Latin

Robinzon Kruzo - Turkmen - 01

Total number of words is 3717
Total number of unique words is 2162
30.8 of words are in the 2000 most common words
43.0 of words are in the 5000 most common words
49.9 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
1
Daniel DEFO
(roman)
ROBINZON KRUZO
I BAP
Men 1632-nji ýylda Ýork şäherinde çet ýurtly gurply maşgalada dünýä indim.
Kakamyň asly Bremenden bolup, ol ilkibaşda Hall şäherine ýerleşipdir. Ol söwdadan
uly baýlyk toplansoň, öz kesbini taşlap, Ýork şäherine göçüp gelipdir. Şol ýerde
öýlenipdir, ejem şol töwerekleriň diýseň abraýly maşgalasy hasap edilýän
Robinzonlardan ekeni. Şonuň üçinem maňa-da Robinzon Kroýsner diýip at
dakypdyrlar, emma welin, iňlisleriň daşary ýurt sözlerini ýoýmak gylygynyň barlygy
sebäpli, indi bize Kruzo maşgalasy diýýärler. Şodur-şodur özümizem familiýamyzy
şonuň ýaly ulanýarys; tanyş-bilişlerimem maňa hemişe şol familiýamy tutup
ýüzlenýärler.
Meniň iki agam bardy, olaryň biri köneden ady belli, polkownik Lokhardyň
serkerdelik edýän Flandriýadaky iňlis pyýada polkunda gulluk edýärdi,
podpolkownik harby çini bardy. Ol ispanlar bilen bolan Dunkerk söweşinde wepat
boldy. Kakamdyr ejemiň menden hiç hili habar-hatyrynyň bolmaýşy ýaly, menem
ikinji doganyma näme bolanyny welin, hiç wagt bilip bilmedim.
2
Maşgalada üçünji ogul bolamsoň, maňa kesp-kär öwreden bolmady, kellämde welin,
her dürli ham-hyýallar at salýardy. Bireýýäm gojalan kakam maňa birneme bilim
beripdi, öýde terbiýeläpdi, şäher mekdebine gatnadypdy. Onuň menden «hukukçy
çykar» diýen tamasy bardy, meniň welin, deňizde ýüzmekden başga kär etmäge
höwesim ýokdy. Deňize bolan höwesim zerarly kakamyň isleginden, has beteri hem
onuň buýruklaryny berjaý etmekden bütinleý ýüz öwürdim. Ejemiň özelenip
ýalbarmalaryna, dostlarymyň maslahatlaryna pisint hem etmän, başyma düşjek
hasratly täleýden bihabar, öz eňegime tutdum.
Pähim-paýhasly, agras adam bolan kakam baş goşmakçy bolýan kärim barada maňa
çynlakaý, ýerlikli öwüt-ündewler berýärdi. Bir gün irden ol meni öz otagyna —
bognagyry keseli sebäpli ýarawsyz ýatan ýerine çagyryp, bu meselede maňa
ýürekden ýalbar-ýakar etdi. Ol menden il-günüň arasynda abraýly ýaşap, yhlasly
zähmet çekip, baýlygymy köpeldip, eşretli ýaşaýşyň hözirini görüp ýörmeli halyma,
sergezdançylyga ýüz urmagymyň, mähirban öýmüzi, dogduk depämizi taşlap
gitmegimiň nähili sebäpleriniň bardygyny sorady. Ol başdan geçirmelere kowalaşyp
ýat ýurtlara gidýän adamlaryň ýa-ha bialaç tuwmaýaklardygyny, ýa-da adaty
durmuşa kybap gelmeýän işlere ýüz urup, has uly baýlyga çapýan, meşhurlyk
gazanjak bolýan şöhratparazlardygyny; emma şol zeýilli zatlaryň meniň üçin ýa
elýetmez ýokardadygyny, ýa-da gaty peslik boljakdygyny; meniň ornumyň ortagürp,
başgaça aýdanyňda, sada durmuşyň ýokarky derejesidigini düşündirdi. Özüniň köp
çarşenbäni başdan geçirip, köp zada göz ýetirişi ýaly, şol wagtky hal-ýagdaýymyzyň
dünýäde iň gowusydygyny, adamzadyň bagtyna iň bir muwapygydygyny, pes
gatlagyň gam-gussasyndan, kösençliklerinden, agyr zähmetinden we hupbatlaryndan
daşdygyny, ýokarky gatlaklara mahsus bolan tekepbirlik, kaşaňlyk, şöhratparazlyk
we bahyllyk ýaly derdeserleriniň bolsa bizde ýokdugyny ýanjap aýtdy. Şu
güzeranymyzyň bagtyýarlykdygyna oňa gözi gidýän adamlaryň hal-ahwalyndan çen
tutup düşünip biljekdigimi, hatda korollaryň hem beýik işler üçin dünýä inmegiň
hesretini çekip dady-perýat edýändiklerini, özlerine «iki çägiň — peslik bilen
beýikligiň — arasyndan, orta gürpden orun berlen bolsady» diýip, ahmyr
çekýändiklerini, muny hatda akyldarlaryň hem ne garyplyk, ne-de baýlyk barada
dileg etmek bilen tassyklaýandykaryny öwran-öwran aýtdy.
