LatinEach bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Göreş - 07
Total number of words is 3541
Total number of unique words is 1708
33.6 of words are in the 2000 most common words
46.8 of words are in the 5000 most common words
54.1 of words are in the 8000 most common words
– Nirä gitdiňiz? – diýip, Kakajandan sorady.
– Oba gitdim, ýoldaş direktor.
– Näme işe gitdiňiz?
Kakajan jogap bermän, dymdy.
Walýa durup bilmän, Kakajanyň arkasyny alyp, onuň örän
wajyp iş bilen oba gidenini, Aýnany nähili gorkunç ýol bilen öçlüleriniň arasyndan ogurlap gaýdyşyny, ol bagtygara gyzjagazy
zulumdan gutaryşyny direktora gürrüň edip berdi.
Direktor ýuwaşady:
– Nähili işe gideňde-de, soraşyp gitmeli eken. Onuň ýaly
howply işe gidende, biz onuň ýanyna adam goşup, oňa bu hatarly işde kömek bererdik. Gerek bolsa, özümem gidip kömekleşerdim.
102
Kakajan direktoryň ähli aýdan sözlerine düşünýärdi. Ol edil
hossaryny gören ýaly hamsygyp, zordan:
– Sag boluň, ýoldaş direktor! Gaýdyp sizden bidin hiç ýere
gitmen – diýdi.
– Ol gyzjagaz häzir nirede? – diýip, direktor sorady.
– Ol gyzjagaz bizde. Gurjak ýalyjak eýjejik çaga! Zalym
öçlülerde ynsap ýok. . .
Direktor Walýanyň sözüni ýoldy:
– Indi siz ol gyzjagazy gyzlaryň internatyna ýerleşdirjekmi?
– Oňarsag-a ýerleşdirmekçi – diýip, Walýa jogap berdi.
– Okuw gutaransoň, bile gideliň. Internata ýerleşdirmäge
men kömek edeýin, direktoryny gowy tanaýaryn – diýip, Sypinkow wada berdi.
– Sag boluň, ýoldaş direktor! – diýip, Kakajan rugsat alyp,
klasyna okamaga gitdi.
Okuw gutarandan soň günortanlar direktor dagy tirkeşip,
Walýalaryň gapysyna barsalar, içerden inçejik ses eşidilýär. Gapyny kakman, Kakajan dagy diň saldy.
– Mama! Papa! Mama! Papa! – diýip, Aýnanyň inçejik sesi
eşidilýär. Walýa dagy sessiz gülüşdiler. Kakajan gapyny çalaja
kakdy.
– Papa! Mam!.. – Ses birden galdy. Öý köwşüniň sesi ýakyn
gelip başlady. Gapynyň ýanynda durdy. Ses-üýn ýok.
– Gapyny aç!
Köwşüň sesi tarkyldap, içki tama tarap gitdi.
Gapy kakyldy.
Köwşüň sesi ýene gapa golaýlady. Durdy.
– Men Kakajan, Aýna, gapyny aç!
Gapy usul bilen açyldy.
Aýnanyň gözi ilki Sypinkowa düşdi.
– Wä-ä! – Gyz içki tama gaçdy.
– Aýna, gorkma, men Kakajan!
Içki tamdan Aýna yşyklady.
– Gorkduňmy?
– Gorkdum. Gapy kakylanda, Italmaz ýadyma düşdi. Gaty
gorkdum.
103
Onýança Walýa baryp, Aýnany gujaklap göterdi-de:
– Mama, papa! – diýip güldi.
– Dogrudanam, gurjak ýaly gyz eken! – diýip, Sypinkow
Aýnanyň kellesini sypalady.
Ýene gapy kakyldy. Walýa gapynyň kakylyşyndan tanap:
– Mama! – diýdi.
Aýna ylgap gapyny açdy. Soňam şatlykly:
– Mama! – diýen inçejik ses çykdy.
Kakajan dagy gülüşdiler.
Walýanyň ejesi Aýnany gujaklap, öýe girdi. Birdenem direktora gözi düşüp, onuň bilen gadyrly salamlaşdy. Soň oturgyçda
oturyp, Aýnanam ol öz gapdalynda oturtdy-da, kagyza dolangy
jorap çykaryp, onuň aýagyna geýdirdi. Bir akja gutynyň içinden
ýalpyldap duran täze köwüş çykaryp, onam Aýnanyň aýagyna
geýdirdi.
– Oňat, ylaýjak. Hany, gyzym, ýöre! – diýip, kiçijik gyzy
oturgyçdan düşürdi.
Aýna köwşüne seredip, usul bilen iki-baka ýöredi.
– Aýagyňy gysýarmy? – diýip, Kakajan sorady.
– Ýok, gysanok.
– Ylaýykmy?
– Ylaýyk.
Begenjinden Aýnanyň ýüzi açyldy. Oturgyçda oturan ýerinden garşy-garşy köwşüne seredýärdi. «Köwşem, keteniniň
aşagyndan geýdiren köýneklerinem maňa bular mugt beräýýärmikäler?..» diýip, Aýna Kakajanyň ýüzüne soragly seretdi:
– Köwşüň bahasyny. . . – diýip, çalaja gepledi.
– Bu Walýalar bize ýagşylyk edýärler, oňat adamlar. Soň
ulalamyzsoň, bizem bulara ýagşylyk ederis, ýöne häzir Walýanyň
ejesine sag bol aýdaýmaly.
Aýna usul bilen ýerinden turup, gapdalynda oturan garry
aýalyň öňüne geçdi:
– Sag bol, mama! – diýip egildi.
Walýanyň ejesi Aýnany gujaklady.
Direktoram, Kakajanam, Walýa-da garry aýal bilen Aýna
seredip, el çarpdylar.
104
Gapy kakyldy, Kakajan baryp gapyny açdy.
Walýanyň kakasy gelip, Wasiliý Aleksandrowiç bilen salamlaşdy, görüşdi. Birdenem Aýnanyň köwşüne gözi düşüp:
– Gutly bolsun, Aýna jan! – diýdi.
Aýna aljyrap:
– Sag bol, mama! – diýdi.
Aýnanyň ýalňyşyna gülüşdiler.
Aýna utanyp, ýüzüni sallap, çalajadan:
– Papa! – diýip, öz ýalňyşyny düzetdi.
– Zyýany ýok, gyzym! – diýip, Walýanyň kakasy Aýnanyň
arkasyna kakdy.
– Hemmämiz jemlenen bolsak, ýörüň, Antonina Iwanownany
göreliň, belki, Aýnajygy gyzlaryň internatyna ýerleşdirip bileris
– diýip, Sypinkow oturanlara ýüzlendi.
