Latin

Halypalar hem şägirtler - 7

Total number of words is 3824
Total number of unique words is 1783
3.3 of words are in the 2000 most common words
8.6 of words are in the 5000 most common words
13.1 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
гадымы акылдарларың эдиши ялы шерт гой!
Гайлы ага. О нәмәниң шерти?
Дөвлет. Меселем, сен бизе «мени гӛрешде йыкың-да гызы алып гидибериң» диййәң.
Кыят дагы хайран, Гайлы ага чакдан аша даяв боланы үчин эҗизҗе
артистлере хонданбәрси середип йыршаряр.
Гайлы ага. Шерт гоймалы болса гояяйс! Ынха, мен алтмышдан аган адам, сизем
җахыллар! Мени гӛрешип йыкың-да алып гидибериң Керешмәни.
Дөвлет (Кыяда). Анха, Кыят Кепбанович эркек болсаң чык гӛреше! Артист герегиң
чын болса, чык орта!
Кыят (гахарлы). Мен сениң самсыкдыгыңы билйәдим, а сен сапсым самсык экениң!
Дөвлет. Гайлы кака, сен артист диен миллети билмейәң! Хәзир Кыят Кепбанович
Пәви пәлваның образына гирер вели, сен онсоң Валуев болай, гара ере чыршап
ташлар! Ханны Кыят Кепбанович, пәлваның образына гир бакалы!
Кыят. Ёк бол!
Дөвлет. Гайлы кака, сен Хоҗа Гайыпович билен чапышып билермиң? Йүз, ики йүз,
дӛрт йүз метре?...
Гайлы ага. Чыксын орта!
Дөвлет. Гайлы кака, сен Хоҗа Гайыпың эшегиң гарны ялы гарнына бакма! Ол
йүврүгиң образына гирсе, тазыларам тозана гойяр! Хоҗа кака, чык орта!
Хоҗа. Акмак!
Пайтык. Гайлы ага, Дӛвлет чагака салланчакдан йыкыля, келлеси дегйә гаты пола!
Онунҗыны гутарып үч йыл гириш экзаменден йыкыля, дегйәр келлеси
Ашгабадың асфалтына!
Дөвлет пәлван писинт Гайлы аганы, интелигент ѐлдашларыны сынлаяр.
Дөвлет. Гара гүйҗе галанда Гайлы какам бизден рүстем! Биз хәзир Гайлы какам
билен интеллектуал ярыш гуряс.
Гайлы ага (мөлерйәр). О нәхили ярыш?
Дөвлет. Акыл-пайхас, ылым-билим ярышы! Биринҗи совалы мен берйән: Гайлы ага,
Борнео адаларында яшаян орангутанларың эркегине орангутан дийилйәр. А
зенан орангутанлара нәме дийилйәр?
Гайлы ага. Сен мени ойнаҗак болуп дурмуң?...
Дөвлет (дикан бакяр). Гайлы ага, сен мең билен күштде ярышып билермиң?!
Гайлы ага. Кыят, шунуң аслында сагат затмы бир?
Кыят. Ай, чоча, ай макав! Гайлы Атаманов велаят боюнча күшт чемпионы!
Пайтык. Ай, пекге, Гайлы ага күшт боюнча спорт уссады!
Дөвлет. Болса болупдыр-да спорт уссады! Кыяс Кепбанович гроссмейстер
Лаукертиң, мен болса Бобби Фишериң образына гирерин! Весселам!
Хоҗа. Кыят Кепбанович, урлуп-енҗилмәнкәк гайдалы!
73
Дөвлет. Гайлы ага, ӛңүмиздәки екшенбеде мен сениң билен күшт ойнаян! Театрың
сахнасында! Разымың? Эгер сен утсаң…
Хеммелер мөлерип середйәр. Чыра сөнйәр. Саз.
Авенссена
Кыят дагы гайдып гелйәр, олар гахардан яңа Дөвлети үтүп ийәйҗеклер.
Кыят. Акмак! Акмаклыгыңы эддил Гайлы гӛхертлерде эдәймелими сен?
Хоҗа. Мен муны эшек енҗен ялы енҗейин-ле!
Пайтык. Күшдүң гӛчмесини дүйн ӛвренип, бу гүн велаят чемпионыны утҗакмыш!
Дөвлет. Халыпалар, мен достум Гаммарҗан үчин, онуң пәкизе сӛйгүси үчин ола
күштмиш, Гара дӛв билен тутлушмага тайяр! (ол сүем бармагыны гөге гөтерип,
ваҗып гөрнүшде олара чынлакай бакяр) Гүйчлини гүйчли еринден барып
еңмелидир!
Кыят. Спорт уссадыны нәдип күштде утарсың! Акмак!
Дөвлет. Гаммарҗаның доган дайысы гроссмейстер! Гаммар Ашгабада гидйәр.
Ашгабатда гроссмейстер дикйәр күшди, бәрде биз дикйәс күшди! Апалап ак
чӛпи берйәс Гайлы ага. Ол гӛчйәр, Пайтык гӛчүми гӛрүп, Ашгабада җаң эдйәр,
гроссмейстер җогап гӛчүмини гӛчйәр, Гаммарҗан Пайтыга җаң эдйәр.
Пайтыгам оны маңа айдяр… Бир сагатда велаят чемпионыны күл эдип утяс!
Хеммесиниң йүзи ягтыляр.
Пайтык. Ахов, шунуң мүҗүҗе келлесинде шыгырды бар ялы-ла…
Олар гечип гидйәрлер.
--------------Сахнада күшт дикилипдир. Ак чөпде Гайлы гөхерт, гарада Дөвлет ойнаяр.
Кыят Кепбан дагы томашачы. Дөвлет габыл телефонындан җаң эдйәр.
Дөвлет. Алев, мениң оваданҗа, Узугым, күшт боюнча дүнйә энсиклопедиясына
серет! Бизиң эрамыздан ӛңден-соңда Гайлы Атаман дийип күштчи болупмы?