Durmuşyň
kynçylyklarynyň
ýokarky
we
pes
gatlaklaryň
arasynda
paýlaşylýandygyny, emma orta gürpdäki adamlaryň paýyna has az betbagtlyk
düşýändigini hem-de olaryň begzadalar we pukaralar ýaly, keç ykbala sezewar
bolmaýandygyny; bir tarapdan, keýpi-sapa, kaşaňlyk, hetdenaşmalar ýa-da beýleki
bir tarapdan, agyr zähmet, mätäçlik, ýaramaz, ýeter-ýetmez owkat zerarly, ýaşaýyş
keşpleriniň tebigy netijesi bolan agyr kesellere ýolugýan adamlara garanyňda ortahal
adamlaryň hatda synalarydyr janlarynyň bela-beterlerden has köp aman
galýandygyny; ortaça gün-güzeranyň ähli gowy zatlaryň, keýpiçaglygyň
sakasydygyny; parahatçylyk bilen bolçulygyň oňa hemra bolýandygyny; aramlygyň,
salykatlylygyň, asudalygyň, jan saglygynyň, göwnaçyklygyň, her dürli ýakymly
güýmenjeleriň hem-de üýtgeşik-üýtgeşik şady-horramlygyň şu hili ortagürp ömür
sürýän adamlara mahsusdygyny, şeýle bolanda ortahal adamlaryň bu ýalançyda
3
parahat hem-de imi-sala ýaşap, armansyz ötüp gidýändiklerini, el hem akyl zähmetini
gerdeninde çekip, bir döwüm çörek üçin gul bazarynda satylmaýandyklaryny, janyň
aramyny, beden rahatlygyny bozýan çykgynsyz ýagdaýlardan güzap
çekmeýändiklerini, ne-hä bahylçylygyň alawlary bilen ne-de şan-şöhrata höwes
etmegiň közünden pynhan ýerde ýeke ýanmagyň derdi zerarly tütäp
ýörmeýändiklerini, oňa derek olaryň ýeňil şertlerde bu dünýeden muşakgatsyz geçip
gidýändiklerini, ünji-aladasyz durmuşyň lezzetlerinden dadýandyklaryny, özlerini
bagtly duýýandyklaryny hem-de gündelik tejribeleri bilen muňa has çuňňur göz
ýetirmegi öwrenýändikleini ýeke-ýeke sanady.
Soňra bolsa, kakam oglanlyk etmezligimi, ykbalyň hem-de durmuşyňbu güne çen
menden sowlup geçen agyr ýagdaýlarynyň çoçgaryna çolaşmazlygymy; bir döwüm
çörege mätäç däldigimi, meniň üçin janyny aýamajakdygyny, dek şu wagt ündäp
oturan durmuş ýoluna girmegim üçin elinden gelenini gaýgyrmajakdygyny; eger
şonda-da işim şowlamasa ýa-da bagtym gara bolsa, onda munuň sebäpkäriniň şum
täleý hem-de öz ýalňyşlygym boljakdygyny erjellik bilen, diýseň mähirli ýagdaýda
düşündirmäge durdy. Özüme diňe zyýany degjek bu işlere goşulmazlygymy maňa
öňünden duýdurmak bilen, ol öz borjuny ýerine ýetirip, ähli jogapkärçiligi öz
boýnundan aýyrdym etdi. Gepiň külesi, eger-de oňa hä diýäge-de öýde galyp, öý-işik
bolup gitsem, ol maňa el-aýak boljakdy, emma başymdan külpet inse welin, işime
goşulyşmakçy däldi. Gepiniň ahyrynda kakam maňa uly doganymy mysal edip
görkezdi, ol ony Niderland urşuna ibermejek bolup, edil meni raýymdan gaýtarjak
bolşy ýaly, näler jan edipdir. Ýöne ýalbar-ýakaryň haýry bolmandyr: doganym
göçgünli arzuw-hyýallar bilen goşuna gaçyp gidip, söweşde wepat bolupdyr. Meniň
üçin doga-dileg etmegini hiç haçan bes etmejekdigini, eger ýüregime düwen
niýetimden dänmesem welin, Allanyň meni ýalkamajakdygyny, öz pendi-nesihatyny
tutmadygyma ahyr bir gün ahmyr etjekdigimi, emma şonda, megerem, dadyma
ýetişere adam tapylmajakdygyny aýdyp, kakam sözüni soňlady.
Kakam özi aňmasa-da, hakykatdan hem, welilik bilen şol soňky sözlerini aýdan
mahaly, esasan hem, çaknyşykda wepat bolan doganymy mysal getirende
ýaňaklaryndan gözýaşynyň syrygýandygyny gördüm. Kakam görgüli bir gün toba
gelmeli boljakdygymy, ýöne şonda maňa adam oglundan dalda bolmajakdygyny
aýdan pursaty bolsa, tolgunmakdan ýaňa titiräp, ýüreginiň pürepür bolup
durandygyny, ýeke agyz gürlemäge rowgatynyň galmandygyny aýtdy.
Men şol gürrüňe bozulyp gaty tolgundym, nalaç, mundan beýläk gaýry ýurtlara
gitmek hyýalymy goýbolsun etmegi, kakamyň isleýşi ýaly, öý-ojak bolmagy
ýüregime düwdüm. Arman, birnäçe gün geçensoň, bar zat «şertim şahyma» diýleni
boldy. Gepiň tümmek ýeri, şondan birnäçe hepde geçensoň, kakam indi etegimden
aslyşmaz ýaly, «ondan gaça durmaly» diýen netijä geldim. Emma indi ilkibaşdaky
ýaly dyzmaçlyk etmeli däldigime düşündim, onçakly alňasamadym. Bir gün keýpi
kökräkdir öýden gezegim ejemi bir gyra çekdim-de, oňa älem-jahana keşt etmegi
küýümden çykaryp bilmeýändigimi, şol zerarly haýsy bir işiň başyny tutsam hem,
soňuna çenli sabyr-takatymyň ýetmejekdigini hem-de iň gowusy öz razylygy bilen
kakamyň meni goýbermegini, ýogsam başymy alyp gitjekdigimi aýtdym. Men
4
özümiň on sekiz ýaşandygymy, bu ýaşdan soň, kesp-kär öwrenmegiň, aklawçynyň
kätibi bolmagyň örän giçdigini hem düşündirdim. Hatda bardy-geldi kätip
bolaýanymda-da öz hojaýynyma uzak hezil bermejekdigimiň köre-hasadygyny
hetjikläp, synag möhleti gutarmanka, ondan gaçyp, deňze gitjekimi, ejemden ýekeje
gezeklik deňiz syýahatyna goýbermäge kakamy yryp bermegini soradym, eger
syýahaty halamasam, öýe dolanyp gelemsoň, gaýdyp gitmejekdigimi aýtdym.
