Latin

Perman-1989`Türkmenistan - 38

Total number of words is 3782
Total number of unique words is 1913
35.8 of words are in the 2000 most common words
49.4 of words are in the 5000 most common words
56.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Sähetmyrat semawara ot salyp duran ýerinden Peryandan öň
gürledi:

Ony bilýän bolsaň nätjekdiň sorap? Diýmek, gyz agtygy
bolar-da. Ol belli zada.

Soramagyň näme aýby bar - diýip, Perman bu ikisiniň
arasyna bialaç düşmeli boldy. Dogrudanam, ataly-ogluň bolşy,
Permany ýaňra etjekdi, ýüzüni açjakdy. Ol oturyşyny bir azajyk
düzetdi-de sözüniň üstüne goşdy. - Dogry-la, soramagyň aýby
ýok. Men Öwezmyrat batyryň gyz agtygy. Emma men
çagalygymdan onuň eline galdym.

Uzak ýola şu birinji sapar çykyşyňdyr? - diýip, Pirguly
beg ýene Permana sorag berdi.

Hawa, şu birinji sapar.

Öwezmyrat batyryň seni şu gorkuly ýola ýeke
ugradyşyna geň galýaryn. Sen häzir näçe ýaşyňda? Bolaýsaň,
ýa on bäş, ýa-da on alty ýaşyňdasyň. Şondan-a kän däldir.

Ýaňy on bäşimi dolduryp, on altyma gitdim.

Aý, şeýlesiň-le. Men bilýärin-le - diýip, Pirguly beg
çalaja ýylgyrdy.
Ogly atasynyň Permanyň ýüregine düşüp oturyşyny
halamadyk borly, kakasyna kinaýaly igendi:

Kaka, bilip bolmaz, men bir wagt hudaý bolaýsam, seni
soragçy edip, mizanyň başynda goýaryn. Başga bir ýerden
soragçylyga ökde adam gözlemeli boljak däl. Men hudaý
bolaýsam, soragçym öz ýanymdan önjek, şo bir gowy zat. Edil
Nekalaýyň soragçysy ýaly, öliň soragyny soraýarsyň. Adam
sowalyň baryny birden gutarjak bolup durmaz-a. Ertir bar,
birigün bar, ol ara-da birneme goý ahyry.
Pirguly beg hem oglundan pes oturmady:

Beýle bolsa, sen hudaý bolmabilseň ýagşydyr. Bolmasa,
meni bendiwan edip, gezmegimden goýarsyň.- Ol sözüne
azajyk dyngy berdi-de, oglunyň üstüne täzeden sürnüp başlady.
- Näme seniň indi meniň agzymy daňmak hyýalyňam barmy?
Dost meniňki, dogan meniňki. Sowal bersem, men berýärin.
Seniň onuň bilen näme işiň bar?

Işim gaty bar. Dostuň asly düýbi seniňki bolsa-da, ol
düýp beýle-de galypdyr. Bir hasapdan bu meniň doganym
bolýar. Onuň üçin hem işim gaty bolar.
Mundan soň ataly-ogul ikisiniň jedelli gürrüňi bir az
ýeňleşdi. Pirguly begiň Permana sorag bermesi hem azaldy.
Gök çaýyň başynda ataly-ogul ikisiniň arasynda degişmeklik,
şowhunly gürrüň başlandy. Gyzykly, gülşükli gürrüňler diňläp,
Perman hem myhmanlygyny ýadyndan çykaran ýaly boldy.
Çaýdan soň palaw iýdiler.
Ertesi çaýdan soň, Pirguly beg atyň eýlesine-beýlesine
seredişdirip, oňa em etmäge başlady. Perman bilen Sähetmyrat
ikisi bolsa tamda ýatyrdylar. Şol wagt Pirguly begiň ýanyna bir
ýaşuly geldi. Ol ýaşulynyň daşyndan seredeniňde bir bedroý
görnüşi bardy. Onuň garaýagyz ýüzi bütinleý demrewlän
ýalydy. Sakgalynyň köpüsi agarypdy. Sähetmyrat oturan
erinden elini salgap ol adamy görkezdi-de:

Görýärmiň,
Perman,
meniň
kakamyň
tirkeşýän
adamlaryny. Meniň gijeki degişmelerim gaty myjabatam däldir
- diýip ýylgyrdy. - Şu adamyň gülenini ýa-da ýylgyranyny
gören adam ýok. Emma meniň kakamyň ýanyna gelende şu-da
gülýär. Gördünmi?
Ol adam edil Sähetmyradyň sözlerini tassyklaýan dek,
gelşiksiz bir ses bilen gülüp goýberdi. Görnüşine görä, Pirguly
beg oňa gülkünç bir zat aýdan borludy. Sähetmyrat kakasy
hakdaky gürrüňi dowam etdi.