Кыят. Сен самахыллап отурман күшдүңи ойна! Гара чының билен ойна!
Дөвлет. Вәх! Гара чынымы эдер ялы гаршыдашым Касабланкамы? Гайлы ага
ялыларың бир ай ишләп алян айлыгыны мен ойнабам алян! Мен Гайлы аганы
ойнап-ойнабам утян.
Гайлы ага. Хей бидӛвлет, утҗагың чын болса, ойна-да самахыллап отурман!
Дөвлет. Энтек агаҗан, мен сениң нервиңи ойнарын! Онсоң сени ойнарын,
җанкӛерлерими ойнарын!
Гайлы ага. Гӛч-хов!
Дөвлет. Вәх, асыл гӛчмек гезеги менденмидир? (Пайтык Гайлы аганың еңсесинден
гелип, язгыны гөркезйәр. Язгыда ЕF-9 язылыпдыр) Гайлы ага, сен мениң
ѐлдашлы йигитдигими бир билйәмиң? Җыным маңа аты ЕF 9-а гӛч диййәр!
Гайлы ага. Болшуң шу болса, мен сениң билен ойнамаян.
Дөвлет (шертнаманы узадяр). Шертнама баглашдык, Гайлы ага. Эгер ойнамасаң,
утулдың хасапдыр!
Гайлы ага. Онда самсыклап отурман күшдүңи ойна-да…
Дөвлет. Гайлы ага җызмасы ѐк-хов! Утулып баряныңы менден гӛрме!
74
Гайлы ага. Мен утулянмы? Мен спорт уссады болуп сениң ялы шүлерден
утуларынмы?
Дөвлет. Гайлы кака, мен хәзир дүнйә чемпионының образына гирип барян. Анха,
бейледенем түвелейләп ылхамым гелйәр! Сен утулман маймын борсуң!
Гайлы ага. Эй, тентек, сен утулып барярсың!
Дөвлет. Унутма Гайлы ага, мен утулан болуп утянлардандырын! Гӛч ханы!
Гайлы ага. Ене гӛчүм сенден!
Дөвлет. Гайлы ага, бейдип чыглып отураныңдан утулдым дий-де, ташла күшдүңи!
Гайлы ага (саг элини бокурдагына сүйкейәр). Эй, пекге, сен мени шундан доюрдың,
шундан!
Дөвлет (йылгырып). Мен Хатам Тай ялы җомартдырын Гайлы кака! (Саг элини
депесинде ойнадяр) Шундан болянчаң хезил эдибер!
Гайлы ага (тарса еринден туряр). Кыят, мен шу доңузыңы уруп йыкян!
Дөвлет (Хоҗаның якасындан тутуп, Гайлы ага голайладяр). Гайлы ага, ынха,
урасың гелсе, ур, енч, депгиле, соңундан «Хоҗаҗан бейик артист дийсең»
болдугыдыр! Хах-хах-ха!
Гайлы ага (лампа ерине чөкүп, келлесини тутяр). Кыятҗан, Алла ярың-ов, сен
кимлерден артист эдип йӛрсиң?
Дөвлет. Хах-хах-ха. Ахав, велаятдашлар, чемпионыңыза бакың! Чемпи-чемпичемпион, гомпы-гомпы-гомпыон, говшак ойнайоң! Хах-хах-ха!
Гайлы ага. Хей доңуз, сен мениң үстүмден гүлйәмиң?
Дөвлет. Сенем гүлүбер, гүлүбер! Абул Артаван Аңңалакдар хер гүнде еди ѐла гүлен
адам учмаха дүшер дийипдир. Лукманлар хер гүлки ӛмрүңи бәш минут узалдяр
диййәр. Гайлы агаҗан, шу гүн сениң ӛмрүңи алты ай узалдян!
Гайлы ага (атылып туряр). Кыят Кепбан, мен шу некгендәңи ӛлдүрйән!
Кыят. Бизден нәхили кӛмек герек Гайлы ага?
Пайтык (Гайлы аганың еңсесинден гелип гөркезйәр) Утҗак болсаң ут-хов!
Дөвлет. Ынха, утдум! Күшт саңа!
Гайлы ага. Ёк, огул, сениң ӛзүңе күшт! Я утуланыңам билеңокмы сен?!
Кыят. Акмак, мен айтмадыммы Гайлы ага спорт уссады дийип…
Гайлы ага. Ханы сен күшт чемпионының образына гирен ялыдың-ла!
Дөвлет. Образа гирмесине гирдим, арман, дагарман түвелейләп, ылхамым гелмедидә! (чете) Хай-хай Гаммар гроссмейстр дайың бар экенов!
Кыят. Мерез этди-дә!
Гайлы ага дерини сыляр, күшди сынлаяр.
Гайлы ага. Кыят, агтыгым Керешме эртеден башлап ише барар…
Дөвлет. Айтмадыммы, мен утулып утяндырын дийип? Хах-хах-ха!
Даяв бердашлы Гайлы ага бирден Дөвлетиң, Пайтыгың бокурдагындан пенҗе
уруп, икисини хем ѐкарык гөтерйәр, олар богуляр, баззык-буззуклаяр.
Гайлы ага. Гуррумсаклар, мениң гаршыма нәме пирим-пыррылдак гурдуңыз?
Мениң гаршыма хайсы Гроссмейстери ойнатдыңыз?!
Хоҗа. Дӛвлетҗан, Пайтыкҗан, Гайлы ага рехимдардыр! Гайлы ага гоҗадыр! Гайлы
ага узакчыл дәлдир, сабыр эдиң!
Чыра сөнйәр.
75
Дөрдүнҗи гөрнүш
Артистлер Кыят Кепбановичлерде ийип-ичип мес болуп отырлар. Олар
Хоҗаны чынаберимсиз ойнаярлар, Хоҗа өзүни чынаберимсиз халда ойнадяр.
Артистлер-дә!
Кыят. Сизиң Хоҗаҗан билен гӛзүңиз ӛвренишипдир! Хоҗаҗан заманымызың бейик
артисти!