Gelemsoň syýahata gideren wagtymyň iki esse edip öwezini doljakdygyma äht etdim.
Bu sözlerime ejem ör-gökden geldi, bu barada kakam bilen gürleşmegiň netije
bermejegini, maňa nämäniň peýdaly boljakdygyny kakamyň özüniň örän gowy
bilýändigini, razylyk bermejegini aýtdy. Onsoňam kakamyň munça öwütlerinden,
sypaýy, mähirli sözlerinden soň, meniň henizem niýetimiň üýtgemändigine ejem gaty
geň galdy. Eger öz aýagymdan palta urmak isleýän bolsam, onda dagy alaç
ýokdugyny, heläk bolup gitmegime razy däldigini, meniň hiç wagt «kakam garşy
hem bolsa, ejemi-hä göwnedipdim» diýmäge hakymyň bolmajagyny aýtdy.
Meniň üçin kakamdan towakga etmegi boýun almadyk hem bolsa, ejemiň biziň
aramyzda bolan gürrüňi soň gylyny gymyldatman oňa aýdyp berendigini bildim.
Örän erbet ynjalykdan gaçan kakam uludan demini alypdyr-da, oňa: «Bu oglanjyk
öýde galan bolsa, bagtly bolup bilerdi, emma alys ýurtlara gitse welin, ol şu dünýäde
dogup-dörän iň bir biçäre mahluga öwrüler. Men muňa öz razylygymy berip biljek
däl» diýipdir.
Şol wakadan soň bir ýyl hem geçip-geçmänkä, erkinlige çykdym. Şoňa çenli bellikülli bir hünäriň başyny tutmak baradaky ähli tekliplere hötjetlik bilen gulak asman
gezdim, gol bulap çagyryp duran, gije-gündiz arzuw edýän ýaşaýşyma çyr-çytyr
garşy durýandyklary üçin kakamdanam, ejemdenem öýke edýärdim. Ýöne bir gün
Hall şäherine keýpine gezelenje gidemde, gaçmak baradaky pikiriň hyýalymda-da
ýok mahaly, kakasynyň gämisi bilen Londona ugrajak bolup duran bir dostum meni
özi bilen bile gitmäge yrmaga başlady. Ýol üçin üçin kör-köpügimiň
çykmajakdygyny aýdyp, deňizçileriň tüýs hoşuna gelýän gowşak damarymdan tutdy.
Ine, onsoň, kakamdanam, ejemdenem soraşman, hatda olara ýekeje agyz habar hem
ibermän, «dura-bara özleri eşidişerler» diýäge-de, ne-hä kakamyň ak patasyny alyp,
ne-de maşgalamyz bolup Biribardan medet diläp, başyma düşjek ýagdaýlara-da,
olaryň netijelerine-de pitiwa etmän, Taňry şaýatdyr, şol bisähet gün, ýagny 1651-nji
ýylyň 1-nji sentýabr güni Londona tarap barýan gämä aýak basdym. Göwnüme
bolmasa, hiç bir ýaş başdan geçirijiniň başyndan düşen hupbatlar meniňki ýaly şeýle
çalt gelen däldir hem şeýle uzaga-da çekmedik bolsa gerek. Gämimiz Hall
derýasynyň Humberde deňze guýýan ýerinden çykan badyna, ýel öwsüp, deňiz
eýmenç möwç urup başlady. Şol wagta deňiç deňze çykyp görmämsoň, halym harap
bolup, ýüregime aralaşan gorky diýip-aýdar ýaly bolmady. Men telek iş edendigim,
kakamyň öýüni nähak taşlap gaýdandygym hem-de öz perzentlik borjumy ýerine
salmandygym sebäpli Perwerdigäriň adalatynyň başymdan inendigi barada çynlakaý
oýlanyp ugradym. Enem-atamyň ähli öwüt-nesihatlary, kakamyň gözünden syrygan
ýaş, ejemiň özelenişi gaýtadan ýadyma düşdi. Heniz kütelişmedik wyždanym bolsa
5
maslahatlary äsgermezçilik edendigim, Biribaryň we kakamyň öňündäki öz borjumy
bozandygym üçin maňa gyjalat baryny berýärdi.
Şol aralykda tupan güýjedi, deňizde bolsa mähnet tolkunlar çarp urýardy, şeýle hem
bolsa bu harasat şol wagta çenli, hatda şondan birnäçe gün geçensoň görenlerime
düýbünden meňzemeýärdi. Henize-bu güne çenli munuň ýaly zada duşmadyk ýaşajyk
deňizçini haýykdyrmak üçin bu harasat ýeterlikdi. Üstümize sürnüp gelýän her tolkun
bizi ýuwdaýjak ýalydy. Gämi her sapar, tolkunyň aşagynda galyp, şu gezek deňziň
läbigine batarly görnende «indi deňziň ýüzüne çykyp bilmeris» diýip pikir etdim.
Gorkudan ýaňa ýüregim agzyma gelip, öz ýanymdan, eger şu syýahatymda Hudaý
meni ýalkap, janymy halas etse, sag-aman aýagymy gaýtadan gury ýere basyp
bilsem, göni kakamyň öýüne ýelk ýasap, galan ömrümde dagy-duwara gämä
münmejekdigime, kakamyň diýeninden çykmajakdygyma, hiç haçan janymy şunuň
ýaly howpa sezewar etmejekdigime ýetişibildigimden ant içýärdim. Kakamyň
ortagürp ýaşaýyş baradaky aýdanlaryna indi düşünip ugradym. Ol nähili asuda,
arkaýyn ömür sürüpdir, hiç haçan apy-tupanda, gämide gorkusyndan Biribary
çagyryp oturmandyr, hatda kenardaka-da kynçylyklardan sowlup geçip ýaşapdyr.
