Latin

Perman-1989`Türkmenistan - 40

Total number of words is 3614
Total number of unique words is 1903
35.6 of words are in the 2000 most common words
49.4 of words are in the 5000 most common words
55.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
öňunde tutup alyp gitdiler. Öýüni taladylar. Soň bolsa pahyry
atypdyrlar.
Beýle ýagdaý Permanyň öz goňşusy bilen bolmadygam
bolsa, ol bu gürrüňi esassyz aýtmandy. Şeýle hakykat başga bir
ýerde bolupdy. Permanyň bu gürrüňleri ýerbe-ýer getirip
oturyşyna Çary öz ýanyndan geň galýardy. Permanyň bu
sözlerinden soň, ýaşuly:

Eýsem, siz serdaryň adamsy däl-dä onda - diýip, gaty
geň gören ýaly boldy.

Ýok, agam, ýok. Biz öz peýwagtyna gezip ýören adam.
Tejene baryp gaýdypdyk - diýip, Perman jogap berdi.
Permanyň bu sözünden soň ýaşuly ýuwaş-ýuwaş agzyny öz
erkine goýberdi, zeýrenip başlady. Gürrüňini ilki otluçöpüň
ýoklugyndan
başlady.
Onuň
deregine
çakmak
daşyny
ulanýandyklaryny, gow ýasamak üçin köne donlary aşgara
ýatyrýandyklaryny aýtdy. Soň galla ýoklugyndan, mata
ýoklugyndan zeýrendi. Ilatyň açlykdan kösenýändigini aýtdy.
Şol ýok-ýoga urup barşyna:

Ine, geýýänimiz gulaç - diýip, köýnegini görkezdi.
Onsoň gürrüňini dowam etdi. - Inim, Tejen-pejen diýýändirler
welin, ol bikärdir, orsýediň gallasy bolmasa, biz şol gün
açdyrys hem ýalaňaçdyrys. Bu uruş, bu çaknyşyk, bu gan
döküşiklik nämä gerekdi. Patyşa ýykyldy ýykyldy-da, owarra
gitsin patyşa, indi yzyndaky daýhanlaryň päleleriniň biri-birini
gyryp ýörmesi näme? Asyl paýlaşyp bilmeýänleri näme?...
Patyşany ýykanlar ýaňy ilata çörek, galla paýlap başlan
wagtynda biz indi dokluga ýetdik diýip hezil edinipdik. Ine bir
ýerden Oraz serdardyryn diýdi, Hojageldi handyryn diýdi, aý,
garaz, gara geýimdirin, ak geýimdirin diýdi, bir zat tapdylar-da,
ilaty edil açlygyndan gyrdylar. Kemsiz gyrgyna berdiler, inim.
Bularyň gara geýimlerem gursun, ak geýimlerem.
Ýaşuly barha gyzýardy. Ol uzak wagtlap zeýrenjiniň yzyny
tüketmedi. Çaý-nahardan soň, ýatar çeni bolanda, ýaşuly oba
häli-şindi hökümet atlylarynyň aýlanyp durýandyklaryny
aýdyp,
ýarag
hem
başga
zatlaryny
öz
ygtyýaryna
tabşyrmaklaryny sorady. Olary äkidip, özüniň gaty berk ýerde
gizlejekdigini aýtdy.
Perman näme diýjegini bilmän, komissaryň ýüzüne garady.
Ol ýaşula ynanmak gerek diýen yşarat etdi. Şondan soň Perman
razylyk berdi.
Ýaşuly ogly bilen daşary çykyp gitdi. Olar atlary hem
ýaraglary nirededir bir ýerde ýygnap geldiler.
Üç myhman bu gijäniň ukusyny rahatlyk bilen geçirdi.
Ertesi ir bilen turanlarynda öýde myhmanlaryň özünden başga
hiç kim ýokdy.
Olar ýaşulynyň daşarda ogly bilen uly howsala düşüp
nämedir bir zadyň gürrüňini edýändiklerini eşidip, bir şum
habar boldugyny aňladylar. Ýaşuly ogluna nämedir bir zatlary
tabşyryşdyrdy-da, öýe kürsäp girdi. Öýe giren badyna hem:

Zaluwat, obany hökümet atlysy öýin-öýin döküp ýörýär.
Indi näme etsekkäk? - diýip, aljyraňňylyk bilen habar berdi.
Komissaryň görnüşi gaty parahatdy. Ol bu gelen adamynyň
kimdigine-de, onuň häsiýetlerine-de gaty beletdi. “Bu gelen
hökman rotmistr Wolkow bolmaly. Ondan başga adam bolup
bilmez - diýip, ol öz ýanyndan oýlandy. - Ýöne gep munda däl.
Rotmistr Wolkow hiç wagt ýany az adamly çykmaýar. Onuň
ýanynda hemişe azyndan ýüz atlysy bolýar.”
Ikinji tarapdan bolsa, rotmistr Wolkow komissary tanaýardy.
Perman dagynyň tanaýşy ýaly, komissar diýip tanaman, öz
adamlary diýip tanaýardy. Onuň üçin hem rotmistr Pýotry
gören badyna tanajakdy. Bu ýerde bir syr bardygyny aňlajakdy.
Bu bolsa edilmeli işi gijä galdyrjakdy. Şonuň üçinem Pýotr
häzir Wolkowa özüni tanatman sypmagyň pikirini edýärdi.
Perman bilen Çarynyňam, ýaşulynyňam bu zatlardan habary
ýokdy. Nähili-de bolsa, ýaşuly bir az paýhaslandy-da, bu
ýagdaýdan çykalga tapmak üçin öz gelen pikirini aýtdy.
Oturanlar ýaşulynyň bu maslahatyny makul gördüler. Tiz
geýimler çalşyryldy. Şineller duldaky çuwallaryň içine salyndy.
Komissar sütükli guşagy kellesine mäkäm orady. Ýaşuly hasyrhusur töre düşek atdy. Komissar düşege geçdi-de, ýorgany
başyna çekdi. Çary edil ýaşulynyň aýdyşy ýaly, botinkasyny
aýryp, aýagyna çokaý geýdi. Egnine bir köne don geýip, bilini
duşak bilen guşady. Ol başy tahýaça duldaky ýabadan asylgy
derini toýnaklamaga oturdy. Perman bolsa egnindäki şineliniň
deregine bir göwşüllän hywa donuny geýip, iç işikde bir dulda
odunlyk üçin basylyp goýlan üzüm çöpleriniň üstünde oturdy.
On minuta ýetirip-ýetirmän, ýaşuly bu görnüşdäki sahnany
kemsiz düzetdi. Ol iň soňunda Permanyň eline bir uzyn çybyk
bermegi hem unutmady. Ol kemi-kössi galan däl bolsa gerek
diýip, bu görnüşe ýene bir gezek syn salan wagty, Çarynyň deri
toýnaklaşyny görüp, onuň özi hem haýran galdy. Çary sol eli
bilen derini tutup, sag eli bilenem toýnagyň sapyndan ýapyşyp,
sag aýagyna toýnagyň ýüpüni üzeňňi edinip, iki elde bir aýak
bolup, toýnaga şeýle bir agram salýardy welin, göýä on bäş
ýyllap deri işinde bolan ussa ýaly görünýärdi. Ýaşulynyň özi
öýdäki
semawary
daşaryk
çykaryp,
onuň
töwereginde
egnindäki
pogonyny
güýmenjiräp ýördi.
Şol
wagt
rotmistr
Wolkow
ýalpyldadyp, ýanynyň atlylary bilen dabyrdap, derwezeden
girdi. Ol atdan düşen wagty onuň yzyndaky jigitleri hem atdan
düşdüler. Rotmistr gapynyň agzyna dykylyp bardy-da:

E-heý, ýaşuly, öýüňde kim bar? - diýip gygyrdy.

Aga, öz maşgalamdan başga hiç kim ýok - diýip, ýaşuly
birden bir zat ýadyna düşen ýaly sagynjyrady-da, ýene dowam
etdi. - Hawa, hä... Bir soragjyk bilen gelen oglanam bar, ýöne
men heniz şol oglanyň habarynam alamok, aga...
Ýaşuly semawary daşaryk çykarandan soň, içerde galan üç
myhman öz aralarynda bir minutlyk maslahat edip, bilip
bolmaz, jygba-jyga gelip, syryň üsti açylaýsa, diri ele düşmeli
däl diýen pikire gelipdi.
“Özümizem diri galmaly däl, Wolkow hem töweregindäki
atlylary bilen diri galmaly däl” diýdiler.

Rotmistr Wolkow halas ediş komitetiniň başlygy
Hojageldi hanyň sag goludyr. Ol tüýs jellatdyr - diýip,
komissar düşündirdi.
Elbetde, bularyň ýanyndan kagyz ýa-da plan tapylyp syrlary
açyljak gümany ýokdy. Ýöne indi syryň açylmagy üçin diňe
komissaryň ýüzüniň görünmegi ýeterlikdi. Şonuň üçinem
komissar ýorganyň aşagynda ýalaňaç mauzeri bilen bir el
granatyny taýyn edip ýatyrdy. Iş jygba-jyga baran minutynda
rotmistr ýanynyň atlylary bilen, tutuş bu öý-öwzele bilen dyrpytrak bolup asmana uçmalydy. Çary bilen Perman hem biz
seniň öli ýeriňde öli, diri ýeriňde diri diýip, şeýle etmegi makul
gördüler.
Perman
üzüm
çöpleriniň
üstünde
çybygyny
ýere
şarpyldadyp perwaýsyz otyrdy. Çary ýetişibildiginden deri
toýnaklaýardy. Siňe syn eden adam onuň kalbynda az-kem
aljyraňlylygyň bardygyny aňyp biljekdi.
Rotmistr söze salym bermän:

Sen garry köpek, ýalan sözlemegi özüňe edil kesp
edinipsiň, akmak! - diýip, öýe kürsäp urdy. Ýaşuly hem onuň
bilen itnişip öýe girdi. Rotmistriň jigitleriniňem sygany öýe
girdi, galany gapynyň agzyna egrilişip durdy. Gapynyň
agzynda üç-dört sany jigit öýe giren rotmistriň hem
beýlekileriň atyny tutup durdy. Ýaşulynyň aýaly bolsa
howlynyň bir böwründe süplük süpürip, tezek ýygnap otyrdy.
Rotmistr atlysy bilen howla gelip girende, bu garry aýal pahyr
oturan ýerinde göýä doňan ýaly aňk bolup galypdy. Ol
myhmanlarymyzy
tanap
tutaýmabilseýdirler
diýip,
ýetişibildiginden hudaýy-öwlüýäni goýman çagyrýardy, olaryň
ýoluna çörek aýdýardy.
Rotmistr içeri girenden soň, ýorganyň aşagynda ýatan
komissara tarap elini salgady-da:

Ol ýatan kim? - diýip ýaşula hemle urdy.