Дөвлет. Хоҗа кака, биз бир кӛрзехин яшлар-да! Ёгсам хер гүн азанда сениң
босагаңы яссанып, мүбәрек хем бедрой кешбиңе сежде эдип, ак пата алып
гайтмалы!
Пайтык. Хоҗа, ханы ериңден тур! (Хоҗа туряр) Әл-айт муны Худайың
ярадайшыны! Гениал тип! Хоҗаҗан, ханы маймын болуп гӛркез! (Хоҗа
хезиллер эдип маймын боляр). Ханы инди пышбага болуп гӛркез!
Хоҗа пышбага болуп гөркезйәр, бирден шеррайлык билен җынссыз
гыгырып, аглап башлаяр.
Хоҗа. Вай-вай, мен ӛлүпдирин-эй! Вай, вай, мен ӛленимем билмән ӛлүпдирин-эй!
Шейдам, мен хачан ӛлдүм-эй?
Огулла (гүлйәр). Шейда гелне дурмуша чыкан гүнүң ӛлдүң-эй!
Узук. Гой, гой, Хоҗа Хайыдович, сен ӛлеңок, сен дири!
Хоҗа. Гой-гой, җиҗимҗан, мен ӛлүпдирин-эй! Би артист диен миллет ӛләймесе
бири-бирини ӛвйәми нәме?! Артист диен миллет бири-бирини ӛвәйсе
ӛләймейәми нәме?!
Дөвлет (чыны билен гыгыряр). Ай, кантуш кака, сен нәме артистми? Утан! Уял! Хей,
сенденем бир артист бормы! (Хоҗа дергазап болуп, юмрукларыны дүвйәр)
Языҗыларың пири Горкут ата! Шахырларың пири Магтымгулы ата!
Артистлериң пири – Хоҗа Гайып ата!
Хоҗа пагыш-пара эрәп, хонданбәри гомаляр.
Пайтык. Хоҗаҗан, Томмазо Саллини!
Огулла. Хоҗаҗан Гарри Вайлдер!
Пайтык. Хоҗаҗан Айседоре Дункан!
Дөвлет (юваш). Айседоре Дункан америкалы тансчы хелей-ов!
Пайтык (юваш). Хоҗа оны билип дурмы, дашары юртлың адыны тут-да магтабер!
Дөвлет. Хоҗаҗан Патрис Лумумбаданам гүйчли артист!
Огулла. Хей, Хоҗа беркҗе отуравери!
Хоҗа. Хах-хах-ха. Беглер, мен ниреде отырын?
Дөвлет. Хатырҗем отур, Хоҗа кака! Сен КАМ-азың домкрадының үстүнде
отырсың! Хах-хах-ха!
Шейда. Ай, махлук, сени магтан болуп ойнап отырлар.
Хоҗа. Вәх, хезиллер эдйәнем диййән-ле! Достлар, ойнап магтаң, айнап магтаң,
магтасаңыз боля!
Эҗеш. Шейда, йӛр буларың екеҗе кеми кофе, ичдиклери учяр! (икиси ашхана
уграяр, Эҗеш ювашҗа). Хоҗа билен Кыядың шады-хоррам болуп отуршыны
сынла! Бизден ярымай дынянына хешелле какып учҗак болярлар.
Шейда (ювашҗа). Бизем хешелле какалы-да! Бизем ярым ай дыняс-а!
Олара ашхана гирйәр.
Кыят (ювашҗа). Яшасын азатлык!
Хоҗа. Яшасын эркинлик! Яшасын саллахлык!...
76
Кыят. Ядыңыздадыр, бир махал еди даг, еди деря ашып гайры юртлара курорта
гидердик! Пул барыны сечип, етмиш еди таныш гӛрүп ӛлүмиң ӛйүнде путевка
тапарсың, сегсен секиз таныш гӛрүп ӛлүмиң ӛйүнде учара петек тапарсың!...
Хоҗа. Анха, инди йӛне гидибермели. Путѐвка-да герек дәл, гайры задам!
Огулла. Президентиме дӛнейин, Авазаны җүмле-җаханың учмахына ӛвүрди!
Эҗеш билен Шейда кофе гетирип пайлаяр.
Эҗеш. Узукҗан, бумада дурмуш гураныңда гидердиң-дә бизиң билен учмахың
гойнуна!
Дөвлет (өр-гөкден гелйәр). Пәхей, Эҗеш гелнеҗе, вах дурмуш гурсак, хей мен
Узукҗемалымы Аваза ибәринми? (гүлйәр) Узукҗаны алты-еди ай ише-де
ибермейән!
Огулла. А гыз, сизем инди дурмуш гурайсаңыз болмаямы?!
Дөвлет. Узукҗемал маңа дурмушы чыкмага горкяр! (Кепҗебаш болуп
мускулларыны гүҗеңлейәр). Худайым мени бетхайбат Геракл эдип
ярадайыпдыр-да!
Узук. Вай, мен сенден горкарынмы?
Дөвлет. Горкмаян болсаң, йӛр онда дурмуша чык-да!
Узук. Ресторанда той этмәге пул тапмасаң, мүҗеррет ӛтерсиң!
Кыят. Гелинлер, сиз учмах ялы Авазада, (бейлеки артистлере) сизем шәхерде
яшайшың эшретини гӛрүп, хезиллер эдип дынч алың.
Хоҗа. Хорматлы Президентимиз зәхмет ругсадымыз гӛни бир ай этди! Тутуш бир
ай! Бейле эшрет дүнйәниң хайсы юрдунда бар!
Кыят. Гадырдан артистлер, зәхмет ругсадының ӛңяны тәзе комедияның ролларыны
пайлап, некирт эдип гоймагымың себәби бар. Дынч алян дӛврүңизде комедия
аңыңыза, рухуңыза, калбыңыза сиңсин. Сиз онсоң комедияда кешплери
дӛретмән, хакыкы гахрыманлара ӛврүлип комедияда яшарсыңыз.
Эҗеш. Сиз нәме этҗек?