Onuň nähili dogry ýaşandygyna gözümi ýetirip, indi men öýünden tazygyp gaçan,
soňam puşmana gelip yzyna dolanmagy, kakamyň ýanyna, öýe gaýdyp barmagy
ýüregime düwdüm.
Bu pähim-parasatly pikirlerim apy-tupan sowulýança, hatda sowlandan soň hem epesli salym dowam etdi; ýöne ertesi gün ýel ýatyp, deňiz köşeşensoň, men onuň bilen
biraz öwrenişip başladym. Barybir, uzakly gün keýipsiz boldum, meniň deňiz tutmam
hem o diýen aýrylmandy. Ýöne gijöýlänler howa açylyp, şemal birneme kiparlady,
asuda, ajaýyp agşam çagy düşdi. Gün kir-kimirsiz asmanyň astynda ýaşyp gitdi we
ertesi säher bilen lowurdap dogdy. Şemal edaja öwüsýärdi, hatda öwüsmeýär diýen
ýalydy, endigan, çalaja tolkun atyp ýatan deňziň üstüne güneş şöhlesini saçyp durdy,
men henize çenli beýle haýran galdyryjy görnüşe tomaşa edip görmändim.
Gije mazalyja ukymy alypdym, deňiz tutmasy bolsa zym-zyýat bolupdy. Meniň örän
şähdim açykdy, geň galmak bilen deňzi synlaýardym. Ol dek düýn-ä uly gopgun
turzup güwwüldeýärdi, bu günem ýuwaşap, göwnüňe ganat bagladýardy. Şol pursat
hamana bu duýgularymdan dändirmek üçin diýen ýaly, meni gaýtmaga yran dostum
ýanyma geldi-de, egnime kakyp şeýle diýdi: «Ýeri, Bob, düýnki harasatdan soň,
özüňi nähili duýýaň? Gorkmadyk bolsaň aýdanyňy bereýin. Düýn gije sähelçe şemal
turdy diýip gorkduň gerek?» «Sähelçe diýýäňmi? Elhenç tupan turdy ahyryn».
«Tupan!? Samsyk bolma! — diýip, ol jogap berdi. — Sen, näme, şoňa-da tupan
diýýäňmi? Onyň dagy nämejikmişin, gowy gämide, birem giň deňizde bolan
bolsadyk, beýle-beýle ýeljagazlara barmysyňam diýmezdik. Sen entekler deňiz
görmedik deňizçi-dä, Bob. Gel, hany, birje bulgur punş jyňkydaly, barysy ýadyňdan
çykar gider. Seretsene, şu wagt howa neneňsi ajap!» Öz hekaýatymyň şu gaýgyly
bölegini gysgaldyp aýdanymda, şondan soň biz adaty deňizçileriň bolşy ýaly
boluberdik. Punş taýýar boldy, menem birnemejik içip, kellämi sämetdim. Şol gijeki
şagal mesligi bilen men bar tobalarymy, öz eden etmişim baradaky ähli oýpikirlerimi, geljegim hakdaky çözgütlerimi başymdan aýlap urdum. Gepiň keltesi, şol
6
apy-tupandan soň deňiz ýüzüniň endigan bolşy, imi-salalygyň aralaşyşy ýaly, meniň
galagoply pikirlerim aýrylyp gitdi, deňziň tolkunlary ýuwdar diýen gorkudyr
wehimlerim ýadymdan çykdy, öňki eden arzuwlarym yzyna dolanyp geldi, howphatar wagtynda eden ähli ähdi-peýmanlarymy-da bütinleý kellämden çykardym.
Dogrusy, arasynda akylyma aýlanjak hem boldum, çynlakaý pikirler aram-aram
aňyma dolanyp geljek boldy. Ýöne men olary kowýardym, has takygy özüm olardan,
hamana diýersiň, ýuwhadan gaçan dek gaçýardym, aňymy serhoşlyga, şagalaňa berip,
özümçe atlandyryşym ýaly, şol tutgaýlary gaýdyp gelmez ýaly edýärdim.
Wyždanyndan ymykly dynmagyň ugruna çykan islendik ýaş ýigdiň arzuw edişi ýaly,
men bäş-alty günüň içinde öz wyždanymy doly suratda ýeňlişe sezewar etdim. Emma
men ýene-de bir synagdan geçmeli boldum. Şunuň ýaly ýagdaýlarda hemişe bolşy
ýaly, Biribar maňa bahana edere ýer goýmaýardy, çünki eger-de men bu synagy
ylahy hemaýat hökmünde kabul etmesem, onda indiki synagyň aramyzdaky iň
barypýatan näkesiň-de howuny basyp, ony aman dilemegä mejbur etjekdigi indi
ikuçsuzdy.
Deňze çykanymyza altylanjy gün diýlende, biz Ýarmut reýdine baryp ýetdik. Howa
parahat hem bolsa, gämi garşydan ösýän şemaly böwsüp ýüzmeli bolansoň, biz örän
az ýol geçipdik. Ýarmutda labyr taşlap, ýedi-sekiz günläp saklanmaly bolduk, gabatgarşydan, ýagny günorta-günbatar tarapdan bolsa üznüksiz ýel ösýärdi. Şol wagtyň
dowamynda reýde Nýukasl şäherinden örän köp gämi geldi, sebäbi Ýarmut reýdi
gämileriň Temza derýasyna ugurdaş ýel öwüsýänçä gelip düşleýän umumy duralga
ýeri bolup hyzmat edýär eken.
