden pes
ýagy bolmaz».
— «Biz olary tüpeň bilen tarkyldadyp atarys welin, — diýip, Ksuri jykyrdap güldi,
— olar zut gaçarlar». Ksuri gullaryň arasynda şunuň ýalyrak çalgyrtlap iňlisçe
geplemäni öwrenipdi. Oglanjygyň beýle şadyýandygyna keýpim göterilip, has hem
göwnüni açar ýaly oňa (hojaýynyň çüýşelerinden) bir bulgurjyk içgi hödürledim.
Aslynda, Ksuriniň maslahatynyň jany bardy, onsoň menem şoňa eýerdim. Biz
çaklaňja labyrymyzy suwa okladyk-da, uzakly gije jyňkymyzy çykarman ýatyberdik,
ýöne gözüňe uky dagyn giräýse nädersiň; ýatanymyzdan ýaňy bir iküç sagat geçse
geçendir-dä, birden kenardaky gumaşakda her tüýsli mähnet-mähnet jandarlar (olara
näme diýip at berjegiň hem belli däldi) gözümize kaklyşdy. Olar deňziň gyrasyna
gele-gelmäşe, ala-pažžyldy bolşup, özlerini suwa urdular-da, şalpyldaşyp, sergin
suwda hezil edinip agynaşyp ugradylar, üstesine-de şeýle bir myrtar, çirkin ses bilen
uwlaşyp, eňreşýärdiler welin, heý, munuň ýaly zady men-ä ömrümde eşiden däldirin.
Muny görüp, Ksuriniň huşy başyndan göçdi, dogrymy aýtsam, meňem ýagdaýym
öwerlik däldi; şol barmana, ýaňky betnyşan äteňetleriň biri barkasymyza bakan ýüzüp
gaýdybermezmi, ikimiziňem takga janymyz çykaýjak boldy. Seretmäge milt edip
17
bilmesegem, şapyrdysyndan, burnunyň paşşyldysyndan çak edişimize görä, ol biçak
daýaw, gazaply ýyrtyjy bolmalydy. Ksuri:
— «Ýolbarsdyr» diýip sazanaklady, (wah, ýolbars bolsa ne ýagşy); soňra ol «Labyry
galdyryp, gaýygy kürekläp gaçaly» diýip şumjardy.
— «Ýok, Ksuri, galtganyň tanapyny gowşadyp, deňze tarap gideli; yzymyza düşüp
gelesleri ýok» — diýip, men jogap berdim. Sözümi soňlap-soňlamankam, birdenkä
iki kürek çemesi beýle ýanymdan ýüzüp gelýän şol nägehany saýgaryp, allaniçigsi
boldum; ýöne derrew aýňalyp, kaýuta kürsäp urdum-da, tüpeňimi alyp, ýaňkyň çat
maňlaýyndan güwledip goýberdim. Ol jandar ala-basga düşüp, haýdaşlap yzyna
öwrüldi-de, kenara bakan şapyrdap eňdi.
Tüpeňiň sesi ýaňlanyp gidensoň, kenardan hem-de has aňyrlardan şeýle bir iniňi
düýrükdirýän sesler, elhenç arryldylar, çyňsamalar gopdy welin, söz bilen aýdypdiýer ýaly bolmady. Bu bolsa, maňa ol jandarlaryň henize-bu güne çenli tüpeň sesini
eşitmändiklerini çaklamaga esas berdi. Şol hadysadan soň gije kenara çykmak barada
pikir edibem oturmaly däldigine göz ýetirdim, ýöne kenarýaka gündiziň günortany
barmaga töwekgellik etmegem iňkise goýýardy, sebäp diýseň ýabany adamlaryň
eline düşmek gaplaňa-şire ýal bolanyňdan ibaly boljak däldi; dogrusy, biz şol
howpdanam biçak eýmenýärdik.
Ýöne her niçik-de bolsa, şu ýerden ýa-da başgarak bir ýerden hökman kenara
çykaýmalydyk, sebäbi barkasda ýekeje pint hem suw galmandy. Näwagt, nireräkden
barmaly — ana, gep şondady. Ksuri küýzeleň birini berip kenara ugratsam, eger suw
bar bolsa, tapyp getirjekdigini aýtdy. Men ondan:
— «Näme üçin men däl-de, sen gitmeli, gaýykda oturyberseň bolmaýamy?» diýip
soran wagtym, oglanjyk şeýle bir ýürekdeş jogap berdi welin, tüýs göwnümden turdy:
— «Ýabany adamlar iýseler meni iýsinler, sen bolsaň, gaçyp başyňy gutar».