Кыят. Хоҗа икимиз докуз-он гүн ӛйде дынч аларыс, дӛрт-бәш гүн Ашгабада гидип
дост-ярлар, таныш-билишлер билен дидарлашарыс… Сиз Шекспир билен
Мольериң гаты гүйчли драматургдыгының себәбини билйәңизми? Шекспир
билен Мольер ӛз язан комедияларыны ӛзлери сахнада гоюпдыр, ӛзлери хем
ойнапдыр… Олар сахнаны говы билйәр... Селим Хайдаровичиң бу комедиясы
говы комедия, эмма ол сахнаны говы билмейәни үчин гӛрнүп дуран гүлкүлери
хем гӛрмән я үнс бермән гечйәр. Биз драматург билен комедияны яңадан
сынтгыларыс…
Хоҗа. Биз эййәм Селим Хайдарович билен гүрлешип гойдук…
Дөвлет (сагадына середйәр). Гелнеҗелер, вагтыңыз болды! Отлы бейик артистлер
гелйә дийип гарашып дурмаса герек.
Хеммелер сагадына середип, ерлеринден турярлар. Эҗеш Кыяды сахнаның
өңүне чекйәр.
Эҗеш (юваш). Ханы маңа эл телефоныңы бер! Мунам сен ал!
Кыят (юваш). Нәме дийип?
Эҗеш (юваш). Тәзе ырым шейле.
Ол өз телефоныны әрине берйәр, әриниңкини өзи аляр. Шейда-да Хоҗаны
сахнаның өңүне чекип, онуң телефоныны алып, өзүниңкини берйәр.
Хоҗа. Телефонлары нәме дийип чалышяң?
77
Шейда. Себәбини соң билерсиң…
Хер ким бир гошы алып, ѐла уграяр. Чыра сөнйәр. Саз.
--------------Чыра яняр. Эллери гошлы Эҗеш билен Шейда гайдып гелйәр.
Шейда (Эҗеши гуҗаклаяр). Аклыңдан айланайын Эҗешҗан! Гений сен, гениал
пикир тапдың сен! Эҗемҗаның ӛмрүнде биринҗи гезек курорта - онда-да Аваза
курорта гидиши! Бегенҗинден гӛзяшыны саклап билмеди пахыр!
Эҗеш (есер йылгыряр). Биринҗиден, курорта эҗемизи уградып, согап иш этдик!
Икинҗиден болса, вепалы герчеклеримизи сынап гӛрерис! Гӛр-ха, биссимилла,
бизи уградып ѐк болуп гидипдирлер! Олар нирәк гидендир ӛйдйәң?
Шейда (геңлейәр). А гыз, сен нәме Кыяды габанып йӛрмиң?
Эҗеш. Хава, габанян. Мен нәме габанмаз ялы, зенан дәлми!
Шейда. Ваей, шунча йыллап бал билен яг ялы гатышып, яшашып йӛрен адамыңам
габанмак бормы?
Эҗеш. Вай, сен нәме адамыңы габанаңокмы?
Шейда. Элбетде габанамок! (җакҗаклаяр) Мен Хоҗамы гүҗүҗеккә далап, кантуш
эдип ташландырын! Хоҗаны пәкизе гелниң янына салып, дүнйәниң байлыгыны
берсең-де, маңа бивепалык эдип билмез!
Эҗеш (гүлйәр). Шейдаҗан, инди мен нәме дийсем хә дийибер. Рас бахана-да болды,
Кыят билен Хоҗа дүнйә гелип гӛрмедик томашасыны гӛркезели. Ханы Хоҗаңа
җаң эт!
Шейда (җаң эдйәр). Алев, Хоҗа сенми?
Пистолетиң ышыгы эгни махра халатлы, аягы шыпбыклы Хоҗаның
үстүне дүшйәр.
Хоҗа (габыл телефонда гүрлешйәр). Охо-хо-хо! Калбымда хейҗан Шейдам! Пахпах бал ялы датлыҗа, ышк ялы отлыҗа овазыңдан айланайын! (телефоны
огшаяр) Пах-пах Авазада умман шалыгының сувпериси ялы болуп салланып,
сейкин басып йӛрмиң, эзизим!
Шейда. Аваза учмах болайыпдыр! Дүйнден бәри Хазар деңзиниң гойнундан
чыкмасак нәме? Җанымыз хезиллер эдәйди… Нахар-шорам шейле бир тагамлы
вели, биз хакыкатданам учмаха дүшен ялы болайдык… Сен ниреде эзизим?
Хоҗа. Ниреде бор ӛйдйәң? Хоҗа Хайыт Айралык дагының Хиҗран җүлгесиниң
Пыркат күлбесинде ах чекип, пыган дартып отыр. Эзизим, мен сениң гардан ак,
сабадан ал бедениң ашыгыдырын, сува дүшүп гүне янып, хебеши хелейи ялы
гап-гара болуп геләйме! Хах-хах-ха!
Шейда. Гыйв, йигрими йыллап топлан бар байлыгымыз ӛйдедир. Ӛйи чолардып,
онда-мунда каңкап йӛрмегин!
Хоҗа. Вай, мен сенсиз нирәк гидейин, Шейдам! Ӛтен агшам бизиң ӛйде үч саны
спектаклың дискини гӛрдүк. Хәзирем Кыят Кепбановичлерде пйессаның
үстүнде ишлейәс.
Шейда. Хош онда! Җаңлашып дур!
Ол габыл телефоны япып, Эҗеше сырлы-сырлы середйәр.
Эҗеш. Олар ниреде экен?
Шейда. Олар сизиң ӛйде экен.
Эҗеш. Онсоң биз ниреде?
Шейда. Бизем сизиң ӛйүңизде!
78
Эҗеш (гөге). Гудратыңдан айланайын гең-таң дүнйә! Бизем бизиң ӛйде!
Әрлеримизем бизиң ӛйде! Олар бизе гӛрүнмән «пйессаның» үстүнде ишлейәр.