Şeýle-de bolsa, biz ol ýerde uzak wagtlap durman, daşgynyň bady bilen derýa ýüzüp
girmegi hyýal edip ýörkäk, birden diýseň sowuk, güýçli ýel turdy, dört-bäş günden ol
has-da beterine tutdy. Emma Ýarmut reýdi edil gawan ýaly gowy hasap edilýärdi,
labyrymyz oňatdy, labyr urganlary bolsa juda mäkämdi; onsoň biziň adamlarymyz
hiç hili howatyrlanman, sähelçe howpy hasabam etmediler. Olar deňizçileriň edähedi
boýunça öz boş wagtlaryny dynç alyp, şatlyk-şagalaňda geçirdiler. Ýöne sekizilenji
gün irden ýel ýaňadan güýjäp ugrady, gämimiz mümkin boldugyça howpsuz durar
ýaly, bogaldagyň uzaldylan böleklerini aýryp, bar zady pugta temmälemek üçin ýerliýerden gara-başagaý bolup işledik. Günortanlar deňziň äpet gomlary beýgelip
başlady, tolkunlar ala-güwwüldi bolup, gäminiň burun tarapyna zarp bilen gelip
urulýardy, bortdan bolsa telim gezek suw agyp geçipdi, birki gezek dagyn labyryň
urgany şarpa üzülendirem öýtdük. Şondan soň kapitan «ýene-de bir labyry suwa
oklaň» diýip, buýruk berdi. Indi biz gämini iki sany labyr bilen saklajak bolýardyk,
soňuna çenli dartylan tanaplar, üzülmäň öň ýanyndadylar.
Şol wagt birden juda gazaply harasat gopdy, indi hatda tejribeli deňizçileriň ýüzündede gorky, aljyraňňylyk alamaty görnüp başlady. Gämini aman saklamak üçin
hüşgärlik bilen işläp ýören-de bolsa, öz kaýutasyna bir girip, bir çykyp, zowzullaýan
kapitanyň ýuwaşja ses bilen: «Eý, Biribar, özüň bize rehim edeweri, ýogsam,
barymyz heläk bolarys! Barymyzyň tepbedimiz okalar!» diýip, samyrdap ýöreni
birnäçe gezek gulagyma ildi. Başlangyçdaky şol gopgun-zenzele halys aňkamy
aşyransoň, men basgançagyň aşagyndaky kaýutamda gymyldaman ýatyrdym, halym
7
diýseň teňdi. Mese-mälim üstüni basalap, aňymdan kowjak bolan öňki tobama
dolanyp gelmek maňa agyr degýärdi. Ölümiň elhençligi sowlup gidendir, bu
harasadam bolaýsa öňküçeräk bolar öýdýärdim. Ýöne ýaňky aýdyşym ýaly,
kapitanyň hut özi duşumdan geçip barýarka, barymyzyň heläk boljakdygymyzy
aýdanda welin, gorkymdan ýaňa tas ýüregim ýarylara geldi. Men kaýutamdan
çykdym-da, daş-töwerege esewan etdim. Munuň ýaly eýmenç görnüşi heniz
ömrümde görmändim. Deňiz tolkunlary edil dag ýaly bolup beýgelýärdi-de, her üçdört minutdan üstümüzden güwläp gaýdýardy. Özümi dürsäp, göz aýlanymda dumlyduşda diňe aljyraňňylygyň höküm sürýändigini gördüm. Golaýymyzda labyrda duran
agyr ýükli iki sany gäminiň ýüküni azaltjak bolup, olaryň bogaldaklaryny paltalap
ýykdylar. Adamlarymyz ýarym mil çemesi aňyrda duran bir gäminiň gark bolup
barýandygyny görüp gygyryşdylar. Labyryndan gopan ýene-de iki sany gämi bolsa
reýdden çykdy-da açyk deňze tarap ýeliň ugruna gitdi, olaryň ýekeje bogaldagy hem
ýokdy. Ýeňil gämileriň ýagdaýy beýlekilere garanyňda has gowudy, deňiz olary
onçakly kösäp duranokdy, emma olaryňam iki-üç sanysy diňe şprint ýelkenini
pasyrdadyp, duşumyzdan dazlap geçäge-de, deňizde gözden gaýyp boldy.
Iňrik garalyp başlanda şturman bilen bosman fok-bogaldagy kesmäge rugsat aljak
bolup, kapitana ýalbaryp ugradylar. Kapitan oňa düýbünden göwnärli däldi, ýöne
bosman eger şeýtmeseler, gäminiň gark boljakdygyny aýdyp, tersine tutup duransoň,
ahyry ol boýun boldy. Fok-bogaldak çapylyp aýryldy welin, grot-bogaldak hem
ikibaka yraň atyp, gämini irginsiz çaýkap başlady, onsoň ony hem kesip aýyrdyk-da,
palubany tep-tekiz edip goýduk.