Meniň kakam aslynda bir jalaý, beg kişi bolupdyr welin,
soňky wagtlarda-ha hasam beter jahylsyraýar. Munuň edip
ýören işine özi düşünýän bolaýmasa, adam düşünjek gümany
ýok. Meselem, şu gün obanyň gaýra başynda bir aýaldan matada bolsa, başga bir zadam bolsa, bahalan ýerine alyp gidýär.
Obanyň ileri çetine baryp bir heleýe otuz manat ýa-da kyrk
manat peýdasyna satýar. Käwagt bir matany ýüz elli manada
alyp, soňra dilenen ýerine ýüz manada berip, elli manat zyýan
çekýän wagtlary hem bolýar. Munuň söwdasy diňe heleýler
bilen. Peýdasyna-zyýanyna özi düşünýän bolaýmasa, başga
düşünýän adam ýok. Aty hem hemişe aýagynyň aşagynda. Bir
görseň, ondan çykýar, bir görseň mundan. Obanyň içinde bir
dul heleý bar. Täzeräkden bäri şoňka gatnamany çykarypdyr.
Ol aýalyňka jahyllar ýygnanyşyp, deňňene bişirinýärler. Ine bu
hem edil şol jahyllaryň biri ýaly bolup, şoňkuda her gün agşam
deňňenä goşulýar. Bir gün pälim azan ýaly bolup, otrulyşyk bar
diýseler, men hem şol dul aýalyňka baraýmanmy? Men ol ýere
kakamyň barýanyndan bihabardym. Otyrkak jahyllaryň biri:
“Geliň, deňňene edineliň!” diýdi. Beýlekilerem: “Geliň-de,
geliň” boluşdylar. Her kim ýetdik puluny çykardy. Ýeser ýaly
menem pul çykardym. Heniz palawyň ýagam ýakylmandy.
Işikden kakam, ýene biri tirkeşip girdiler. Olary töre geçirdiler.
Men bir çeträkde garaňkylyga busuldym. Kakam: “Deňňenede
biz hemişe paýdyrys. Gelsek-gelmesek-de, biz bir paý bolup
durmalydyrys. Men öňünden aýdyp goýandyryn” diýip, asyl
öýüň eýesi ýaly gürleýär. Şunlukda, olar-da pul çykaryp
goşuldylar. Kakam meniň oturanymdan bihabar. Hemişekisi
ýaly perwaýsyz gürläp, her hili degişme gürrüňler tapýar.
Meniň garaňkyda oturan ýerimden ýüzüm çydaman, gyzyp
gidýär. Ýuwaşlyk bilen hiç kime duýdurman çykyp gaýtdym.
Soň men kakama: “sen beýdip ýörme-de, öýde otur. Bolmasa,
seniň üçin bir dul-zat aňtaýyn” diýdim. Hiç alaç bolanok. Bir
gowy ýeri - munuň agzy arassa, neşeden habary ýok. Bolmasa,
meni dagadardy. Men düme ekýärin, suwarymly ekinler
ekýärin. Ak, gök diýmän, birnäçeleriňkini ýarpasyna-da
ekýärin. Biz iki kişi bolup şärikli ekýäris. Onsoň men kakamy
agyr işiň golaýyna-da eltemok. Ýene şu ýygylgy taýýar agşam
otuny mallaryň öňüne dökmekde-de meniň bilen igenişip
gykylyk edip durýar. Meniňem dagam bir üýşüp ýatan işim
ýok,
bilgeşleýin
urýan
gykylygy.
Garaz,
howlymyzyň
duşundan geçen adamlar howluda adam ýog-a diýmez-dä.
Sähetmyrat gürrüňini gutardym etdi. Soňra Permany obanyň
içine aýlady. Günortanyň yssysynda gelip, ýatyp ukularyny
aldylar.
Pirguly begiň howlusynda towugyň üýtgeşik kändigi
Permany geň galdyrdy. Howlynyň bir gapdalynda howlynyň
ganatyna ýanalyp, towuklar üçin köp ketek salnypdyr. Olar
hatar-hatar bolup, howlynyň bir ganatynyň ugruny tutup durdy.
Sähetmyrat Permanyň towuklara geň galýandygyny aňdy.

Bu towuklaryň bizde hetdi-hasaby ýokdur - diýip,
gürrüňe başlady.- Bu ejem ölmezindenem öň galan towuklar.
Ejem nebsewürlik edip, sanyny köpeldip bilmän geçdi. Emma
ejem ölenden soň, towuklar öz-özünden köpelip gitdi.
Ýygnanan ýumurtgalary haýsy towuk kürk bolsa basyp, jüýje
çykarýar.
Şeýdip,
alany ýanyna bolup gitdi. Häzirem şol keteklere seretseň,
ýumurtgadan dolup ýatandyr. Onuň birentegi palak bolsa,
birentegi sagatdyr. Kakama aýdýan sen şolara mazaly seret
diýip. Ugruna seretseň, şolar iki öý maşgalany eklejek diýýän.
Ol: “Indi meni towuk bakan edinmäge hem hyýal edýärmiň,
men indi seniň towuk çopanyňmy?” diýip, agzyma-burnuma
ýapyşýar. Ine, meniň kakam şeýle adamdyr. Ýöne başga
peýdasyny görmesegem, towuklaryň bir ýanyndan arkaýyn
iýýäris.
Bu gün agşam çaý-nahardan soňky gürrüň uruş hakda boldy.
Pirguly beg käsesine çaýyny guýdy-da, söze başlady:

Uruşdan gyzykly-gyzykly habarlar gelýär. Soltanyň bir
gökde uçýan palas ýaly zady barmyş. Uçup duşmanyň üstüne
barýarmyş-da,
ok
ýagdyrýarmyş.
Onsoň
ýene
yzyna
gaýdyberýärmiş. Onuň üçin gije bilen gündizem deň-deňmiş,
edil atyň gulagy ýalymyş.
Ol şu ýere ýetende ogly alkymyndan aldy.

Aý, goý-a, sözläňde bir il ynanar ýalyrak sözle ahyry.
Naýynsap edil urýar-da goýberiberýär. Ynha Eýranda şanyň
nämesi bar? Hiç zady ýok. Soltanamşonuň ýaly bir
hökümdardyr-da.

