Hatlar - 17

(Kenjekeý goňşy otagdan dombrany getirip kakasyna
berýär. Goja, dombraň tarlaryny sazlap, biraz oňa dümtünensoň
içerde sazyň göçgünli, mylaýym owazy ýaňlanyp ugraýar. Goja
donuny ýelbegeý alyp, derçigip hoş bolup, saz çalýar. Saz tizden
saçak başyndakylaryň üns-oýlarynyň hemmesini dolap özüne
alýar. Goja Abaýdan, Magtymguludan ýadyna düşen bentleri
saza goşup aýdým aýdýar. Şol barmana jaýyň ýokarsyndan «şitşatlap» saçagyň bir ýan gyrasyna damja damyp ugraýar. Oturanlar
jaýyň petigine sereden mahallary ol ýerde ýene-de damarmen
damjalar üçegiň aşak eteginde, çyg düwmeleri bolşup, düzülişip
duranlaryny görýärler).
Goja (ony görüp biraz kejigip käýinýär): – Haý, peläket.
Keýpe kuh berd-ow bu. Üçegiň döwük şiferlerini tomus bir
ussa tapyp oňardaýsam – diýip ýördümem-le, ýöne soň ýatdan
çykarypdyryn. Geçen ýylam ýagyn saçanda biraz kösedi-le
bi ýogsam (gyzyna ýüzlenýär): – Kenjekeý, bar, çyragym,
legen bilen esgi getirip, syryp al bulary. Saçagam dökän-saçan
341
etmänräk çekiň, ýeňseräk, munuň damýan ýerinden beýleräge.
(Kenjekeý ýeňil gopup legen bilen esgi getirýär. Düşegiň öl bolan
ýerini serpip, onuň töweregindäki çygy süpürip, ýygnap tertibe
salyp ugraýar. Öwez wagtal-wagtal onuň usullyk bilen işleýän
gollaryna gözügidijilik bilen seredýär. Babyr bileklerden Öweziň
göz aýrasy gelenok. Kenjekeý ýaýraw berip barýan çygyň öňüni
alýar. Hamala bu ýagdaýa özüni günäkär saýýan ýaly «Şeýle
ýagdaýymyza bardyr» diýýän manyda Öweziň ýüzüne hem
uýatly seredip goýberýär. Kenjekeý birazdan damjaly meseläni
tertibe salansoň, indiki damjak damjalar şatylap damyp, ýürege
düşüp durmaz ýaly, onuň damýan ýerine legen goýup, onuňam
üstüne, ýene bir gury esgini «Damsa-da şuňa damsyn» diýip
orap goýýar. Goja gyzydyr aýaly öz aladalary bilen otagdan
çykyp töwerek çolaran wagty «Wah, oglum bolan bolsa bu işleri
maňa ýetirmezdi» diýen äheňde Öweze derdinýär): – Oglum,
meniň ýeke balam bar, o-da şu gyz. Ençe balamyz boldy, ýöne
durmady. Tutup galanymyz şu ýalňyz gyz boldy. Ýöne munuňam
maňlaýy pes ekeni. Durmuşa çykyp iki-üç aý ýaşap-ýaşamanka
ýoldaşy gitdi okuw diýip, soňam gaýdyp gelmedi, galyberdi
gyzam. Ýakynda biziň üstümizdenem täze demir ýol geçensoň,
bir mümkinçilik boldy-da, gyzymy-da işe ýanyma aldym. Atalygyz bolşup, indi meýdanda işläp ýörüs. Gyzyma söz aýdýanda, ony özüne taý edinmekçu bolýanlar-da ýok däl. Ýöne birine
biziň synymyz oturanok, ýene birisini gyzymyz halanok. Bir ýere
baryp, öý-işik bolaýsa gowy görjek welin, hany ol diýeniňem
bolaýamy? Bir nesibeli gün bardyr-da, belki...
(Gapyda täze bişen tagamy alyp gelýän eneli-gyz peýda
bolýar).
Kenjekeý: – Ine, ata, bäşbarmagam bişipdir.
Goja: – Mylgyrap bişipmi?
Kenjekeý: – Seniň halaýşyň ýaly, mylgyrap bişipdir.
(Olar ýene-de saçak başyna jemlenişip, Täze ýyl dabarasyna
täzeden başlaýarlar. Biraz iýlip-içilensoň, goja ýene-de
dombrasyny eline alyp, şabram kakyp, öz çalýan sazyna berlip
342
saz çalmaga başlaýar. Iýlip içilýär. Kenjekeý ak bilegi güjeňleýän
ýaly saçagyň üstünde gezdirip, oturanlara ýene hödür-kerem
edýär. Saz ýaňlanýar).
Goja (bir salymdan soň goja dombrasyny goýup, ýeňsesine
sereden wagty damja dammasynyň galandygyny görüp):–
Dammasyny goýanam eken-ow bu peläket. Çaky gar doňubam
ugran borly. (Öwez bilen Kenjekeýem gojanyň gözlän ýerine
gözleşip, damjaň kesilenligine göz ýetirýärler. Şeýle bolanlygyna
ynanýarlar. Şol arada derini ýaglyk bilen süpüren goja aýalynyň
bir ýanda diwara arkasyny berip, irkilip oturanyny görýär.