Ýaňy-ýakyndaky sähelçe harasatdan hem şonça gorkup oturan halyma, heniz ibaly
deňiz görmedik men pahyryň şu iki aralykda nähili duýgulary başdan geçirendigimi
özüňiz biliberiň. Emma welin aradan şunça wagt geçensoň şol wagt özüm barada
eden pikirlerimi beýan etsem, onda men başdaky düşünjelerim, soňra bolsa olary
taşlap, ilkibada pugta ynanan al-kakmyş etsem-petsemlerim hakda oýlanyp, ajaldan
on esse beter şolardan gorkdum. Apy-tupanyň elhençlikleriniň üstesine, şol pikirler
meni söz bilen beýan edip bolmajak çykgynsyz ünjä goýdy. Ýöne iň erbedi entek
öňdedi. Harasat şeýle bir güýçli möwç urýardy welin, özleriniň hem boýun
almaklaryna görä, deňizçiler henize çenli beýle zada duş gelmändirler. Biziň gämimiz
güýçlüdi, ýöne ýüküniň agyrlygyndan ýaňa, deňziň içinde o ýana — bu ýana yraň
atyp gyşarýardy, şonuň üçinem palubadakylar häli-şindi «gämi gark bolýar» diýşip,
ala-gykylyk boluşýardylar. Ol, bir tarapdan, meniň bähbidime boldy, sebäbi men
özüm soraýançam, «gark bolmak» diýip, olaryň nämäni göz öňünde tutýandyklaryny
aňşyrmandyryn. Ýöne, tupan kükräp, has-da bolmajysy bolan mahaly, kän bir duş
gelmeýän ahwalat boldy — kapitan, bosman we ýene käbirleri hemmelerden beter
galpyldaşyp, doga okaýardylar we islendik pursatda gäminiň deňziň düýbüne çümüp
gitmegine garaşýardylar. Öňki haý-haýlarymyz azlyk edýän ýaly, ýarygije bolanda,
oňa-muňa esewan etmek üçin trýuma giren deňizçileriň biri gygyryp, gäminiň
böwrüniň deşilendigini habar berdi, ýene biri bolsa, trýumdaky suwuň eýýäm dört
futa ýetendigini aýtdy. Onsoň «hemmeler soruja tarap» diýlen buýruk berildi. Bu sözi
eşidemde ýüregimiň urmasy togtan ýaly boldy, oturan ýerimden kaýutanyň içine çiň-
8
arkan gürpüldäp gaýtdym. Bolsa-da, deňizçiler meni ýerimden galdyryp, öň derde
ýaramadyk hem bolsam, indi edil beýlekiler ýaly işläp biljekdigimi aýtdylar, onsoň
men derrew sorujynyň ýanyna haýdap baraga-da, hyjuw bilen işläp başladym. Şol
wagt kömür çekýän birnäçe ýeňil gämi harasada döz getirip bilmän, labyryny
galdyrdy-da, açyk deňze çykmaga mejbur boldy, bize golaýlaberen pursady kapitan
olary gördi-de, kyn ýagdaýdadygymyzy habar bermek üçin, top atmagy buýruk berdi.
Men olaryň näme etmekçi bolýandyklaryna düşünmän, gämi omurlandyr, ýa-da
nähilidir bir bolmasy iş bolandyr öýtdüm. Garaz, gorkyma essim aýylyp ýykyldym.
Her kim öz janyny halas etmegiň aladasy bilen ber-başagaý bolşup ýörensoň, men hiç
kimiň azaryna-da däldim, maňa näme bolany bilen gyzyklanýan hem ýokdy. Başga
bir deňizçi bolsa, eýýäm ölendirin öýtdümi-nämemi, sorujynyň başyna geçdi-de,
meni aýagy bilen bir gapdala itekläp goýberdi. Huşuma gelip, aýňalýançam ep-esli
wagt geçen eken.
Biz işlemägi dowam etdirýärdik, ýöne trýumdaky suw barha ýokary galýardy.
Gäminiň gark boljagy görnüp durdy, tupan az-kem böwşeňleşip ugran hem bolsa,
barybir haýsydyr bir gawana baryp girýänçäk, gäminiň suwuň ýüzünde saklanyp
biljegi gümanady, şonuň üçinem kapitan kömek çagyryp, yzyny üzmän top
atdyrýardy. Ahyrsoňy, öňýanymyzda duran ýeňil gämi bize kömek etmek üçin bir
gaýyk ibermäge töwekgellik etdi. Gaýyk uly howp astynda bize ýakynlaşdy, ýöne nehä biz gaýyga münüp bilýärdik, ne-de gaýyk gäminiň alkymynda saklanyp bilýärdi.
Gaýykdakylar bolsa biziň janymyzy halas etmek üçin özlerini howp astyna salyp, bar
güýçleri bilen kürekleýärdiler, biziň adamlarymyz gäminiň yzky böleginden olara
tarap ujy galtgaly tanap okladylar-da, ony ep-esli goýberdiler. Kürekçiler uly görgä
galyp, ahyrsoňy tanapyň ujundan tutdular, bizem gaýygy gäminiň yzky bölegine
bakan çekäge-de, barymyz oňa mündük. Hemmämiz gaýyga münenimizden soň, indi
olaryň gämisine baryp oturasy iş ýok, barymyz gaýygy şemalyň ugruna kürekläp,
«onuň ümzügini diňe kenara tarap saklamaly» diýen ylalaşyga geldik. Kapitanymyz
kürekçilere «Eger gaýyk kenara urlup, döwläýse, onda kapitanyňyza muzduny
tölärin» diýip söz berdi. Şeýlelikde, gaýygy käte kürekläp, käte şemalyň ugruna
goýberip, biz demirgazyga, Winterton-Ness tarapa, kenara gyýalap ýüzüp gitdik.
Gämiden düşenimizden soň çärýek sagat hem geçmänkä, onuň suwa çümüp gidenini
görüp galdyk. Şonda deňizde gäminiň «gark bolmagynyň» nämedigine ilkinji gezek
düşünip galdym. Deňizçiler gäminiň gark bolýandygyny görüp gygyryşan wagtlary
şol tarapa seretmäge bognum ysmady, sebäbi, gaýyga özümi oklanym bäri, ýa-da, has
dogrusy, olar meni gaýyga çekip mündürenleri bäri gorkudanmy, «başymdan ýene
nämeler injekkä» diýen howatyrdanmy, garaz, men gymyldamaga ýaraman, süýnüp
ýatyrdym.
Kürekçiler gaýygy kenara ýakynlatjak bolup, haýdap kürekleýärkäler, biz diňe öz
gaýygymyzyň tolkunlaryň gerşine münen wagty, gury ýeri görüp bilýärdik. Garabaşymyza gaý bolşup barşymyza, kenara golaýlan wagtymyz bize kömek etmek üçin
kenarýakada hümerlenişip gaýmalaşýan uly mähellä gözümiz düşdi, ýöne biz örän
haýal ýol öndürýärdik. Kenaryň günbatarlygyna Kromere tarap öwrülip gidýän,
şonuň üçinem harasadyň has gowşak duýulýan ýeri bolan Winterton maýagynyň
9
deňinden geçip, zordan gury ýere baryp ýetdik. Biz uly kynçylyk çekip, ýöne her
niçik-de bolsa, barymyz başy bitin kenara çykdyk. Ýarmuta barýançak pyýadalap
ýöredik. Ol ýerde bizi görgüli biçäreler hökmünde uly myhmansöýerlik bilen garşy
aldylar, şäheriň magistratlary bizi ýyly jaýlara ýerleşdirdiler, hususy söwdagärlerdir
gämi hojaýynlary bolsa, dem-dynç alanymyzdan soňra, Londona ýa-da Hall şäherine
dolanyp barmagymyza ýeterlik harajat berdiler.