Шейда (айнап, Эҗеши ойнаяр). Ай делҗе пйесса тапандырлар-да!
Саз гүйчленйәр. Сахнаның төри гараляр өңден Пайтык гелйәр.
Пайтык (алыслара гарап). Бәх-хә! Кыят Кепбанич дагы эййәм ызына гайдып
геләйдимикә? Охо-хо-хов, ханха Хоҗа кантушларда-да ышык бар! Бех… Кыят
Кепбанич гайдып гелсе, хӛкман маңа җаң эдерди… Ёк-лай, яңы овсарындан
сыпан Кыят ызына гелерми? Дур, дур, бирден оларың албассылары-арвахлары
ызына гелен болаймасын?... Бир бела бар мунда, аныкла, Пайтык, аныкла…
Ол гечип гидйәр.
Икинҗи перде
Бәшинҗи гөрнүш.
Алҗырап алабасгы болуп Пайтык гелйәр.
Огулла (гүлйәр). Гыйв, этек алты ең еди кимден гачып гелйәң?
Дөвлет. Хай ишигайдан биринҗи аялына душандыр-ов!
Пайтык. Ишлер пыррык, достлар! Ишлер пыррык!
Огулла. Хә, нәм болупдыр?
Пайтык. Эҗеш Амановна билен Шейда гайдып гелипдир.
Огулла (җакҗаклаяр). Нәме Эҗеш билен Шейда гайдып гер ялы гайтарма
гелинмишми?
Дөвлет. Вай, олар курорта гитди ахыры.
Пайтык. Хава, курорта гитдилер, эмма ызына гайдып гелипдирлер, ӛйде болса
әрлери ѐк!
Огулла. Вай, мен бәш йыл бәри ниреден гайдып гелсем-де ӛйүмде әрим ѐк.
Пайтык. Ай акмак! Эркеклер аялларыны курорта уградып, нирә гидендир ӛйдйәң!
Кыят Кепбан Хоҗа кантуш билен тиркешип Хаҗа гиденмидир!
Огулла. Вай, олар Ашгабада, Селим Хайдаровичиң янына гитҗек диймәнмиди?
Пайтык. Ашгабада зәхмет ругсадының ахырларына гитҗек дийдилер…
Огулла. Вай, онда ол икиси нирәк гиденмиш?
Пайтык. Нирәк гидендир ӛйдйәң?
Огулла (мөлерйәр). Хә, чак эдйән.
Пайтык (кесгин). Ёк, олар сениң чак эдйән ериңден хас эйменч ере…
Огулла (утанып). Вай, менем шо ери чак эдйән-дә!
Дөвлет. Вай Огулла Оррыевна утанаңокмы?
Пайтык. Ёк, олар хас элхенч ере…
Огулла. Ох-хо!
Пайтык. Ох-хо дәл! Ох-хох-хох-хо! Хай багты ятанлар!
Огулла. Бейдип увлап йӛренден пейда ѐк. Икисине-де дессине җаң этмели!
Огулла габыл телефоны алып җаң эдйәр. Сахнаның төри ягтыляр. Шейданың
ян телефоны җырлаяр. Шейда телефоны аляр. Диңлейәр.
Гыйв, Хоҗа!... Сен ниреде?
Шейда (ардынып Хоҗаның сесинде гүрлейәр). Хах-хах-ха. Ярым ай албассысындан,
атайрысындан, аждархасындан, арвахындан сыпан Хоҗа Гайып нирде бор
ӛйдйәң! Хоҗа Гайып учмахың хүйр-перилери билен дәли дүнйәниң дӛвраныны
сүрйәр! Хах-хах-ха!
79
Огулла (аңк). Вай, кантуш сен аялыңа албассы-арвах дийип дурмуң?! Вай, кантуш
сен горкман хакыкаты айдып дурмуң?! Ай, акмак, албассың курортдан ызына
гайдып гелипдир! Ӛйүңе гелдигиң Шейда шейтан саңа албассың кимдигини
гӛркезер!
Шейда (Хоҗаның сесинде гүрлейәр). Шейда шейтана айт, гелен ерине ѐк болсун,
ѐгсам онуң отырерине бир деперин вели эҗесиниң күлбесинден чыкар! Патыпутысыны почтадан, талак хатыны электрон почтадан алар! Хах-хах-ха! Сен
мениң кейпиме кых берҗек болма, дул хатын! Гыйбат агтарып йӛренден, бар
Пайтык пӛңке билен сүр дәли дүнйәниң дӛвраныны!
Шейда янтилини япяр, гүлйәр, Огулла лампа ере чөкүп, мөлерип галяр.
Эҗеш (гүлйәр). Анха, хезил томашаны сен тапдың!
Шейда. Театра бир томаша гӛркезели! (гүлйәр). Шумат Огулла гӛзлерини апбасы
ялы петредип, агзыны мӛҗегиң сүрени ялы хоңкардып отурандыр! Бай-бай би
гепи гездирип шәхериң ичинде түвелейләр-ов! (Огулла дессине агзыны юмяр).
Огулла (зордан). Эшитдиңми? О сүссек, хелейине арвах дийип дур!
Пайтык. Эшитдим, ол саңа-да говы акыл берди! Йӛр, дүнйәниң кейпини гӛрели!
Огулла. Оварра бол-а пышбага!
Пайтык (янтилини алып җаң эдйәр, Эҗешиң телефоны җырлаяр). Башлык!
Башлыкҗан! Бейик башлыкҗан, Эҗеш Амановна курортдан ызына гайдып
гелипдир! Дерхал, ганар-ганар бахана билен етип гел, ѐгсам депәңде кыямат
гопяр!
Эҗеш янтилини япып ардыняр.
Эҗеш (Кыядың сесинде гүрлейәр). Пайтык бег, о Эҗеш Амановна диййәниң ким?