Ýylgyrýar. Kenjekeýdir Öweziň ýüzüne bir zat diýmekçidigini
mälim edip seredýär): – Ýaşlar, siz oturyň, keýwanyň ukusy
tutup burlup ugrady, rugsat berseňiz, indi biz gidip ýataly.
Sagadam bir çene barandyr. (Goja bir diwarda asylgy duran
sagada seredýär. Sagadyň diliniň on birden işlänligi görünýärde Öweze garap): – Oglum, ana, gitseň senem sag-aman bol.
Kenjekäm ugradar, gidip bilmeseňem gel. Täze ýyly şu ojakda
garşylaň. Seniň geleniň gowy boldy, balam. Telim ýyldan bäri
täze ýyly şeýle gowy garşylanym ýadyma düşenok. Özüň-de
bolsa, sen şu golaýdaky Türkmen kölüň gurluşygynda işleýän
ekeniň. Bir gazak atam bolmalydyr diýip ýatlap gelip durgun!
Öwez (goja bilen gollaşyp, gadyrly hoşlaşýar):– Gelerin,
atam!
Goja: – Indi ýataýmasak, ýagdaý ýok (aýalynyň yzysüre
donunyň bir ýanyny süýräp öýden çykýar).
Kenjekeý (saçagyň üstündäki zatlary Öweze görkezip): –
Myhman, näme iýeňok?
Öwez: – Iýdik-le, nesip edeninden.
Kenjekeý: – Onda gyzgynja çaý içermiň?
Öwez: – Çaý kem bolmasa gerek. Onda-da öz eliň bilen
guýup berseň (Kenjekeý oňa bir käse çaý guýup uzadýar): –
Kenjekeý gelin, sen munuň ýaly toý saçagyny taýynlap bilýän
ekeniň, munuň ýaly mazaly çaý demläp bilýän ekeniň, meniň-ä
näme dul halym bar, onda siziňkiden gitjegem däl.
343
Kenjekeý (oňa hyrydar nazaryny aýlap goýberýär-de,
gyzaryp, bozaryp näzli dillenýär): – Seni näme gidirjek bolýan
barmy?
Öwez (höwes bilen gelniň gollaryny öz goluna çekip alýar.
Şu arada telefon seslenýär. Öwez alaçsyz Kenjekeýiň golundan
goluny aýryp, telefona ünsüni bölýär. Kenjekeýe tarap baş atyp):
– Aýal doganymdyr. Jaň eder diýdim-ä (Telefonyny gulagyna
tutýar. Gepleşik ýaňlanyp eşidilip dur).
Amansoltan: – Allo, Öwez jan.
Öwez: – Diňleýän, Amansoltan, salawmaleýkim!
Amansoltan: – Amanmy, jigim. Gelýämiň onsoň sag-aman?
Öwez: – Gelýän...
Amansoltan: – Geleweri, oglan. Ahyr soňy senem şol bagty
getirdi – diýleni boljak, jigim jan. Gelinligiň göze ýakymly bir
natuwan gowy maşgala. Ýaşmak ýaşynyp, öýi dolduryp otyr.
Onuň ýaly gelne taý bolup bilse, ýigidiň armany bolmaz. (bu
gürrüňi eşidip Kenjekeý üşerilýär. Öweziň ýüzüne «bu ne gep
boldy?» diýen manyda soragly bakýar. Öwez Kenjekeýiň özüne
bolan garaýşynyň üýtgäp barýanyny görüp aladalanýar.
Öwez (telefona): – Amansoltan!
Amansoltan: – Ynanaý, jigim jan, hut şeýle. Telefonyny
bereýinmi? Gepleşip görjekmi özi bilen?
Öwez (howlugyp): – Ýok, häzir däl...
Amansoltan: – Düşünýän, utanjaňsyňam sen. Bolýar
geleňsoň, är-heleý bolşup, dyz degrişip oturarsyňyz-da, şonda
gürleşäýersiňiz.
Öwez (gürrüňi soňlamaga gyssanýar): – Bolýar onda,
Amansoltan.
Amansoltan: – Howlugawer, oglan. Seniň ýoluňa göz dikip
oturan indi diňe bizem däldiris!
Öwez: – Bolýar. Onda häzirlikçe hoş, özüm jaň ederin,
Amansoltan! (Gyssagly telefony öçürýär. Öň ýigidiň eýemsirenip
golaýynda oturan Kenjekeý indi çekilip, beýleräkde keýpsiz otyr.
Öwez telefonyny ýygnap durşuna): – Aýal doganym diýdim-ä.
344
la...
Kenjekeý (nägile halda): – Diňe aýal doganyňam däl ýaly-
Öwez (ynamly): – Gürrüňi bolsa-da, özi ýokdur.
Kenjekeý: – Baram ýal-a seniň ýoluňa seredip oturan biri.
Öwez: – Bar ekeni ýoluma garaşýan. Ýöne meniň öňki pikir
edip gelýän ýerimde däl-de, başga ýerde ekeni.