Haýp, käşgä şonda Hall şäherine, öýüme dolanyp barmak kelläme gelen bolsa,
bagtyýarlykda ýaşardym. Hatda, münüp giden gämimiň Ýarmut reýdinde gark
bolandygyny, ýöne şondan köp wagt geçensoň, meniň sag-aman galandygymy eşiden
mahaly, kakam, edil Isa pygamberiň hekaýatynda bolşy ýaly, begenjine semiz gölede soýardy.
Emma şum täleýim indi öňüni alyp bolmajak hötjetlik bilen maňa albaý bulaýardy.
Şeýle-de bolsa «öýüňe dolan» diýip, akyl-paýhasym, wyždanymyň sesi ençeme
gezek mese-mälim töwella baryny etse-de, barybir beýle etmäge gurbatym çatmady.
Muňa näme diýip, näme aýtjagymy-da bilemok. Öňümizde keserip durandygyny
görsegem, bizi göz-görtele öz heläkçiligimize bakan öz aýagymyz bilen alňasamaga
mejbur edýän hökmirowan ýazgydyň gizlin eradasynyň bardygyny hem ýaňzydyp
oturmakçy däl. Gürrüňsiz, gaçyp sypmagyma maý bermeýän keç ykbalymyň meni
pähimli delilleriň, iň pynhan pikirlerimiň subutnamalarynyň hem-de ilkinji
synanyşygymda başyma düşen şunuň ýaly aç-açan iki sany duýduryşyň tersine
gitmäge mejbur eden bolmagy hem ahmal.
Maňa ilkibaşda meçew beren dostum — gäminiň eýesiniň oglunyň indi mendenem
beter bady gaçypdyr. Herimizi şäheriň bir ýerine ýerleşdirensoňlar, biz iküç günden
bir gezek gabatlaşyp bilýärdik. Ýarmutda ilkinji gezek oňa duş gelenimde, onuň
hörpüniň üýtgändigini aňdym. Dostum gamgyn garap, çala başyny ýaýkady-da, halýagdaýymy sorady. Ol kakasyna meniň kimdigimi aýdyp, bu syýahata ýöne bir synag
hökmünde gatnaşandygym, geljekde bolsa dünýä aýlanyp çykjak bolýandygym
barada gürrüň berdi. Şonda onuň kakasy maňa ýüzlenip, çynlakaý, nebsagyryjy
äheňde: «Ýaş ýigit, galan ömrüňe deňze çykyjy bolaýmagyn; başymyzdan inen bu
külpetiň deňizde ýüzmeli däldigiňi aç-açan duýdurýan şübhesiz alamatdygyna
düşün» diýdi.
— Näme üçin, ser? — diýdim. Soňam: — Eýsem indi sizem deňze çykmarsyňyzmy?
— diýip närazy äheňde sözümiň üstüni ýetirdim.
— Ol men başga mesele — diýip, ol jogap berdi: — Bu meň kärim, diýmek
borjumam. Emma sen bu syýahata synag üçin çykypsyň, eger-de bir depen ýeriňe
depip dursaň, onda tama edýän zadyň üçin Biribaryň nähili şelpeli şapbat
dadyrjakdygyny öz gözüň bilen gördüň. Ýunus pygamber Farsisiň gämisine
münendäki ýaly, belkem, bu zatlaryň barysy sen sebäpli başymyzdan inendir. Haýyş
edýän — diýip sözüne dyngy berdi. Soňam gözümiň içine göni garap: — Sen kim
bolarsyň, näme üçin deňizde ýüzmäge çykdyň? — diýip sorady.
Onsoň men oňa özüm barada az-owlak gürrüň berdim. Sözümi gutarypgutarmankam, ol gazap bilen al-petimden aldy:
10
— Wah, bu petigara yşarat gämime aýak basar ýaly, meniň näme ýazygym bardyka?
— diýip, ol nalady.
— Müň funt berselerem, galan ömrüme eger-eger seň bilen bir gämä aýagymam
sekmerin.
Elbetde, ol öz çeken ýitgisine gynanjyna hem gaharyna ýüreginde ýok zady
gürleýärdi, bu bolşuna ol has öte geçibem biljekdi. Hernä, ol soňundan çynlakaý
äheňde gürledi, kakamyň ýanyna dolanyp barmaga boýun etjek boldy, Allanyň
betbagtçylyk indermeginden gaça durmagymy, bu bolan zatlardaky ylahy hikmetiň
manysyna düşünmegimi ündedi.
— Onsoňam, ýaş ýigit! — diýip, ol sözüni soňlady. — Maňa ynanaý, eger öýüňe
dolanyp barmasaň, onda nirä gitseň gidiber, tä kakaň aýdan sözleri hakykata
öwrülýänçä, görjegiň şumluk bilen betbagtçylyk bolar.
Buýtar-suýtar edip oturamsoň, biz basym hoşlaşmak bilen bolduk, şondan soň men
ony gaýdyp görmedim, nirä gidendigini hem bilip bilmedim. Jübimdäki pulum o
diýen köp bolmansoň, gury ýer bilen Londona tarap ýola düşdim. Ýolda gidip
barýarkam, «Londona baryp ýetemsoň men haýsy ykbaly saýlamaly, öýmüze
gitmelimi ýa-da deňze» diýen pikire gümra bolup, kän kelle döwdüm.