Ol uly oglum, aga. Birnäçe wagtdan bäri nähoş ýatyr.
Olam kiçi oglum-diýip, aljyraňňa düşen ýaşuly deri toýnaklap
oturan Çaryny görkezdi. Rotmistr:

E-he... - diýip, bir gapdala öwrüldi-de: - Onda bu kim? -
diýip, Permana baka gözüni ümledi.

Bu oba oglanlaryndan, aga. Men munuň habarynam
almaga ýetişmedim diýip aýtdym-a - diýip, ýaşuly çalt-çalt
gürledi.

Akmak goja... - Rotmistr tumşugyny dik ýokary tutup
Permana bakyp hemle urdy. - E-heý, sen kim bolarsyň?

Baýar aga, men bir danhan. Açlygymyz üçin galla sorap
ýörün - diýip, Perman jogap berdi.
Rotmistr Permany ýaňadandan boýdan-başa synlady. Birden
onuň sargyly botinkasyna gözi düşdi. Bir gorkunç zat gören
dek ziňkildäp gaýra çekildi. Ol:

E-he, ine saňa gerek bolsa... - diýip, sesini süýkdürdi: -
Munuň aýagyna geýen botinkasyna serediň. Bolşewikleriň
geýýän botinkasy.
Perman syr bildirmän, parahat otursa-da, rotmistriň bu
sözlerini eşiden Çarynyň depe saçy üýşüp gitdi, gözleriniň
öňünde al-ýaşyl uçgunlar peýda bolup, deri toýnaklamasyny
hem unudyp, aňk bolup galdy. Emma Permanyň botinkasyna
kellesi
gyzan
duşmanlar
onuň bolşundan bihabardylar.
Rotmistr Wolkow:

Sen, it ogly, näletkerde, bu botinkany nireden aldyň? -
diýip, Permanyň üstüne bogazyny ýyrtaýjak bolup gygyrdy.

Aga, siz munuň üçin galajyramaň. - Perman arkaýyn
gürledi. - Men muny Aşgabada baramda päle bazarynda bir
päleçiden satyn aldym.
Aslyna seredeniňde, bu botinka bu ýurdun botinkasy
bolman, iňlis botinkasydy. Aklar bir uruşda basylyp taşlap
gaçanlarynda, şol ýerde bir eşalon sülsatlaryny, geýim, egin-
baş esbaplaryny taşlap gaçypdylar. Ol taşlanan zatlaram
iňlisleriň aklara beren zatlarydy.
Permanyň bu jogabyndan soň rotmistr Wolkow guduz açan
ýaly bolup gygyrdy:

Näme ýalan sözleýärsiň, itiň ogly. Pälede munuň ýaly
botinka näme işlesin. Tur, düş öňüme, it ogly.
Perman göz ýumup-açar salym paýhaslandy-da, işiň ýeke
özi bilen gutarjagyna göz ýetirdi. Ýeňillik bilen dem aldy.

Aga, ol oba oglany. Men ony tanaýaryn - diýip, ýaşuly
rotmistre ýalbaryp başlady.

Goý, akmak ýaşuly - diýdi-de, rotmistr Permana
ýüzlendi. - Hany, düş öňüme, it ogly.
Ýeke özi däl, hatda Çary bilen bile ele düşübem
komissary sag-aman sypdyryp bilse razy bolup oturan Perman
wagty ýitirmän ýerinden turmaga gyssandy. Sebäbi komissar
sypsa, tabşyrylan işiňem bitjekdigine, hatda özleriniňem
boşadylmagynyň ahmaldygyna ol ynanýardy.

Ýaşuly, sen bulara ýalbarma. Goý, bular ellerinden
gelse, meni dograp, gowrup iýsinler-diýip, Perman silkinip
ýernden turdy. Rotmistr Permany öňüne salyp alyp gitdi.
Perman dagy bir topar tussag bolup, bir topar atlynyň öňüne
düşüp, gumak ýol bilen çaňap barýardylar. Howlynyň agzyna
çykyp, olaryň yzyndan syn edip duran ýaşuly:

Gaty gowy ýigitdi welin, guduzlar alyp gitdi - diýip,
hyrçyny dişläp, başyny ýaýkaýardy.
Howp sowulan badyna ýorgandan böküp turan komissar ilki
bilen Çara göwünlik bermek, köşeşdirmek bilen boldy.

