Latin

Hatlar - 10

Total number of words is 3600
Total number of unique words is 2259
17.9 of words are in the 2000 most common words
25.8 of words are in the 5000 most common words
30.7 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
baha berildi. Ol Türkmenistanyň Lenin komsomoly baýragynyň
laureaty diýen ada mynasyp boldy.
Şahyryň goşgularynyň bütin ýurdumyzyň körpe okyjylaryna
elýeterli bolmagy üçin çeper terjimäniň ykrar edilen ussatlary şahyrlar Ýakow Akim, Igor Maznin hem Wladimir Orlow köp
zähmet sarp etdiler.
«Men − ussatlaryň arasynda» atlandyrylan bu ýygyndyda bir
oglanjygyň köle gaçan ýyldyzlary tapjak bolup, ýadawsyzlyk
186
bilen ymtylyşyny, köp okap ýyldyzlary yzarlap ençeme zatlara göz
ýetirişi barada gürrüň berýän goşgy bar. Agageldi Allanazarowam
döredijiliginde şol oglanjyk ýaly täze belentliklere ymtylyp,
irginsiz gözleýärem, tapýaram.
Olga Kurennaýa.
Aşgabat. «Ýunost»,
1994, awgust
(Terjime).
Среди мастеров.
В издательстве «Детская литературе» в Москве вышел
сборник туркменского поэта Агагелди Алланазарова. Этот
занимательный, хорошо оформленный сборник, безусловно
найдет своего читателя-учеников младших классов. Назван
также же, как и один из стихотворений, вошедших в него.
И это название очень точно опредиляет место автора в
современной советской детской литературе.
У же сам факт выхода сборника в таком уважаемом
издательстве говорит о многом: вед «Детская литература»
издает лучшая произведения детской литературы народов
СССР, издает стихи признанных мастеров, чье творчество
вышло за переделы республики.
Для большинства маленьких читателей Туркмения –
во многом пока еще понятие чисто географическое. Где-то
далеко на юге ест республика, где жаркое солнце, где сплошь
пустыня, пески, пески... Далеко не каждый из школьников
может побывать там, но теперь познакомившись со стихами
Агагелди алланазарова значительно расширит свои познания
о солнечной республике, убедится в том, что пустыня вовсе
безжизненное огромное пространство. Один из разделов
книжки так и называются: «Цветущая пустыня». Автор,
беспредельно влюбленный в родную землю, показывает её
187
разное время года:
Под весенним дождём
Мы и сами растём!
И летом, в знойной полден:
На огромной спине
Загорелой земли
Усатые спею колосья,
Пшеничные спеют колосья,
Виноградные светятся гроздья
И щедрой осеню:
Сладкий с лозы виноград
Можно сорвать хот сейчас.
От хлопка-осеннего снега-белы
Колхозные наы поля...
А зимой в Туркмении мальчишек тоже ждёт немало
интересного:
Пусть снежинок благодать
Кружит надо мною!
...Только хочется опять
Встретится весною .
Во все времена года, говорит поэт есть у пустыни свои
прелести; они не только в самой природе, а прежде всего в
человеческом участи в преобразовании её, в созидательной
работе каторая нузнаваемо меняет, молодит суровый лик
бесконечных песков.
188
Главная ценность любого края люди. Кто они в стихах
Агагелды Алланазарова это хлопкоробы, пастухи, доярки,
нефтяники, строители представители других профессий
– всех и не счесть! На них хочет быт маленький герой,
стремится скорее вырасти, чтобы быть полезным своей
родине. Любознателные трудолюбивые, озорные дети растут
в Турркмении. Их глазами умеет смотреть на окружающий
мир, автор их устами помогает читателю больше узнать о
своей земле, увидет не толко пустыню в её первозданном
виде, он прежде в сего тружеников преобразующих её. И
что характерно: когда читаешь эти солнечные самобытные
стихи, чувствуешь, что с нами разговаривает маленький
герой, рожденный и выросший именно на туркменской,
а не какой-либо другой земле. Очень зримо передано
необъятность песчаных безграничных просторов, почти
физически ощущаешь зной на них:
У камня у дыни.
Горячие спины,
И жар-за спиною
Забора из глины.
От солнца спасения
Нету не где.
Скорее, скорее, скорее
К воде!
Писать увлеченно, занимателно глубоким пониманием
психологи ребенка – под силу только настоящему мастеру.
И если говорит о мастерстве именно детского поэта,
то у Агагелды Алланазарова оно заключается прежде
всего в умении ненавязчиво, без назидания, без сурового
морализирования поддать простую но очень важную истину
в живой интересной форме, соблюдая при этом «правила
игры» которых придерживается ребёнок, познающий мир.
189
А это очень трудно взрослому человеку сохранить детскость
во взгляд на окружающую действительность: в восприятии,
в помыслах в душе. Кому хот немного в жизни довелось
непосредственно тепло будет вспоминать об этом высокого
роста, с живыми, ясными и добрыми глазами, с почти
детской обаятельной и застенчивой улыбкой, илучающей
доброту человека. Добротой душевностью наполнены стихи
Агагелды Алланазарова. В этом их притягательная сила, их
обаяние.