***
Walýa dagy tirkeşip, Karl Marks köçesiniň ileri gyrasyndaky
howlynyň gapysyna bardylar. Syh-syh gara murtlary jaýtarylyp,
gözlerine dürtüläýjek bolup duran daýaw milisioner çiňerilip
seretdi-de bularyň ýanyna geldi.
– Bu ýerde durmak bolanok, geçiberiň!
– Ýoldaş millisioner, biz şu howla girmeli – diýip, Wasiliý
Aleksandrowiç milisionere ýüzlendi.
– Bu howluda näme işiňiz bar?
– Şujagaz gyzy internata ýerleşdirjek.
Milisioner Aýna syn etdi, soňam gapyny üç gezek kakdy.
Birazdan soň gapy açyldy. Aňyrdan bir gözi çaşyrak, daýaw,
goturaksy adam boýnuny uzatdy.
– Bize Antonina Iwanowna gerek. Şu gyzy internata ýerleşdirmek üçin gepleşmeli – diýip, Wasiliý Aleksandrowiç howlynyň
garawulyna düşündirdi.
Garawul mazaly synlandan soň içeri girmäge rugsat etdi.
Kerpiç düşelen ýol bilen öňden Sypinkowa barýardy. Onuň
yzyndakylar höwes bilen töwereklerine seredýärdiler. Öň bir
105
uly baýyň oturan howlusy bolmaga çemeli. Jaýlar örän oňat
salnypdyr. Giň howlynyň içi baglyk, güller açylyşyp otyr.
Garawul bulara direktoryň kabinetini görkezdi.
Kabinete ýeke-ýekeden salam berip girdiler. Orta ýaşa golaýlan, orta boýly görmegeý rus aýaly stoluň başyndan turup,
ählisi bilen gadyrly görüşdi.
– Oturyň – diýip, oturgyçlary görkezdi.
Gelenler oturandan soň, ilki Sypinkow gürrüňe başlady:
– Antonina Iwanowna, biziň ählimiz şu owadanja gyzy öz
internatyňyza kabul etmegiňizi haýyş edip geldik – diýdi-de,
Aýnanyň başyndan geçenlerini biruçdan aýdyp başlady.
Antonina Iwanowna Walýanyň gapdalyndaky başy ala öýmeli, egni täzeje keteni köýnekli gyzy höwes bilen synlady. Onuň
tutulan guşjagaz ýaly, gara gözlerini tegeläp oturyşyna haýpy
gelijilik bilen ýylgyryp syn edip oturan Antonina Iwanownanyň
ýüzi Sypinkowyň gürrüňlerini diňledigiçe üýtgäp ugrady.
Sypinkow gürrüňini gutarandan soň, Antonina Iwanowna
uludan dem alyp, arassa türkmen dilinde:
– Gyzym, hany, meniň ýanyma gel! – diýip, Aýnany gujaklady, horja ýaňaklaryndan taýly gezek ogşady. – Siziň haýyşyňyzy
hökman ýerine ýetireris – diýip, direktor myhmanlara seretdi.
Soňam – Anna! – diýip, gygyrdy.
Gapydan ýaşajyk owadanja türkmen gyzy geldi, oturanlara
salam berip, direktoryň garşysynda durdy.
– Anna jan, bujagaz gyzy äkidip, suwa düşündir, soňam
geýindir – diýdi.
Anna Aýnany alyp gitdi.
Myhmanlar direktordan hoşal bolup, hoşlaşyp, çykyp gitdiler.
Anna diýen gyz Aýnany suwa düşündirdi, arassa geýindirdi.
Onuň keteni köýnegini, täzeje köwşüni dolap, öz skladlarynda
aýratynja goýdy. Soňam Aýnany gyzlaryň arasyna, kiçiräjik,
ýagty zala alyp geldi.
Anna roýalyň başynda oturyp, tans sazyny çalmaga başlady.
Gyzlar hatara durup tans etdiler. Soň hemmesi sazlaşdyryp,
aýdym aýtdylar.
106
Gyzlar Aýnany özleri bilen tiz öwrenişdirdiler. Agşam Aýnany öz deň-duşlarynyň arasynda, oňat krowatda, akja prostynlar
ýazyp ýatyrdylar.
Gyzlar ertir daň bilen turdular, maşk etdiler, ertirlik nahar
iýdiler. Okamaga başladylar. Anna bu zatlaryň hemmesinde
Aýna beýemçilik etdi. Aýnany klasda oturdyp, soň Anna-da öz
klaslaryna okuwa gitdi.
Aýnany ilki bilen Osmanowa Kamar apa okadyp, elipbiý
öwredip ugrady.
Aýna internat gyzlary – öz deň-duşlary bilen örän tiz öwrenişdi. Annany bolsa ol özüne ejeke tutundy. Aýna ýuwaş-ýuwaşdan elipbiýem, aýdym aýtmanam, tans etmänem öwrenip
başlady.
Ilki-ilkiler Walýa-da, Kakajan-da ýygy-ýygydan Aýnanyň
ýanyna gelýärdiler. Soňabaka olaram gelmelerini haýallatdylar.
Işden soň Walýa bilen Kakajan öýe gelende Walýanyň ejesi
bilen kakasy bulary garşy aldylar. Walýanyň ejesi:
– Kakajan, oglum, ertir dynç alynýan gün. Ikimiz gyzlaryň
internatyna gidip, öz gyzymyz Aýnany öňki çagyryşlarymyz ýaly öýe çagyraly. Ol palawy gowy görýär. Men edil türkmenleriň
bişirişi ýaly edip, palaw bişirip bilýän. Käşirem alyp goýdum –
diýdi.
Walýanyň kakasy:
– Eger Aýnany çagyrjak bolsaňyz, onda bu gezek Annanam
çagyryň, sebäbi Anna onuň iň gowy jorasy hem beýemçisi ahyry
– diýdi.
– Aýnanyň gowy joralaryny çagyrjak bolsaň, internatyň ähli
gyzlaryny çagyraýmaly, sebäbi olaryň hemmesi Aýnanyň jorasy,
ol gyzlaryň ählisi bilen gowy görüşýär – diýip, Kakajan güldi.
– Ählisini çagyrmasagam, Annany hem-de Ene Kulyýewanyň gyzlary Baýramgül bilen Ýazgüli hökman çagyrmaly bolar –
diýip, Walýa ejesine düşündirdi.
Dynç alynýan günem geldi.
– Walýa jan, gyzlary çagyrmaga Kakajan bilen sen özüň gidäýsene, siz gelýänçäňiz, men nahar ataryp bereýin – diýip, ejesi
internata gitmegi Walýa buýurdy.
107
Walýa bilen Kakajan Karl Marks köçesiniň ileri ýüzündaki
owadan howlynyň kiçijik gapysyna baranda golaýda duran murtlak milisioner bulara çiňe-çiňe seretdi, emma bulary tanan bolsa
gerek, hiç zat diýmedi. Kakajan kiçijik gapyny kakdy.
