Latin

Perman-1989`Türkmenistan - 27

Total number of words is 3722
Total number of unique words is 1771
36.1 of words are in the 2000 most common words
49.8 of words are in the 5000 most common words
57.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
eredi. Bir demden soň gyz öz essine geldi. Ýeňňesi bilen ol
ýigidiň ýanynda oturan ikinji talyba gözi düşende ol hyýaldan
saklanmak ýadyna düşdi, tisgindi.

Gelneje, bular jadygöýmüdir? - diýip, assalyk bilen
sorady. Gelnejesi bolsa gyzyň aýdan sözi gulagyna-da ilmän,
diňe ýaşajyk agajyň pürlerini gysymlap, ýaňyja pyntyk ýaran
ýapraklaryny mynçgalap duranyny özi hem aňlamaýardy.
Şol wagt Täşli şorta bir oturyşyny saklap, parahat otyrdy.
Emma ýaş, görmegeý talyp bolsa elýaglygyny çykaryp suwa
batyrdy hem bir jübüsinden arak sabyny çykaryp, suwa batyryp
çykaran ýaglygyna çalmaga başlady. Ol şeýdip oturyşyna
ýaglygyny suwa näçe sapar batyryp, näçe sapar sabyn çalanyny
hem ýadyndan çykardy. Ol eliniň ýetişibildiginden ýaglyga
sabyn çalýardy, gözi bölsa gyz bilen gelindedi. Ol şeýdip alabasgy bolup otyrka, birden arak sabyn elinden sypdy-da, suwa
gaçdy. Ol sen-men ýok:

Alsana, alsana! - diýip, Täşli şorta baka elini serdi. Täşli
şorta bu ýagdaýy görüp otyrdy, onuň näme haýyş edýänine-de
düşünýärdi. Ol:

Öň bütin bir arak sabyny bir elýaglyga çyrşap gutardyň.
Indi eliň dek durmaýan bolsa, boş eliňi oýkan bol-da otur-da,
kim gelip seniň eliňi barlaýar. Indi meniňem sabynymy
gutarjak bolýaňmy! - diýdi.

Aý walla, Täşli şorta, alsanaýt, bolmasa, karz beräý,
men saňa bir sabyn bergili - diýip, ýaş talyp ýalbardy. Täşli
şorta çit ýektaýynyň jübüsinden çykaryp, arak sabyn berdi.
Ýigit bu sabyny hem alyp, el ýaglygyna çalmaga başlady.

Gardaş, görýäňmi, ol gelnejesi Zybagül handyr, o-da
Arslan baýyň gyzy Jumagül jandyr - diýip, ýigit öz başyna
samraýardy. - Meniň bularyň yşkyna düşüp, etmedik zadym
galmady.
Täşli şorta şol wagt içginräk oturyp, bir zat aňmak üçin
sorag bermekçi bolup synandy. Ýöne kellesine başga bir pikir
geldimi-nämemi, saklandy.
Şeýle diýsene, ozalam-a bularyň yşkyna düşüp, köp

işler edipsiň-ow - diýip oňdy.
Hawa, edilmedik iş galan däldir - diýip, ýaş talyp gelin

bilen gyzdan gözüni aýyrman oturyşyna gürledi. Täşli şorta:

Gyz-a görnükli eken welin, haýyp dodagy kütüräk eken.
Ýuka dodak däl eken. Emma gelnejesi welin men bap adam
eken-dä - diýip hümürdedi. Emma onuň hümürdisi ýaş talybyň
gulagyna-da ilmedi.
Gyz özüniň soragyna jogap bolmansoň alňasap:

Gelneje, olar jadygöý dälmidir? - diýip, gaýtalap
sorady.

Onuň ak ýüzi, onuň gara gaşy, onuň jan algyç gara
gözleri jadygöýdir, onuň görki-görmegi göýä bir jadygöý ýaly
daşlary ereder, daglary ýandyrar - diýdi-de, gelin uludan
demini aldy. Aşak oturdy-da, suwuň gyrasynda kündügini
goýdy. Elini ýuwmaga durdy. Emma gözi talyplardady. Şol
wagt gyz hem kündügini ýerde goýup, üç-dört ädim beýläk
ýöräp, bir agaja ýaplandy-da, talyplara syn etmäge durdy.
Zybagül öz ýanyndan: “Men hiç wagt ýeke wagty muňa duşup
bilmeýän. Ýeke wagty bir duşsamdym, özümiň derdipyrakymy muňa bir duýdursam arzuwdan çykaryn” diýip
oýlandy.
Jumagül agaja söýenip duran ýerinden birden elini bulamak
isledi, töweregine garanjaklady. Ýene gelnejesine, ýaş talybyň
ýanynda
oturan
Täşli
şorta
gözi
düşüp, ol niýetinden el çekdi. Onsoň gelnejesiniň ýanyna
bardy-da, aşak oturdy.

Gelneje, ol oglan kimdir? - diýip sorady.

Ol Seýitmyrat begiň ogly Begli molladyr. Onuň
ýanyndakyny men tanamok - diýip, gelnejesi jogap berdi.
Jumagül Begli mollanyň adyny ejesi Soltan hanyň dilinden
düşürmän ýörenini öňdenem bilýärdi. Şonuň üçin hem ol:

Begli molla şu oglanmy? - diýdi.