— «Ýeri bolýa-da, Ksuri, — diýip, men dillendim, — Ikimiz bileje ötägideris, eger
ýabanylar geläýse, olary tükgerderis welin, ikimizem iýip bilmezler». Soňra men
oglanjyga tamşanar ýaly bir bölek külçe berdim, ozal gürrüňini eden çüýşelije
gutymdan hem içer ýaly bir bulgur çakyr hödürledim; onsoň barkasy kenaryň
ýalpagrak ýerine tarap öwrüp, ýüzdürip başladyk. Ýanymyz bilen diňe
ýaraglarymyzy hem-de iki sany suw küýzäni aldyk.
Ýabany adamlaryň gaýyklara münüp, derýanyň akymy bilen ýüzüp gelmeklerinden
gypynç edip, barkasyň gara-görnüminden daşlaşasym gelmedi; emma kenardan bir
mil çemesi aňyrda bir çöketligiň bardygy gözüne ilen Ksuri küýzeleri goltuklady-da,
şol tarapa ýelk ýasady. Birhaýukdan soň görsem, ýaňky aldyrany bar ýaly maňa
bakan ýüzin salyp gelýär. Yzyndan ýabanylar kowalaýandyr ýa-da bir wagşy ýyrtyja
duş gelendir öýdüp, dadyna ýetişmek üçin menem oňa tarap ylgadym, ýöne oglanjyk
golaýlaşan wagty, onuň egninden bir zadyň asyl-asyl bolup durandygyny saýgardym.
Asyl, Ksuri towşana çalym edýän, ýöne reňki üýtgeşikden, aýaklary has uzynrak bir
jandary awlapdyr ekeni. Ikimizem begenjimizden ýaňa ýyrş-ýyrş edýärdik. Onuň eti
juda süýji eken; emma Ksuri görgüliniň buşlajak bolup ala-basga düşen zady başga
ekeni — ol süýji suw tapypdyr, ýabany adamlara-da duş gelmändir.
18
Asyl, soň görüp otursak, süýji suw gözläp, onça kösenip ýörmegiň hajaty hem ýok
ekeni, sebäbi derýajykdan ýokarlygyna biraz süsňäp girýän deňiz daşgyny
gaýdansoň, biz barkasy duran ýerinden az-kem ýokary ýüzdürip, süýji suwuň
üstünden bardyk. Şonlukda, küýzelerimizi suwdan dolduryp, hälki towşanyň etinden
hezil edinip nahar-şam edindik-de, bu jelegaýlarda adam yzy gabat gelmänsoň, ýola
düşmäge şaýlanyp ugradyk.
Afrikanyň kenaryna ozal bir gezek gelip göremsoň, Kanar adalary bilen Ýaşyl Burun
adalarynyň kenardan onçakly uzak däldigini aýnada gören ýaly bilýärdim. Emma
welin, bizde özümiziň haýsy giňişlikde ýerleşýändigimizi kesgitlär ýaly hiç hili
gözegçilik esbaby ýokdy; ýa-da bar şol adalaryň haýsy giňişlikde ýerleşýändigi
ýadyma düşäýende-de, olary nireden gözlejegimi ýa-da barkasy olara tarap öwürmek
üçin haçan açyk deňze çykjagymy bilmeýärdim; ýogsam şol adalaryň käbirini apaňsat tapsa boljakdy. Ýöne bir umydym bardy, eger kenarýakany gyraklap, tä
iňlisleriň söwda edýän sebitlerine ýetýänçäk ýüzüp gitsek, onda adaty söwda-satyk
bilen meşgullanyp ýören käbir iňlis gämilerine duşup, olaryň bizi halas etmegi
mümkindi.
Elimden geldigiçe hasaplaýşyma görä, biziň şu wagt duran kenarýakamyz Marokko
hökümdarynyň ýurdy bilen hebeşiler ýurdunyň aralygynda ýerleşýän bolmalydy. Bu
ýerde iňlär siňek ýokdy, wagşy ýyrtyjylar diýäýmeseň yns-jyns görünmeýärdi.
Mawrlardan gorkan hebeşiler bu ýerleri taşlap, günorta bakan has alyslara göçüp
gidipdirler, mawrlar bolsa, tozap ýatan bu çöl-beýewana gabak galdyrmandyrlar.
Megerem, bu taýyny mesgen edinip, sürreklenişip ýören gaplaňlar, ýolbarsdyr
alajagaplaňlar hem-de başga guduz ýyrtyjylar zerarly adamlar bu ýerden örküni üzen
bolsa gerek. Şonuň üçinem, mawrlar bu töwereklere diňe iküç müň adam bolup, atlyýaragly aw-şikar etmäge gelýärler ekeni. Hakykatdan-da, kenarýakadan daşlaşman
ýüz mil çemesi ýüzüp giden wagtymyz, gündiz diňe boş haňlap ýatan çola ýerleri
gördük, gije bolsa, diňe wagşy haýwanlaryň arryldaşyp, uwlaşýan seslerini
eşidýärdik.