– Soltan akga, bu men, Kakajan, aç gapyny – diýip, gygyrdy.
Ol günki daýaw, çaşy adam gapyny açdy:
– Kakajan, senmi? Giriberiň! – diýip, Walýa ikisini howla
goýberdi.
Howlynyň içinde Anna bularyň öňlerinden ýylgyryp çykdy-da, Kakajan dagy bilen gadyrly görüşdi.
– Aýna örän jan edip okaýar. «Ata, baba» diýen ýaly çylşyrymly bolmadyk atlary ýazybam bilýär. Ylaýta-da geýim tikmäge ökde. Zawhozymyz Nina Kostilýowa geýimi nähili tikmelidigini ýekeje gezek görkezse bes, onsoň Aýnanyň özi tikip otyr.
Ähli içki geýimlerimizi özümiz tikýäris. Bu gün Aýna kuhnýada nobatçy, ol nahar bişirýär – diýip, Anna bulary kuhnýa alyp
bardy.
Oturgyjyň üstüne çykyp, gazana tarap azajyk eglip duran gyz
kuhnýa adamyň gelenini aňyp, bärisini bakdy. Gara saçlaryny
düýrläp, ak ýaglyk bilen kellesini pugta daňypdyr. Uzyn ak öňlük geýipdir. Aýna bärisini bakan badyna Walýa dagyny tanap,
böküp oturgyçdan düşdi-de, gele-gelmäne Walýany gujaklady,
Kakajanyň maňlaýyndan ogşady.
– Näme üçin oturgyja çykdyň? – diýip, Walýa sorady.
– Wah, gazana boýum ýetenok, nahara duz atdym. Gowy
nohutly çorba bişirýärin. Ikinjisine-de katlet, üçünji kompot
edýärin – diýip, Aýna ähli bişirýän zatlaryny sanady. – Bu gün
bizde nahar iýiň, meniň nahar bişirşimi görüň. Iýip, doýup
bilmersiňiz.
– Biz sizi nahara çagyrmaga geldik – diýip, Walýa näme üçin
gelendiklerini aýtdy.
Ýok, bu gün gidip biljek däl, meniň nahar bişirşimi Antonina
Iwanowna Berdiýewa dagam gelip görjekler. Bu gün men gitmäýin – diýip, Aýna Walýa ýalbardy. Soň täze berlen paltosyny
geýip, Walýa dagyny ugratmaga çykdy.
Walýa onuň ýakasy fason bilen salpyrak tikilen, bili guşakly
108
drap paltosyny höwes bilen synlady.
– Men mundan aňryk geçip bilmeýän mamama, papama
salam aýdyň! – diýip, Aýna gapa golaý barman, Walýa dagy
bilen hoşlaşdy.
Walýa bilen Kakajan köçä düşüp, öýlerine tarap ugrady. Bu
gün howa sowukdy. Kakajan täzeje paltonyň içinde ýygrylýardy.
Botinkasynyň daşyndan täzeje galoş geýeni üçin, aýagy üşänokdy. . .
Täze okuw güni başlandy. Okuwçylar ertir naharyndan soň,
klasda sapaklaryny okaýardylar. Howanyň ýüzi çytykdy, ýagyş
çisňeýärdi.
Ýagşyň soňy gara öwrüldi. Birden gudoklar aglaýan ýaly,
uwlap, şäheri ýaňlandyryp başlady.
Gapydan mugallyma Gülsüm apa Muhammedowa klasa girdi, onuň ýüzi gaty salykdy. Gözlerinde ýaş bar ýaly duýulýardy.
Gyzlaryň hemmesi ýerinden turdy. Ol:
– Baryňyz hatar bilen meniň yzyma düşüň! – diýip, ýuwaşja
aýtdy-da, yzyna öwrülip, gapa tarap ugrady. Gyzlar ýeke-ýekeden onuň yzyna düşüp, Lenin otagyna bardylar.
Lenin otagy gyzlardan, mugallymlardan doludy. Bu gyzlaram baryp ýerleşdiler. Otagyň içinde Kamar apa Osmanowa-da,
Nina Dmitriýewna-da, Zinaida Fýodorowna-da, Inna Prohorowna-da, umuman internatyň ähli işgärleri bardy. Bir adamdanam
ses çykmaýardy. Internatyň direktory Antonina Iwanowna Berdiýewa mugallymlardan birazajyk öňe saýlandy-da:
–Ýer ýüzüniň proletarlarynyň, ähli ezilen halklaryň serdary,
biziň bolşewistik partiýamyzyň düýbüni tutan, işçi-daýhan hökümetimizi guran beýik Lenin aradaň çykdy. . . – diýip, gürläp
başlandan, otagdaky adamlaryň üstünden suw sepelenen ýaly
boldy. Her kim ýaglygy bilen gözüniň ýaşyny süpürýärdi. Hiç
kimden ses çykmaýardy. Miting gutarandan soň, nyzam bilen
Puşkin bagynyň günbatarsyndaky meýdança garşy ugradylar.
Annanyň öňden göterip barýan gyzyl baýdagynyň başynda gara
lenta bardy.
Meýdançada Ilbaýew adyndaky internatyňam mugallymlary, okuwçylary durdy. Olaryň baýdagyny Meýdan Myradow
109
tutup durdy. Olaryňam baýdagynyň ýokary başynda gara lenta
bardy. Ene Kulyýewa adyndaky internatyňam adamlary ýaňky
internatyň okuwçylarynyň gapdalyna baryp durdular.
Aýna Kakajany gördi. Kakajanyň gözleri ýarym-ýaşdy. Ol
elýaglygy bilen gözlerini süpürýärdi.
Aşgabat şäher zähmetkeşleriniň mitingini Nedirbaý Aýtakow
açdy-da, Iwan Iwanowiç Mežlauga söz berdi. Onuň yzyndan
Gaýgysyz Atabaýew, soň Halmyrat Sähetmyradow, ondan soň
Ene Kulyýewa. . . sözledi.
Mitingden soň meýdançanyň ortarasyndan Leniniň ýadygärliginiň ýerini bellediler.
Bir gün internat okuwçylarynyň bir toparyny Leniniň ýadygärliginiň düýbi tutulan şol meýdançada pionerlige aldylar.
Olaryň arasy bilen Aýna-da pionerlige alyndy. Kasam edenden
soň, «Leniniň işine taýýar bol!» diýlende, Aýna sag elini maňlaýyna galdyryp, «Mydam taýýar!» diýip gygyrdy.
110
11
GÜL
Nahardan soň gyzlar dynç aldylar, soňam ýuwnup, geýnip, zala
üýşdüler. Bu jaý internat gyzlary üçin zal-da bolsa, öňki eýesiniň myhmanhanasydy. Zalyň poly aýna ýaly ýalpyldaýardy.