Hawa, şol.
Şol wagt kir ýuwýan aýallaryň ýanyndan yzgytsyz ses
eşidildi:

Henizem gutaraňzokmy? Siz gybata kelläňizi gyzdyryp
eglenensiňiz. Bolmasa, bu taýda ýuwup-ýuwmaz ýaly näme
bar. Şu gün agşamlyk Jumagülüň kakasy Aşgabada ugrajak.
Geýimler şonuň ugraryna gurap ýetişmeli. Siz bolsaňyz bu
ýerde gybat edip günüňizi geçirýärsiňiz. Heý şeýle-de bir zat
bolarmy?
Bu ses Arslan baýyň baýry aýaly Soltan hanyň sesidi. Soltan
han kyrk bäş ýaşlaryna ýeten, Jumagül ýaly göze görnen gyzly
keýwany bir aýalam bolsa, gelinsiräp, özüniň gelinlik döwrüni
goldan bermejek bolup ýapyşyp ýatan aýaldy.
Soltan hanyň sesi eşidilen badyna Zybagül bilen Jumagül
hasyr-husur kündüklerini suwdan dolduryp, gelen ugurlaryna
yzlaryna gaýtdylar. Ýaş talyp Begli molla bolsa:

Gardaş, hemmesiniň halypasy geldi. Indi ony yrmaly
ýeri geldi. Sen bir az beýleräk git-de, bir agaja bukulyp,
görünmän dur. Öňem onuň bilen meniň az-kem “hä-hawam”
bar. Men ony bir synap göreýin - diýdi. Täşli şorta:

Bolýar - diýip, ýokarlygyna baka ýüzlendi hem
bagçylygyň arasynda ýitip gitdi. Begli molla bolsa ýerinden
turdy-da, Soltan hana medreseden gelýän ýaly bolup
görünmegiň hyýalyna düşdi.
Soltan han kir ýuwýan aýallara igenip, käýinip durka, eltisi
Zybagül bilen gyzy Jumagül kündüklerini dolduryp, olaryň
duşundan geçip barýardy. Olara gözi düşen Soltan han:

Näme işläp, ters öwrülip ýörsüňiz? - diýip hemle urdy.

Täret gylyp gelýäris - diýip, Zybagül ýüzüniň ugruna
onuň duşundan geçip gitdi. Soltan han gyzy bilen eltisiniň
yzyndan seredip galdy.
Şol wagt Begli molla medreseden häzir çykyp gelýän adam
bolan bolup, Soltan hany hem görmedik kişi bolup ýabyň
boýuny syryp ugrady. Soltan hanyň oňa gözi düşüp,
barmagyny dişläp oňa tarap seretdi. “Bir wagtlar meniň ýaş
wagtymda, munuň ýaly oglanlar meni görmek arzuwynda ters
öwrülerdiler. Bu meni görmedik bolup geçýär - diýip, ahmyr
bilen öz ýanyndan pikir öwrüp başlady. - Indi men bulara
zar bolupdyryn. Arslan ýaşy ortadan agan Arslan, şular ýaly bir
ýetginjek bolan bolsady. Bolan wagty näme hezil berdi
diýsene. Üstüne-de birini aldy, onuň bilenem oňman, ýene
birini aldy. Indi Arslan bilen bir keýp çekmekçi bolsam-da,
şunuň ýaly ýigitleri ýadyma sala-sala zordan bir keýp etmeli
bolup galypdyryn...”
Soltan han bir salym ýaýdanjyrap durandan soň biygtyýar
halda Beglä tarap ýöredi. Bir azajyk ýöränden soň:

Begli! - diýip, ýuwaşja seslendi.
Baglaryň arasy bilen öz ugruna gidip barýan kişi bolup,
göwünli-göwünsiz gadam urup barýan Begli molla aýak çekdi.
Soltan han hem oňa tarap ýöredi.
Täşli şorta agaçdan-agaja bukulyp, bulara duýdurman, edil
alkymlaryna geldi-de, bir agaja ýüzüni berdi. Soltan han bilen
Begliniň bolsa her haýsy suwuň bir ýüzünde durdy. Soltan han
Begli bilen saglyk-amanlyk soraşdy. Begli molla bolsa oňa
degişli jogabyny berdi. Ol soňra şeýle bir ýuwaşlyk bilen
gürledi welin, hatda olaryň, alkymynda duran Täşli şorta-da
näme diýenini gowy eşidip bilmän, gulagyny ýapyryp
diňlemeli boldy.

Bu Begli mollany nätjekdikä? - diýip, Soltan hanyň
Begliniň ýanyna baranyny gören Gülsoltan Sadaba sorag berdi.

Guda düwründir-dä, Begliniň gelnejesi Arslan baýyň iň
kiçi aýal doganydyr-da. Elbetde, gürrüňi bardyr-da - diýip,
Sadap onuň göwnüne zat getirmejek bolup sypaýyçylyk etdi.
Agajyň arkasynda gizlenip duran Täşli şortanyň gulagyna
Soltan hanyň aýdan sözleri eşidildi:

Begli, sen näme üçin gezmäge geleňök? Gelip dursaň
bolmaýarmy?
Agajyň çybygyny döwüp duran Begli molla:

Bu günler okuwymyz zor bolýar. Damylla hiç ýere
goýbermeýär - diýip jogap berdi.

Şu gün agşam gel.

Arslan agan özi öýde bormy?

Näme bizi Arslan agaň ýerine almajakmy?

Ýok-la, alnar-la. Ýöne gürrüň onda däl-dä. Aý, ýöne
soraýdym-la - diýip, Begli molla gümmi-sümmä urdy.

Ýöne soran bolsaň, onda şu gün agşam gel. Bolýarmy?
Meniň şu gün agşam seni görmek işimem bar - diýip, Soltan
han gözlerini oýnatdy.