Творчество поэта отмечено высокой наградой – но
удостоен премии Ленинского комсомола Туркмении.
А для того чтобы стихи Алланазарова стали близкими
и понятными юным читателям всей страны, немало
потрудилис признанные мастера художественного перевода
-поэты Яков Аким, Игорь Мазин, Владимир Орлов. Наглядно
красочно и весело оформила сборник художница Татьяна
Колпащикова.
Есть в сборнике «Я – среди мастеров» стихотворение
«Найдет звезду», -о том, как мальчик, пытаясь достать
упавшие в озеро звезды, многое узнает, многому учится и,
не ведая усталости, упрямо стремится к своей цели. Так и
Агагелды Алланазаров –в своем творчестве он стремится к
новым достижениям, к новым вершинам. Он постоянно в
творческом поиске, постоянно совершенствует поэтическое
мастерство. А этому, известно нет передела.
Ольга Куренная
«Юность» №3 – 1986.
Ашхабад.
190
Производственно-творческая
характеристика.
Товарищ Агагельды Алланазаров 4 августа 1948 года
рождения. Туркмен. Образование высшее. Специальность:
литературный работник. Член Союза писателей СССР с 1979
года. Работает редактором издательства "Туркменистан".
Проживает по адресу:г. Ашхабад, Крайняя 3/23.
Служебный адрес: г. Ашхабад, Советская 46а,
издательство "Туркменистан",
Товарищ Агагельды Алланазаров после окончания
8 классов средней школы в 1963 году поступил в
педагогическое училище. После окончания училища, он с
1967 по 1968 года работал в школе № 6 города Мары учителем
начальных классов. С 1969 по 1971 годы служил в рядах
Советской Армии. В 1971 году поступил в Литературный
институт им. А.М.Горького г. Москвы и окончил его в 1976
году.
После окончания института он работает редактором
издательства "Туркменистан".
В 1963 году в республиканской газете "Мыдам тайяр"
были впервые опубликованы его стихи.
Тов. Агагельды Алланазаров работает много и
плодотворно. Его стихи, рассказы, повести регулярно
печатаются на страницах республиканских газет и
журналов.
С 1974 года его стихи появились на страницах центральных
изданий: "Пионерская правда", в журналах: "Мурзилка",
"Веселые картинки", "Пионер", а также в коллективных
сборниках "Выходи на улицу" /1977 г. изд-во "Малыш"/ и
"Спешу к другу" /1978 г., "Детская литература"/.
Алланазаров Агагельды - участник VI совещания
молодых писателей, в г. Москве. На этом совещании
лауреат Ленинской премии А.Л Барто одобрила его стихи и
191
рекомендовала их к изданию в издательстве "Малыш".
В 1978 году в издательства "Малыш" вышла первая
книга поэта "Играй; моя дудочка".
В 1979 году издательство "Детская литература"
выпустило еще одну книгу поэта "Выше, чем гора".
Агагельды Алланазаров на туркменском языке издал
три сборника: "Günüň öýi" /"Дом солнца" изд-во/ "Магарыф",
"Güýçli at" /"Добрый конь"/ изд-во "Магарыф", "Ýedi däne"
/"Семь зерен"/ изд-во "Магарыф" 1979г.
Читатели тепло встретили все книги молодого писателя.
Поэт желаемый гость детворы. Он часто встречается с
ними, читает свои новые произведения. Он часто бывает
и среди студенческой молодежи, тружеников полей,
механизаторов. Ведет большую работу по пропаганде
советской литературы.
Тов. Агагельды Алланазаров награжден Почетными
Грамотами центральных Комитетов ЛКСМ Туркменистана
и Киргизии.
И.О. директора издательства
"Туркменистан"
Секретарь партбюро
Председатель ЦК
Ш. Чарыев
Б. Акмамедов
Д. Оразбердыев
Новое Возрождение и гимн счастливому детству.
Туркменская детская литература берёт свои истоки
из мудрых слов дедов и прадедов, пословиц, загадок, из
произведений народного творчества. Для воспитания детей,
развития их памяти, совершенствования их способностей,
наши деды и прадеды сочиняли различные скороговорки,
считалки, загадки и другие жанровые произведения устного
народного творчества. Ну а сказки, конечно, были настоящей
192
школой жизни. Подражая героям сказок, дети учились у них
смелости, самоотверженности, любви к Родине.
Такие сказки, как «Акпамык», «Худайберды трус и дэвы»,
«Мачеха», «Проданный сон», «Бовенджик», остаются для
детей самыми любимыми и запоминающимися.
В XX веке детская литература пополнилась различными
жанрами. Такие мастера слова, как Берды Кербабаев, Ата
Говшудов, Ата Копекмерген, Ата Салых, Нуры Аннагылыч,
Гурбандурды Курбансахатов, Беки Сейтаков, Аман Кекилов,
Керим Курбаннепесов, создали много сказок, басен, а также
написали интересные поэмы на основе произведений
туркменского народного творчества.