Ýok, eger bar-a, şu hakykatmyş, şoňa hakykat
ynanaýmalymyş. Men muny hak gözünden eşitdim - diýip,
Pirguly beg ýan bermedi.

Näme, zor edip ynandyrjakmy? - diýip, Sähetmyrat hem
öz eňegine tutdy. - Ýeri, bolýar-da, gürläber, hany başga näme
habarlar bar?

Men bu zatlary edil serhet gazaklarynyň-begleriniň
agzyndan eşitdim.

Ýeri, bolýar, onda ynanaýarys.

Gämi gidip barýarmyş. Ahyrynda soltanyň bir zor
adamsynyň biri uçýan zady bilen uçup baryp, üstünden seredip
barlapmyş. Görse, gäminiň ýokarsynda bir dört burç deşiginiň
barlygyny saýgarypdyr. Ýokarsyndan top atyp, gämini şol
deşiginden aşaklygyna baka deşip, ony batyrypmyş. Äpet gämi
içindäki zatlar bilen denziň düýbüne çökenmiş.
Atasy şu ýere ýetenden, ýene ogly oňa sözlemäge maý
bermedi.

Şunyň-a, kaka, düýbünden gara-ýapa-da degirmediň.
Okuňy ala dagyň ýokarsyndan şowladyp goýberdiň. Seniň bu
gürrüňleriňi Soltanjemal hanyň öýünde bişýän deňňenäniň
başynda aýdan bolsaňdyň, “hä” beren tapardyň. Ýa-da
Gurbangeldi aganyň neşehanasynda sözlän bolsaňdyň, onda-ha
asyl daşyndanam goşan kömekçi tapardyň. Şu ýerde-hä munuň
ýaly ýalan sözüň hyrydary ýok.

Muny men ilerki beglerden şu gün eşitdim. Eltip gözüňe
görkezäýseler-ä ynanardyň - diýip, Pirguly begiň gahary geldi.
Ýöne Sähetmyrat kakasyny ugruna sürüp köşeşdirdi. Gürrüň
dowam etdi.
Perman Pirguly begiň öňünde üç gün ýatdy. Aty bolsa
kemsiz guraw boldy. Sebäbi ol geleli bäri aty Pirguly begiň özi
iýmläp-suwaryp,
seýisledi,
bejerdi.
Pirguly
beg
bilen
Sähetmyrat Permany ertir daň bilen ýola salmagy maslahat
bildi.
Perman Sähetmyrat bilen tamyň içinde otyrdy. Pirguly beg
dalanyň aşagynda uýanmy-çekimi bir zat bejerip otyrdy. Şol
wagt işikden bir haýbatly adam girdi. Ol adam biçak daýawdy.
Onuň
bir
penje
bolup
duran
murtlaryny
ýeňsesinde
çataýmalydy. Biline dakynan rus gylyjy ony has-da haýbatly
görkezýärdi. Ol gelip Pirguly beg bilen salamlaşdy, saglykamanlyk soraşdylar. Ol adam sütüne söýenip bir salym dymyp
durdy-da, birden:

Beg, bu at kimiňki? - diýip sorady.

Özümiňki, Gul han - diýip, Pirguly beg jogap berdi. -
Näme iki atly bolanymda goýmajakmy?

Ýok-la, ýöne soraýdym-la - diýip, Gul han dymdy.
Tamyň içinde oturan Perman Gul hanyň “Bu at kimiňki?”
diýii soranyny eşidende, depe saçy üýşüp gitdi. Ol adamyň
egnindäki gök esgi pogony Permanyň gözüne has hem eýmenç
bolup göründi.

Beg, muny satyn aldyňmy? - diýip, Gul han ýene sorag
berdi. - Näçä aldyň?

Hawa, satyn aldym. Müň manada.

Gaty gymmat alypsyň.

Ýeke bahasyny eşidip howatyrlanýarmyň ýa-da mala-da
gözüňi aýladyňmy? - Pirguly beg gürrüňine has-da gyzyk
berdi. - Ony ýolda menden müň bäş ýüz manada dilänlerinde,
men bermän, tegelek iki müň diýip gaýtdym.

Baý-bow! Heý, şeýle-de bir zat bolarmy? - Gul han geň
galdy. - Bu wagt bäş ýüz manadyň bolsa, her neneňsi baý
adamlaryň törde oturan uly gyzlaryny saýlap-seçip almak
bolýar-a.

Kişiniň törde oturan uly gyzyndan bize ne peýda? -
diýip, Pirguly beg bir azajyk dymdy. Onsoň çynlakaý äheň
bilen gürläp başlady.- Aý, Gul han, men at alamok. Muny ýene
degşip aýdýaryn. Bu at Kümmetdäki uly beglerden biriniň aty.
Adam azçylyk edensoň, bir gyssagly ýetişdirmeli haty ol beg
öz oglundan iberipdir. Ol häzir ýene Aşgabada hat alyp
gyssagly gaýdyp barýar.
Gul handa bir özgeriş mese-mälim bolup, ýüzi hem gyzaryp
gitdi. Ol bir az ümsüm durandan soň:

Aý, şeýle diýsene, indi boldy - diýip pikirli gürledi. -
Obada bir del atyň kişňän sesi peýda boldy diýdim. Bu at
nirede kişňeýärkä diýsem, asyl seniň howlyňda eken.
Gul han eliniň aýasyny sütüne bir-iki gezek süpürişdirdi-de,
kakyşdyryp, ýuwaşlyk bilen çykyp gitdi.
Sähetmyrat ýaňky bethaýbat adamyň gelip-gideni üçin
sähelçejigem darykman, myssa ýylgyrdy-da:

Ýaňky geleniň sypatyna pugta syn etdiňmi? - diýip,
Permanyň ýüzüne seretdi. Perman hemişeki adaty boýunça!