Gündiz wagty birki gezek Kanar adalaryndaky Tenerife dagynyň iň beýik gerşi bolan
Tenerife depesi çala gözüme kaklyşan ýaly boldy. Şol tarapa sowuljak bolup, näçe
jan etsemem, iki gezekde-de garşydaş öwüsýän şemal maý bermedi. Batly möwç
urup, owsun atýan deňiz çaklaňja gämijigime baş bererli däldi. Ahyrsoňy men
başdaky niýetimi goýbolsun etdim-de, kenaryň gapdaly bilen ýüzüberdim.
Derýajykdan gaýdalymyz bäri, süýji suw almak üçin birnäçe ýola kenara çykmaly
bolduk. Bir gezek irden seleňläp duran bir burnuň ýanynda labyr taşladyk. Daşgyn
ýaňy başlansoň, biz kenara golaý barmak üçin garaşyp başladyk. Gözi meňkiden has
ýiti bolan Ksuri ýuwaşjadan meni çagyryp, kenardan daşlaşsak gowy boljakdygyny
aýtdy:
— «Halha, seret, depede gorkunç bir ýyrtyjy arkaýyn uklap ýatyr». Onuň görkezen
ýerine esewan edemde, hakykatdan-da, gorkunç bir ýyrtyja gözüm düşdi. Kenaryň
ýapgydynda, üstüne abanyp duran baýry kölegeläp, äpet bir ýolbars peýwagtyna
meýmiräp ýatyrdy.
19
— «Ksuri, bar, kenara çyk-da, ony öldür» — diýip, men aýtdym. Ksuri gözüni
tegeläp:
— «Hä?! Ol meni iki üzüp bir ýalmar ahyryn!» — diýdi, (has dogrusy, diriligme
ýuwdar diýjek boldy). Men başga kelam-agyz söz diýmän, oňa butnaman ýatmagy
tabşyrdym-da, kalibri muşketiňkä barabar iň uly tüpeňi elime aldym. Ýeterlik däri, iki
sany seçmeli peşeň salyp, ony bir gapdala söýedim. Soňra ikinji tüpeňe iki sany ok
saldym. Üçünjisine bolsa (bizde üç sany tüpeň bardy), bäş sany ownuk gülle saldym.
Birinji tüpeňi ýolbarsyň kellesinden gowy nyşanaladym-da, mäşäni gysdym; ýöne ol
penjesi bilen tumşugyny ýapyp ýatansoň, oklar onuň dyzyna degdi-de, süňküni külowram etdi. Ýolbars tarsa turup bir zowlatdy welin, ýer sarsyp gitdi, ýöne aýagy
döwlensoň, şalkyldap ýere ýazyldy; onsoň ol hasanaklap, ýene üç aýagynyň üstüne
galaga-da, şeýle bir eýmenç arlady welin, heý, zadyň çaky bolmady. Kellesinden
degrip bilmedigime biraz aljyran hem bolsam, men hasyr-husur ikinji tüpeňe
ýapyşdym-da, ýegdekläp gaçyp ugran ýolbarsy bu gezek kellesinden çüýledim. Ol
tüwdürilip gitdi-de, çalaja hyňranyp bir ýaňa gyşardy we urunmaga başlady. Muny
görüp, men göwnühoş boldum. Şonda Ksuri birneme dogumlanyp, kenara çykarman
boldy. Men «Bolýar, gidiber» diýdim. Oglanjyk suwa bökdi-de, bir elinde kiçi tüpeňi
saklap, beýleki eli bilen kenara bakan ýüzüp gitdi. Ol ýyrtyjynyň ýanyna baryp,
tüpeňiň nilini onuň gulagyna tutaga-da, gümpüldedip atyp goýberdi welin, ýolbars
janawer ümsüm süýnäýdi.
Ýolbarsyň aw kemi ýok ekeni, ýöne etini iýip boljak däldi. Üç atymlyk därini
zaýalanyma gaty haýpym geldi, ýolbarsy atmagym telek iş bolupdy. Ýöne, Ksuri
welin geregini edinmäň goýjak däldi; barkasa gaýdyp gelen wagtymyz ol menden
palta sorady.
— «O nämä derkar boldy?» — diýen mahalym, oglanjyk:
— «Kellesini çapjak» — diýip, jogap gaýtardy. Ýöne, Ksuri ýolbarsyň kellesi
eýgertmänsoň, onuň bir penjesini çapyp, ýany bilen äkeldi. Penje biçak uly ekeni.