Jaýyň gyralarynda täzeje oturgyçlar bolup, bir çüňkde ullakan
roýal bardy. Roýaly Anna çalýardy. Gyzlar hatar-hatar aýlanyp,
agyp-dönüp, tans edýärdiler. Antonina Iwanowna bilen Zinaida Fýodorowna bir çetde oturyp, gyzlaryň tans edişine guwanç
bilen tomaşa edýärdiler.
Ene Kulyýewanyň uluja gyzy Baýramgül gelip, Antonina
Iwanownanyň gulagyna çawuş çakdy:
– Aýnanyň öňünden üç sany adam geçdi, biri meniň kakam,
birem Halmyrat Sähetmyradow, öňdäkiniň kimdigini görüp bilmedim. . .
Baýramgül sözüni soňlamanka, gapydan ilki bilen Iwan Iwanowiç Mežlauk geldi, onuň yzy bilen Sähetmyradow, Kulyýew
zala girdi. Tansam, sazam togtady. Gelenler gyzlara salam berdiler. Onýança Berdiýewa ýerinden turdy, myhmanlar bilen
görüşdi, olara oturmaga ýer görkezdi.
– Biz siziň gyzlaryňyzy görmäge geldik, tanslaryny dowam
edibersinler – diýip, Mežlauk geçip, oturgyçda oturdy. Halmyrat
Sähetmyradowam, Garry Kulyýewem, Iwan Iwanowiçiň ýanynda oturdylar.
– Anna jan, roýalyňy çalyber, gyzlar, sizem myhmanlara tans
edip beriň! – diýip, Berdiýewa-da myhmanlaryň ýanynda oturdy.
Myhmanlar hezil edip, gyzlaryň tansyna tomaşa etdiler.
– Aýdymam bilýäňizmi? – diýip, Halmyrat Sähetmyradow
111
sorady.
– Aýdym bilýäris! – diýip, garlawaç ýalyjak kiçijik gyzjagaz
jogap berdi.
Halmyrat ondan:
– Seniň adyň näme? – diýip sorady.
– Meniň adym Ýazgül! – diýip, ýaňky gyzjagaz inçejik ses
bilen jogap berdi.
– Meniň gyzym! – diýip, Garry Kulyýew Halmyradyň gulagyna çawuş çakdy.
Ýazgül:
– Siziň öz goşan goşgyňyzy aýdaýjak – diýdi. Ol:
Köşekli, torumly gumdaky ballar,
Baýlyk sizden gider, döwran eglenmez. . .
diýip, inçejik ses bilen aýdyp başlanynda, gyzlaram oňa sazlaşdyryp, aýdym aýtdylar.
Dükançydan halas olduk,
Ölümden ýagşy gutuldyk,
Elleri goltugynda
Galypdyr dükançy. . .
Bizi bergide goýan dükançy,
Bizi görgüde goýan dükançy. . .
Halmyrat aýdymyň sözlerini Iwan Iwanowiçe terjime edip
berdi. Ol aýdymy höwes bilen diňlediler, gülüşdiler.
Antonina Iwanowna myhmanlary çaýa çagyrdy. Çaý içip
otyrkalar, Halmyrat gürrüňe başlady:
– Ýoldaş Berdiýewa, köne bagşylaryň aýdýan aýdymlaryny bu ýaş gyzlar aýdyp bilmez, täze aýdymam häzirlikçe ýok.
Şonuň üçinem gyzlara rus hem goňşy respublikalaryň aýdymlarynam öwretmek gerek.
– Okamaga kitabam tapylanok – diýip, Berdiýewa söze goşuldy. Täze gelýänler bolaýmasa, gyzlarymyz kileň sowatly, emma
okamaga öz dillerinde kitap ýok.
112
– Rus dilinde okap bilýänleri ýokmy? – diýip, Iwan Iwanowiç
sorady.
– Baýramgül Kulyýewa, Gülsoltan Tekinskaýa, Anna Aşyrowa ýaly üç-dört sany gyzymyz rusçadan oňat okaýarlar. Anna
jan ýaňy hatly-sowatly bolan gyzlara Çehowyň, Turgenewiň çagalar üçin ýazan kiçijik hekaýalaryny rus dilinde okap berýär,
düşündirýär. Käbir gyzlarymyz şäher kitaphanasyndan özbek,
azerbaýjan dilinde ýazylan kitaplary alyp okaýar – diýip, Berdiýewa myhmanlara ýagdaýy düşündirdi.
– Türkmen gyzlary üçin birinji açylan täze mekdep şu–siziň
mekdebiňiz, geljekde ýokary mekdeplerem açylar. Siziň gyzlaryňyz täze okuwa başlan birinji gyzlardyr. Bularyň içinden
mugallymam, alymam, ýazyjam, artistem çykar. Ýöne, ýoldaş
Berdiýewa, bu gyzlary aýaň, oňat okadyň. Şu gyzlar geljekde
bize-de, size-de uly abraý getirer. . . – diýip, Halmyrat Sähetmyradow geljek hakda uly arzuwlar bilen sözledi. Myhmanlar mugallymlar bilenem, gyzlar bilenem hoşlaşyp gitdiler.
Köçe gapysyna golaý gelenlerinde, Halmyrat tiz wagtda Kalininiň Aşgabada geljekdigini aýtdy.
– Kalinine siziň gyzlaryňyz gül gowşurar. Şonuň üçinem
üç-dört sany gyzy taýýarlaň. Internat gyzlarynyň geýim-eşigine
serediň, Kalininiň gyzlary görmage size-de gelmegi mümkin –
diýip, Halmyrat Antonina Iwanowna pugta tabşyrdy.
Mugallymlaram, ähli gyzlaram zala ýygnanyp ümsüm otyrdylar. Internatyň direktory Antonina Iwanowna Berdiýewa ýerinden turup, özüniň ýakymly sesi bilen türkmen dilinde gürrüň
edip başlady.
– Tiz wagtda Aşgabada Sowetler ýurdunyň iň uly ýolbaşçysy,
beýik W. I. Leniniň egindeşi, onuň bilen bile işleşen ýakyn ýoldaşy, Bütinsoýuz Merkezi Ispolnitel komitetiniň başlygy Mihail
Iwanowiç Kalinin gelýär.
Zalda oturanlaryň bary ýerinden turup, el çarpdy.
– Ýaşasyn ýoldaş Kalinin! – diýip, Ýazgül gygyrdy.
El çarpyşyk has guýçlendi.
Hemmeler oturandan soň Antonina Iwanowna M.I.Kalininiň
biografiýasyny gysgajyk gürrüň berdi. Soň mugallymlaryň, gyz113
laryň soraglaryna jogap berdi.