Hawa - diýip, ýuwaşja jogap berdi.

Ýaňky adam öz sypatyna ýaraşýan iş edýändirin diýip
ýör - diýip, Sähetmyrat ýylgyrdy-da, gürrüňini dowam etdi. Bu bir adamyň ýeke ogly bolmaly. Onuň bar döwletem muňa
galdy. Bu süpük kartbaz boldy. Ol döwleti, maly - baryny karta
utdurdy. Soň howlusyny, tamlaryny utdurdy. Bir ýaňy göze
görnen gyzyny satyp, onuň bahasyny utdurdy. Munuň gaty
owadan aýaly bardy. Ahyrsoňy ony başga bir oba eltip satyp,
onuň puluny hem utdurdy. Ahyry tumaýak galyp, berginiň
derdinden birnäçe ýyllap obadan gaçgak bolubam gezdi. Ahyry
gelip, şu beýik baýarlaryň hyzmatyny edip, olara ýaranjak
bolup başlady. Ol beýikler özleriniň bir ýigrenýän adamy bolsa,
“Bar pylanynyň öýüniň bir ýerinde şu ýaragy, şu zady göm-de,
bize nirede gömeniňi habar ber” diýip, muny şol adamyň
kastyna iberýärler. Bu-da olaryň diýenini edip, ençe adamy atly
kazaklaryň demine berip, ýurtdan çykartdy. Munuň başga-da
şugullap ýoguna ýanan adamy köpdür. Şonuň üçinem muny
jeňňel-tokaý garawuly edip gulluga aldylar. - Sähetmyrat
dymdy. Ara bir salym ümsümlik düşdi. Soň gaharly käýinjiredi.
- Bular ýaly adamlar baryp ýatan binamys bolar. Bular ýaly
murtdan hiç wagt ätiýaç etmeli däldir. Gury boş haýbat
murtdur. Asla şuňa meňzeş murtlar pöwhe bolar. Bular ýaly
murtly adamda hiç gaýrat bolmaz. - Ol Permanyň ýüzüne
seredip ýylgyrdy. - Bolsa-da kakam ýaňky murtuň hötdesinden
geldi.
Şol wagt Pirguly beg hem içeri girip, Permana bakdy-da:

Ýeri, Kümmediň uly beýiginiň ogly, otyrmyň? - diýip,
degdi. Hemmesi gülüşdi. Soň Pirguly beg bir dulda öz işi bilen
gümra bolup oturyşyna öz ýanyndan hüňürdemegini dowam
etdi. - Bular boş, gury tüýden abraý gözleýärler. Aslynda özüň
abraýyňy saklap bilmeseň, endam-janyňy tüýs basyp duranda
ne peýda...
Ertesi Perman bilen hoşlaşanda, Sähetmyrat:

Doganym, hakyna bakaňda, men seni ugradyp, tä barjak
ýeriňe çenli seniň bilen bile gitmelidim. Şeýle-de bolardy.
Emma men öz şärikdeşim bilen şu gün döwege çykmagy
wadalaşdym. Biz agyr döwegimizi gutaryp ýygnapdyk. Ýeke
düme ýazlygymyzdan bir harman galypdy. Bu gün galsam
şärikdeşime-de ýalançy bolaryn. O-da bir ynjyk adam. Onuň
üçinem seni bu sapar kakam ugratmaly boldy - diýip ötünç
sorady.

Ugratmak nämä gerek. Şu eden hyzmatyňyza taňry
ýalkasyn. Gaty köp sag boluň. Men gaty razydyryn - diýip,
Perman
oňa
çyn
ýürekden
minnetdarlyk
bildirdi.

Beýle diýme. Biziň doganlyk ýumşuny ýerine ýetirmek
asly borjumyz.
Pirguly beg bilen Perman atlandy. Sähetmyrat olary köçä
çenli ugradyp:

Bar, doganym, sag bol - diýip galdy.
Tomsuň güni doganyndan ot bilen ýalyn bolup dogdy. Ol
Pirguly beg bilen Permanyň edil çat maňlaýyndan diýen ýaly
otly tyglaryny gezäp, howur berip başlady.
Ýaz otlary saralyp, gowrulyp galypdyr. Olaryň käbirleri
özüniň demirtiken ýaly tohumjyklaryny şahalaryna düzüşip,
gowurdak
bolşup
otyrdylar.
Käbirleri
bolsa
baharyň
dowamynda hasyl edenje tohumyny bir hili ugruny tapyp, öz
töwerejigine
sepeläpdir. Garaz, ýeriň ýüzi günüň aşagynda galyp reňki öçen,
ýüzündäki owadan gülleriň sudury ýiten bir bezegli parça
dönüpdir. Käbir oýurak ýerlerde henizem topbajyk gök
menekler görünýärdi. Ýazyň älemi bezän gülli otlary tomus
güneşiniň howruna gowrulandan soň, olaryň ornuny iri
baldakly tomus otlary - ýandak, selme, syrkyn, garagan, ýene
şulara meňzeşler eýeläpdi. Käýerde özüniň türşeklerini edil
gyrmyzy nar ýaly edip düzen göýül gollary göze kaklyşýardy.
Bular obadan çykyp uzak ýöremändiler. Öňlerinden dagyň
ýüpek ýaly kirti düýp-düýp bolup çykyp başlady.
Pirguly beg ýekeje ädimi-de gürrüňsiz ätjek adam däl.
Dymyp gitmek onuň başarjak işi däl. Ol ýol boýy sakyrdap
barýar.
Ýöne,
näme
üçindir,
onuň
gürrüňi
Permany
ýadatmaýardy, gaýta onuň göwnüni göterýärdi. Pirguly beg
käte-käte aýdyma hem gygyrýardy. Ol aýdymy garry adamlara
mahsus äheňde aýdýardy. Emma labzy biçak süýjüdi.