Детская литература занимает одно из важных разделов
литературы.
Когда одного мудреца спросили: «Что из себя
представляет детская литература?», он ответил: «Написанное
для детей произведение должно быть намного лучше, чем
произведение для взрослых, так как всё лучшее народ дарит
детям».
Если туркменская литература представляет собой
океан, то детская литература-реку, питающую этот океан
чистейшей водой.
Именно народом созданы первые образцы детских
произведений, которые отражали желания и мечты детей.
Поэтому и возникли колыбельные песни, считалки, сказки
и легенды, которые воспитывали и согревали сердца детей.
В разные эпохи, начиная с Махтумкули, Б. Кербабаева,
в туркменской литературе образовалась большая группа
писателей и поэтов, которые создавали произведения для
детей. В их числе можно назвать таких писателей и поэтов,
писавших в 60-80 годы, как К. Тангрыкулиев А. Баймурадов,
Я. Пиркулиев, М. Гаррыев, К. Чолиев, А. Рахманов, А.
Алланазаров, X. Широв и другие.
Перевод детских произведений на русский и другие
193
языки способствовал культурному обогащению и дружбе
детей всего мира.
В книгу, которую вы держите в руках, вошли избранные
произведения для детей туркменских поэтов.
Говорят, что «Глас поэта - глас народа». В сборник
включены стихотворения о туркменской земле, о
трудолюбивом народе этой земли, о красивейшей природе,
о прекрасном мире детей.
Прочитав стихотворения туркменских поэтов на родном
языке, русские дети откроют для себя красоту туркменской
природы, а также познакомятся со счастливыми детьми,
живущими в независимом постоянно нейтральном
Туркменистане. Именно в этом смысл высказывания:
«Дружба литератур - дружба народов».
Эти стихотворения, переведённые на русский язык, заняли
своё достойное место в культурной жизни независимого
нейтрального Туркменистана.
Хорошие произведения бессмертны.
Агагельды Алланазаров
Поэт.
Предисловие книги.
Ашхабад.
Месячник литературы.
Месячник литературы под девизом «Советской Армии
— слава!» провели туркменские писатели в феврале. В
первые же дни месяца в Ашхабадском областном Доме
политпросвещения состоялась встреча со слушателями
курсов секретарей парторганизаций при ЦК КПТ. в которых
приняли участие заместитель председателя правления СП
лауреат Государственной премии ТССР имени Махтумкули
В. Рыбин, поэты и прозаики А. Назаров, А. Гурбаннепесов,
194
Я. Пиркулиев, и другие.
Писательские бригады «прошли» по всей республике.
В Чарджоуской области были встречи в райвоенкоматах,
колхозах, на сельском сходе, в школах: в Ташаузской — в школе
ДОСААФ и общеобразовательных школах; в Марыйской
— на предприятиях и в колхозах; в Красноводской — на
нефтепромыслах, в школах, животноводческих хозяйствах.
В Ашхабаде писатели участвовали в семинаре по военноисторическому воспитанию, провели встречи в гарнизонном
Доме офицеров, воинских частях, на хлопчатобумажном
комбинате имени Дзержинского, обувном объединении
«40 лет ТССР», чулочно-трикотажной фабрике, в
профтехучилищах. Фронтовики вспоминали годы войны,
боевые эпизоды, те кто помоложе, — годы мирной службы
в армии и на флоте, читали свои произволения, делились
творческими планами.
Перед
воинами,
допризывниками,
рабочими,
колхозниками школьниками выступали и известные, и
молодые авторы — лауреаты Государственной премии
ТССР имени Махтумкули фронтовик С. Атаев и лауреаты
премии Ленинского комсомола Туркменистана А. Атабаев.
А. Гурбаннепесов, Аг. Алланазаров, поэты, прозаики,
публицисты X. Карабаев, Р. Сабиров О. Мовлямов,
X. Какалиев,
И. Кагановский,
К. Курбанмуралов
Д.Аннамурадов. И. Пасевьев. В. Пу, А. Говберг, Г. Дашкынов.
О. Курдов и другие.
В большинстве встреч принимали участие также
издатели и книготорговцы. Подъезжали автолавки с книгами,
читатели могли приобрести полюбившиеся произведения и
тут же получить автограф писателя.
А. АЛЛАНАЗАРОВ,
директор Бюро пропаганды
художественной литературы
СП ТССР. Москва. "Информационный бюлитень"
195
Дутар из легенды.
На моей родной земле, в Туркмении, гостя встречает
пение дутара. Незамысловатый инструмент — всего две
струны. Но его голос — чистый голос народа. И о нём
складывают легенды. Есть легенда о маленьком дутаре.