Çary, sen dünýäni gaýgy etme - diýdi. - Men ony
Aşgabada baran badyma alyp çykaryn.
Çary Permanyň alnyp gidilmegine çolarak bir ýer bolsa
häzir uly ili bilen gygyryp aglamaga ýaltanjak däldi. Emma
myhman ýerlerinden utanyp saklandy.
Bolsa-da, komissar göwünlik berensoň, ol birneme köşeşdi.
Basym bularam myhman ýeri bilen hoşlaşyp ugramak bilen
boldular.
Emma
öňki
üç
atly
indi
iki
bolup, Permanyň atyny hem goşlaryny alyp gitdiler.
***
Perman on bäş gün aklaryň türmesinde ýatdy. On altynjy
gün daňdana golaý Permany başga-da on-on bäş sany tussagyň
arasyna goşup, Aşgabadyň belli köçeleriniň biri bilen
gaýralygyna sürüp ugradylar. Permanyň bile alnyp barylýan
tussaglarynyň
arasynda
haýsy
milletden
diýseň
bardy.
Tussaglar özleriniň şeýle biwagt nirä baka sürülýändiklerini
ýagşy bilýärdiler. Çünki Zakaspidäki aklar hökümetiniň
başynda oturan polkownik Hojageldi hanyň hem onuň
töweregindäki adamlaryň ganhor jellatlardygy ýeke bu
tussaglara däl, uly ile mälimdi.
Her näme-de bolsa, birlän-ikilän garrylary hasap etmeseň,
tussaglaryň köpüsi özlerini ýitirmändiler. Bu tussaglaryň
arasynda nähilidir bir hyşy-wyşy gürrüň ondan-oňa geçip
başlady. Tussaglaryň töweregine ýaltaklaşmasy hem köpeldi.
Bu agşamky atylmaly adamlary başga kişä ynanman,
rotmistr Wolkowyň hut özi sürüp alyp barýardy. Onuň
ýanyndaky atlylary hem ondan-mundan ýygnalan jalataýlardy,
gandarlardy, köçe ogrularydy. Ýöne şolaryň içinde hem hak iş
üçin göreşýän adamlar bardy. Tussaglaryň arasynda hyşywuşynyň, töwerege garanjaklamagyň köpelmegi hem olary
alyp barýan atlylaryň biri tussaglaryň gulagyna bir zady
pyşyrdap aýdandan soň başlanypdy. Ol gürrüň o tussagdan o
tussaga geçip, hemmesi habardar bolupdy. Rotmistr Wolkow
bolsa bu gürrüňlerden habarsyz hol öňde atynyň üstünde dimdik oturyp barýardy. Beýleki garawullaram hiç zatdan
habarsyzdy.
Tussaglar otly ýolundan geçdiler. Şäheriň gaýra başyna
çykdylar.
Mazarçylygyň
gapdalyny
syryp
ugranlarynda
meýitleriniň ýandaklyk meýdanda seriljekdigine göz ýetirdiler.
Şol wagt birden öňden barýan bir tussagyň essi aýylyp
ýykyldy. Yzyndakylar hem aýak çekdiler. Elbetde, bu
ýykylmak säwlik bilen bolan zat bolman, şertleşilen hereketdi.
Garawullar hem togtadylar.
Rotmistr Wolkow tussaglardan on-ýigrimi- ädim arany
açandan soň, yzynda çybşyldynyň galanyny duýup, atynyň
başyny çekdi. Yzyna baka gygyrdy. Garawullar ony ýagdaýdan
habardar etdiler-de, özleri bar ünsüni essi aýylyp ýykylan
tussaga berdiler. Ol ýykylan adam wagt ýetende garawulyn
boýnuna towsaryn diýip, bir garawuly peýläp, düwdek ýaly
düwlüpdi.
Rotmistr gygyrandan soň söze salym geçmändi. Birden
pesräk köne haýatyň burçy bilen rotmistriň duran ýeriniň
aralygynda bomba ýaryldy. Edil şol pursatda hem rotmistriň
ýeňsesine daýaw serdesse örän ygtyýarly güýç bilen gülçüldäp
degdi. Rotmistr atdan agdaryldy. Şol pursatda haýatyň
düýbünden bir topar gara salgym atyp öňe eňdi. Birki-üç gezek
tüpeň sesi eşidildi.
Bu duýdansyz ýagdaý garawullary aljyratdy. Olar atyşyp
durmaga-da ýetişmediler. Diňe üç sapar tüpeň atyldy. Baş-başada, jan-janalyk başlandy.
Garawullaryň birnäçesi tüpeňini aldyryp, bir iki ýarymy
tüpeňli yzlaryna şähere baka ökje göterdiler. Bir-iki ýarym
akmak garawullaryň bolsa “gapdaldaky mazarçylykdan ölüler
çozandyr” diýip zähresi ýarylypdy.
Bu
aljyraňlylykdan
peýdalanyp,
tussaglar
hem
öz
ugurlaryna gaçdylar. Ylgap barýan Perman yzyndan biriniň:

Çepe, çepe, Perman, çepe! - diýip gygyrýanyny eşitdi.
Bu sesi Perman bada tanady, çepe buruldy. Beýleki tussaglaram
onuň yzyna düşdi.
Permanyň yzyndan gygyran Pýotrdy. Ol derrew bularyň
yzyndan ýetdi. Bular uzak gitmän ýandaklyk meýdandaky bir
oýda tussaglar üçin taýynlanyp goýlan on bäş sany atyň
üstünden bardylar. Atlary saklap duran üç sany atlynyň biri
Çarydy.
Çarynyň hem onuň ýoldaşlarynyň egninde ýüzi iki kelleli
guş suratly sary pogonlary bardy. Olar şol wagt aklaryň
partizan otrýady ady bilen birnäçesini mejbur edip, birnäçesini
puluň güýji bilen ýygnap, ýaşlardan düzülen otrýadyň
formasydy. Çary hem komissaryň görkezmesi boýunça şol
otrýada giripdi. Bular bu atlary hem şondan alyp gaýdypdylar.
Bular ertir hiç kime mälim bolmanka kazarma dolanmalydylar.
Ýaňky ýerde garawullaryň üstüne hüjüm edenler, bomba
ýaranlar, rotmistriň ýeňsesine serdesse bilen uranlar atuwa
alnyp barylýan tussaglary boşatmak üçin toplanan işçiler
otrýadydy. Tussaglary boşadanlaryndan soň olar öýli-öýlerine
sag-aman dolandylar. Komissar bilen Çary dagy bolsa bu ýere
ýygnanan
tussaglary
tükelläp
gördüler.
Olaryň
üçüsi
kemelipdir. Olaryň ikisine ok degen eken, biri bolsa ters ugra
gaçyp giden borludy.