Bolýar, hökman bararyn.

Onda men şu gün agşam saňa garaşaryn - diýip, Soltan
han ýene kir ýuwup oturan aýallaryň ýanyna ýüzlendi. Olaryň
ýanyna bardy-da:

Şu gün agşam Jumagülüň kakasy Aşgabada ugraýar.
Guran
geýimler
ýolagçydygyny
bolsa
alyp
yzyndan
gideýin
seredip
-
diýip,
äriniň
duran
Begli
molla
eşitdirmekçi boldy. Hiç zatdan habarsyz Sadap bolsa:

Ine, ine şular guran bolsa gerek - diýip, agaçlaryň
üstünde
serilgi
geýimleri
görkezdi.
Soltan
han
guran
geýimlerden bir-iki sanysyny alyp:

Galanynam tiz ýuwup gutaryň, oýnap oturmaň - diýip,
hemle urdy-da, bagçylygyň arasyndan görnüp duran beýik
howla tarap ýüzlendi.
Begli molla ýabyň boýuny syryp, bir az ýokarrak gitdi-de:

Täşli! Täşli! - diýip, ýuwaşja seslendi. Ol Täşli şorta
ýokarrakdadyr öýdüp pikir edipdi. Emma Täşli şorta:

Hä! - diýip, edil alkymynyň aşagyndan ses berdi.

Gördüňmi, gardaş, diýenim geldi - diýip, Begli molla
begenjini mälim etdi.
Täşli şorta ony hasam götergiledi.

Ýok, sen etmelisini bilýärsiň. Hökman şeýle etmeli -
diýdi.
Bu ikisi tirkeşip, medresä baka ýüzlendiler.
Özüniň işi bilen başagaý bolup oturan Sadap:

Üstüne
heleý
alnaly
bäri
Soltan
hanyňam
bir
yzgytsyzlygy çykypdyr welin, edil bir guýruksyz ite dönäýipdir
- diýip, özbaşyna käýindi. Gülsoltan bolsa:

Arslan baý bagtly adam, bu ýaşdan soň bir pukaranyň
törde oturan uly gyzyny aldy - diýdi.

Aý, jan dogan, “açlyk näme iýdirmez, dokluk näme
diýdirmez” diýenleridir-dä - diýip, Sadap ýangynly gürledi. Şol pukaranyňam Arslan baý ýaly ýaşy ortadan agan adama
gyzyny beresi gelýän däldir, açdyr-da, dagy nä alaç etsin. Onsoň bir azajyk dymdy-da, sözüniň üstuni ýetirdi. - Soltan
han ol gyzam elinde bir gul hasabynda saklar-da. Näme oňa
eýgilik görkezer öýdýärmiň?
Şol wagt göýä tümüň içinden çykýan ýaly bolup, ikindi
azanynyň güňleç sesi ýaňlandy. Sadap bilen Gülsoltan çoganly
suwa sokan ahyrky geýimlerini towlap, suwuny sarkdyrýardy.
Namaza girenler çykyşyp, her haýsy öz ugruna gidýärdi. Birki-
ýarym sopular bolsa, metjidiň eýwanynda tesbisini sanamaga
oturypdy.
Begli mollada bir gala-goplugyň bardygy açyk duýulýardy.
Ol ýene ýabyň kenaryna baryp, ýaňky Zybagül bilen
Jumagülüň duran ýerini görmek isledi. Täşli şorta hem onuň
bilen bile gitdi.
Begli molla ýabyň kenaryna baranda ýuwan kirlerini,
legendir gazan-ukaçlaryny göterip gidip barýan Sadap bilen
Gülsoltany gördi.

Ýok bolman geçen şu iki heleý şu gün maňa bela boldy.
Hanha ahyry ýok boldular. - Begli molla Zybagül bilen
Jumagülüň duran ýerini Täşli şorta barmagy bilen görkezdi. Wah, ol ine şu ýerde durdy. Dal çykan çybyk bilen boýdaş
bolup durdy. - Ol Täşli şortanyň ýüzüne garady. - Dost jan, indi
gözüň görensoň ynanansyň.

Ýok, ynanmaz ýaly bolmady. Men seniň keramatyňy
gördüm. Seniň bitirmejek işiň bolmaz - diýip, Täşli şorta ýene
onuň göwnüni göterdi.

Gel-gel, şu günki ýaly günde meniň yzymdan çakylykçy
gelýär. Çagyrjak bolsaňyz başga gün gapyşdymy? - diýip,
Begli molla gaharly hüňürdedi.
Täşli şorta şu gün Begli mollanyň yzyndan çakylykçy
gelendigini
bilýärdi.
Ýöne
onuň
näme
habar
bilen
çagyrylýandygyndan habarsyzdy. Şunça dostsyrasa-da, Begli
molla özüniň näme üçin çagyrylýandygyny Täşli şortadan
gizlin saklaýardy. Täşli öz ýanyndan “ýeri geldi” diýip
oýlandy-da:

Eger seniň ýeriňe men bolsam, bir gapdalymdan şeýle
näzeninler göz güldürip, gaş kakyşyp durkalar, yzymdan
çakylykçy däl, öýüňizde kyýamat gopupdyr diýselerem
gitmezdim. Gitme öýüňize, näme işiň bar? - diýip, gürrüň
gozgady. Begli molla bir az sagyndy-da:

Barmasam bolmajak - diýdi. - Agalarym gelen bolmaga
çemeli. Şolar çagyrdýamyka diýýän.
Täşli şortanyňam bilmek isleýäni şoldy. Begli mollanyň
agalarynyň ulusy kadetler korpusynda okaýardy. Ortanjysy
hem Aşgabatda gimnaziýada okaýardy.
Täşli şorta öz ýanyndan: “Munuň doganlarynyň ikisiniň
birden gelip çykmagy ýöne ýerden däldir, eger-de şularyň etjek
gürrüňleriniň jemini bilsem, onda men Begliniň gizlin syryny
hem aňlap bilerdim”, diýip oýlandy-da:

Aý, gelenlerinde näme? Hemişeki agalaryňdyr-da,
gyssagly näme gürrüňleri bolar öýdýäň? - diýip, äm-sämsiredi.