Однажды известный бахши — певец Нобат заметил, что
кто-то трогал его любимый инструмент. Таи повторялось
несколько раз. Бахши Нобату захотелось узнать: кто же
это делает? И он увидел: на его дутаре перебирает струны
сын, маленький Оденияэ. Тогда Нобат смастерил для сына
маленький дутар. И с тех пор Оденияэ не расстаётся с
этим инструментом. Став музыкантом, он пошёл по тропе
отца и покорил сердце своего народа. Он стал любимым
бахши в республике и удостоен звания народного артиста
Туркменской ССР.
Жизнь дутара, о котором сложена легенда, продолжается,
хотя сейчас сам артист Оденияз на нём играет мало. Чаще
всего его берёт в руки сын — Курбанмурат Нобатов. Он
учится во втором классе колхозной школы. В этой школе
его отец, народный артист Туркмении Оденияз, вот уже
несколько лет руководит ансамблем дутаристов. Вместе с
другими ребятами занимается и Курбанмурат. Мальчики
играют для хлопкоробов в поле и в клубе. А недавно все
увидели Курбанмурада на экранах телевизоров. Вот и он на
тропинке, проложенной отцом и дедом...
Я пришёл в дом, где живут Нобатовы. Курбанмурат сидел
рядом с отцом и играл «Карыбым» — старинную красивую
мелодию. В углу на ковре, как самая ценная семейная
реликвия, стоял маленький дутар. Из соседней комнаты
выбежал трёхлетний мальчишка и сразу направился к дутару,
потянулся к струнам. Бахши Оденияз, улыбаясь, сказал:
- Начинай, мой верблюжонок, начинай, не стесняйся. И
меня отец учил играть когда-то...
196
Ýazyjy Agageldi Allanazarowyň dürli dillerde neşir
edilen kitaplarynyň suratlary (2006).
197
Со стены с портрета смотрит на них мужчина в большой
туркменской шапке, руки его на струнах инструмента. Это
бахши Нобат, любимец туркменского народа.
Приезжайте к нам в Туркмению — самые лучшие песни
споёт вам дутар.
Агагельды АЛЛАНАЗАРОВ,
поэт, студент Литературного института
имени Горького.
"Пионерская правда". Москва
Kyrk gün Artekde
1962-nji ýylyň 20-nji sentýabry.
…«Artek» pioner lageriniň nobatdaky açylyşy boldy.
Bu dabara köp sanly myhmanlar gatnaşdy. Myhmanlaryň
arasynda ýylgyryp duran bir adamyň keşbi hemmelere tanyşdy,
mähribandy. Ol dünýäniň ilkinji kosmonawty Ý.A.Gagarindi. bu
dabarany açmak hem şol belent mertebeli myhmana ynanyldy.
Soňra biz onuň bilen goşup, «Startdan on dört minut öň» atly
meşhur aýdymy aýtdyk.
Biziň şat owazymyz deňizden daga düşüp, uzaklara ýaýrap
gitdi.
24-nji sentýabr.
«Lazurnyý» biziň «Kiparisnyý» lagerimiziň dul degşi
goňşusy. Biz beýleki lagerlere hernä şonuň ustünden geçip
gidýärdik. Darajyk, daşly ýoda bilen bir salym ýöräp, belende
çykdyk. Bu ýerde Beýik Watançylyk urşuna gatnaşan gahrymanartekçileriň, Timur Frunzäniň, Wolodýa Dubininiň, Ruben
Ibarruriniň, Iwan Turkeniçiň... ýadygärligine gül desseleriniň
goýduk. Pionerwožatymyzyň bu gahrymanlar barada beren
gürrüňlerini diňledik.
29-njy sentýabr.
Şäherde gezelençde bolduk. Ol ýerde meni «Olen» atly
198
ösümlik haýran etdi. Onuň 3-4 sany ýapragy bolup, hersini hut
üstüne ýapynyp ýatybermeli. Şol gün agşam «Durmuş, men seni
söýýärin» diýen aýdymy öwrendik. Bu aýdym Ý.A.Gagariniň
söýgüli aýdymydyr.
1-nji oktýabr.
Deňiz bu gün parahatdy. Hemişeki bir-birlerine öçli topulýan
tolkunlar nirädir bir ýere ýitipdiler.
...Men suwuň ýüzünden atylyp barýan kateriň üstünde
oturyşyma hezil edip töweregi synlaýardym.
Boýnumdaky gyzyl ýaglygym, şemala pasyrdaýardi. Turşuja
damjalar ýüz-gözlerime syçraýardy.
Bu meniň diňizde ilkinjii gaýykly gezelenjimdi.
3-nji oktýabr.
«Kiparisnyý» lagerimiz adatdakylaryndan has ir oýandy. Bu
gün gahryman şäher Sewastopola gezelenje gitjegimizi düýn
eşidipdik. Hemmeler ýygnanansoň, dokuz maşyndan ybarat
kerwen ýola düşdi. Biziň gahryman şäher bilen tanyşlygymyz rus
halkynyň 1812-nji ýyldaky ýeňşiniň 150 ýyllygyna bagyşlanyp
açylan muzeýden başlandy. Bu ýerde rus goşunynyň şol uruşda
ulanan ok-ýaraglaryny, esgerleriň geýen geýim-gejimlerini,
olary ýeňşe alyp giden baýdaklaryny... synladyk. «Borodino»
söweşi hakynda berlen gürrüňi diňledik.