Şu Sähetmyradyň ejesi öleli bäri indi iki ýyl dolup
gelýär - diýip, ol Permana gürrüň berdi. - Şondan bäri men bir
hili ýürek gysma keseline duçar bolupdyryn. Asyl öýde
durasym gelenok. Bir hili was-wasa dönüpdirin. - Ol bir salym
dymyp gidenden soň, ýene dowam etdi. - Indi bir hyýal
edýärin. Şu täze çykan sandyk bagşydan birini alyp, oba-oba
aýlanyp ýörmek küýüme düşüpdir. Ony edäýsemem, birnäçe
akmaklar pul üçin edýändir diýerler. Wah, men onuň puluna zar
däl. Şony etsem, belki, meniň ýüregim açylar. Belki, gezip
ýörkäm, aňalyp-aňkaryp, bir amatly duluň üstündenem
bararyn. Emma birnäçe akmaklar munuň pikirini etmeýärler. Ol hamana eýýäm sandyk bagşy alan dek, gapdalyndanam
eýýäm ýakymsyz söz ýeten dek gyzdy. Atşa gamçy çaldy-da,
sözüni dowam etdi. - Men bu barada entek Sähetmyrat bilen
geňeşemok. Emma welin hökman alaryn.
Perman Pirguly begiň gürrüňine gulak asyp, töweregini
synlap gelýärdi. Käýerlerde onuň nazary babasynyň salgy
beren belgilerine düşýärdi. “Bu babamyň diýen pylan zadyow” diýip, içini gepledýärdi.
Bularyň gidip barýan inçejik ýoly ötlem-ötlem daglaryň
arasynda sümülip gitdi. Kän ýöremänkäler Perman babasynyň
salgy beren dagdan agajyny görüp tanady. Ol:

Bu şol babamyň diýýän dagdan agaj-ow! - diýip, içinden
edip gelýän pikirini daşyna çykaranyny duýman galdy.

Hakykat, şoldur - diýip, Pirguly beg onuň sözüni
tassyklady. Öwezmyrat batyryň aýdyşy ýaly ol dagdan agajy
hakda hekaýa sözledi.
Perman ol dagdan agajyny atdan düşüp görmekçi boldy.
Baryp görse, onuň bir şahasy kesilipdir. Ol aslynda uzyn
kesilipdir-de, soň her kim az-azdan kesip alyp durupdyr.
Perman dagdan agajyna pyçak urup gördi. Gabygynyň aşagy
akjaryp göründi. Başga nem ýokdy.

Näme üçin mundan gan çykmady? - diýip, Perman geň
galyp sorady.

Bir wagtlar bu ýerden çeşme çykardy - diýip, Pirguly
beg gürrüň berip başlady. - Ol çeşme şu dagdan agajynyň düýbi
bilen akýardy. Şol wagtlarda bu dagdana tyg degirseň, gabygy
soýulan badyna bir gyzylja suw damja bolup durýardy. Indi bir
ýyl boldy, bu kiçijik çeşme akmasyny goýup, gurady. Bu
dagdan hem indi öňki terliginden aýrylypdyr. Indi ynha göz
degmezlik üçin dagdan agajy gerekli adamlar az-azdan äkidip
durýarlar.
Bular ýene ýollaryny dowam etdiler. Gün günorta ýerine
ýetdi. Pirguly beg:

Şu ýerde bir kemeriň düýbünden bir çeşmejik çykýar.
Şoňa baryp bir çaýlaly hem atlarymyzyň dynjyny bereli - diýip,
ýoluň sag tarapyna baka sowuldy.
Bular kiçijik bir buldurap çykýan çeşmejigiň başyna
bardylar. Çeşmäniň edil gözbaşyndan bir ýogyn çynar parlap
asmana galypdyr. Pirguly beg ot ýakdy-da, iki sany tüňçäni
suwdan dolduryp goýdy. Atlaryny hem suwa ýakyp, iým
berdiler. Tüňçeler tiz gaýnady. Pirguly beg çaýyň başynda-da
Permana köp gürrüňler berdi. Oňa köp zatlary pugta sargady.

Ýagy ýaragyny ýagy bilmez. Bilip bolmaz, kimde-kim
öňüňden çykyp gürleşende, gorkýan ýaly ýa-da ýöwserýän ýaly
bolup gürleşmegin. Hergiz ýadyňda bolsun, edil bir atyjy şir
ýaly bolup gürleşgin. Gaty batyrgaý gürleşgin. Durmuşyňa
ýarag, ot bilen ýalyn bolup duran ýaly gürleşgin. Şeýtseň, olar
seniň ýaragyň bardyr diýip oýlanarlar. Emma sümügiňi çekip,
egniňi gysyp dursaň, her ýeteniň saňa döwi ökde bolar.
Öňüňden kim çykyp: “Nirä barýaň?” diýip sorasa-da, “Gyryň
çeşmesine barýan” diýgin. “Näme üçin dag etegi bilen
gitmediň?” diýseler, men nire gorkuly, ýyrtyjy möjekli
tokaýlyk bolsa, şol ýerden sürjek diýgin. Eşitdiňmi? - diýip,
öwüt berdi.
Çaýdan soň bular ugramakçy boldular. Pirguly beg Permany
ýola salyp, gitjek ýoluny pugta salgy berdi.