Bilmeýän welin, şu Öwezmyrat Sibiriň meniň üstüme
ýükleýän töhmeti dogrusynda bolaýmasa, näme-de bolsa baryp
görmeli - diýip, Begli molla özüniň hökman gitjekdigini
aňlatdy. - Baryp, olaryň ýanynda köp oturman, Soltan hanyň
ýanyna ýetişerin - diýip, sözüniň üstüne goşdy.

Bolýar-da, gitseň gidersiň-de onda - diýip, Täşli şorta
biperwaýsyrap gürledi.
Bu ikisi ýene medresä dolandy.
Öwezmyrat batyryň ýekeje ogly bilen Täşli dostdy, ikisiniň
arasyndan
gyl
geçmeýärdi,
iýenleri
aýry
gitmeýärdi.
Öwezmyrat batyryň ogly ölemen awçydy. Ol hemişe diýen
ýaly gününi awyň yzynda geçirerdi. Täşli şorta-da onuň bilen
aw sebäpli tanşypdy. Emma oglunyň söwer dostunyň molla
boldugyndan Öwezmyrat batyryň habary ýokdy. Ol Täşli
mollany gowy tanamaýardy.
Öwezmyrat batyryň ogly awa gidende, Täşli şortanyň onuň
yzyndan galýan wagty ýokdy. Öwezmyrat batyryň ogly hem
Täşli şortasyz awa gitmeýärdi. Günlerde bir gün ol ýigit
tüpeňini göterip, Täşli şortanyň hüjresine geldi. Ol wagtlar
Täşli şorta Begli molla bilen bir hüjrede ýaşaýardy. Bular awa
gitmegiň maslahatyny etdiler. Şonda Begli molla:

Täşli, sen bazara git-de, tüwüdir ýagyňy alyp gel,
taýýarlyk gör. Biz bolsak gidip guş urup, aw edip geleli - diýip
bir maslahat tapdy.

Ýok, men batyryň ogluny ýeke awa iberen däldirin,
men galman. - diýip, Täşli şorta çürt-kesik aýtdy.

Ýok, sen gal - diýip, Begli molla hem öz eňegine tutdy.
- Tüwi bişirer ýaly, zatlaryňy taýýarla. Şu gün bir palaw
iýesimiz gelýär. Biz hökman bir aw urup geleris.
Begli molla bir eňegine tutup oturansoň, Öwezmyrat
batyryň ogly hem:

Bolýar-da, Täşli, onda sen bu gezek gal-da, tüwi-
ýagyňy taýýarlaber - diýdi.
Täşli şorta ahyry nalaç galyp, tüwi-ýag taýýarlamaly boldy.
Begli bilen Öwezmyrat batyryň ogly bolsa, tüpeňlerini alyp
awa gitdi. Şol sapar hem: “Öz tüpeňi özüne degdi” diýip, Begli
molla Täşli şortanyň söwer dostunyň meýdini gana bulaşdyryp
getiripdi.
Öwezmyrat batyr oglunyň şu hili ölümine müňkür bolupdy.
Ýöne Täşli şortanyň müňkürligi Öwezmyrat batyryňkydanam
ýüz esse beterdi. Şondan soň Begli molladan öçli bolup
galypdy. Öz ýanyndan: “Men öz doganymdan artyk görýän
dostumy
şunuň
öldürendiginiň-öldürmändiginiň
iru-giç
anygyna ýetmesem bolmaz, ýetdigimem hökman şunuň etini
dograp, özüne iýdirerin” diýip äht edipdi. Şondan bäri hem
Täşli şorta bu syryň anygyna ýetjek bolup ýördi. Begli bilen
özüni dost hasap eden bolup syr saklap gezýärdi.
Hüjrä baranlaryndan soň, Begli molla derrew geýimlerini
çalşyrdy-da, öýlerine baka ugrady. Täşli şorta ony ugradyp,
medresäniň daşyna çykdy.

Sen ýöne gürrüňe kelläňi gyzdyryp, ol çagyryp giden
näzeninleri unudaýmagyn - diýip, Täşli molla sargady.

Täşli jan, olaryň ugrunda etmedik işim ýokdur. Men
olary ölsemem ýadymdan çykarman - diýip, Begli molla
gyssagarada agzyndan gaçyran sözüni özi-de aňman, ýüzüniň
ugruna gitdi.
Bahar günleriniň mylaýymja şemaly öwüsýärdi. Gülleriň
ysy dumly-duşdan kokup durdy.