– Mugallymlar, gyzlar, M. I. Kalinini garşy almak üçin ähli
ýerden, obalardan, şäherlerdenem adam geler. Biziň internatymyzyňam mugallymlary, okuwçylary demirýoluň wokzalyna
barmaly bolar. Şonuň üçinem toý geýimleriňizi arassaja saklaň –
diýip tabşyrdy.
Ýygnakdan soň Antonina Iwanowna Baýramgüli, Ýazgüli,
Annany zalda alyp galdy.
– Halmyrat Sähetmyradow «Siziň gyzlaryňyz M. I. Kalinin
gelende oňa gül gowşurmalydyr» diýip, hol gün gelende bize
tabşyryp gidipdi. Kalininem tiz gelýär. Oňa güli siz üçiňiz gowşurmaly. Şonuň üçinem täzeje geýimleriňizi ütükläp, taýýar
bolup duruň.
– Antonina Iwanowna, ýene bir gyzy ýanymyza goşaýsaňyzlaň! Ol örän salykatly, gaty akylly gyz, özem arassaja, gowy
geýinýär. . . – diýip, Anna ýüz tutup başlanyndan, Berdiýewa
onuň sözüni böldi:
– Haýsy gyz, ady näme?
– Şol Kakajanyň ejekesi Aýna Nurmyradowa.
– Hä, dogry, gowy gyz.
– Şonam öz aramyza alaýaly-la! – diýip, Baýramgülem haýyş
etdi.
– Bolýar, gyzlar, alaýyň, men garşy däl – diýip, direktor gyzlar
bilen razylaşdy. –Ýöne oňa-da tabşyryň, taýýarlyk görsün!
– Heý-janelek! – diýip, Ýazgül begenip, bökjekledi.
– Gülsoltan bilen Annagülem alalyň, olaram gaty gowy gyzlar.
– Bolýar, olaram alaýarys. Kalininiň haçan öňünden çykmalydygyny aýdanlarynda, näçe gyzyň oňa gül gowşurmalydygynam
bize habar bererler. Bilip bolmaz, belki, gyzlaryň hemmesinem
äkitmeli bolar. Hemmäňiz taýýarlyk görüberiň – diýip, direktor
düşündirdi.
Kalinin gelýärmiş diýen şatlykly habar bütin Aşgabada ýaýrady. Şäheriň köçelerini arassaladylar. Onuň geçäýjek ýolundaky
jaýlary agartdylar. Ýurduň beýleki şäherlerinden, obalaryndan
adamlar gelip başlady.
114
Kalininiň Aşgabada geljek diýen günlerem ýetip geldi. Zinaida Fýodorowna internatyň gyzlaryny nyzama duruzdy-da,
direktora habar berdi.
Antonina Iwanowna gelip, nyzama duranlaryň öňünden geçip, ýeke-ýekeden baryna syn edip başlady. Käbiriniň garşysynda durup, paltosynyň ýakasyny düzetdi. Umuman, gyzlaryň
arassaçylygyna, geýimlerine onuň göwni ýeten bolmaga çemeli,
soň garşylarynda durup:
– Gyzlar, häzir nyzam bilen Mihail Iwanowiç Kalinini garşy
almaga demir ýol wokzalyna gidýäris – diýdi. –Şeýle adamyny görmegem her biriňiz üçin uly bagt. Onuň Türkmenistana
birinji gelşi. Ol türkmen halky hem türkmen gyzlary hakynda
köp gürrüň eşidendir, emma şu gezek sizi birinji görşi bolar. Şonuň üçinem özüňiziň gaty edeplidigiňizi görkezmäge jan ediň.
Ýöräniňizde-de, duranyňyzda-da daş-töwerege ýaltaklaşman,
salykatly duruň. . .
Wokzala gitmek üçin gyzlar dört-dörtden hatara düzüldiler,
mugallymlar bilen bile direktoryň özem öňde nyzama durdy.
Iň öňde eli uly baýdakly Anna, onuň gapdalynda Ýazgül bilen
Aýna durdy.
Zinaida Fýodorowna komanda berdi. Gyzlar ýolboýy aýdym
aýdyşyp, wokzala tarap Anneýkow köçesi bilen ugradylar.
Demir ýol wokzalynyň öňündäki meýdança sap-sap bolup
duran adamlardan doly eken. Internatyň gyzlaram baryp, Ilbaýew adyndaky internatyň okuwçylarynyň gapdalynda durdular.
Aýna gözi bilen Kakajany agtardy, Kakajanam, gyzlaryň internatynyň adamlaryny tanap, Aýnany görjek bolup, seredip başlady.
Kakajanyň gözi başy goňur ýüň ýaglykly, egni täzeje garamtyl-gök drap paltoly owadan gyza düşüp, onuň Aýnadygyny
ilkibada tanamady. Aýna sag elini galdyryp, salam berenden
soň, Kakajanam başyny atyp, oňa salam berdi.
Bir gurama nyzamly, aýdym aýdyp, golaýlap gelýär. Hemmesiniň kellesindäki papaklaram, garamtyl begresden bir biçüwde
tikilen fasonly paltolaram birmeňzeş, köwüşleriniň daşyndan
geýdirilen täzeje galoşlaram, her bir deň ädim uranlarynda birgeňsi ýalpyldap, gelýän ýigitleriň gadamlaryna öwüşgin berýär115
di. Bular Aşgabat pedtehnikumynyň okuwçylarydy. Olaram
gelip, gyzlaryň gapdalynda ýanaşyk durdy.
Ýigitler oňat geýnüwli, owadan gyzlara, gyzlaram bu görmegeý ýigitlere seredýärdi.
Edil gapdalyndaky gara gözleri ýanyp duran, görmegeý,
uzynlak ýigide gözi düşende, Aýnanyň ýüregi jigläp gitdi.
«Nowruz. . . Meni tanar, oňa görünmäýin».
Aýna aňyrsyna öwrüldi. «Nähili gowy ýigit». Birazdan soň
durup bilmän, Aýna gözleriniň gytagy bilen ýene Nowruza seretdi. Nowruz ýaltaklaman, salykatly dur. Birden Nowruzyňam
Aýna gözi düşdi. Ol ýuwaşja:
– Aýna, gurgun okap ýörmüň? – diýdi.
– Ýigit, siz ýalňyşýaňyz, men Aýna däl – diýip, gyz ýüzüni
aşak saldy.
Nowruz çalaja ýylgyrdy.
Düşünýärin, gorkma, hiç kime aýtmaryn. Şol zalymlardan
gutulanyňa menem begenýärin. Geçen dynç alynýan gün oba
gitdim. Häzirem sizi gözläp ýörler, Nenegül sizi ölensiňiz öýdüp,
aglaýar.
– Gytjany görmediňizmi? – diýip, Aýna soranyny özem duýman galdy.
– «Gytjanyň haly agyr» diýip Nenegül maňa gürrüň edip
berdi. Ýöremeden galypdyr. «Täretem ýatan ýerinde» diýýär.