Haçan-da akwariumy synlanymyzda meniň ol ýerden
gaýdasym gelmedi. Çar ýana elewreşip ýören balyklaryň
köpüsini men öň görmändim.
Giçlik biziň surnaýymyzyň sesi hemmeleri diňşirgendirdi.
Lageriň otrýadlary ýeňiji Sowet esgerleriniň guburlaryny güle
büredi.
Bu şäherde bary-ýogy bir gün bolan hem bolsak, biz deňze
tumşugyny uzadyp duran gadym döwrüň toplarynyň üstune
münüp surat aldyrmaga, Sewastopolyň Pionerler köşgi bilen
tanyşmaga-da ýetişdik.
6-njy oktýabr.
«Morskoý» lageriň meýdançasy bu gün ýene-de köp adamly
199
boldy.
Bu güň bize kosmonawtlar A.Nikolaýew bilen P.Popowiç
myhmançylyga geldi. Lagerde olaryň hormatyna «Snaýper»
oýuny boýunça ýaryş geçirildi.
Kosmonawtlar ýeňijilere ýadygärlik, sowgatlaryny
gowşurdylar.
11-nji oktýabr.
Aýy dag deňze, Abanyn otyr. Deňzi ýerden, Gabynyp otyr.
Uzakdan baksaň.
Ol tüýlek aýy.
Gezelenç ýetseň,
Hezil bu taýy.
Biz bu gün aýa meňzeş bu täsin dagda gezelençde bolduk.
Pionerwožatymyz Alla Sergeýewna bize uruş dowründe şu
golaýda hereket eden partizanlar hakynda gürrüň berdi.
Soňra bir salym onuň üstüne aýlandyk. Haçan-da, men
ýokarymdan geçip barýan bulutlara seredenimde, özümi aýa
münüp bir ýerlere gidip barýan ýaly täsin duýgyny başdan
geçirdim.
19-njy oktýabr.
Družinanyň irki ýygnanyşygyndan soň, deňiz kenaryna gidip,
gaýyk sürmegi öwrendik. Soňra durmuşynda gerek bolmagy
mümkin. Agşam meýdançada her kim öz dilinde aýdym aýdyp,
goşgy okady.
Men hem öz nobatymda, şahyr G.Gurbansähedowyň.
«Enäniň şanyna» goşgusyny okadym.
Bir wagt diýenmiş Aý Güne bakyp:
− Dünýäniň görki nä, aýdyp bersene - Gün hem diýenmeşip
asmana bakyp, Dünýäniň bar görki enedir ene.
23-nji oktýabr.
Irden lageriň baýdagynyň öňünde nobatçylyk etdim. Şu gün
200
biziň lagerimiziň dabaraly ýapylyşy boldy.
29-njy oktýabr.
Biziň ulkämizden baryp, dürli lagerlerde dynç alan pionerler
bu gün ýene bir ýere ýygnandylar.
Öz terbiýeçilerimiz, ýoldaşlarymyz bilen gujaklaşyp
hoşlaşdyk. Herimiz öz söýgüli «Artegimiziň» bir bölejigini
ülkämize getirdik.
«Artek» günleri Türkmenistandan gelen pionerler, Gurban
Abdyrahmanow, Allaýar Çüriýew, Baýmyrat Bäşşýew, Juma
Ýegenmämmedow we beýleki üçin hem ömürlik ýatda galjak,
pursat boldy.
Taryhdan çen almaly
Türkmenistan, meniň pikirimçe, şu günler ogluny öýermäge
taýynlanýan ata ýaly aýratyn bir ýakymly duýgyny başdan
geçirýär. Respublika täze Döwlet baýdagyny, Gerbini, Giminini
döretmegiň aladasy bilen ýaşaýar. "Ahyr soňy Magtymguly
şahyryň şol diýen Zamany gel-dow" diýip oýlanýar. Guwançly
bolşy ýaly, şeýle-de bu mesele örän jogapkärli, ýedi ölçelip bir
kesilmegi talap edýän mesele. Sebäbi bize kämil göreniňde
guwanç duýgusyny döredýän belent başly Baýdak gerek.
Türkmeniň düýnüňi, şu günüňi şöhlelendirýän Gerb, eşideniňde
öz kuwwatlylygy, milliligi bilen iniňi jümşüldedip, ganyňa
tolkun berýän Gimn döretmeli.
Bu gezek meniň elime galam almagyma ilimiň şu başlan
döwletli maslahatyna goşulmak höwesim boldy.
Meniň pikirimçe, Türkmeniň baýdagy onuň, ruhunyň,
taryhynyň, idealynyň, şöhlelenmesi bolmalydyr. Baýdagyň reňki
ýaşyl bolup onuň, ýokarky bölegi biraz gögüş öwsüp al-asmany
alamatlandyrmaly.