Seniň etmedik işiň ýokdur... Anygyna ýetip bir göreli,
soňy näme bolarka? - diýip, Täşli şorta baglygyň arasyndan kä
görnüp, kä ýitip barýan Begli mollanyň yzyndan seredip
durşuna özbaşyna hümürdedi. Soňra uludan demini aldy-da,
agyr pikire çümdi. “Arslan baýyň gyzynyň görk-görmegi, aý
ýaly ýüzi bir duzak. Onuň alma ýaňaklaryndaky goşa-goşa
hallary bolsa duzagyň üstünde goýlan däne, bu duzak ýigitleri
awlaýar... Näme üçin adamzat biri-birine hiledir duzak gurmak,
hyýanat etmek üçin ýaradyldyka? Näme üçin?.. Ýalňyz öz
owadanlygyňy demine dartyjy mar etjek bolup, özüňden gaýry
owadan, asylzada ýigitleri gapyllykda öldürip ýörmelimikä?
Nähak gan dökmelimikä? Namart... - Onuň gözüniň öňi
garaňkyrap, başy aýlanan ýaly boldy. Gapdalyndaky pesräk
haýata ýaplandy. - Hä, bu zatlaryň bir anygyna ýetip
bolsady...”
Täşli şorta Öwezmyrat batyryň oglunyň ölümine hem
Arslan baýyň gyzy sebäp bolandyr diýip güman edýärdi.
Sebäbi Täşli şorta Öwezmyrat batyryň ogly bilen tirkeşýän
döwründe Arslan baýyň gyzyna bu ýigidiň geçýän güzerinde
telim gezek gabat gelipdi. Öz ýanyndan: “Arslan baýyň gyzy
bu ýigidiň töwereginde perwana bolup pyrlanýar-ow” diýip çak
edipdi. Sebäbi Öwezmyrat batyryň ogly gözeilginç görmegeý,
syratly ýigitdi. Onuň gara gaşlary, ýanyp duran gara gözleri
bardy. Munuň üstesine-de ýekeje perzentleri bolany üçin
Mamagül diş-dyrnak bolup, iliň işini edip gazanan bar zadyny
oňa siňdirerdi. Ol elmydama gyzylçog bolup gezerdi.
Täşli şorta dostuny ýatlap, onuň keşbini göz öňüne getirip
esli wagtlap durandan soň, içini hümledip, ýaplanyp duran
howlusyndan aýryldy. Töweregine ser saldy. Näme üçindir,
hoştap ys bilen burk urup duran güllere ýüzlendi:

Eý, näzijek ýapraklar, gyrmyzy güller, näz etmäň, bir
gapdalyňyzda hazanam bardyr. Aşyky şeýda bolan güldür
bilbiliň yşky muhabbetin bozanam bardyr.
Ol hüjresine baka ýöneldi.
Dünýäde yşk döretmeýän hiç zat ýok. Adamzat öz erkli, öz
peýwagtyna bolanda her bir hünäri yşk edip öwrenýär, her bir
käri, her bir işi yşk edip edýär, baryny-da özümiň ýamanlygym
üçin edemok, bagtlylygym üçin edýän diýip düşünýär. Emma
şeýle
bir
yşkyň
duzagyna
bent
bolup,
betbagtçylyga
uçraýanlarda bolýar.
Her bir yşky duýgy adamzadyň ýüreginde täze oýanan
mahalynda tolkunly, datly bolup, ýürek joşdurýar, ylaýta-da bu
gyzykly joşgun ýaşlyk döwründe güýçli bolýar.
Arslan baýyň on bäş-on alty ýaşyna ýeten gyzy Jumagülüň
ýüreginde-de edil şu günler yşky duýgynyň gaýnap joşýan bir
döwrüdi. Emma munuň ýüregindäki joşgun dagdan inýän,
durnanyň gözi ýaly dury çeşme suwuna meňzemän, bulanykdy,
misli gum depelerinden syrygyp, takyrda tolkunyp, nirä
akjagyny bilmän, uýgun atan läbik kak suwuna meňzeýärdi.
Jumagül
heniz
özüni
tanamaýan
çaga
wagtynda
Muhammetmyrat ahunyň inisi bilen adagly edildi. Bu gyz
heniz on-on bir ýaşyna ýetmänkä, töwerekden: “pylany seniň
adaglyň, pylany seniň äriň” diýlip, eýýäm gulagy kamata
getirilipdi.
Jumagül on iki-on üç ýaşyna baranda, “seniň äriň diýýänleri
nähili adamka?” diýip, bir gezek görüp synlamak arzuwyna
düşdi. Ol bir gün ýeňňeleri bilen bir ýerden gelýärdi. Şonda
ýeňňeleriniň biri: “Han-ha, seniň adaglyň, biziň körekenimiz»
diýip, ep-esli aralykdan bir adamyny görkezdi. Utanç-haýa ol
gezek Jumagüle öz adaglysyny ine-gana synlamaga ýol
bermedi. Ol göz asty bilen çala garanda-da, aralary daş bolany
üçin gowy saýgaryp bilmedi.
Soň bir gezek Jumagül deň-duş gyzlarynyň biri bilen bagyň
içinden barýardy. Birden ýoldaşy alysdan dogry özlerine baka
gelýen bir adamyny görkezip:

Waý, gyz, hanha seniň adaglyň bize baka dogry gelýär -
diýip seslendi. Ikisi hem ýoluň bir tarapyna böküp, tutlaryň
arasyna girip, gürüm-jürüm boldy.
Bolsa-da, Jumagül üçin adaglysyny mazaly synlamak üçin
çemeli ýer gabat geldi. Ol güri gara ýaprak tutlary pena edinip,
aňyrdan
dünýäden
bihabar
gelýän
adaglysynyň
ýazzy
maňlaýyndan synlamaga durdy. Onuň gözüniň öňünde şeýle
bir surat peýda boldy.
Ilkibada ýüzüne seredeniňde, onuň ýaş sypaty bar ýalydy.
Ýöne mekgejöwen gulpagyna meňzäp duran, çykyşyna öz
erkine goýberilip, bitertip ösen sakgalyna seredeniňde welin,
onuň ýaşynyň bir çene barandygy mälimdi. Çep gözüniň agy
köpräkdi, çaşydy. Bir erni çalarak gyşykdy, ýöne gaty siňe
seredäýmeseň bildiribem duranokdy. Emma häzir Jumagülüň
gözüne welin ol iki esse beter bolup, erni bir tarapa gyşaryp
ýatan ýaly bolup göründi. Onuň şilliň uzynlygy hem bu
sypatyny has “gelşigine” getirýärdi.
Bu yşarat surat hiç zatdan habarsyz geçip gitdi. Jumagülüň
ýüregi çöp döwlen ýaly döwüldi. Joşgunly yşkdan nam-nyşan
galmady. Bary dagady, huşy başyndan uçdy, gözi garaňkyrady.
Özüni lampa aşak goýberip, maňlaýyny iki eli bilen tutdy.
Jumagül esli salymdan soň aňyna aýlandy. Soň ol ýoldaşy
bilen ýoluny dowam etdi. Jumagül ýol boýy içini gepledip
barýardy. Ýoldaşy munuň göwnüniň erbet bozulanyny aňlady.
Ol dymşyp barmaga çydamadyk borly, Jumagülüň ýüreginden
gopaýjak sözlerdir-dä diýip gürläp başlady:

“Itiň boýnuna göwher daksaň, item aglar, göwherem”
diýipdirler. Haýp, onuň egnindäki ýüpek geýimler. Ol ýüpek
geýimler aglaşyp gitdi...
Emma Jumagül ýagşydan-ýamandan sesini çykarmady. Şol
sem bolup barşyna öýlerine ýetdi. Uzynly gününi dymyp
geçirdi. Ýöne ol gaty näziklendi. Ol öňem lälikdi, näz işi
bitgindi. Emma indi onuň birdenkä häsiýeti üýtgäp, şeýle bir
näziklendi, hatda ejesi Soltan han ýa-da ýeňňelerinden biri
degşip, çalarak lak ataýsa-da, ol aglaýardy, içi içine sygman,
ýarylaýjak bolýardy. Degmeseler hem gününi içini gepledip,
dymyp geçirýärdi ýa-da ýatyp geçirýärdi. Gün-günden saralyp,
igläp barýany mese-mälimdi.
Günlerde bir gün ýeňňesi Zybagül bilen öýde iki çäk
otyrkalar:

Saňa näme bolýar, gyz? Seni bir hudaý-a urupdyr.
Näme bolýar? - diýip, Zybagül çynlakaýlyk bilen sorady.
Jumagül jogap bermegiň deregine zörledip aglamaga
başlady. Zybagül ýalbaryp-ýakaryp, ony zordan goýdurdy.
Ýöne Zybagül ondan el çekip oturybermedi, höre-köşe edip,
soragyny dowam etdi. Ahyry goýmansoň, Jumagül:

Gelneje, derdim başymdan agdyk - diýip, göz ýaşyny
döke-döke, ýüregindäki barja syryny gürrüň berdi. Iň soňunda
bolsa: - Indi nätsemkäm, kime dada gitsemkäm? - diýip
zarlady.

Şonuň üçinem aglar oturarlarmy? - diýip, gelnejesi
arkaýyn gürledi.

Wah, gelneje jan, başga näme edeýin? Aglamakdan
başga näme bitirjek işim bar?