Шол мениң ӛйүмден гирип чыкян леңкебутмы? Пайтык, Пайтыкҗан, Эҗеш
диениң хелей эшикли гарантгадыр! Хелей сыпатлы Эзрайылдыр! Хелей
сыпатлы Хардеҗҗалдыр! Акгаңлар бу махал эйҗеҗик-эйҗеҗик нәзенинлер
билен айыш-эшретде җүмле-җаханың хӛзүрини гӛрйәр. Хах-хах-ха! Сенем
агзыңы ачып йӛрмән, Огулла Оррыевнаны алҗак дийип алда-мулда, кейпини
гӛрүп мүрдүни ий! Чао! (янтилини япяр. Сахнаның о ери гараңкыраяр).
Пайтык. Эшитдиңми?
Огулла (аңк). Я дүнйе дүңдерилипдир, я биз җынлырапдырыс! Оларың аталап
отуран кепини!
Пайтык. Эшитдиңми?
Огулла (баш атяр). Эшитдим.
Пайтык. Эшден болсаң башлык саңа говы акыл берди. Башлыгың айданы болса
пермандыр! Йӛр, дүнйәниң кейпини гӛрели, сен болса мениң мүрдүми, газнамыгенҗими ий!
Огулла. Би нә мейит! (өкҗели көвшүни элине алып ковалаяр, Пайтык гачяр).
Дөвлет Гаммары сахнаның өңүне чекип, ювашҗа гүлйәр.
Дөвлет. Гаммарҗан, ынха, халыпалара гӛз гӛркезмегиң вагты гелди!... Хах-хах-ха.
Халыпалара яшларың кимдигини гӛркезели! Хах-хах-ха!
Чыра сөнйәр.
Сахнаның өңүнден айдыма хиңленип, Хоҗа биле Кыят баряр.
80
Хоҗа. Хемраның җанын алмага, Хемраның җайын алмага яр гырмызы
гейинәйипдир, гейинәйипдир… Эй, Аллам, ахыры мен сениң дүнйәңде яшабам
гӛрдүм-ов! Җаным гӛненәйд-ов!
Кыят. Хамыды сыпырылып, арабадан бошан ат ялы…
Олар гечип гидйәр. Сахна ягтыляр. Эҗеш билен Шейда чай башында.
Кыят (аяллары гөрүп аңк боляр). Вай, сиз хачан гелдиңиз?
Хоҗа. Ярым салкын аэропортда отуранымыз хайп бол-дов!
Кыят (Эҗеши ичгин сынлап). Эй-хо! Ай-хо! Асыл сен курортда товланып дуран
гайтарма болайыпсыңов! Пах-пах чырпынып дуран новҗуван гелин
болайыпсың-ов!
Хоҗа (Шейданы сынлап). Кыят Кепбанович, икимизи йүрекли билмел-ов! Ики саны
сувперисини җанпенасыз-затсыз Аваза уградып гойберипдирис! Шейдам, сиз
хачан гелдиңиз?
Шейда (элҗирейәр). А сиз хачан гитдиңиз?
Хоҗа. Гара даң билен аэропорта гидип, ѐлуңыза гарадык отурдык.
Шейда (Хоҗа). Биз дүйн гүнортан гелдик. Дүйн ниреде отлап-сувладың?
Хоҗа. Дүйн Гулмырат багшы тоя чагырды… тойда болдук…
Эҗеш. Биз бәш гүн мундан озал гелдик! Сиз бәш гүнләп ниреде болдуңыз?
Кыят. Хоҗа Хайыдович, гелинлер бизден сораг эдип дурлармы?
Эҗеш. Элбетде, сораг эдип дурус… Бәш гүн ниреде болдуңыз?
Хоҗа. Кыят Кепбанович, хакыкаты айдаймасак болмаз!
Кыят. Вах, айдар ялы хакыкатмы шол! Эҗеш, биз пис иш этдик! Биз Пайтыгың
хапасына буланып веҗера иш этдик! (Хоҗаның гөзлери хөвленйәр) Пайтык
билен тойларда тамадалык эдип пул газандык…
Эҗеш. Ханы газанан пулларыңыз?
Кыят (янтилинден җаң эдйәр). Пайтык, гелнеҗелериң сениң биле тоя гидип,
тамадалык эдип үч мүң манат газананымыза ынанмаяр. Үч минут пурыҗа!
Газанан үч мүңүмизи алып гел! (телефоны япяр). Гӛр-ха Хоҗаҗан дүнйәни!
Биз-ә эркек болуп габанман перилеримизи курорта уградяс, булар болса бизе
мүңкир!
Хоҗа. Шейдам, дүнйә гелип сенден башга зенана середен болсам! Сенден башга
зенаны хыялыма гетирен болсам!... Сенден башга зенаны дүйшүме гирдирен
болсам!... Галан ӛмрүме (ювашҗа) тӛк болайын!
Эҗеш. Вай, биз сизе бивепалык этдиңиз дийдикми?
Шады-хоррам халда Пайтык гелйәр.
Пайтык. Охо-хо-хов, театрымызың йүзүниң тувагы гелипдир! Театрымызың шанышӛхрады гелипдир… Эҗеш Амановна, Шейда…гелне, ялкымлы салам! (үч мүң
манады стола гойяр) Ынха муңа пул диерлер. Кыят Кепбанич билен Хоҗаҗан
мениң ызыма дүшенинде бир йылдан Рокфеллер боля!
Шейда. Сиз нәме дийип пулы Пайтыкда гойяңыз?
Эҗеш (өй телефоның дүвмелерини басып отуршына). Ӛзлери йитирендирис ӛйдүп
горкандырлар…
Пайтык. Мениң отда янмаян сейфим бар. Сейфи барың кейпи бар! Хах-хах-ха!
Эҗеш. Алев. Аманат кассамы? Бикеҗан, салам! Сен бизиң артистимиз Пайтык
Перманичи танаямың?
Эҗеш телефоның сес гүйчлендириҗисини басяр, Пайтык яяплаяр.
81
Бикәниң сеси. Вай, Пайтык хусыды танамаян бармы? Ол яңыҗа маңа лак атып,
сүйшүринтгисинден үч мүң манат алып гитди.