Ugradandan ýoldaş bolmaz diýipdirler. Öwezmyrat
batyra salam aýt. Ölmesek, görüşmek arzuwyndadyrys.
Hemişelik dogandyrys, dostdurys. Men şu ýerden yzyma
gaýdaýyn, hoş, alla ýaryň bolsun - diýip, onuň bilen hoşlaşyp
yzyna öwrüldi.

Perman hem Pirguly beg bilen hoşlaşyp öz ýoluna gitdi.
Ol şondan soň ep-esli ýöredi. Gün mazaly aşak sallanypdy. Ine
birden garaşylmadyk ýerden onuň öňünden düýnki bethaýbat
murtly Gul han çykdy oturyberdi. Onuň ýanynda ýene-de bir
atly bardu. Eginlerinde hem ýekatar sozanlary bardy. Murt
ýylgyryp Permana salam berdi. Perman salamyna jogap beren
badyna hem:

Ýeri, baýaryň ogly, ugradyňmy? - diýip, sorady,

Hawa, ugradym - diýip, Perman parahat jogap berdi.

Ýaman giçläpsiň-le?

Meniň üçin giç boldy, ir boldy tapawudy ýok, barjak
ýerime bolsa il ýatandan bärde bararyn - diýip, Perman pertpert jogap berdi. Sebäbi Pirguly begiň aýdan sözleri munuň
beýnisinde mazaly ýerleşipdi.
Gul han bir ýumşak, rehimdar ses bilen:

Etekden giden bolsaň, ýagşy bolardy. Bu ýoluň
ugrundaky tokaýlar gürüdir, gorkulyrakdyr. Ol tokaýlarda
ýolbars, gaplaň diýen ýaly howply möjekler köpdür - diýdi.
Perman ol sözüni aýaklaryna mähetdel:

Meniň yzlaýanym şody. Hemişe şu gorkuly tokaýlary
synlamak arzuwyndadym. Häzir şonuň tomaşasyna barýaryn diýip, jogabyny nagt etdi.

Gysga ýaragyň daşyndan uzyn ýaragyň hem bolsa kem
bolmazdy. Gysga-da işlär welin, uzyn has ýagşy-da - diýip, Gul
han Permanda altatar bardyr öýdüp, janyny barlamak niýeti
bilen gürledi. Perman has dogumlandy:

Mendäki gysga uzynyňam işini bitirýän gysgadyr -
diýip, ýaňsyly ýylgyrjyrap aýtdy.

Bolýar-da, garaz, ätiýajy goldan bermek gerek däl -
diýip, Permanyň, hakykatdanam, beýik baýaryň ogludygyna
ynanan Gul han indi başga köçeden gopdy. - Hemişe gelende
ýeke begiň öýi diýip durmazlar, ynha biziňkä-dagyňka-da
düşübererler. Tanyş bolmak gerek ahyryn.

Indiki saparda, saglyk bolsa, görşeris - diýip, Perman
adaja ýylgyrdy. Permanyň bu sözlerinden hoşal bolan murt:

Bar, onda sag-aman bar - diýip, öz ýoluna gitdi.
Perman hem ýüzüniň ugruna sürüp gitdi. Uzak ýöremänem
babasynyň “öý ýaly çalgy daşy” diýeniniň üstünden bardy. Ony
Öwezmyrat batyr görende “öý ýaly” hem bolsa, ol häzir zordan
“düýe çöken” ýaly bolup galypdyr. Her ýoldan geçen ondan
çalgylyk döwup alyp tükedipdir. Onuň aňry ýanynda Perman
babasynyň tüýs togalak daş diýenini hem gördi. Ol edil
babasynyň
aýdyşy
ýaly,
pökgi
dek
togalak
daşdy.
Onuň hyrydary bolmany üçin, ol öňki aslynda galypdyr.
Mundan
beýläk
ýoluň
hatarly,
gorkunç
muşakgatly
boljagyny Perman häzir her bir gadamynda duýýardy. Bu ýol
ony berkden-berke alyp barýardy. Gün ikindä ýakynlapdy.
Irgözinden gije ýatmak üçin bir berk ýeri gözlemek gerekdi.
Ýoldan uzagrak düşüp, bu tokaýçylykda berkiň içindäki ýekeje
ýodany hem ýitirip, syçan ýaly gapana düşüp galaýmaýyn
diýen pikir hem bir ýanyndan gorkuzýardy.
Her niçik-de bolsa, ol bir uçudyň kenarynda ýeke ýerinden
çykalgasy bolan bir meýdançany tapyp, bu gije şonda galdy.
Uzakly gije Permanyň gözüne çiş kakylana döndi. Tokaýda
dürli ses bilen arlaşýan, uwlaşýan ýyrtyjy haýwanlaryň sesi
gulagyny kamata getirdi. Olaryň içinde çirkin hem aýylganç
gygyrýanlary-da bardy. Ol atynyň başyny saklap, şol ýeke
çykalga baka gözüni dikip ýatyrdy. At bolsa iki gulagyny
keýerdip
durýardy.
Bular
beýikde
bolansoň
tokaýdaky
gymyldylar görnüp durýardy.
Daňa golaý möjekleriň sesleri galdy. Emma ýeke sapar bir
çirkin sykylyk atyldy. Ol sykylyk edil şu Permanyň oturan
kameriniň düýbünden eşidilen ýaly boldy. Permanyň depe saçy
üýşüp gitdi. Onýança ileri tarapda uzagrakda bir topar sykylyk
atylanyny eşidip, az-kem ynjaldy. Ýuwaşlyk bilen bir az öňräge
baka emedekläp, aşak seretdi. Aý süýt ýaly aýdyňdy. Ol bu
uçudyň düýbünde iki sany atlynyň durandygyny gördi. Olaryň
başyndaky ýa-ha gyzylbaşlaryň keçe telpegidi, ýa-da olar
kellelerine ýaglyk daňypdylar. Perman olaryň atly kazaklar
däldigini saýgardy. Olaryň ellerindäki tüpeňleri-de çala sudur
bolup görünýärdi.
Basym atlylaryň biri gaýralygyna baka sürüp gitdi. Bularyň
özi bilen däldigini, özüniň bu ýerdeliginden habarsyzdyklaryny
Perman ýagşy aňlady. Emma indi at hokranyp duýdurar diýip
gorka düşdi. Şol wagt ilerden agyr süri bolup, bir giden atly
çykdy. Bularyň goşuna alan atlary-da gaty kändi. Bular hem
gelip, edil şu uçudyň düýbünde duran ýeke atlynyň ýanynda
aýak çekdiler. Perman olardan kimdir biriniň:

Indi etege çykdyk. Gazaklaryň deminden gutuldyk.
Howply ýerler yzda galdy - diýenini açyk eşitdi. Ol atlylaryň
türkmenler ekendigini bildi. Şol wagt gaýradan çala eşidilen
sykylyga jogap berip, bular topary bilen ýola düşüp gitdiler.
Permanyň aty edil burny deşilen ýaly bolup durdy. Diňe
şundan soň Perman bir az parahat uklady. Gün ýokary galandan
soň bolsa, turup ýene ýola düşdi.
OSLANMADYK DUŞUŞYK
Perman gatbar-gatbar daglary söküp, tokaýlaryň arasy bilen
gaýdyp gelýärdi. Ol bir çeşmäniň üstünden bardy-da, “şu ýerde
bir düşläp, dem-dynjymy alaýyn, soň ýene ýola düşerin” diýip,
atdan düşdi. Şol wagt hem ol tokaýyň içinde bir gyzyň iki ýana
urnup ýerenini gördi. Agaçdan-agaja bukulyp, onuň ýanyna
golaýlady. Pugta seretse, hakykatdanam, bu bir uly gyz eken.
Ol gyz tokaýyň içinde ters aýlanýar, töweregine ýaltaklap, bir
salym durýar-da, ýene bir salym ýöreýär. Çeşmäniň ýanyna
baryp, ýene töweregine garanýar.
Bu gyzyň çarp urup, elewräp ýörşünden, Perman onuň,
azaşyp ýören bir bende boldugyny aňlady. Gyzyň häli-şindi
çeşmäniň başyna baryp gaýdýandygyny görüp, ol çeşmeden
daşlaşan wagty, çeşmäniň başyna bardy-da, şol ýerdäki daşyň
üstünde süýnüp, uklan bolup ýatdy.
Aňyrdan ylgap gelen gyzyň gözi uklap ýatan ýigide düşende
bir hili gorkdy. Ýöne gyzyň häzir bu çola hem gorkunç tokaýda
başga alajy ýokdy. Ol nätanyş adama-da janyny ynanmaga
mejburdy.
Gyz ýanyna gelen wagty Perman hem hamana çyn ukudan
oýanan adam ýaly, wehime hem howsala düşen kişi bolup:

Sen kim? Ynsmysyň, jynsmysyň? Bu ýerlere nähili
düşdüň? - diýip sorady.
Onsoň gyz nähilelik bilen bu güne düşendigini Permana
hekaýa edip berdi. Bular bir bölejik çarwa obajygynda ýaşaýar
ekenler. Bir gün goýun sürülerini sanamak üçin hökümet
pajymanlary gelipdir. Pajyman türkmen eken, onuň ýanynda-da
iki sany atlysy bar eken. Olaryň çarwalar bilen sözleri
azaşypdyr. Çarwalar bolsa onuň özünem, ýanyndaky iki
atlysyny hem ýenjipdirler. Şonda olaryň birine taýak bijaýrak
degip, ol şobada ölüpdir. Beýleki ikisi bolsa gaçyp gutulypdyr.
Çarwalaram şol wagt bar zatlaryny ýygnaşdyryp ýola
düşüpdirler. Üç gije-gündiz ukusyz ýöräpdirler. Olar ýaş
çagalary üsti ýükli ulaglara mündüripdirler. Emma özüni
oňarýanlary pyýada ýöräpdirler. Bu gyz şol gün daňa golaý şu
köteliň öň ýanynda, arçanyň arasynda ýykylyp uklap galypdyr.
Daň ýagtylandan soň gözüni açypdyr. Şol wagt hem göçden
galanyny bilipdir. Soň ýoly yzarlap, şu tokaýa gelipdir. Şu wagt
hem tokaýdan çykyp bilmän, aljyrap ýörşi eken. Perman gyzyň
gürrüňini diňländen soň:

Indi näme etsek diýýärsiň? - diýip sorady.

Indi näme etjegimi bilmedim - diýip, gyz ýaýdanmaç
jogap berdi. - Sen meni göçümize çenli eltseň, ýa-da obamyza
gidýän ýoly görkezäýseň...

Seniň hossarlaryň beýläk giden bolsa, seniň yzyňda
näme işiň bar?