Nenegül ýuwup-ardýan eken. Edil öz çagasyna seredýän ýaly,
oňa seredýär. . .
Antonina Iwanowna bularyň gürrüňiniň arasyny ýoldy. Aýna-da, Baýramgül bilen Ýazgüle-de bir desse – bir desseden
täzeje bägül berdi.
– Ine, Çarynyň yzyna düşüp gidiň, otly ýetip gelýän bolmaga
çemeli, ol sizi wokzalyň aňyrsyna perrona geçirer.
Çary Wellekow – Türkmenistan komsomolynyň Merkezi Komitetiniň sekretary, görmegeý, daýaw ýigit, gyzlary alyp ugranynda, Aýna ýuwaşja:
– Nowruz, hoş, ýene görüşýänçäk – diýip gitdi.
– Hoş! – diýip, Nowruz Aýnanyň yzyndan seredip galdy.
Wokzalyň dalanynyň aşagynda, orta ararakda on-on iki sany
116
geýnüwli adam otlynyň gelerine garaşyp, özara gürrüň edişip
durdy. Olaryň arasynda duran Iwan Mežlaugy, Halmyrat Sähetmyradowy, Garry Kulyýewi Aýna gören badyna tanady.
Gyzlar bärden salam berip baranda, duranlaryň hemmesi
gyzlar bilen gadyrly salamlaşdylar.
Çaklaňrak börükli, başy çabytly, Ene Kulyýewa gyzlary ýeke-ýekeden gujaklap, ýaňaklaryndan ogşady.
Pes boýlurak, burnunyň aşagy çokgaja gara murtly, oňat geýnen ýaş adam gelip, her iki gyzy bir goltugyna gysyp, olaryň
depesinden ogşady.
Ol Nedirbaý Aýtakowdy.
Halmyrat gelip, Annanyň arkasyna kakdy.
– Täze aýdym öwrendiňizmi? – diýip sorady. – Eger täze
aýdymlar öwrenen bolsaňyz, diňlemäge internatyňyza barjak –
diýdi.
– Täze aýdym tapamzok. Gyzlar höwes edýärler, näler aýtjaklar weli, oňly aýdym ýok – diýip, Anna jogap berdi.
– Hä, şu wagt ýagdaýymyz şeýle-dä. Entek okuw kitaplarymyzam ýok – diýip, Sähetmyradow ökünçli sözledi.
Gyzlara seredip duran garaýagyz, daýaw, salykatly adam:
– Tiz wagtda öz dilimizde kitabam bolar, aýdymam diýdi.
Aýna Annanyň ýüzüne soragly seretdi.
– Ol adam Gaýgysyz Atabaýew – diýip, Anna Aýnanyň gulagyna pyşyrdady. – O duran başy telpekli, egni çäkmenli adamam
Goşçular soýuzynyň başlygy Saparja Amanekow – diýip, düşündirmäge başlanda, gündogardan otlynyň gugurýan sesi eşidildi.
Otlynyň gelýänini görüp, olaryň hemmesi Kalinini garşy almaga taýýarlanyp başladylar.
Parowoz ýuwaşap, garaşýan adamlaryň deňesinden geçdi.
Otlynyň wagonlary wokzalyň öňüne abanyp duran dalanyny
gyratlap geçip başlady. Her kim Kalinini görjek bolup, wagonlaryň içindäki adamlara seredýärdi. Ahyry ýedinji wagon garaşyp
duran adamlaryň deňesinden azajyk geçip saklandy. Başy zömmejik bagana telpekli, gözi äýnekli, çokga sakgally, orta ýaşan
adam wagonyň agzyndan aşak düşüp başlady. Eli gülli gyzlar
öňe süýşdüler. Mihaýil Iwanowiç wagondan düşen badyna ilki
117
Anna, soň beýleki gyzlar Kalinine gül berip başladylar. Mihaýil
Iwanowiç ilki Annany, soň Baýramgül bilen Ýazgüli, iň soňundanam Aýnany gujaklap, olaryň maňlaýyndan ogşady. Gyzlar
yzraga çekilende, ilki Nedirbaý Aýtakow, soň gezek-gezegine
Iwan Iwanowiç Mežlauk, Halmyrat Sähetmyradow, Gaýgysyz
Atabaýew, Ene Kulyýewa, Garry Kulyýew, Çary Wellekow, Saparja Amanekow dagy bir-birden elleşip, gadyrly görüşdiler.
Mihaýil Iwanowiç Kalinin, onuň yzy bilen garşy alan adamlar wokzalyň daş ýüzüne çykanda, wokzalyň öňünde sap-sap
duran märeke el çarpyşdy. Kalinin sag elini galdyryp, märeke
bilen salamlaşdy. Wokzalyň öňünden tä uly köçä barýança, Kalininiň geçjek ýoluna düşelen türkmeniň gül ýaly nepis halysyna
Mihaýil Iwanoweçiň gözi düşdi.
– Men general gubernator Kuropatkin däl! – diýip, Mihaýil
Iwanowiç başyny ýaýkady
Gaýgysyz Atabaýewiň görkezmesi bilen edil şol wagtyň
özünde halylar ýoldan aýryldy.
Kalinin tä özi üçin garaşyp duran maşyna münüp ugraýança,
märeke şatlykly el çarpmak bilen Mihaýil Iwanowiçi ugratdy.
Öňki aýal-gyzlar gimnaziýasynyň zalynda, häzirki Engels
köçesi bilen Magtymguly köçesiniň birleşýän ýerinde Mihaýil
Iwanowiç Kalininiň gatnaşmagynda Türkmenistan Sowetleriniň
birinji – Uçreditel gurultaýy açyldy.
Zalyň içi delegatlardan, myhmanlardan doludy, hatda balkonam adamdan hyryn-dykyndy.
Ýygnagyň prezidiumy oturan badyna, gapydan internat gyzlary elleri gülli gelip, prezidiumda oturan Mihaýil Iwanowiç, Nedirbaý Aýtakow, Gaýgysyz Atabaýew, Iwan Iwanowiç Mežlauk,
Halmyrat Sähetmyradow, Ene Kulyýewa daga gül gowşurdylar.
Ol gül gowşuranlaryň arasynda Aýna-da bardy. Soň gyzlar iň
öňdäki hatarda oturdylar.
Çykyp gepleýänlerem, oturyp diňleýänlerem örän şadyýandy, sebäbi bu gün Kommunistik partiýanyň ýolbaşçylygynda
öz uly dogany rus halkynyň hem beýleki doganlyk halklaryň
kömegi bilen türkmen halky öz taryhynda ilkinji gezek özleriniň
hökümetini, onda-da işçi-daýhan hokümetini berkarar edýärdi.