Эҗеш. Саг бол, Бикеҗан!... Беглер, инди нәме диерсиңиз?
Хоҗа (зарындан найынҗар). Гелинлер, биз бәш гүн мундан озал Ашгабада гитдик.
Драматург Селим Хайдаров билен комедияның үстүнде ишледик…
Эҗеш. Комедия делҗемиди?
Шейда. Комедия оваданҗамыды?
Эҗеш. Комедия яшаҗыкмыды?
Шейда (әрине дызаяр). Ай, тентек, биз мундан он гүн ӛң гелдик!
Эҗеш (адамсына сүрүнйәр). Ай киши, биз гиден гүнүмиз эҗемизи еримизе уградып
ӛе гелдик! Болуң, бахана тапың, бахана!
Хоҗа. Биз еди гүн Селим Хайдаровичиң дачасында яшап, комедияны ишледик…
Кыят янтилинден җаң эдйәр, геплешик сес гүйчлендириҗи-де берилйәр.
Кыят. Салам. Селим Хайдаровичиң ӛйлерими?
Сес. Хава, салам…
Кыят. Селим Хайдарович билен гүрлешип болмазмыка?
Сес. Багышлаң, какам дӛредиҗилик сапарына гидипдир…
Кыят. Хачан гидипдир?
Сес. Мен дүйн Түркиеден гелдим. Какам ярым ярым ай мундан ӛң гидипдир
ӛйдйән…
Кыят. Эҗеңизем ӛйде ѐкмы?
Сес. Багышлаң ӛйде менден башга хич ким ѐк…
Эҗеш. Ханы ишлән комедияңыз?
Кыят. Эҗешҗан, инди ӛзүң бахана тапышаймасаң, бизиң баханамыз гутарды…
Шейда Хоҗаның янына барып габыл телефоның дүвмесине басяр. Габыл
телефондан язгы сес яңланяр. Хоҗа өз сесини эшидип хайранлар галяр, горкяр.
Огулланың сеси. Гыйв, Хоҗа, сен ниреде?
Хоҗаның сеси. Хах-хах-ха. Ярым ай албассысындан, атайрысындан,
аждархасындан, арвахындан сыпан Хоҗа Хайыт нирде бор ӛйдйәң! Хоҗа Хайыт
учмахың хүйр-перилери билен дәли дүнйәниң дӛвраныны сүрйәр! Хах-хах-ха!
Огуллаң сеси. Вай, кантуш сен аялыңа абассы-арвах дийип дурмуң?! Вай, кантуш
сен горкман хакыкаты айдып дурмуң?! Ай, акмак, албассың курортдан ызына
гайдып гелипдир! Ӛйүңе гелдигиң Шейда шейтан саңа албассың кимдигини
гӛркезер!
Хоҗаның сеси. Шейда шейтана айт гелен ерине ѐк болсун, ѐгсам онуң отырерине
бир деперин вели эҗесиниң күлбесинден чыкар! Паты-путысыны почтадан,
талак хатыны электрон почтадан алар! Хах-хах-ха! Сен мениң кейпиме кых
берҗек болма, дул хатын! Гыйбат агтарып йӛренден, бар Пайтык пӛңке билен
сүр дәли дүнйәниң дӛвраныны!
Шейда янтили өчүрйәр.
Хоҗа (аңк). Вай, мен нәмелер самахыллап дурун?
Эҗеш Кыядың янына барып габыл телефоның дүвмесини басяр, телефондан өз
сесини танап Кыят хем аңк боляр.
Пайтыгың сеси. Башлык! Башлыкҗан! Бейик башлыкҗан, Эҗеш Амановна
курортдан ызына гайдып гелипдир! Дерхал, ганар-ганар бахана билен етип гел,
ѐгсам депәңде кыямат гопяр!
82
Кыядың сеси. Пайтык бег, о Эҗеш Амановна диййәниң ким? Шол мениң ӛйүмден
гирип чыкян леңкебутмы? Пайтык, Пайтыкҗан, Эҗеш диениң хелей эшикли
гарантгадыр! Хелей сыпатлы Эзрайылдыр! Хелей сыпатлы Хардеҗҗалдыр!
Акгаңлар бу махал эйҗеҗик-эйҗеҗик нәзенинлер билен айыш-эшретде җүмлеҗаханың хӛзүрини гӛрйәр. Хах-хах-ха! Сенем агзыңы ачып йӛрмән, Огулла
Оррыевнаны алҗак дийип алда-мулда, кейпини гӛрүп мүрдүни ий! Чао!
Эҗеш. Кыят Кепбанович, телефонлары чалшанымызың себәбине инди
дүшүндиңми?
Хоҗа багырып, дызанаклап Шейданың алкымына баряр.
Хоҗа. Шейдам, мен ӛлерин, йитерин, эмма бейле сӛзлери айтмаян!
Шейда. Сес сениңкими?
Хоҗа. Сес мениңки, эмма бейле сӛзлери айтмага менде физики, анатомики,
физиологики, психологики укып ѐк!
Эҗеш (хешелле какып яңсылаяр). Хә, учмахда дәли дүнйәниң дӛвраныны сүрдүк
дийсене! Ёк бол ӛйден!
Хоҗа. Шейдаҗан, гӛтерил дийме! Хәзир… хәзир инфаркт болуп ӛлейин!... Паралич
болуп ӛлейин!... Җынлырап ӛлейин!
Эҗеш (Кыяда). Дерхал гӛтерил ӛйден! Паты-путың почта билен, талак хатың
электрон почта билен барар!
Гапы какыляр. Соңра гаты-гаты какыляр. Эҗеш гапа уграяр.
Шейда (юваш). Кыят Кепбанович, хәзир мен гӛзбагчы болуп, сизиң гӛзүңизи баглан
борун! Сизе дүрли совал берен борун, сизем бейик артистлигиңизи гӛркезип,
перишде ялы пәклигиңизи субут эдиң!
Кыят билен Хоҗаның йүзи ягтыляр.