Kenjekeý: – Başga ýerde?
Öwez (gepini nygtaýar): – Hawa, başga ýerde Aşgabatda
däl-de, şu goja gazagyň öýünde ol maňa garaşýan ekeni.
Kenjekeý (biraz ýazylyşyp): – Sen ynanýarmyň onuň
şeýledigine!
Öwez: – Ynanýan. Näme ynanman? «Gapydan tapsaň, töre
geçme“ diýlen akyla uýan türkmen-ä biz.
(Şundan soň Kenjekeýiň ýüzünde köpmanyly, edaja ýylgyrma
peýda bolup, onuň belli bir derejede karar tapanlygy belli bolýar.
Ara bir pursat dymyşlyk aralaşýar. Sagat sesi eşidilýär).
Kenjekeý (bir zat ýadyna düşen ýaly, ýeňil gopup, telewozory
açýar): – Hormatly Prezidentimiziň her ýylky, halky täze ýylyň
öňüsyrasyndaky gutlagy başlanandyr.
(Onda Prezidentiň halky Täze ýyl bilen gutlaýan dabaraly
çykyşy ýaňlanýar).
Öwez: – Eýýäm başlanypdyr-ow!
Kenjekeý (sagada gözläp): – Wagtdan habaryň barmy?!.
Meniňkiler ýaly ir ýataklara ol bireýýäm, uky menziline atardy.
Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow:
–...Garaşsyz, bitarap Türkmenistan Täze ýyly, uly we bitewi
maşgala bolup, agzybirlikde garşylaýar we Täze Galkynyş
eýýamynda özüniň iň gowy, hoşniýetli umyt-arzuwlaryny Täze
ýyl bilen baglanyşdyrýar.
Geçip barýan ýylda biz ata Watanymyzyň, mähriban
halkymyzyň, at-abraýyny, şan-şöhratyny arşa göteren ägirt
uly işleri amala aşyrdyk. Ýurdumyzyň dürli ýerlerinde
gahrymançylykly, joşgunly zähmet dowam edýär. Ýurtda alnyp
barylýan ýüzlerçe şeýle uly işleriň käbirini ýörite ýatlasym
345
gelýär.
Biziň «Awaza» Hazar ýakasyndaky milli syýahatçylyk
merkezimiz bu gün dünýäniň ünsüni çekýän, uly geljegi bolan
şypahanalar merkezine öwrüldi.
Döwletde uly geljegi göz öňüne tutulyp alnyp barylýan
gurluşyk desgalarynyň biri-de Türkmen kölüdir. Biziň
zähmetsöýer halkymyz bu ýerde çöl goýnunda deňiz döredýär.
Türkmen kölüniň gurluşygy uly depgin bilen dowam edýär. Bu
desgalarda halkymyzyň edermen, zähmetsöýer adamlary zähmet
çekýärler...
Öwez (çykyş şu ýere ýetende Öwez bir pursat telewizordan
ünsüni sowup, Preizdentiň soňky aýdan sözüniň özünede degişlidigine buýsanýanlygyny mälim edip, Kenjekeýe
gözleýär): – Kenjekeý, gördüňmi, Hormatly Prezidentimiz bizem
sarpalaýandyr. Görseň, şol edermen, zähmetsöýer adamlaryň
birem men-dä).
Kenjekeý (ýylgyryp): – Eger Prezidentimiziň Täze ýol
barada aýdanyny eşiden bolsa, kakam hem seniň ýaly muňa
monça bolardy. Eýsem, ýurduň Lideriniň tarypyna mynasyp
bolubam bir buýsanman bormy? (Öwez iki käsä gymyz guýýar.
Ol käseleriň birini Kenjekeýe uzadýar. Kenjekeý onuň golaýyna
biraz süýşüp käsäni alýar. Öweze hyrydar gözläp): – Bize gelen
türkmen-ä dürtseňem duýanok. (Şu sözden soň, ýaňky telefon
gürrüňi mahaly biraz alada-ünjä berlen Kenjekeýiň ýene-de
şähdi açylyp öňki kaddyna geleni belli bolýar. Öwez şundan soň
joşguna berilýär. Ol özüne seredip, owsunyp oturan Kenjekeýiň
ellerini höwes bilen öz eliniň aýasyna alýar. Bir pursat ümsümlik.
Diňe diwardaky sagadyň sesi eşidilýär. Şol arada höwesi daşan
gelin ellerini Öweziň aýasyndan kynlyk bilen alyp: – Men häzir!
(ol diwardaky sagady aýryp, ony goňşy otaga äkidip gelýär): –
Bize indi häzir özümizden başga hiç kim gerek däl.
(Daşky gapynyň daşynda aýak sesi eşidilýär).
Tümenbaý (gapyny kakýar): – Açyň-ýeý! Täze ýyly
garşylamanam bir ýatmak bolarmy?
346
(Gapyň iç ýüzünde oýaly-ukuly ses eşidilýär).
Goja (donuny gyssanyp geýip gelýär-de biwagt geleniň
habaryny almak üçin daş işige çykýar): – Haý, dur-ow, zaluwat.
Gapyny döwýäň, ine, açýan (geleni tanap): – Eý, şyragym.