Öýe gaýdyp barmak hakda aýtsam, kelläme gelen iň ýagşy niýetlere utanjym böwet
boldy, birdenkä bar goňşularymyň üstümden güljekdikleri, diňe bir ejem bilen
kakama däl, eýsem, il-güne nädip görünjekdigim göz öňüme geldi durdy. Şondan bäri
men adam oglunyň, hususan-da, ýaşlaryň şuňa meňzeş ýagdaýlarda ugur alýan
pähim-paýhaslaryna bolan garaýyşlarynyň neneňsi ýerliksiz, ugur-utgasyz
bolýandygyna köp gezek göz ýetirdim, ýagny, adamlar günä iş etmekden däl-de, toba
etmekden utanýarlar. Tüýs akmaklyk! Eden etmişlerinden däl-de, puşman etmekden
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Robinzon Kruzo - Turkmen - 02
  • Parts
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 01
    Total number of words is 3717
    Total number of unique words is 2162
    30.8 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    49.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 02
    Total number of words is 3787
    Total number of unique words is 2147
    29.5 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 03
    Total number of words is 3740
    Total number of unique words is 2209
    29.0 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 04
    Total number of words is 3845
    Total number of unique words is 2093
    27.6 of words are in the 2000 most common words
    39.3 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 05
    Total number of words is 3896
    Total number of unique words is 2138
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.3 of words are in the 5000 most common words
    48.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 06
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2143
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 07
    Total number of words is 3867
    Total number of unique words is 2126
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    42.5 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 08
    Total number of words is 3876
    Total number of unique words is 2119
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.3 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 09
    Total number of words is 3884
    Total number of unique words is 2182
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    47.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 10
    Total number of words is 3885
    Total number of unique words is 2145
    27.8 of words are in the 2000 most common words
    40.4 of words are in the 5000 most common words
    47.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 11
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2126
    28.3 of words are in the 2000 most common words
    39.7 of words are in the 5000 most common words
    46.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 12
    Total number of words is 3828
    Total number of unique words is 2246
    27.2 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 13
    Total number of words is 3785
    Total number of unique words is 2229
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    41.4 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 14
    Total number of words is 3726
    Total number of unique words is 2236
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    39.6 of words are in the 5000 most common words
    47.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 15
    Total number of words is 3841
    Total number of unique words is 2129
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 16
    Total number of words is 3837
    Total number of unique words is 2101
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    44.3 of words are in the 5000 most common words
    52.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 17
    Total number of words is 3913
    Total number of unique words is 2014
    30.4 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 18
    Total number of words is 3814
    Total number of unique words is 1970
    31.1 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 19
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2126
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.3 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 20
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1919
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 21
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2034
    30.1 of words are in the 2000 most common words
    43.0 of words are in the 5000 most common words
    50.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 22
    Total number of words is 3861
    Total number of unique words is 2122
    30.9 of words are in the 2000 most common words
    44.1 of words are in the 5000 most common words
    52.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 23
    Total number of words is 3744
    Total number of unique words is 2202
    31.5 of words are in the 2000 most common words
    44.9 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 24
    Total number of words is 3776
    Total number of unique words is 2193
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    43.1 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 25
    Total number of words is 3770
    Total number of unique words is 2140
    29.2 of words are in the 2000 most common words
    41.8 of words are in the 5000 most common words
    49.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 26
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 2221
    28.9 of words are in the 2000 most common words
    40.9 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 27
    Total number of words is 3870
    Total number of unique words is 2037
    28.0 of words are in the 2000 most common words
    40.6 of words are in the 5000 most common words
    48.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 28
    Total number of words is 3873
    Total number of unique words is 2095
    28.2 of words are in the 2000 most common words
    42.1 of words are in the 5000 most common words
    48.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 29
    Total number of words is 3887
    Total number of unique words is 2144
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.6 of words are in the 5000 most common words
    49.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 30
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 2149
    28.1 of words are in the 2000 most common words
    41.0 of words are in the 5000 most common words
    48.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 31
    Total number of words is 3882
    Total number of unique words is 2207
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    47.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 32
    Total number of words is 3912
    Total number of unique words is 2159
    27.0 of words are in the 2000 most common words
    39.9 of words are in the 5000 most common words
    46.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 33
    Total number of words is 3784
    Total number of unique words is 2187
    28.5 of words are in the 2000 most common words
    39.8 of words are in the 5000 most common words
    46.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 34
    Total number of words is 3789
    Total number of unique words is 2253
    27.5 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 35
    Total number of words is 3768
    Total number of unique words is 2240
    27.9 of words are in the 2000 most common words
    40.8 of words are in the 5000 most common words
    47.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 36
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 2228
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    48.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 37
    Total number of words is 3829
    Total number of unique words is 2137
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    44.0 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 38
    Total number of words is 3790
    Total number of unique words is 2128
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 39
    Total number of words is 3797
    Total number of unique words is 1957
    31.6 of words are in the 2000 most common words
    45.2 of words are in the 5000 most common words
    52.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 40
    Total number of words is 3888
    Total number of unique words is 1929
    30.6 of words are in the 2000 most common words
    44.7 of words are in the 5000 most common words
    51.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 41
    Total number of words is 3779
    Total number of unique words is 2109
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    43.8 of words are in the 5000 most common words
    51.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 42
    Total number of words is 3715
    Total number of unique words is 2011
    29.6 of words are in the 2000 most common words
    43.4 of words are in the 5000 most common words
    50.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 43
    Total number of words is 3714
    Total number of unique words is 1975
    30.7 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    51.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 44
    Total number of words is 3754
    Total number of unique words is 2033
    30.0 of words are in the 2000 most common words
    42.3 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 45
    Total number of words is 3892
    Total number of unique words is 2069
    33.0 of words are in the 2000 most common words
    46.3 of words are in the 5000 most common words
    54.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Robinzon Kruzo - Turkmen - 46
    Total number of words is 40
    Total number of unique words is 40
    57.5 of words are in the 2000 most common words
    72.5 of words are in the 5000 most common words
    75.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.