Munuň aýdýanyna sered-ä. Wah, sary gyz, çaga bolýaň
- diýdi-de, Zybagül assalyk bilen sözüni dowam etdi. Dünýäde owadan ýigit gytmy, haýsyny ýüregiň söýse, saýla-da
tut. Şonuň bilen gidiber.
Jumagül hem şol günden üýtgäp başlady. Nirä çyksa, onuň
gözleri özüne mynasyp söýgüli ýar agtarýardy. Her bir ýigidi
görende öz içinden: “bu däl” ýa-da “ine, şu ýigit maňa
mynasyp eken” diýip, ýigitleriň daş görnüşinden bahasyny
berýärdi. Şol arzanu-gymmat baha goýup ýören wagtlarynda
hem Öwezmyrat batyryň ogly Jumagülüň iň ýokary gymmat
goýan ýigitleriniň biri bolupdy. Emma ol ýigit ýüzüni galdyryp
adam ýüzüne seredýän ýigit däldi.
Jumagülüň ýüreginde bulanyk yşkyň duýgusy şeýle bir joş
urdy, tas gyzy däliredip, düze düşüripdi. Onuň töwereginde
görelde, küşgeleňçisi hem ýeterlik bardy. Zybagül ony ýola
salypdy.
Şol günlerde Begli mollanyň dabarasy hem Jumagülüň
gulagyna ýetip başlapdy. Her gün diýen ýaly Begli mollany
görmek arzuwy bilen gelnejesi Zybagül ikisi suwuň boýuna
çykýardy. Ol bu gün Begli mollany ilki gezek görüpdi. Begli
mollanyň
didaryna
hyrydar
göz
bilen
nazar
salyp,
“mynasybym” diýip baha beripdi.
Jumagül gelnejesi bilen öýlerine geldi. Emma Begli
mollanyň ýaglygyna sabyn çalşy, onuň gara gözleri Jumagülüň
gözüniň öňünden gitmedi.
Bir wagtdan soň Soltan hanam dolanyp geldi. Ol Arslan
baýy eýýäm gitjek ýoluna ugradypdy. Soltan han öýe gelenden
soň aýratyn bir hysyrdy-işe başlady. Oýleriň içini bejerişdirdi,
ony-muny düzedişdirdi, täze düşekler ýazyşdyrdy. Hemişeki
ýaly işi başga adamlara buýurman, bu sapar hemme işi öz eli
bilen elin edişdirdi. Diňe günüsine nahar häzirlemegi buýurdy.
Jumagül ejesiniň bu hereketlerinden bir zat aňan ýaly boldy.
Ol dürli bahanalar bilen iç girip, daş çykmasyny köpeltdi. Ol öz
ýanyndan: “Begli geler, men oňa çolarakda duşsam, belki, ol
maňa lak atar, bolmasa, meniň özüm lak ataryn” diýen pikir
bilen, howlyň daş agzy bilen öý iki arada gatnaw ýasady.
Emma garaňky düşdi, geler ýerde Begli gelmedi.
ÝAPYK SYR
Agzy ilerik baka garadylyp tutulan ýaşyl derwezeli beýik
howlynyň gapysy gum-guklukdy, iňlär siňek bara meňzänokdy.
Ikindi gidip, ýaňy agşam namazynyň wagty bolan uçurlarynda
orta boýly, gyzyl kürteli ýaş gelin assa basyp derwezeden
çykdy. Onuň gara gözleri bag çebşiň gözleri ýaly balkyldap
durdy. Ol daş-töweregi assyrynlyk bilen gözden geçirdi.
Bu owadan näzenin bir oturyp, bir turup, töweregi bir
meýdan kemsiz synlandan soň, merdemsi-batly basyp, ýene
howla girip gitdi. Bir salymdan soň ol näzenin ýene daşary
çykdy. Ýene öňküsi ýaly töweregi gözden geçirdi. Ýene howla
girip gitdi.
Bu gözel iç girip, daş çykyp, kän zowzuldady. Ol iň soňky
gezek çykanda, heniz şapak ýaşmandy, günbatar gyzyl ot ýaly
bolup durýardy.
Gelin gündogar tarapdaky güri tutluga tarap gözlerini dikdi.
Güri tutlaryň näzik ýapraklarynyň arasyndan agtarýan zadyny
saýgaranda, gelin bütin bedeni bilen söýünip, ygtyýarsyz ýüzgözlerini hereketlendirdi. Şol tarapa ýöredi. Golaý barandan
soň ýigidiň ýüzüni saýgardy. Agşamyň şapagyna ýigidiň ýüzi
lowurdap görünýärdi.
Ol gelin ýigide golaýlaşandan soň, töweregi ýene bir gezek
pugta gözden geçirdi, ol assa ýöräp barşyna göýä bir tor guş
ýaly töweregine garanjaklaýardy. Bir gözüni hem derwezeden
aýyrmaýardy. Şeýle assyrynlyk bilen, şeýle seresaplylyk bilen
barşyna ýaňky gelin ýigit bilen ara bir haýat salyp, düze oturan
boldy.
Bu howly Begli mollalaryň howlusydy. Öňünden bu barada
belleşilen ýaly, Begli mollanyň howla girmegi bilen, bu
näzenin gozgalaň tapyp, zowzuldamaga başlapdy.
Häzir tutlugyň içindäki ýigit bilen ara haýat salyp gürleşip
oturan bu ýaş gelin Begli mollanyň agasynyň, Seýitmyrat begiň
ortanjy ogly Durdynyň gelnidi. Ol gelin Muhammetmyrat
ahunyň iň kiçi uýasy Sülgündi. Bu tutlugyň arasyndan ýüzüni
görkezip duran ýigidem Täşli şortady.
Täşli şorta Begli molla bilen tirkeşip, Seýitmyrat beglere
köp gelerdi. Şonda onuň gelnejesi Sülgün bilen içgin gürleşýän
wagtlary bardy. Olaryň wadasy hem Begliniň gelip, howla
girmegi eken. Her wagt, gündiz bolsun, gije bolsun, tapawudy
ýok, eger Täşli şorta Begli molla bilen tirkeşip öýe girmese,
onda gelin hökman töweregindäkileriň gözüne çöp atyp, şol
gara ýaprakly tutlaryň arasyny barlamaly eken. Şol ýerde hem
ol özüniň bilýän zatlaryny habar bermeli eken. Bu sapar hem
Sülgün özüniň täze eşiden zatlaryny habar bermäge gelipdi.
Sülgün oturan ýerinde töweregine garandy. Täşli şorta
haýatyň aňry ýüzünde duran ýerinden:

Sulgün, meniň tabşyran ýumşumdan heý bir zat aňyp
bildiňmi? - diýip sorady.

Ýok, Täşli, aňlan zadym bolmady. Şunça biljek boldum,
ýöne hiç bolmady.

Eltiňem bilýän zady ýokmy?

Wah, eltim-ä beýlede dursun, enesiniňem bilýän zady
ýok. Ýöne şu gün iki agasam geldi. Kakalaram öýde.
Dördüsiniň arasynda bir gürrüň bar bolaýmasa.

Ondan eşidip bilen zadyň bolmazmy?

Olar ýanlaryna bizi eltmezler. Ýöne biljek bolaýyn
welin, Täşli, zat çykar öýdemok.

Olar haýsy tama ýygnanarlar.

Hol çetki tama.