Tümenbaý, bu asyl senmisiň?
Tümenbaý: – Eýsem, kim bolsun, elbetde, men öz
Tümenbaýyňyz. Aýtdym-a men size „Täze ýyl gijesi bir sýurpriz
etjek“ diýip.
Goja: – Sýurpriziň näme bolýar ol?
Tümenbaý (göhi gelme bilen): – Ine, häzir men arabamy toýa
besläp geldim. Kenjekeý, özüň, ýeňňem bolup, oňa münersiňiz.
Menem sizi gelnaljylap alyp giderin. Toý ederis, ine, bolany
şol sýurpriz. Duýdansyz ýerden gopan şeýle oýunlara orslar
sýurpriz diýýärler. (Tümenbaý gojaň üstüne talaply abanýar):
– Men gelerin diýip aýtdym dälmi, ine, geldim. Gideliň, öýde
hemme zat taýyn, indi bir toý etmek galdy... (Onýança şişe we
Kenjekeýiň gapynyň agzyna gelýärler).
Şese (nägile): – Biz ýatdyg-a.
Tümenbaý (Kenjekeýe baş atyp): – Kenjekeý, hany
garrylaryňam tiz geýindirip, ýola taýyn-la, gideliň! Size esasy
sýurpriz ol ýerde garaşýar. Boluň, men sizi äkitmäne geldim!
Kenjekeý (Halamazlyk bilen üşerilip, geň galyp soraýar):–
Bizi äktmäge!? Onsoňam biziňem myhmanymyz bar, ony goýup
niräk gideli?
Tümenbaý (ýüzugra): – Ony-da alyp gideris.
Kenjekeý: – Ol ýene birazdan ýola otla çykmaly, ýolagçy.
Öwez (Gapyda peýda bolup, Tümenbaýa özüni tanadýar): –
Dertdeş, gijäň içinde bu ala-goh bolup ýörmäň näme? Kimkän
diýsem, sen ekeniň.
Tümenbaý (geň galyp): – Oh, Öwez sallah, senmi asyl ol
myhman?
Öwez: – Mendirin.
Tümenbaý: – Hany, sen gideňokmy entegem?
Öwez: – Otludan gijä galdym (dikanlap nägile äheňde):
347
– Dost, sen düýäňi gysgandyň-da. Beren bolsaň, elbetde,
ýetişerdim.
Tümenbaý (gabançly seslenýär):– Beýle boljagyny kim
bilýär?! (Soň ýene gojanyň ýüzüne durup hüjüme geçýär): –
Atam, men saňa täze ýylda gelerin diýdim dälmi?
Goja: – Diýdiň, oglum.
Tümenbaý: – Toýam ederis diýdim dälmi?
Goja: – Diýdiň.
Tümenbaý: – Şaýyňyz tutup oturyň, özüm gelip äkiderinem
diýdimmi?
Goja (Tümene beren sözüni ýatlap, gidip bilmän duranlygyna
uýalýar. Soňra ol özüniňkilere tarap, biraz öwrülip talaply): –
Tümenbaýa gelseň, biz gideris diýip men gep etdim. (Kenjekeýe)
Balam, siz şeşeň bilen gidiň. Menem myhmany ugradaýyn.
Onsoň yzyňyzdan bararyn.
Kenjekeý (nägile bolup çytylýar): – Ata!
Goja (gyzyp):– Men 26 ýyl bäri ata. Indi meniň baba
bolasym-da gelýär. Gözüm açyp özüm diri gezip ýörkäm. Gadyr
edip gelen arabany boş goýbermek gazaga gelişmez. Onda-da
şunuň ýaly Täze ýylyň öňüsyrasyndaky ähli zadyň gowulyga
sanýan, arzuwlaryň hasyl bolýan pursadynda. Mün, gyzym,
araba şeşeňem al-da!
Tümenbaý (Tarapy çalnany üçin minnetdarlyk bilen): – Hak
gepi senden eşidýän, atam.
(Gojanyň talaply gepinden soň, garry aýal, soň Kenjekeý
geýnip gelip araba dünýärler. Öwez bu bolýan zatlara oňly düşünip
bilmän Kenjekeýiň ýüzüne soragly seredýär. Kenjekeýem ondan
gözüni aýranok).
Tümenbaý (işi bitip, göwnühoş bolup Öweze): – Ine, gardaş,
indi şu günden başlap, dünýäde ýene sallahyň biri azaldy hasap
edäý! Senem gitseň, sag-aman bar, öz taýyňa gowuş. Kükräp
onuň gujagyna dolanda, özüm ýaly bagtlyň ýene biri bar diýip,
menem ýatlagyn!
(Arabanyň sesi daşlaşýar. Gojadyr Öwez onuň yzyndan
348
seredip, söm-saýak, näme-nämeleriň bolup geçenine aň etmäge
synanyşýan deý bolşup, aňalyşyp galýarlar).
(Goja arkasy goş haltaly Öwez bilen gar basgylap duralga
jaýyna tarap barýar. Gojanyň elinde demir ýol çyrasy. Öwez şol
gelşine mahal-mahal arabaň giden tarapyna seredip goýberenini
hem duýman galýar. Gar köwüşleriň aşagynda gant döwülýän
ýaly hütürdeýär).