118
Aýtakow, Atabaýew, Mežlauk, Sähetmyradow dagy sözledi. Olaryň sözlän sözleri zalda oturanlaryň ruhuny belende
galdyrýardy, göwünlerinden turýardy. Olar öz respublikalarynyň SSSR-iň hataryna goşulmalydygyny, rus, özbek, ukrain. . . we
beýleki doganlyk halklar bilen daýanyşyp, gol-gola berip, beýik
Watany berkitjekdiklerini aýdýardylar.
Sözlemek gezegi Ene Kulyýewa ýetdi. Ol tribunanyň öňünde
ýaşmagyny ýeňsä atyp, türkmen aýal-gyzlarynyň asyrlar boýy
diniň-adatyň gurbany bolup ezilip gelendiklerini, indi azatlyga
çykyp, erkekler bilen goşulyşyp işlejekdiklerini aýdýardy. Edil
şol wagt Garry Kulyýewiň agasy Aşyr Kulyýew gapydan girip,
zalyň ortasyna tarap ugrady. Gaýyn agasynyň golaýlap gelýänini görüp, Ene Kulyýewa derrew ýaşyndy. Bu ýagdaýy gören
Mihaýil Iwanowiç «Orator menden utanaýdy öýdýän» diýip
oýlandy-da:
– Utanmaň, ýaşynmaň, gürläberiň! – diýdi.
Ene Kulyýewa Kalininiň sözüni eşidip, has belent ses bilen
gürrüňini dowam etdi.
Başy silkme telpekli, egni agar çäkmenli Saparja Amanekow
tribuna baryp «Tebärişi» diýip, sözlemäge başlady. Ol Türkmenistanyň ähli ýerinde diýen ýaly «Goşçular» soýuzynyň gurlup,
oňat işläp başlanyny, batraklara, has garyplara ekin ekmäge kömek berýändiklerini aýtdy.
Mätäji şahyryň ogly Orazmämmet aga söz berildi.
– Oba gitdim, ýoldaş direktor.
– Näme işe gitdiňiz?
Kakajan jogap bermän, dymdy.
Walýa durup bilmän, Kakajanyň arkasyny alyp, onuň örän
wajyp iş bilen oba gidenini, Aýnany nähili gorkunç ýol bilen öçlüleriniň arasyndan ogurlap gaýdyşyny, ol bagtygara gyzjagazy
zulumdan gutaryşyny direktora gürrüň edip berdi.
Direktor ýuwaşady:
– Nähili işe gideňde-de, soraşyp gitmeli eken. Onuň ýaly
howply işe gidende, biz onuň ýanyna adam goşup, oňa bu hatarly işde kömek bererdik. Gerek bolsa, özümem gidip kömekleşerdim.
102
Kakajan direktoryň ähli aýdan sözlerine düşünýärdi. Ol edil
hossaryny gören ýaly hamsygyp, zordan:
– Sag boluň, ýoldaş direktor! Gaýdyp sizden bidin hiç ýere
gitmen – diýdi.
– Ol gyzjagaz häzir nirede? – diýip, direktor sorady.
– Ol gyzjagaz bizde. Gurjak ýalyjak eýjejik çaga! Zalym
öçlülerde ynsap ýok. . .
Direktor Walýanyň sözüni ýoldy:
– Indi siz ol gyzjagazy gyzlaryň internatyna ýerleşdirjekmi?
– Oňarsag-a ýerleşdirmekçi – diýip, Walýa jogap berdi.
– Okuw gutaransoň, bile gideliň. Internata ýerleşdirmäge
men kömek edeýin, direktoryny gowy tanaýaryn – diýip, Sypinkow wada berdi.
– Sag boluň, ýoldaş direktor! – diýip, Kakajan rugsat alyp,
klasyna okamaga gitdi.
Okuw gutarandan soň günortanlar direktor dagy tirkeşip,
Walýalaryň gapysyna barsalar, içerden inçejik ses eşidilýär. Gapyny kakman, Kakajan dagy diň saldy.
– Mama! Papa! Mama! Papa! – diýip, Aýnanyň inçejik sesi
eşidilýär. Walýa dagy sessiz gülüşdiler. Kakajan gapyny çalaja
kakdy.
– Papa! Mam!.. – Ses birden galdy. Öý köwşüniň sesi ýakyn
gelip başlady. Gapynyň ýanynda durdy. Ses-üýn ýok.
– Gapyny aç!
Köwşüň sesi tarkyldap, içki tama tarap gitdi.
Gapy kakyldy.
Köwşüň sesi ýene gapa golaýlady. Durdy.
– Men Kakajan, Aýna, gapyny aç!
Gapy usul bilen açyldy.
Aýnanyň gözi ilki Sypinkowa düşdi.
– Wä-ä! – Gyz içki tama gaçdy.
– Aýna, gorkma, men Kakajan!
Içki tamdan Aýna yşyklady.
– Gorkduňmy?
– Gorkdum. Gapy kakylanda, Italmaz ýadyma düşdi. Gaty
gorkdum.
103
Onýança Walýa baryp, Aýnany gujaklap göterdi-de:
– Mama, papa! – diýip güldi.
– Dogrudanam, gurjak ýaly gyz eken! – diýip, Sypinkow
Aýnanyň kellesini sypalady.
Ýene gapy kakyldy. Walýa gapynyň kakylyşyndan tanap:
– Mama! – diýdi.
Aýna ylgap gapyny açdy. Soňam şatlykly:
– Mama! – diýen inçejik ses çykdy.
Kakajan dagy gülüşdiler.
Walýanyň ejesi Aýnany gujaklap, öýe girdi. Birdenem direktora gözi düşüp, onuň bilen gadyrly salamlaşdy. Soň oturgyçda
oturyp, Aýnanam ol öz gapdalynda oturtdy-da, kagyza dolangy
jorap çykaryp, onuň aýagyna geýdirdi. Bir akja gutynyň içinden
ýalpyldap duran täze köwüş çykaryp, onam Aýnanyň aýagyna
geýdirdi.
– Oňat, ylaýjak. Hany, gyzym, ýöre! – diýip, kiçijik gyzy
oturgyçdan düşürdi.
Aýna köwşüne seredip, usul bilen iki-baka ýöredi.
– Aýagyňy gysýarmy? – diýip, Kakajan sorady.
– Ýok, gysanok.
– Ylaýykmy?
– Ylaýyk.
Begenjinden Aýnanyň ýüzi açyldy. Oturgyçda oturan ýerinden garşy-garşy köwşüne seredýärdi. «Köwşem, keteniniň
aşagyndan geýdiren köýneklerinem maňa bular mugt beräýýärmikäler?..» diýip, Aýna Kakajanyň ýüzüne soragly seretdi:
– Köwşüň bahasyny. . . – diýip, çalaja gepledi.