Bolýar, meniň oturan ýerimi salgy ber-de, Gurbany iber.
Täşli
şortanyň
Gurban
diýýäni
Seýitmyrat
begleriň
gapysynda kän wagtlardan bäri işläp ýören hyzmatkäridi. Ol
Seýitmyrat begleriň maşgalasynyň ähli syrlaryny bilýärdi.
Seýitmyrat begiň iki uly oglunyň biri kadetler korpusynda,
biri gimnaziýada okap, öýlerine aýda-ýylda bir gezek
gelýärdiler. Onda-da bir aý bolup, ýene gidýärdiler.
Sülgün Täşliniň tabşyrygyny eşitdi-de, ýerinden turdy.

Bolýar, men ony baryp ugradaryn - diýip, howla baka
gitdi.
Bir az salymdan soň, Gurban köne donunyň juluny tasadyp,
eli tanaply howludan çykdy. Geldi-de, haýatdan böküp geçdi.
Böken
ýerinde
hem
Täşli
şorta
bilen tapyşdy.

Gurban, keýpiň niçik? - diýip, Täşli şorta sorady.

Gaty gowy, mollam, menlik näme ýumşuň bar? - diýip,
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Perman-1989`Türkmenistan - 28
  • Parts
  • Perman-1989`Türkmenistan - 01
    Total number of words is 3672
    Total number of unique words is 1929
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    47.6 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 02
    Total number of words is 3641
    Total number of unique words is 1734
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 03
    Total number of words is 3739
    Total number of unique words is 1719
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 04
    Total number of words is 3708
    Total number of unique words is 1694
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    52.5 of words are in the 5000 most common words
    59.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 05
    Total number of words is 3771
    Total number of unique words is 1739
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    60.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 06
    Total number of words is 3738
    Total number of unique words is 1850
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 07
    Total number of words is 3564
    Total number of unique words is 1682
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    59.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 08
    Total number of words is 3826
    Total number of unique words is 1827
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.3 of words are in the 5000 most common words
    57.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 09
    Total number of words is 3606
    Total number of unique words is 1782
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 10
    Total number of words is 3671
    Total number of unique words is 1695
    37.6 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 11
    Total number of words is 3684
    Total number of unique words is 1874
    34.8 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    58.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 12
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1846
    35.7 of words are in the 2000 most common words
    51.5 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 13
    Total number of words is 3625
    Total number of unique words is 1742
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 14
    Total number of words is 3691
    Total number of unique words is 1838
    35.2 of words are in the 2000 most common words
    48.6 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 15
    Total number of words is 3603
    Total number of unique words is 1761
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 16
    Total number of words is 3696
    Total number of unique words is 1742
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    52.0 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 17
    Total number of words is 3655
    Total number of unique words is 1709
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    51.3 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 18
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1798
    35.1 of words are in the 2000 most common words
    47.8 of words are in the 5000 most common words
    55.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 19
    Total number of words is 3710
    Total number of unique words is 1806
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    56.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 20
    Total number of words is 3673
    Total number of unique words is 1819
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 21
    Total number of words is 3718
    Total number of unique words is 1797
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 22
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1852
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 23
    Total number of words is 3815
    Total number of unique words is 1876
    36.2 of words are in the 2000 most common words
    49.5 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 24
    Total number of words is 3795
    Total number of unique words is 1814
    36.6 of words are in the 2000 most common words
    49.9 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 25
    Total number of words is 3588
    Total number of unique words is 1744
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 26
    Total number of words is 3674
    Total number of unique words is 1837
    34.7 of words are in the 2000 most common words
    48.7 of words are in the 5000 most common words
    56.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 27
    Total number of words is 3722
    Total number of unique words is 1771
    36.1 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 28
    Total number of words is 3701
    Total number of unique words is 1889
    33.8 of words are in the 2000 most common words
    48.1 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 29
    Total number of words is 3761
    Total number of unique words is 1786
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    53.4 of words are in the 5000 most common words
    61.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 30
    Total number of words is 3629
    Total number of unique words is 1840
    35.0 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 31
    Total number of words is 3736
    Total number of unique words is 1864
    34.4 of words are in the 2000 most common words
    49.7 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 32
    Total number of words is 3730
    Total number of unique words is 1866
    34.1 of words are in the 2000 most common words
    47.0 of words are in the 5000 most common words
    54.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 33
    Total number of words is 3773
    Total number of unique words is 1853
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    51.2 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 34
    Total number of words is 3796
    Total number of unique words is 1852
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    50.8 of words are in the 5000 most common words
    56.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 35
    Total number of words is 3839
    Total number of unique words is 1924
    33.3 of words are in the 2000 most common words
    47.9 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 36
    Total number of words is 3755
    Total number of unique words is 1809
    34.9 of words are in the 2000 most common words
    49.3 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 37
    Total number of words is 3721
    Total number of unique words is 1813
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 38
    Total number of words is 3782
    Total number of unique words is 1913
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 39
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1895
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    49.6 of words are in the 5000 most common words
    57.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 40
    Total number of words is 3614
    Total number of unique words is 1903
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    55.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 41
    Total number of words is 3288
    Total number of unique words is 1550
    32.5 of words are in the 2000 most common words
    46.1 of words are in the 5000 most common words
    52.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 42
    Total number of words is 3271
    Total number of unique words is 1492
    33.5 of words are in the 2000 most common words
    46.0 of words are in the 5000 most common words
    53.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 43
    Total number of words is 3435
    Total number of unique words is 1700
    33.2 of words are in the 2000 most common words
    46.5 of words are in the 5000 most common words
    54.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Perman-1989`Türkmenistan - 44
    Total number of words is 822
    Total number of unique words is 557
    41.1 of words are in the 2000 most common words
    54.3 of words are in the 5000 most common words
    61.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.