Goja (öz-özünden gepläp barýar): – ...Şu gelýän otlyň
maşinisti kanunçylrakdyr öz-ä. Aý, ýok, meniň diýenimi
eder. Onuň bilen men geçen ýyl öňdebaryjy demir ýolçularyň
maslahatyna-da bile gatnaşan adam. Ol foruma Hormatly
Prezidentimiz hem gatnaşdy. Gaty abraýly ýygnak boldy.
Şonda maňa-da, oňa-da «Watana bolan söýgüsi üçin» diýen
medal gowşuryldy. Bir-birimizi gutlaşyp, begenişip duranmyz
ýadymda. ...Ýöne, oglum, seni ugratmak üçin Kenjekäm däl-de,
özümiň gaýdanym gowy bolandyr. Ýogsam onuň, «Aljak däl,
karar bar» diýmegi-de gaty ahmaldyr. Meniň bolsa ol ýüzümden
geçip bilmez. Medally demir ýolçy medally demir ýolça kömek
etmese, onda ondanam bir demir ýolçy raýdaşlygy bolarmy?!
(Olar duralga jaýyna girýär. Goja jaýyna girip, ondanam aýna
germewiň aňyrsyna, öz ýerine geçýär. Öwez zalda galýar. Ol
keýpsiz. Şol arada ýene-de Öweziň telefony seslenýär. Ol alýar.
Telefondan howlukmaç tanyş ses eşidilýär).
Amansoltan: – Öwez, hany geleňokmy, oglan sen?
Öwez (gyssanmaç):– Amansoltan!
Amansoltan: – Öwez, ýol gözletdiň goýaýdyň-la. Nirede
sen?
Öwez: – Men häzir täze demir ýoluň ugrundaky Türkmen
kölüň duralgasynda.
Amansoltan: – Ol nire bolýar.
Öwez (aladaly): – Meniň işleýän ýerime iň golaý otly
duralgasy.
Amansoltan: – Weý, sen entek ol ýerden gaýdaňogammy?
Ýene on-ýigrimi minutdan täze ýyl başlanýar-a!?
349
Öwez: – Aýazbaba, Garpamyga salam aýt!
Amansoltan: – Dänjiremesene, oglan. Munuň ýadyna oýun
düşýär. Dogrudanam, nirede sen?
Öwez: – Men otludan galdym.
Amansoltan: – Şu oglanyň hiç işi oňuna bolubermeýärdä. Ýaňy bir ugrukdyrdymmykam diýsem, ýene bir zat
tapylaýýar...
Öwez (haýyşly): – Örtenmesene, Amansoltan!
Amansoltan: – Neneň örtenmäýin? Hiç seniňki ugruna
boluberenok. Gül ýaly maşgala bolsa geler – diýip garaşyp otyr
muňa, bu bolsa... Indi bir gaýdyp bileriň ýalymy sen?
Öwez: – Ugraryn. Bu ýerden bir gazak demir ýolçy ata
tapyndym. Şol ugrumda...
(şol arada garaşylmadyk ýagdaýda duralga jaýynyň gapysy,
şakyrdap açylýar. Gapyda egnini, başyny gar basan Kenjekeý
peýda bolýar. Öwez laňňa begenip ýerinden galýar. Kenjekeý
gelşine başyny onuň kükregine goýýar).
Öwez (söýgi bilen):– Kenjekäm, özüňmi bi?
Kenjekeý (ýylgyryp, begenip): – Özümdirin.
Öwez (begençli): – Geläýdiňmi?
Kenjekeý: – Gaty gelesim geldi-dä. Öz toýum bolup durka,
iliň toýunda näme işim bar?!
Öwez (Kenjekeýi mähir bilen gujagyna gysyp): – Şuny
oňarypsyň. Öz toýumyz barkan.
(Kenjekeý bilen Öwez gujaklaşyp durka ýakynlap gelýän
otly sesiniň yzysüre demir ýolçy goja Öwezi ýola çagyrmak
üçin howlugyp gelýär).
Goja: – Otlyňa ýetip gelýär, oglum, (gyzy bilen Öweziň
bir-birlerini eýemsirenişip duranlaryny görüp ör-gökden gelip,
kürtdürýär-de Kenjekeýe) – Aý, balam, bu nä boluş!?
Kenjekeý: – Ata, bu maňa täze ýylyň sowgady.
Goja: – Şol duýgyny anyk bilýärmiň, balam?
Kenjekeý (ynamly): – Bu gezek ynanýan (ýene-de) – Ata,
bu meniň, şol indi telim ýyldan bäri garaşyp, gözläp ýörenim
350
bolup çykdy (Kenjekeý höwes bilen Öweziň kükregine başyny
goýýar).
Goja: – Men otlyny ugradaýyn! (Howlukmaç yzyna
gidýär).