Taryhdan belli bolşy ýaly, bu goşa reňkde türki kowumlaryň,
ata-babalarynyň pikirleri, simwollary jemlenipdir.
201
Gadymýetde (b.e.ö. III müňýyllykda) dünýä-de belli şumer
medeniýetini döreden halk, ilkinji bolup öz Hudaýyny asmana
çykaryp, oňa Taňry at beripdir.
Asyrymyzyň başynda meşhur amerikan alymy R.Pompelli
Aşgabat etrabynda arhiologiki gazuw-barlag işlerini geçirip, ol
ýerden (Änewden) tapylan tapyndylaryň manysyny “tirip” ... bu
ýer Sümer-Akkad medeniýetiniň ata watany» diýen netijä gelipdi.
Akademik I.M.Dýakonowyň, gazak ýazyjysy O.Süleýmanowyň
işleri bolsa şumer-Sümerleriň gadymy türki dilde geplänligini
subut etdi. Baýdagyň bu manysy biz Ýer-Asman aralygyndaky
şol halkyň dowamy diýmekdir.
Taryhyň biraz soňky etrabynda bu iki älemgoşaryň reňki
türki kowumlaryň dünýädäki ýerleşiş ýagdaýyny, kartasyny
alamatlandyrypdyr...
Ol kowumlaryň arasynda "Biziň Halk dünýäde (Hytaý −
Ispaniýa aralygynda) älemgoşar bolup oturandyr" diýen ynam
häzirem ýaşaýar. Ýakynda Türkiýeden gelen kowumdaşlar
Aşgabatda bolanda olar hem munuň özlerinde-de şeýledigini
ýatladylar.
Ata-baba ýaşyl tug döredende, göterende ilki bilen meseläniň
hut şu taraplaryny göz öňünde tutan bolmaly.
Ikinjiden, baýdagyň ýokary böleginde Aýy, onda-da
türkmeniň halaýan-gowy ynamlaryny baglaýan çiň arkan
düşüp ýatan aýynyň şekilini ýerleşdirmeli. Ol hem gadymýetde
biziň ata-babamyzyň ykbalyndan çykan simwol bolupdyr.
Gadymy Sümerler asmandaky aýyň, öz taňrylary kuwwatly
öküziň şahlarydygyna ynanypdyrlar. Sebäbi olar öz asmandaky
taňrylarynyň dyzmanç öküz hökmünde göz öňüne getiripdirler.
Ýerde onuň hormatyna (Akademik W.Massonyň öz işlerinde
ýatlaýşy ýaly) hramlar dikeldipdirler. Hramlaryň maňlaýyndan
öküz kellesini asyp, onuň bu ýerdäki taňra alkyş etmäge
gelýänleriň töweregine bela-beter getirmejegine ynanypdyrlar.
Ýatlasak bu däp, biraz üýtgän görnüşde häli-häzirem biziň
halkymyzda dowam edýär. Öküz kellesine derek dag goçuň,
202
keýigiň kellesine henizem käbir öýleriň maňlaýynda gabat
gelmek bolýar. Olar hem şol gadymy Sümerler-AkkadlarOguzlar ýaly onuň öz öýüni erbetlikden gorajagyna ynanýarlar.
Türki kowumyň mundan başga-da ençeme mukaddesliklerini
jemläp, aýyň Oguz hanyň dünýäsini alamatlandyran aýyň, onuň
nesilleriniň tugunda öz mynasyp orny bolmalydyr.
Üçünjiden, tuguň, ýokarky böleginde altyburçly ýyldyzy
ýerleşdirmeli. Bu altyburçlugyň hem simwoliki manysy bar.
Ol dünýäniň alty tarapy diýmekdir. Soňky döwürde ol simwol
Oguz hanyň bir ganatyny alamatlandyrypdyr. Ýene-de şu
ýerde ýatlamaly zat ol ilki türkmen topragynda dörän idial
bolupdyr. Onuň gadym nusgalaryny arhiologlar Änew, Altyndepe medeniýetini öwrenenlerinde duşdular. Bu simwoly
hem Sümerler Messopotamiýa baranlarynda özleri bilen
erten bolmaly. Sebäbi ol etrapda birnäçe döwletler oňa öz
gadymýetleriniň alamaty hökmünde baýdaklarynda ýerleşdirip
guwanyşyp ýörler. Başga halkda bar diýip, bu ýyldyzdan ýüz
öwürmeli däl. Sebäbi ol ilki bilen türkmen topragynyň, türki
kowumyň aňynyň onuň dünýäsiniň şöhlelenmesidir. «Eýesine
gerek bolsa, goňşusyna haram» diýlenidir. Ol ýyldyzy baýdakda
aýyň biraz ýokarragyndan ýerleşdirmeli. Şeýle edilse, biziň
Tugumyz özüniň hakyky manysyna eýe bolar. Şonda oňa diňe
bir türkmenler däl, ähli türki kowumlar guwanarlar.