Ony men tapyp gizlärin hem obasyna sag-aman ýeter
ýaly ederin. Siz bolsaňyz durman, ýola düşüň. Soňra Çary
atlary ýerine eltip goýmalydyr - diýip, Pýotr ýanyna ýene bir
adam aldy-da, başynyň sarsgynyna ters ugra gaçyp giden
tussagyň gözlegine gitdi.
Tussaglar atlanyp, şäheriň bir gapdaly bilen baýyrçylyga
urup gitdiler.
Garawullaryň üstüne çozup, tussaglary boşadan işçileriň
ýaran bombalary hakyky bomba däldi, gury sesli ýarylgyçdy.
Çozan işçileriň serdesseden başga ýaragy ýokdy. Ýöne
rotmistriň ýeňsesine degen taýakdan başga, onuň çat
maňlaýyna-da bir zat degip, bir taý dulugyny bölüp, bir gözüni
hem petredip çykarypdyr. Oňa ýa öňündenem bir taýak
degipdir, ýa-da emeli bomba ýarylanda aty çar-paýa galyp, ony
bulap urupdyr-da, maňlaýy bir gyçak daşyň üstüne degipdir.
Rotmistr ölmändi, ýöne ölmese-de gülmändem, ol indi ömürlik
maýyp bolup galypdy.
Çary, Perman dagy şäheriň günbatar tarapyndan aýlanyp,
ileri ýüzünden içine girdiler. Egrije darajyk köçelerden
aýlanyp, iki-üç işikde durdular. Bu durulýan işikleriň hemmesi
Çarynyň belet işikleridi. Sebäbi komissar ony ozal bu işiklere
belet edipdi. Bu tussaglar bölünip, şol jaýlarda ýerleşdirildi.
Soňra Çary Permany şäheriň içirägine bir ýere alyp bardy. Bir
gapynyň agzynda atyny saklap, Çary ony çalaja kakdy. Gapy
açyldy. Aňyrdan komissar peýda boldy.

Gel, Perman - diýip, ol berk ynanç bilen aýtdy. Perman
içeri girdi. Komissar ýoldaşlary bilen gapynyň agzynda duran
Çara ýüzlendi. - Çary, daň atmaga ýene bir sagat galypdyr. Siz
daň atmazdan öňürti hiç kime duýdurman, atlary athana eltip
daňyň. - Çary sesini çykarman atynyň üstüne böküp mündi.
Permanyň münüp gelen atyny hem goşuna alyp, beýleräkde
garaşyp duran ýoldaşlarynyň ýanyna ugrady.
***
Pýotr Stepanowiç häkimiýet pitneçileriň eline geçenden soň,
Gyzyl Goşunyň ştabynyň tabşyrmagy bilen aklaryň arasynda
galypdy. Olaryň ynamyna girip, ştabda degerli wezipede
işleýärdi. Gyzyl Goşuna gerekli maglumatlary ýetirip durýardy,
aklaryň arasynda ýeriň asty bilen iş alyp barýardy.
Pýotr birnäçe günläp Permany bakyp-bejerdi. Ony täze
dostlary bilen tanyşdyrdy. Ýöne bu ýerde işsiz ýatmaga
Permanyň uzak takaty ýetmedi. Ol bir gün komissara ýüzlenip
şeýle diýdi:

Ýoldaş komissar, biziň beýdip iýip-içip ýatmagymyz
bolmaýar ahyry. Beýlede bolsa doganlarymyz gan döküp
ýörler-diýdi.

Dogry, Perman, men sendenem beter howlugýaryn -
diýip, Pýotr ýagdaýy düşündirip başlady. - Emma tabşyryklary
ýerine ýetirmegiň aladasyny etmeli. Ýöne gyssanmaly däl-de,
oýlanyşykly, seresaply işlemeli. Ýogsa ähli azabymyzyň puç
bolmagy, özümiziňem ele düşäýmegimiz ahmal. Her bir işi
ýerinde etmek gerek. Indi sen dynjyňy aldyň. Meniň bir
tabşyrygym bar. Ony sen, elbetde, ýerine ýetirersiň. Seniň
ýanyňa ýoldaş Borisowy goşýaryn. Şol işi bitireniňizden soňam
Borisow ikiňiz meniň planym boýunça hereket edersiňiz.
Pýotr agşam Permany, Çaryny, Borisowy ýanyna çagyryp,
hemme etmeli işleri jikme-jik düşündirdi. Sözüniň ahyrynda
bolsa:

Biziň maksadymyz aýdyň. Biz zähmetkeşleri zulumdan,
sütemden azat etmeli. Biz şunuň üçin gan dökýäris. Siziň
hemmäňizem zähmetkeş çagasy. Siz bu maksat üçin diňe gan
dökmek däl, ýeri gelende ölmäge-de taýýarmykaňyz diýýärin diýdi.

Ýoldaş komissar, biz aýdyň maksat ugrunda jan
bermäge taýýardyrys - diýip, ýigitler ýerli-ýerden seslendiler.