***
Demir ýol duralgasy. Otly gelip durýar. Bir wagondan Öweziň
işdeş ýoldaşlary düşärler. Olar goşlaryny göterip maşyna tarap
barýarkalar, olaryň biri gazagyň jaýynyň üstünde Öweziň şifer
düşäp, bir gelniň bolsa oňa aşakdan gerek diýen zadyny alyp
berip duranlygyny görüp aýak çekýär.
Birinji işçi (ýoldaşlaryna ýüzlenip): – Eý, oglanlar, oňa bir
serediň, gazagyň oýnüň üstünde ussaçylyk edýän biziň Öwez
ýaly-la (birnäçeler onuň elini uzadan tarapyna seredişýärler).
Ikinji işçi – Eý, şol-ow.
Üçünji işçi – Ýanyndakam otla bilet satýan gelin.
Murtly işçi (ýylgyryp): – Gör, bu zaluwat nireden urup
çykdy.
Birinji işçi (elini bulaýar): – Öwez!?
(Birazdan Öwez bilen Kenjekeý gol tutuşyp, olaryň ýanyna
salama gelýärler).
Soňy.
351
Şahyr Agageldi Allanazarowyň
dürli dillere terjime edilen
goşgularyndan nusgalar
______________________
NAPSÜTÖTTE GŐZHAJÓ
Wengriýa
Türkménföld: napsütötte gőzhajó.
Előre tartó, sosem lassuló.
E hajó fölött, fenn a messzeségben
esőt ígérő felleg száll az égen.
Türkménföld: gyümölcsöskert, meseszép!
Kémények füstölögnek szerteszét.
Az olajfúrótornyok erdeje
világít s nyújtózkodik fölfele.
Csomóznak fürgén asszonyi kezek
tavaszt idéző csodaszőnyeget,
s míg körülvesznek fehér gyapothalmok,
szülőhazádnak szívverését hallod.
Gyárfás Endre fordítása.
352
СЛОВО "A"
Serbiýa-Horwatiýa
Ja знам слово »A«,
у речима »трава« и »мама«!
Од сада слово »A«
ревносно пишем свуда.
Пишем оловком
у бележници белој
и пo песку - прутом,
и на огради
-кредом.
Ишкрабао сам »A«
ексером
на гуми старој,
комадићем цигле на лестви пожарној...
Лако je »A« писати
лепо и смело,
треба само узети
парче креде бело.
Један крак овамо,
други крак онамо,
линијица попреко
и само понављати.
Пер. Никола Дамjановиб.
353
Litwa
LAIMINGAS ŽIRGAS
Vieną sykį
Buvo žirgas.
Pareigingas
Ir galingas.
Žirgas
Daug jėgos
Turėjo,
Vežė viską,
Ką reikėjo:
Pieną, grūdus,
Tėtę, mamą,
Būtų vežęs
Netgi namą!
Kartą tarė jis:
— Gana!
Šiandien
Poilsio diena.
NO VERÃO
Portugaliýa
Arde o Sol como uma fogueira.
Se esconde na sombra a nossa coedeira
A mãe nos apressa:
— Despertai-vos! É hora!
Vou servir-vos o almoço, agora!
São quentes as pedras e os melões,
354
É também quente o muro de adobes.
Não há salvação desse terrível calor
Inclemente e abrasador!
Sá à noite é que os muros arrefecem
E, ao pôr do Sol, frescura oferecem.
Mas essa cor da noite e o ardor do dia
Ficam encarnados no rubor da melancia.
БАБУШКИНЫ ОЧКИ
Russiýa
Есть у бабушки очки,
Не очки, а чудаки!
Их напяливаю я
И гляжу на воробья —
До упаду я смеюсь:
Воробей большой, как гусь!
Посмотрев на муравья,
Ослика увидел я.
Вот и снова хохочу.
Сесть на ослика хочу.
Я гляжу во все глаза —
Это просто чудеса:
Пробежал мышонок в угол —
Показалось, он захрюкал!
Перевод Якова Акима.
355
ВАЖКИЙ КЛАС
Ukraina
— Ой, мамо,— стогне наш Ільяс,—
піду я зразу в п'ятий клас.
А то нехай беруть у шостий,
у цьому класі легко й просто.
На сьомий теж я згоден, мамо,
учителю скажи ти прямо:
мовляв, ми чули, що у вас
найважчий в школі перший клас.
Переклала Г. Кирпа.
САВОЛҲОИ БЕЧАВОВ
Андеша менамоям
Дар руи чогаҳи худ:
Рйз ин қадар-ку равшан,
Шаб ин қадар сияҳ буд?
Чй гуна пайдо шуданд
Модару модаркалон?
Пурсй агар, дар чавоб
Ханда намоянд онон.
Боз як саволе ором
Намегузорад маро:
Паррандаҳо мепаранд,
Курра чаро не? Чаро?
356
Tajikistan
Ҳар саҳару ҳар сафар
Хезам агар ман аз хоб,
Дар каллам ин қадар
Саволҳои бечавоб.
БАХТ
Ч. Хошими
Özbekistan
Бахт дегани нимадир,
Қани, билсанг айтиб бер!
Буюм бўлса, агарда
Хоҳлаганга қайтиб бер.
Балки бахтнинг ё изи,
Қўл, оёғи бормикин!