"Sowet Türkmenistany" gazeti, 1990.
203
204
Ýazyjy Agageldi Allanazarow galamdaşlary bilen
Gyrgyzstanda saparda (1980)
Şahyr kitap hepdeligine gatnaşýan çagalar bilen (1979).
205
Çagalaryň söwer dosty
(Ýa.L.Akim barada)
Çagalar özleri bilen ýürekdeş, pikirdeş adamlary özleri ýaly
dünýäni täsin bir öwüşginlerde görüp bilýän adamlary hemişe eý
görýärler. Şahyr Ýakow Lazarewiç Akim hem hut şol eý görülýän
adamlaryň biri. Onuň döreden eserleri bireýýäm okyjylaryň kitap
tekjelerinde öz mynasyp orunlaryny eýelediler.
...Ol 1923-nji ýylyň 15-nji dekabrynda, Kostroma oblastynyň
Galip şäherinde dogulýar. Ilkinji goşgusyny ýazan wagty ol 2-nji
synpda okaýan eken. Tizden onuň goşgulary mekdebiň diwar
gazetinde peýda bolýar. Şeýdibem, ilki ony öz
deň-duşlary
şahyr hökmünde tanaýar. Beýik Watançylyk urşy döwründe
Ýaşa Akim hem esger geýimini geýýär. Ol 1942-nji ýylda
aragatnaşykçylaryň harby mekdebini gutarandan soň, Woronež
frontunda ilkiji gezek söweşe girýär. Faşistlerin temmisi
berlenden soň, seržant Ýakow Akim 1946-njy ýylda ýene-de
özüniň söýgüli käri bolan döredijilige dolanyp gelýär.
Şahyr şundan soň has-da öndürijilikli işläp, onlarça eserleri
özüniň körpeje dostlaryna sowgat berýär.
Ý.L.Akim dünýä çagalar şahyrlarynyň, şeýle-de, soýuz
respublikalaryň şahyrlarynyň eserlerini terjime edip, olary rus
okyjylaryna ýetirdi.
Onuň «Dost ýanyna howlugýan» atly terjimeler kitaby belli
ertekiçi Gans Hristian Andersen adyndaky diploma mynasyp
boldy. Bu kitaba türkmen çagalar şahyrlarynyň hem ikisiniň
− Kaýum Tanrygulyýewdir şu setirleriň awtorynyň birnäçe
goşgulary girizilipdir.
Şahyr ýaňy-ýakynda biziň respublikamyzda hem
myhmançylykda boldy. Ol şonda kolhozlarda, şäher
mekdeplerinde bolup, türkmenistanly çagalary özüniň goşgulary
bilen, türkmen şahyrlaryndan eden terjimeleri bilen tanyşdyrdy.
Golaýda bolsa, çagalaryň uly dosty, Ýakow Lazarewiç Akim
türkmen edebiýatyny wagyz etmekde bitiren hyzmatlary üçin,
206
Türkmenistan Lenin komsomoly baýragynyň laureatlygyna
mynasyp boldy.
Ýakynda belli şahyr Ýakow Akimiň altmyş ýaşy dolýar. Şu
mynasybetli, men oňa okyjylaryň adyndan hem-de türkmenistanly
galamdaşlarynyň adyndan «60 ýaş mübärek bolsun, janyňyzyň
sag bolmagyny, eserleriňiziň bolsa ýene-de artmagyny tüýs
ýürekden arzuw edýäris!» diýesim gelýär.
"Mydam taýýar"
Ýaşyl adada ýaşaýan adam
Ýazyjy K.Taňrygulyýew hakynda şu makalany ýazmaga
oturan mahalym bada-bat öz çagalygym, obamyz, daban yzymyň
suratyny alan topurly ýollar, çybyjyklary bilen boýumy ölçän
ýaýraň ýaprakly, gara kölegeli agaçlar, çagalygyň hezilini özüm
bilen deň paýlaşan deň-duşlarym ýadyma düşdi.
Çagalygyňy ýatlaňda K.Taňrygulyýewiň ýada düşmegi,
şeýle-de K.Taňrygulyýewiň ýatlaňda çagalygyň ýada düşmegi
tötänleýin bir hadysa däl..
Sebäbi şahyryň kitaplary bilen biz çagalykda tanşyp
dostlaşypdyk.
Bäş pişik bäş ýerden gopdy,
Mele pişik odun çapdy!
Alaja-mulaja pişik
Hamyr ýugrup çörek ýapdy.
Et dogrady akja pişik
Ýagyn ýakdy gökje pişik,
Emma sary pişik welin
Gitdi-de oýnady aşyk.
...Sary pişik, sary pişik
Geläý indi bäri pişik!
207
Çorba bişdi, nan ýapyldy,
Sary pişik hem tapyldy.
Ýöne ýagly çorba welin
Ol hemmeden öň topuldy.