Duşmany edil bomba ýarylan ýaly merkezinden ýarmak
oňa berk zarba bolar. Ýöne bu işde gaty seresaplylyk hem
gaýduwsyzlyk gerekdir. Meniň şu aýdanlarymy unutmaň diýip, Pýotr olara pugta sargady.
Bu ýigitler tapyşyk ýerini wadalaşyp, her haýsy öz ugruna
çykyp gitdi.
“Ak gwardiýaçylaryň partizan polky” ady bilen düzülen
polkuň komandirine Nyýazbeg Kazy diýerdiler. Gökdepe urşy
wagtynda Dykma serdar hem şoňa meňzeşler bilen dönüklik
edeni üçin, patyşa hökümeti tarapyndan bu adama ofiserlik çini
berlipdi. Ol diwizion mekdebine gatnaşyp, otuz iki harpy ýat
tutupdy. Zakaspiniň aklar hökümeti hem Oraz serdar öz atasy
bilen bile dönüklik eden bu adama: “Bar, sen polka komandir
bol, egniňe-de polkownik çinini dakyn” diýen badyna, ol
ýüzüniň ugruna bazardan polkowniklik çinini satyn alyp,
egnine dakyndy hem Teke bazaryndaky uly söwdagärleriň
jaýyna geldi. Söwdagärler çinini gutlap, sowgat-serpaý
edenlerinden soň, özüniň polkuna bardy. Bu döşi gapak ýaly,
uzyn ak sakgaly guşaklygyna düşüp duran namazhon ýaşulydy.
Ona tabşyrylan polk bolsa Denikin tarapyndan iberilen bir
ýüzlük çeçenlerden hem üç ýüzlük türkmenlerden ybarat atly
goşundy. Bu atlylaryňam köpüsi goşuna zorluk bilen alnan
adamlardy. Galanlary bolsa atasy uran, enesi sögen, bir topar
pula tutulan näkeslerdi. Aşgabatda aklaryň pulunyň weji gaçyp,
güýji gidip, onuň bir müň manadyna bir gap otlüçöp
berilmänden soň, ol puluna tutulanlar hem iki-ýekeden sypyp
gaçmaga başlapdylar.
Komissaryň
Perman
bilen
Borisowa
tabşyryk
berip
goýberen gününiň ertesi agşam gije ýarymdan agandan soň, bu
polkuň
howlusynyň
gapdalyna
bir
wzwoda
ýakyn ýaraglanan goşun bölegi çalasyn ýöräp geldi. Iki sany
meňzeş çinli ofiser bu goşunyň öňüne düşüp gelýärdi. Bular
ýuwaşlyk bilen derwezä baryp, derwezäniň agzynda irkilip
oturan garawulyň gursagyna nagan goýup oýardylar.

Ýeriňden gymyldama, jyňk etdigiň janyn jähenneme
gider - diýlen buýrukdan soň, sähne-tentek ýaly bolan garawul
doňňara daş bolup galdy. Ýaragly tamlaryň agzyndaky
garawullaryň hem bary edil şonuň ýaly edildi. Hemme ýer
gabaldy.
Ýaraglar alnyp, polk ýaragsyzlandyryldy. Şol wagt iki ofiser
wagty ýitirmän, baryp polkownigiň gapysyny depmäge durdy.
Polkownik
gapysyny
açan
wagtynda
eginleriniň
lowurdadyp duran iki sany ofisere gözi düşdi.
çinini

Gije ýarymdan soň meniň gapymy kakyp, siz näme
dälirediňizmi? - diýip, olaryň üstüne abyr-zabyr edip başlady.
Ofiserlerden biri:

Jenap polkownik, biz buýruga amal edýäris. Iňlis
ştabynyň tabşyrygy bilen, hökümetiň buýrugy boýunça siz
tussag. Özüňizi hem polkuňyzy ýaragsyzlandyrmaly. Ine
buýruk - diýip, kagyzy uzatdy. Polkownik kagyza göz gezdirdi,
onuň elleri sandyrady, gözleri garaňkyrady. Ýöne ol näçe
aljyrasa-da, buýrukda ýazylan zada düşünip aljyramaýardy.
Sebäbi ol hat okap, düşünip bilmeýärdi. Şonuň üçinem ol:

Men kömekçimi çagyraýyn - diýip, çykmaga hyýal etdi.
Emma ofiserler:

Jenap polkownik, ýeriňizden butnamaga hakyňyz ýok.
Kömekçiňiz eýýäm tussag edildi - diýip buýruk edenden soň,
ol alaçsyz galdy. Polkownigiň ýaragyny aldylar-da:

Ertire çenli öz jaýyňyzdan çykmaly däl. Biz daşyňyzdan
gulplaýarys. Gapyda-da garawul goýýarys-diýenlerinden soň,
ol biygtyýar düşegine geçdi.
Polkownigiň kömekçisi tussag edilmändi. Ol öten agşam
lülgammar bolup, öz dostlarynyň biriniň öýünde galypdy. Ol
ýagdaý hem bu iki ofisere mälimdi.
Gijäniň ýarynda bir bölek goşunyň öňüne düşüp, bu işleri
bitirip ýören iki ofiser Perman bilen Borisowdy. Bular ýarag
ammarynda bolan hemme ýaraglary göterdiler. Şolaryň içinde
iki sany pulemýot hem bardy. Polkuň iki ýüzlügi hem bulara
goşulyp çykyp gitdi. Bular öňünden dil düwüşikli adamlardy.
Perman bilen Borisow öz otrýadynyň esgerlerini athanada
bakyda duran demgir atlara mündürdiler-de, komissaryň çekip
beren plany boýunça sürüp gitdiler.
Polkownik bilen onuň beýleki kazarmada galan adamlary
daşymyz garawully gabalgydyr diýip ýatyrdylar. Polkownigiň
bolsa daň atýança gözüne uky gelmedi. Daň atyp gün dogandan
soň ol bir syryň bardygyny aňlady. Basym hemme zat aýan
bolup, Perman dagynyň yzyndan bir otrýad kowgy iberildi. Ol
otrýada bolsa iňlis ofiserleriniň biri komandirlik edýärdi.
Kowgy guma tarap gitdi. Olar ýedi günden soň hiç bir garaçyra görmän, hiç bir myş aňman dolanyp geldiler.
Perman bilen Borisowyň otrýady onçakly daşda däldi.
Bukulmaga ýer gyt däl, näme kän, boş kazarma kän, jahan urşy
başlanandan soň agyr goşunlary gidip, içi göçülen gala ýaly
bolup boşap galan lagerleriň birine baryp jaýlaşypdylar hem
özleriniň ýatymlaryny berkidipdiler. Kowguçylar bolsa olar
beýle
töwekgelçilik
edip
biler
diýip
göwünlerine-de
getirmeýärdiler.
Şondan soň kän wagt geçmänkä Perman bilen Borisow
komissardan täze buýruk aldy. Olar urşuň ýeňsesine ýakynlap,
duşmanyň yzyny kesmelidiler. Otrýad şol gün agşam göterilip,
görkezilen ugur boýunça şemal ýaly süýnüp gitdi. Duşmanyň
ýeňsesi kesildi, aňyrdan zor salyp gelýän Gyzyl Goşun
bölümleri bilen arada galyp, derbi-dagyn edildi. Gyzyl Goşun
Aşgabada dabara bilen girende, Perman bilen Borisowyň
otrýady hem ýeňijiler bilen bile girdi.
Aşgabat alnandan soň, Perman komissardan üç gün rugsat
alyp, babasy Öwezmyrat batyryň ýanyna gitdi. Babasy saglykamanlykdan soň:

Heý, atdan habar bilmediňmi? - diýip, ilki bilen atyny
sorady.
Graždanlyk urşy başlanandaň soň yzynda bolan wakalardan
Permanyň habary ýok. Öwezmyrat serdaryň yklymy baglan
Gyrguşuny Oraz serdar zor bilen alyp, öz tohum gylýallaryna
höwür at edipdi. Öwezmyrat batyr bolsa:

Gel-gel dönük Dykma serdaryň ogly meniň atymy
elimden zorlap alarmy?! - diýip, onuň ugrunda kän heläk
bolupdy.
Öwezmyrat batyryň Perman şol wakalardan habarlydyr
öýdüp atyny sorap durşudy. Perman:

Baba, entek duşmanlary ýurtdan çykaryp, urşy bir
gutaraly. Ondan soň men ol aty her ýerde-de bolsa tapyp
getirerin - diýenden soň, Öwezmyrat batyr birneme köşeşdi.
Urşy
gutaryp,
ýurdy
ak
galtamanlardan,
iňlis
basybalyjylaryndan arassalanlaryndan soň, Perman komandiriň
rugsat bermegi bilen Oraz serdaryň gylýallarynyň arasyndan
babasynyň atyny tanap alyp gaýtdy. Onuň ýany bilen edil
şonuň özüne meszeş bir tohum gunany hem alyp gaýtdy.
Öwezmyrat batyr atyny gördi, at hem eýesini görüp bir kişňedi.
Emma atyň toýnaklary düşüp, tüýleri bulaşyp durdy. Önuň
beýle ebla ýagdaýa düşenini gören Öwezmyrat batyr atynyň
boýnundan gujaklady, maňlaýyndan ogşap, göz ýaş edip
aglady.
PERMAN DEMIR ÝOL IŞGÄRI
Ýurdumyz
içki
duşmanlardan
hem
daşary
ýurt
interwentlerinden doly arassalanandan soň, obalarda kolhozlar
gurlup başlandy. Şäherlerde zawodlaryň, fabrikleriň işi
gurnalyp ýola goýuldy. Beýik rus halkynyň, beýleki doganlyk
halklaryň kömegi bilen respublikamyzda täze sosialistik
jemgyýet gurlup başlandy. Ýerlerden kadrlar taýýarlamak üçin
oglan-gyzlar Moskwa, Leningrad, Daşkent ýaly şäherlere
okuwa iberilýärdi. Perman bilen Çary hem Moskwadaky
uniwersitete gitdi. Olar gelenlerinden soň demir el işgäri bolup
galdylar.
Pýotr bilen Perman işiň ahyrraklarynda aýlyklaryny alyp,
tirkeşip magazinlere aýlanmaga gitdiler. Olar öz maşgalasy
üçin gerek zatlaryny alyp, öli-öýüne ugradylar. Pýotr
stansiýada ýaşaýan bolsa, Perman stansiýanyň golaýyndaky
kolhozda ýaşaýardy. Permanyň gelni Jemal hem kolhozda
işleýärdi.
Bu howlynyň içinde Öwezmyrat batyryň, Mamagül ejäniň
garaja öýi, öýüň gabat garşysynda bolsa eýwanly tamy bardy.
Perman eli zatdan doly gapydan girdi. Şol wagt onuň çagalary
gygyryşyp, onuň öňünden çykdylar.