Ёки учқур жайрондир!
Тунда ёққан қормикин!
Олов ёнган ўчоқ ё,
Тотли овқат, бу камми!
Онам бўлса бахтим, деб,
Эркалатар укамни.
Билиб олдим, дўстларим,
Болалигим — бахтимдир.
Катта йўлга бошлар у,
Ў қиш, меҳнат — аҳдимдир
Турсунбой Адашбоев таржимаси.
357
TӘПӘЛӘР
Azerbaýjan
Jумшаг балынча бәнзәр
Ҝен чөлләрдә тәпәләр.
Бир-биринә сөјкәнәр,
Јердән ҝөјә дикәләр
Гышда гарлы тәпәләр,
Баһар фәслиндә јашыл,
Јајда сары тәпәләр.
Пајызда бу балынчлар
Елә парылдар пар-пар,
Онлардан јағыш дамар,
Баш гојуб тәпәләрә
Гојунлар кечә јатар,
Бәлкә дә јуху көрәр
Сәһәрәчән o ки, вар.
Ше'рләри һикмәт ЗИЈА
тәрҹүмә етмишдир.
МЕНИН САНАТЫМ
Gyrgyzstan
Кечке жакын уйлар чубап баратат,
«Жакшы болмок — деп ойлоном — санасак»
Колду жумуп санап кирем четинен,
Бирден баштайм, ашпайт саным жетиден.
Кээде сегиз, бирок андан аркысын
Таппай койдум, чыгып кетип эсимен.
Уйлар болсо чубап барат арылап,
Кайра баштан санаш керек жаңылап.
358
Кайда кеткен сегиз сандан ар жагы,
Калган уйдун саны кайдан табылат?
Мен апаман сурайынчы жардамды,
Билиш керек окшойт калган сандарды!
Которгон Жалил САДЫКОВ.
ӘЖЕМНІҢ КӨЗӘЙНЕГІ
Gazagstan
Құдды әжемнің көзәйнегі сиқырлы,
Кисем болды, келтіреді күлкімді!
Үшып-қонған торғайларға қарасам —
Қаздан да үлкен, үлкендігі орасан!
Қүмырсқаның қызығы да асты одан —
Үлкендігі есектей-ау, мәссаған!
Қүліп тағы... бір отырып, бір түрам,
Есекке сол мінейін деп ұмтылам!
Қөзәйнекпен мейлі қайда қарасам
Бәрі ғажап... бәрі дағы тамаша!
Қашқан анау көртышқанның өзі де,
Шошқадай боп көрінеді көзіме!
М. Кайыңбаев
359
Eýran
A. Düýeji
360
БАЛА ҲӘМ ТОП
Garagalpakstan
Бурын болған бир бала
Тобы болған бир ғала
Тобын домалатыпты,
Тақырлыққа жылғаға.
Ол уйқышыл болыпты,
Еснеп күни өтипти.
Қай жер болса сол жерге,
Тобын таслап кетипти.
Бала тобын умутқая,
Жата бермей далада.
Самал менен бир күни.
Ушып кеткен ҳаўаға.
Бала қәте ислепти,
Соң бармағын тислепти,.
Шақырса да тобын ол,
Қайтып жерге түспепти.
Терҗиме Толегберген Матмуратов.
361
БЭЯТУЛ ШИ МИНЖЯ
Moldowa
А фост пе луме ун бэят
Ши-авя о минже. Дар — чудат! —
Дормя кыт шапте-ачел бэят
Ши мулт апой кэска,
Яр минжя о лэса мереу
Пе унде се'шымпла.
Дар минжий «Соаре» ый зичя,
Сэ доармэ ну-й плэчя, —
Одатэ, ку ун пуй де вынт,
Се уркэ'н черурв еа.
О, минжя чея, соаре 'н чер,
С'а дус сэ стя 'нтре сорв!
С'а дус.-Ши де атунч ну май
Кобоарэ динтре норв.
Традучере де Михаил Ион Чиботару.
362
Ýazyjy Agageldi Allanazarowyň
döredejiligi hakda aýdylanlardan
______________________
***
«Şahyr Agagеldi Allanazarow öz ýaşajyk dostlarynyň
psihologiýasyny oňat bilýär. Ol çagalar bilеn ýürеkdеn gürrüň
edýär. Kätе mylaýym ýumora mähir gatyp, olar bilеn dеgişýär.
şеýdibеm, onuň ilhalar esеrlеri dörеýär».
Lеw Oşanin. Şahyr,
Moskwanyň A.M.Gorkiý adyndaky
edеbiýat institutynyň profеssory.
***
"Агагельды Алланазаров знает, о чём думают
туркменские дети."
Агния Барто, Москва.
Лауреат Ленинской премии.
***
"Я не буду говорить о книжке, которую вам предстоит
прочесть и которая, уверен, вам понравится, потому что это
увлекательная приключенческая история о простодушном,
благородном и бесстрашном герое (щенке по имени Мёнгёз),
который одержим жаждой полёта. Стоит подняться в небеса
− и жизнь, кажущаяся обычной, сказочно преображается.