Ýaşlykda ýatda galan zat hemişelik bolýar. Şahyryň ýokarda,
ýatdan mysal getirilen bu goşgusy meniň ýaşlykda öwrenen
goşgularymyň biri.
Çagalar kitaplarynyň egsilmez güýjüniň biri-de onuň çaga
aňyna edýän täsiri bolsa gerek. Muňa mysal.
«Meşhur çagalar şahyry A.Bartonyň öýünde, okuwçy
depderinden ýyrtylan bir bölek kagyzyň ýüzünde bir setir goşgy
bar:
«Mişka – aýyjygy pola gaçyrdylar…»
Ýuriý Gagarin.
A.L.Bartonyň bu meşhur şygryny okamadyk çaga az-az
bolsa gerek. Haçan-da žurnalistler kosmonawt Ý.Gagarinden
bu setirleri ýatlamagynyň sebäbini soran mahaly ol: “Men bu
goşgudan ynsanperwerligi, özgä hormat goýmagy öwrendim»
diýip özüniň çagalyk dostuny minnetdarlyk bilen ýatlapdy…
Şu ýerde meniň K.Taňrygulyýew bilen özümiň ilkinji
tanyşlygymy ýatlasym gelýär. Bir ýola men dädem bilen
kölegede çaý içip otyrkam klasdaşym Akynýaz «at» saýgylap
geldi. Gele-gelmäne-de elindäki kitaby maňa uzatdy:
- Aga, sen adyňy kitaba ýazaýypdyrlar-da...
Dädem kitaby eline alyp seretdi-de, soňundanam ony bize
okap berdi. Dogrudanam, kitapdaky oglan bilen men atdaş
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Hatlar - 11
  • Parts
  • Hatlar - 01
    Total number of words is 3628
    Total number of unique words is 2060
    27.3 of words are in the 2000 most common words
    39.0 of words are in the 5000 most common words
    45.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 02
    Total number of words is 4178
    Total number of unique words is 1801
    8.5 of words are in the 2000 most common words
    12.4 of words are in the 5000 most common words
    15.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 03
    Total number of words is 4113
    Total number of unique words is 1765
    2.1 of words are in the 2000 most common words
    4.9 of words are in the 5000 most common words
    7.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 04
    Total number of words is 4282
    Total number of unique words is 1851
    1.6 of words are in the 2000 most common words
    4.0 of words are in the 5000 most common words
    6.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 05
    Total number of words is 3910
    Total number of unique words is 2122
    11.5 of words are in the 2000 most common words
    16.5 of words are in the 5000 most common words
    19.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 06
    Total number of words is 3771
    Total number of unique words is 2246
    23.0 of words are in the 2000 most common words
    32.3 of words are in the 5000 most common words
    37.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 07
    Total number of words is 3866
    Total number of unique words is 2334
    21.9 of words are in the 2000 most common words
    30.8 of words are in the 5000 most common words
    36.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 08
    Total number of words is 3657
    Total number of unique words is 1995
    13.0 of words are in the 2000 most common words
    18.1 of words are in the 5000 most common words
    21.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 09
    Total number of words is 3868
    Total number of unique words is 2294
    10.8 of words are in the 2000 most common words
    15.9 of words are in the 5000 most common words
    19.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 10
    Total number of words is 3600
    Total number of unique words is 2259
    17.9 of words are in the 2000 most common words
    25.8 of words are in the 5000 most common words
    30.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 11
    Total number of words is 3586
    Total number of unique words is 1938
    31.6 of words are in the 2000 most common words
    45.1 of words are in the 5000 most common words
    52.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 12
    Total number of words is 3665
    Total number of unique words is 2118
    32.4 of words are in the 2000 most common words
    45.4 of words are in the 5000 most common words
    52.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 13
    Total number of words is 3782
    Total number of unique words is 2338
    20.8 of words are in the 2000 most common words
    29.5 of words are in the 5000 most common words
    34.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 14
    Total number of words is 3544
    Total number of unique words is 2184
    30.3 of words are in the 2000 most common words
    42.7 of words are in the 5000 most common words
    49.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 15
    Total number of words is 3839
    Total number of unique words is 2111
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    42.9 of words are in the 5000 most common words
    49.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 16
    Total number of words is 3732
    Total number of unique words is 1938
    32.1 of words are in the 2000 most common words
    45.6 of words are in the 5000 most common words
    52.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 17
    Total number of words is 3660
    Total number of unique words is 2354
    23.4 of words are in the 2000 most common words
    34.3 of words are in the 5000 most common words
    39.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 18
    Total number of words is 3458
    Total number of unique words is 2185
    28.7 of words are in the 2000 most common words
    41.5 of words are in the 5000 most common words
    49.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 19
    Total number of words is 4045
    Total number of unique words is 1896
    1.5 of words are in the 2000 most common words
    3.7 of words are in the 5000 most common words
    5.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Hatlar - 20
    Total number of words is 328
    Total number of unique words is 255
    18.3 of words are in the 2000 most common words
    26.8 of words are in the 5000 most common words
    30.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.