Yzymda başga bir obada oturýan hossarlarym bolmaly.
Kakamyň doganlary, daýymlar bolmaly - diýip, horluk basan
gyz naýynjar garady. Onsoň: - Men häzir gaty ýadaw, gaty
horlandym, hem açlyk, hem suwsuzlyk, men häzir pyýada ýol
aşmaga-da ýarajak däl - diýip, gamly seslendi-de, hamsygyp
ýüzüni aşak saldy.
Perman gyzyň bu sözleri ýürekde gat goýman, sadalyk bilen
aýdýanyna göz ýetirdi. Öz başyndan geçiren muşakgatly
günleri ýadyna düşende, gyza has-da rehimi indi.

Beýle bolsa, häzir tüňçäni gaýnadaýyn. Çaý-nahar
edineli. Soňra bir az dynjyňy al. Onsoň ýola düşeris - diýdi.
Gyz muňa razy boldy, Perman bilen çaý-nahar edindi.
Ümsüm oturan gyz birden:

Çola daglar bilen öwrenişmek kynmy? - diýip sorady.

Kynlyga düşseň, aňsat - diýip, Perman özüniň bu ýere
kynlyk görüp düşenini mälim etdi.

Edil meniň ýalymy? - diýip, gyz sorady.

O näme üçin seniň ýaly? Sen kynlyga düşdüňmi? Diňe
göçden galypsyň. Başga bolan zat ýok. Oňa hem haçan gitseň
ýetirmek meniň boýnuma.

You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Perman-1989`Türkmenistan - 39
  • Parts
  • Perman-1989`Türkmenistan - 01
    Total number of words is 3672
    Total number of unique words is 1929
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    47.6 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 02
    Total number of words is 3641
    Total number of unique words is 1734
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 03
    Total number of words is 3739
    Total number of unique words is 1719
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 04
    Total number of words is 3708
    Total number of unique words is 1694
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    52.5 of words are in the 5000 most common words
    59.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 05
    Total number of words is 3771
    Total number of unique words is 1739
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    60.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 06
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 1850
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 07
    Total number of words is 3564
    Total number of unique words is 1682
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    59.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 08
    Total number of words is 3826
    Total number of unique words is 1827
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.3 of words are in the 5000 most common words
    57.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 09
    Total number of words is 3606
    Total number of unique words is 1782
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 10
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1695
    37.6 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 11
    Total number of words is 3684
    Total number of unique words is 1874
    34.8 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    58.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 12
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1846
    35.7 of words are in the 2000 most common words
    51.5 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 13
    Total number of words is 3625
    Total number of unique words is 1742
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 14
    Total number of words is 3691
    Total number of unique words is 1838
    35.2 of words are in the 2000 most common words
    48.6 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 15
    Total number of words is 3603
    Total number of unique words is 1761
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 16
    Total number of words is 3696
    Total number of unique words is 1742
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    52.0 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 17
    Total number of words is 3655
    Total number of unique words is 1709
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    51.3 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 18
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1798
    35.1 of words are in the 2000 most common words
    47.8 of words are in the 5000 most common words
    55.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 19
    Total number of words is 3710
    Total number of unique words is 1806
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 20
    Total number of words is 3673
    Total number of unique words is 1819
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 21
    Total number of words is 3718
    Total number of unique words is 1797
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 22
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1852
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 23
    Total number of words is 3815
    Total number of unique words is 1876
    36.2 of words are in the 2000 most common words
    49.5 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 24
    Total number of words is 3795
    Total number of unique words is 1814
    36.6 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 25
    Total number of words is 3588
    Total number of unique words is 1744
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 26
    Total number of words is 3674
    Total number of unique words is 1837
    34.7 of words are in the 2000 most common words
    48.7 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 27
    Total number of words is 3722
    Total number of unique words is 1771
    36.1 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 28
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1889
    33.8 of words are in the 2000 most common words
    48.1 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 29
    Total number of words is 3761
    Total number of unique words is 1786
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    53.4 of words are in the 5000 most common words
    61.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 30
    Total number of words is 3629
    Total number of unique words is 1840
    35.0 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 31
    Total number of words is 3736
    Total number of unique words is 1864
    34.4 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 32
    Total number of words is 3730
    Total number of unique words is 1866
    34.1 of words are in the 2000 most common words
    47.0 of words are in the 5000 most common words
    54.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 33
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1853
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    51.2 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 34
    Total number of words is 3796
    Total number of unique words is 1852
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    50.8 of words are in the 5000 most common words
    56.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 35
    Total number of words is 3839
    Total number of unique words is 1924
    33.3 of words are in the 2000 most common words
    47.9 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 36
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 1809
    34.9 of words are in the 2000 most common words
    49.3 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 37
    Total number of words is 3721
    Total number of unique words is 1813
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 38
    Total number of words is 3782
    Total number of unique words is 1913
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 39
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1895
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    57.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 40
    Total number of words is 3614
    Total number of unique words is 1903
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    55.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 41
    Total number of words is 3288
    Total number of unique words is 1550
    32.5 of words are in the 2000 most common words
    46.1 of words are in the 5000 most common words
    52.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 42
    Total number of words is 3271
    Total number of unique words is 1492
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    46.0 of words are in the 5000 most common words
    53.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 43
    Total number of words is 3435
    Total number of unique words is 1700
    33.2 of words are in the 2000 most common words
    46.5 of words are in the 5000 most common words
    54.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 44
    Total number of words is 822
    Total number of unique words is 557
    41.1 of words are in the 2000 most common words
    54.3 of words are in the 5000 most common words
    61.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.