Näme getirdiň, kaka? - diýşip daşyna üýşdüler.
Içerden etli-ganly, bugdaý reňk tegelek ýüzli, orta boýly,
otuz ýaşlar töweregindäki görmegeý bir gelin çykdy. Onuň
syratyna görä burny ýerbe-ýer, ösgünräk gaşlary gara
gözleriniň üstüne kölegäp durýar. Ol Jemaldy. Ol aýak üstünde
duran ýerinden:

Bu gün hasam gijä galdyň, Perman - diýende, onuň
gaşlary-da çytylyp gitdi. - Garrylar saňa garaşyp, nahar iýmän
otyrlar.

Işden
gelýärkäm,
ýolda
bir
ýoldaşym
duşaýdy.
- Soňra ol ogly Myrada ýüzlendi. - oglum, babaň bilen mamaňy
alyp gel.
Öwezmyrat batyr bilen Mamagül eje tirkeşip geldi.

Geldiňmi, oglum? Giçläpsiň-le? - diýip, Öwezmyrat
batyr agtygyna habar gatdy.

Aý, baba, ilki bazarladym. Soňam bir ýoldaşym duşdy-
da, aýak üstünde gümür-ýamyr etdik.
Orta saçak ýazylyp hemmesi üýşüp nahar iýmäge oturdylar.
Şol aralykda Permanyň ogly Myrat:

Kaka, meni bu gün däde Mansuryň ýanyna näme üçin
äkitmediň? Men demir ýoluň üstünden ýöreýän araba
münjekdim - diýdi.

Bu wagt seniň okuwyň bar ahyry, okuwyňy gutararsyň,
onsoň äkiderin. - Perman babasyna garap dowam etdi.- Baba,
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Perman-1989`Türkmenistan - 41
  • Parts
  • Perman-1989`Türkmenistan - 01
    Total number of words is 3672
    Total number of unique words is 1929
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    47.6 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 02
    Total number of words is 3641
    Total number of unique words is 1734
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 03
    Total number of words is 3739
    Total number of unique words is 1719
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 04
    Total number of words is 3708
    Total number of unique words is 1694
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    52.5 of words are in the 5000 most common words
    59.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 05
    Total number of words is 3771
    Total number of unique words is 1739
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    60.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 06
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 1850
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 07
    Total number of words is 3564
    Total number of unique words is 1682
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    59.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 08
    Total number of words is 3826
    Total number of unique words is 1827
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.3 of words are in the 5000 most common words
    57.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 09
    Total number of words is 3606
    Total number of unique words is 1782
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 10
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1695
    37.6 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 11
    Total number of words is 3684
    Total number of unique words is 1874
    34.8 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    58.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 12
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1846
    35.7 of words are in the 2000 most common words
    51.5 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 13
    Total number of words is 3625
    Total number of unique words is 1742
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 14
    Total number of words is 3691
    Total number of unique words is 1838
    35.2 of words are in the 2000 most common words
    48.6 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 15
    Total number of words is 3603
    Total number of unique words is 1761
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 16
    Total number of words is 3696
    Total number of unique words is 1742
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    52.0 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 17
    Total number of words is 3655
    Total number of unique words is 1709
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    51.3 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 18
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1798
    35.1 of words are in the 2000 most common words
    47.8 of words are in the 5000 most common words
    55.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 19
    Total number of words is 3710
    Total number of unique words is 1806
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 20
    Total number of words is 3673
    Total number of unique words is 1819
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 21
    Total number of words is 3718
    Total number of unique words is 1797
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 22
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1852
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 23
    Total number of words is 3815
    Total number of unique words is 1876
    36.2 of words are in the 2000 most common words
    49.5 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 24
    Total number of words is 3795
    Total number of unique words is 1814
    36.6 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 25
    Total number of words is 3588
    Total number of unique words is 1744
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 26
    Total number of words is 3674
    Total number of unique words is 1837
    34.7 of words are in the 2000 most common words
    48.7 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 27
    Total number of words is 3722
    Total number of unique words is 1771
    36.1 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 28
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1889
    33.8 of words are in the 2000 most common words
    48.1 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 29
    Total number of words is 3761
    Total number of unique words is 1786
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    53.4 of words are in the 5000 most common words
    61.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 30
    Total number of words is 3629
    Total number of unique words is 1840
    35.0 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 31
    Total number of words is 3736
    Total number of unique words is 1864
    34.4 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 32
    Total number of words is 3730
    Total number of unique words is 1866
    34.1 of words are in the 2000 most common words
    47.0 of words are in the 5000 most common words
    54.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 33
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1853
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    51.2 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 34
    Total number of words is 3796
    Total number of unique words is 1852
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    50.8 of words are in the 5000 most common words
    56.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 35
    Total number of words is 3839
    Total number of unique words is 1924
    33.3 of words are in the 2000 most common words
    47.9 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 36
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 1809
    34.9 of words are in the 2000 most common words
    49.3 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 37
    Total number of words is 3721
    Total number of unique words is 1813
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 38
    Total number of words is 3782
    Total number of unique words is 1913
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 39
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1895
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    57.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 40
    Total number of words is 3614
    Total number of unique words is 1903
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    55.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 41
    Total number of words is 3288
    Total number of unique words is 1550
    32.5 of words are in the 2000 most common words
    46.1 of words are in the 5000 most common words
    52.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 42
    Total number of words is 3271
    Total number of unique words is 1492
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    46.0 of words are in the 5000 most common words
    53.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 43
    Total number of words is 3435
    Total number of unique words is 1700
    33.2 of words are in the 2000 most common words
    46.5 of words are in the 5000 most common words
    54.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 44
    Total number of words is 822
    Total number of unique words is 557
    41.1 of words are in the 2000 most common words
    54.3 of words are in the 5000 most common words
    61.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.