И, главное, хочется петь. Не об этом ли мечтаешь и ты,
читатель? И еще: летая во сне, человек растёт. Книжка
Агагельды Алланазарова «Собака, которая летала однажды»
поможет тебе расти наяву.
Но вот что самое важное я хочу сказать тебе: попроси
363
своих родителей тоже прочесть эту повесть. Увидишь или,
вернее, догадаешься, как они станут немножко другими,
если в мыслях полетают, как Мёнгёз, − переживут забытое,
может быть, детство.
Взрослому, поверь, необходимо иногда почувствовать
себя ребёнком, как ребёнку −взрослым.
Хочу надеяться, что эта книга − перекресток, где
взрослый и ребёнок могут встретиться. И, улыбнувшись,
лучше понять друг друга."
Чингиз Айтматов. Писатель.
Лауреат Ленинской и Государственной премии.
***
"Agageldi Allanazarow − hakyky şahyr. Hatda kim ömründe
onuň ýurdunda bolup, türkmeniň gazaply howa ýagdaýyny
görüp, ol ýerde ýaşaýan zähmetsöýer, kalby giň, edermen
adamlary görmedigem bolsa, şahyry okansoň, onuň ýurduny
söýüp ugraýar. Bu diňe hakyky şahyryň döredijiligine mahsus
häsiýet".
Wladimir Orlow.
Şahyr. Terjimeçi.
***
"Agageldi Allanazarow türkmen edebiýatyna öz eserinde öz
deň-duş ýaşlarynyň özboluşly dünýäsini döredip, täze öwüsgin
bolup geldi".
Beki Seýtäkow, Türkmenistanyň halk ýazyjysy,
Magtymguly adyndaky baýragyň eýesi.
364
***
"Türkmenistany menem gowy bilýärin, ýöne Agageldi
Allanazarowyň eserlerini okamsoň, ony özüm üçin täzeden
açdym".
Saýlaw Myradow, ýazyjy,
Magtymguly adyndaky baýragyň eýesi.
***
"Gowy şahyryň döredijiliginiň öz dünýäsi, öz howasy, öz
tebigaty, öz gahrymany bolýar. Agageldiniň, isle poeziýasyny,
isle prozasyny okaň, onda hol alyslarda dumanlap görünýän
Hindiguş dagy, onda lagly-göwhere berimsiz daşlary ýoluna
düşenip, sallanjyrap gelýän Murgap derýasy, ýel-ýagmyryň
sypalaý-sypalaý owadanlan baýyrlary, düňle çöli oýaryp
gipürdeşip geçip barýan ýylky sürüsi, atlaz ýaprakly pisse
agaçlary... Pendi etrabynyň gözellikleri göz öňünde ýaýylýar-da,
ak köýneklije oglanjyk peýda bolýar..."
Nobatguly Rejebow, şahyr.
Агагельды Алланазаров
Туркмен Агагельды Алланазаров
Мне вспомнился не знаю почему,
В промозглой осени,
Вблизи молочных зарев
Предвестий снежных,
Тягостных ему.
Такая осень: слякоть, неуютно,
На палый лист ложится мокрый снег
365
И листья проступают поминутно
Из-под снегов,
Как слёзы из-под век.
Агагельды из племени огузов
Идёт по скверу в тоненьком пальто,
И взгляд его блуждает в мокрых бликах,
И что он видит не поймет никто.
И желтый лист, уже от влаги бурый,
Песок аллей и желтые дома,
И всё вокруг сливается с фигурой
Туркменского поэта...
Всё.
Такая прибыль снега, так-то круто
Растут сугробы, тянутся ко мне.
Как старый друг, студент Литинститута,
Тянулся к листьям желтым,
К желтизне.
Геннадий Касмынин.
Книга «Вещий камень», Москва. 1981 г.
***
"Ýazyjy Agagеldi Allanazarowyň "Еdi dänе", «Inеr ýüki»,
«Gyr atyň howalasy» powеstlеrindе mеn Türkmеniň zеhinli
ýazylan kyssa esеrlеriniň mynasybеtli dowamyny gördüm. Dürli
ýyllarda olary öz rеdaktirlän «Sowеt edеbiýaty» žurnalymda
höwеs bilеn çap etdim".
Kеrim Gurbannеpеsow, Türkmеnistanyň halk ýazyjysy,
Magtymguly adyndaky baýragyň eýеsi.
366
***
«Agagеldiniň «Edеbiýat wе sungatda» çagalara niýеtläp
ýazan «Ýyldyzyň ýoly» poеmasyny okadym. Dinе bir çagalara
däl, onda ulular bolan bizе-dе öwrеnеrе zat bar ekеni».
Gurbannazar Ezizow, Türkmеnistanyň halk ýazyjysy,
Magtymguly adyndaky baýragyň eýеsi.
***
«В произведениях Аг. Алланазарова, будь то повесть
или рассказ, непременно есть эта мерцающая точка, глубоко
выстраданная мысль-образ, которая возникает, кажется,
непроизвольно, будто бы неожиданно, признак настоящего
искусства».
В.Коркин. Критик. Москва.
***
«Агагельды
Алланазарову
удаётся
в
своих
произведениях мастерски точно передать различные