Şol iki arada, men ýolbars derisiniň irde-giçde derdimize ýaramagynyň mümkindigi
barada pikir öwrüp, eger başaryp bilsem, ony ýüzüp almaly diýen netijä geldim.
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Robinzon Kruzo - Turkmen - 03
  • Parts
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 01
    Total number of words is 3717
    Total number of unique words is 2162
    30.8 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    49.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 02
    Total number of words is 3787
    Total number of unique words is 2147
    29.5 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 03
    Total number of words is 3740
    Total number of unique words is 2209
    29.0 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 04
    Total number of words is 3845
    Total number of unique words is 2093
    27.6 of words are in the 2000 most common words
    39.3 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 05
    Total number of words is 3896
    Total number of unique words is 2138
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 06
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2143
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 07
    Total number of words is 3867
    Total number of unique words is 2126
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    42.5 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 08
    Total number of words is 3876
    Total number of unique words is 2119
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.3 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 09
    Total number of words is 3884
    Total number of unique words is 2182
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    47.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 10
    Total number of words is 3885
    Total number of unique words is 2145
    27.8 of words are in the 2000 most common words
    40.4 of words are in the 5000 most common words
    47.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 11
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2126
    28.3 of words are in the 2000 most common words
    39.7 of words are in the 5000 most common words
    46.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 12
    Total number of words is 3828
    Total number of unique words is 2246
    27.2 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 13
    Total number of words is 3785
    Total number of unique words is 2229
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 14
    Total number of words is 3726
    Total number of unique words is 2236
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    39.6 of words are in the 5000 most common words
    47.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 15
    Total number of words is 3841
    Total number of unique words is 2129
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 16
    Total number of words is 3837
    Total number of unique words is 2101
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    44.3 of words are in the 5000 most common words
    52.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 17
    Total number of words is 3913
    Total number of unique words is 2014
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 18
    Total number of words is 3814
    Total number of unique words is 1970
    31.1 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 19
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2126
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.3 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 20
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1919
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 21
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2034
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 22
    Total number of words is 3861
    Total number of unique words is 2122
    30.9 of words are in the 2000 most common words
    44.1 of words are in the 5000 most common words
    52.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 23
    Total number of words is 3744
    Total number of unique words is 2202
    31.5 of words are in the 2000 most common words
    44.9 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 24
    Total number of words is 3776
    Total number of unique words is 2193
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.1 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 25
    Total number of words is 3770
    Total number of unique words is 2140
    29.2 of words are in the 2000 most common words
    41.8 of words are in the 5000 most common words
    49.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 26
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 2221
    28.9 of words are in the 2000 most common words
    40.9 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 27
    Total number of words is 3870
    Total number of unique words is 2037
    28.0 of words are in the 2000 most common words
    40.6 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 28
    Total number of words is 3873
    Total number of unique words is 2095
    28.2 of words are in the 2000 most common words
    42.1 of words are in the 5000 most common words
    48.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 29
    Total number of words is 3887
    Total number of unique words is 2144
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.6 of words are in the 5000 most common words
    49.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 30
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2149
    28.1 of words are in the 2000 most common words
    41.0 of words are in the 5000 most common words
    48.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 31
    Total number of words is 3882
    Total number of unique words is 2207
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 32
    Total number of words is 3912
    Total number of unique words is 2159
    27.0 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    46.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 33
    Total number of words is 3784
    Total number of unique words is 2187
    28.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 34
    Total number of words is 3789
    Total number of unique words is 2253
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 35
    Total number of words is 3768
    Total number of unique words is 2240
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    40.8 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 36
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2228
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 37
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2137
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 38
    Total number of words is 3790
    Total number of unique words is 2128
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 39
    Total number of words is 3797
    Total number of unique words is 1957
    31.6 of words are in the 2000 most common words
    45.2 of words are in the 5000 most common words
    52.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 40
    Total number of words is 3888
    Total number of unique words is 1929
    30.6 of words are in the 2000 most common words
    44.7 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 41
    Total number of words is 3779
    Total number of unique words is 2109
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    43.8 of words are in the 5000 most common words
    51.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 42
    Total number of words is 3715
    Total number of unique words is 2011
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.4 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 43
    Total number of words is 3714
    Total number of unique words is 1975
    30.7 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 44
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2033
    30.0 of words are in the 2000 most common words
    42.3 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 45
    Total number of words is 3892
    Total number of unique words is 2069
    33.0 of words are in the 2000 most common words
    46.3 of words are in the 5000 most common words
    54.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 46
    Total number of words is 40
    Total number of unique words is 40
    57.5 of words are in the 2000 most common words
    72.5 of words are in the 5000 most common words
    75.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.