Эҗешиң сеси. Кыят Кепбаныңызы йитирен ериңизден гӛзләң!
Сес. Сиз ким?
Эҗешиң сеси. Мен хич ким?
Шейда гапа голайлаяр, йөне ол томашача гөрүнйәр.
Шейда. Ханы мениң сапанчам! (гапа тарап гыгыряр) Кыят Кепбан герекми саңа!
(Голуны сапанча эдип атяр, эмма хакыкы сапанчаң сеси яңланяр) Ал саңа Кыят!
(атяр) Ме саңа Кыят! (атяр, хакыкы сапанчаның сесини эшиден дашкы адамың
гүпүрдәп гачян сеси эшидилйәр. Икисем гайдып гелйәр.)
Эҗеш (Кыяда). Сен энтегем ӛйдеми, дерхал гүм бол!
Хоҗа. Ынха, гүм болдум Шейдам! Ынха, ѐк болдум Шейдам!
Шейда. Эҗеш Амановна! Хәзир мен буларың гӛзүни баглайын, әхли эден пыссыпыҗурлыкларыны ӛзлерине айтдырып, соңра ковалы.
Эҗеш. Вай, сен гӛзем баглап билйәмиң?
Шейда. Дүнйәни баглап йӛрен Шейданың билмейән зады бормы? (Ол гөзбагчы
болуп, гөзбагчының херекетлерини эдип Кыядың гөзлерини баглаяр). Кыят
Кепбанович, сен илкинҗи гезек хачан ашык болдуң?
Кыят (артистлерче). Мен…мен он дӛрт яшымда Эҗегүле ашык болдум…
Шейда. Башга киме ашык болдуң?
Кыят. Башга… Башга хич киме!
Шейда. Иң соңкы гезек ким билен болдуң?
Кыят. Мундан… мундан он алты гүн озал Эҗеш билен!
Шейда (есер йылгырып). Перишде бол-а, перишде болмуш!
83
Эҗеш бирнеме ынҗаляр. Шейда Хоҗаның гөзлерини баглаяр.
Шейда. Кыят Кепбанич билен нирәк гитдиңиз?
Хоҗа. Ашгабада гитдик!
Шейда. Ашгабатда нәме ишледиңиз?
Хоҗа. Ашгабатда мыхманхана ерлешип, драматург билен комедияның үстүнде
ишледик.
Шейда. Башга нәме этдиңиз?
Хоҗа. Гиҗе ресторана гитдик. Ийдик-ичдик. Соң бизи ики гелин танса чагырды…
Танс этдик…
Шейда. Онсоң нәме этдиңиз?
Хоҗа. Онсоң гелинлери Селим Хайдаровың дачасына әкитдик…
Эҗеш (Хоҗа). Гелинлер яшаҗыкмыды?
Хоҗа. Буввв! Яшаҗык, оваданҗа, нашыҗа җеннетиң җүйҗелери!
Шейда. Онсоң нәм этдиңиз?
Хоҗа (дылым-дылым эдип). Онсоңыны айдар ялы дәл-ләй!
Шейда. Айдар ялы дәлем болса айт.
Хоҗа Онсоң (шапбылдап). Онсоң яшаҗык, ики новҗуван гелин билен… Кыят
Кепбанич икимиз кейп чеке-чеке, гӛвүн солпудан чыкдыг-ов!
Кыят (Хоҗа шарпык чаляр). Эй, сен нәмелер дийип дурсуң?
Хоҗа. Бай-бай хезиллер этдиг-ов! Бай-бай гӛнендигов!
Кыят ене урҗак боляр, Шейда онуң өңүни далдалаяр.
Шейда. Хоҗа, мен Шейда!
Хоҗа. Сен Шейда дәл, сен Шейтан! Сен албассы, ал-арвах, айырха!
Шейда (алҗырап элеврейәр). Вай, асыл мен би ишигайданы хакыкатдан
гипнозлайыпдырын-а! Вай-вай, мен хакыкы гӛзбагчы экеним-ә!
Эҗешиң җынсы үйтгепдир, ол ики пенҗесини герип, Кыяда тарап уграяр.
Кыят ызлайын басып сахнада айланяр, найынҗар элеврейәр. Хоҗа оны сынлап
йылгыряр.
Хоҗа (зала). Хах-хах-ха, Кыят Кепбаны нәдәйдимкәм?... Хах-хах-ха, хелейими урян
дийип херрелйәдиңле, Херрелхан! Хах-хах-ха! Ай, мен артистләй!
Дуранларың хеммеси аңк. Чыра сөнйәр.
Алтынҗы гөрнүш.
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Halypalar hem şägirtler - 8
  • Parts
  • Halypalar hem şägirtler - 1
    Total number of words is 3810
    Total number of unique words is 1804
    3.3 of words are in the 2000 most common words
    8.7 of words are in the 5000 most common words
    12.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 2
    Total number of words is 3830
    Total number of unique words is 1760
    3.3 of words are in the 2000 most common words
    8.7 of words are in the 5000 most common words
    13.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 3
    Total number of words is 3759
    Total number of unique words is 1864
    3.3 of words are in the 2000 most common words
    8.7 of words are in the 5000 most common words
    12.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 4
    Total number of words is 3834
    Total number of unique words is 1873
    3.1 of words are in the 2000 most common words
    8.2 of words are in the 5000 most common words
    12.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 5
    Total number of words is 3836
    Total number of unique words is 1779
    3.4 of words are in the 2000 most common words
    8.3 of words are in the 5000 most common words
    12.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 6
    Total number of words is 3775
    Total number of unique words is 1814
    3.4 of words are in the 2000 most common words
    8.7 of words are in the 5000 most common words
    12.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 7
    Total number of words is 3824
    Total number of unique words is 1783
    3.3 of words are in the 2000 most common words
    8.6 of words are in the 5000 most common words
    13.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Halypalar hem şägirtler - 8
    Total number of words is 3459
    Total number of unique words is 1638
    3.7 of words are in the 2000 most common words
    8.9 of words are in the 5000 most common words
    13.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.