– Bu Walýalar bize ýagşylyk edýärler, oňat adamlar. Soň
ulalamyzsoň, bizem bulara ýagşylyk ederis, ýöne häzir Walýanyň
ejesine sag bol aýdaýmaly.
Aýna usul bilen ýerinden turup, gapdalynda oturan garry
aýalyň öňüne geçdi:
– Sag bol, mama! – diýip egildi.
Walýanyň ejesi Aýnany gujaklady.
Direktoram, Kakajanam, Walýa-da garry aýal bilen Aýna
seredip, el çarpdylar.
104
Gapy kakyldy, Kakajan baryp gapyny açdy.
Walýanyň kakasy gelip, Wasiliý Aleksandrowiç bilen salamlaşdy, görüşdi. Birdenem Aýnanyň köwşüne gözi düşüp:
– Gutly bolsun, Aýna jan! – diýdi.
Aýna aljyrap:
– Sag bol, mama! – diýdi.
Aýnanyň ýalňyşyna gülüşdiler.
Aýna utanyp, ýüzüni sallap, çalajadan:
– Papa! – diýip, öz ýalňyşyny düzetdi.
– Zyýany ýok, gyzym! – diýip, Walýanyň kakasy Aýnanyň
arkasyna kakdy.
– Hemmämiz jemlenen bolsak, ýörüň, Antonina Iwanownany
göreliň, belki, Aýnajygy gyzlaryň internatyna ýerleşdirip bileris
– diýip, Sypinkow oturanlara ýüzlendi.
***
Walýa dagy tirkeşip, Karl Marks köçesiniň ileri gyrasyndaky
howlynyň gapysyna bardylar. Syh-syh gara murtlary jaýtarylyp,
gözlerine dürtüläýjek bolup duran daýaw milisioner çiňerilip
seretdi-de bularyň ýanyna geldi.
– Bu ýerde durmak bolanok, geçiberiň!
– Ýoldaş millisioner, biz şu howla girmeli – diýip, Wasiliý
Aleksandrowiç milisionere ýüzlendi.
– Bu howluda näme işiňiz bar?
– Şujagaz gyzy internata ýerleşdirjek.
Milisioner Aýna syn etdi, soňam gapyny üç gezek kakdy.
Birazdan soň gapy açyldy. Aňyrdan bir gözi çaşyrak, daýaw,
goturaksy adam boýnuny uzatdy.
– Bize Antonina Iwanowna gerek. Şu gyzy internata ýerleşdirmek üçin gepleşmeli – diýip, Wasiliý Aleksandrowiç howlynyň
garawulyna düşündirdi.
Garawul mazaly synlandan soň içeri girmäge rugsat etdi.
Kerpiç düşelen ýol bilen öňden Sypinkowa barýardy. Onuň
yzyndakylar höwes bilen töwereklerine seredýärdiler. Öň bir
105
uly baýyň oturan howlusy bolmaga çemeli. Jaýlar örän oňat
salnypdyr. Giň howlynyň içi baglyk, güller açylyşyp otyr.
Garawul bulara direktoryň kabinetini görkezdi.
Kabinete ýeke-ýekeden salam berip girdiler. Orta ýaşa golaýlan, orta boýly görmegeý rus aýaly stoluň başyndan turup,
ählisi bilen gadyrly görüşdi.
– Oturyň – diýip, oturgyçlary görkezdi.
Gelenler oturandan soň, ilki Sypinkow gürrüňe başlady:
– Antonina Iwanowna, biziň ählimiz şu owadanja gyzy öz
internatyňyza kabul etmegiňizi haýyş edip geldik – diýdi-de,
Aýnanyň başyndan geçenlerini biruçdan aýdyp başlady.
Antonina Iwanowna Walýanyň gapdalyndaky başy ala öýmeli, egni täzeje keteni köýnekli gyzy höwes bilen synlady. Onuň
tutulan guşjagaz ýaly, gara gözlerini tegeläp oturyşyna haýpy
gelijilik bilen ýylgyryp syn edip oturan Antonina Iwanownanyň
ýüzi Sypinkowyň gürrüňlerini diňledigiçe üýtgäp ugrady.
Sypinkow gürrüňini gutarandan soň, Antonina Iwanowna
uludan dem alyp, arassa türkmen dilinde:
– Gyzym, hany, meniň ýanyma gel! – diýip, Aýnany gujaklady, horja ýaňaklaryndan taýly gezek ogşady. – Siziň haýyşyňyzy
hökman ýerine ýetireris – diýip, direktor myhmanlara seretdi.
Soňam – Anna! – diýip, gygyrdy.
Gapydan ýaşajyk owadanja türkmen gyzy geldi, oturanlara
salam berip, direktoryň garşysynda durdy.
– Anna jan, bujagaz gyzy äkidip, suwa düşündir, soňam
geýindir – diýdi.
Anna Aýnany alyp gitdi.
Myhmanlar direktordan hoşal bolup, hoşlaşyp, çykyp gitdiler.
Anna diýen gyz Aýnany suwa düşündirdi, arassa geýindirdi.
Onuň keteni köýnegini, täzeje köwşüni dolap, öz skladlarynda
aýratynja goýdy. Soňam Aýnany gyzlaryň arasyna, kiçiräjik,
ýagty zala alyp geldi.
Anna roýalyň başynda oturyp, tans sazyny çalmaga başlady.
Gyzlar hatara durup tans etdiler. Soň hemmesi sazlaşdyryp,
aýdym aýtdylar.
106
Gyzlar Aýnany özleri bilen tiz öwrenişdirdiler. Agşam Aýnany öz deň-duşlarynyň arasynda, oňat krowatda, akja prostynlar
ýazyp ýatyrdylar.
Gyzlar ertir daň bilen turdular, maşk etdiler, ertirlik nahar
iýdiler. Okamaga başladylar. Anna bu zatlaryň hemmesinde
Aýna beýemçilik etdi. Aýnany klasda oturdyp, soň Anna-da öz
klaslaryna okuwa gitdi.
Aýnany ilki bilen Osmanowa Kamar apa okadyp, elipbiý
öwredip ugrady.
Aýna internat gyzlary – öz deň-duşlary bilen örän tiz öwrenişdi. Annany bolsa ol özüne ejeke tutundy. Aýna ýuwaş-ýuwaşdan elipbiýem, aýdym aýtmanam, tans etmänem öwrenip
başlady.
Ilki-ilkiler Walýa-da, Kakajan-da ýygy-ýygydan Aýnanyň
ýanyna gelýärdiler. Soňabaka olaram gelmelerini haýallatdylar.
Işden soň Walýa bilen Kakajan öýe gelende Walýanyň ejesi
bilen kakasy bulary garşy aldylar. Walýanyň ejesi:
– Kakajan, oglum, ertir dynç alynýan gün. Ikimiz gyzlaryň
internatyna gidip, öz gyzymyz Aýnany öňki çagyryşlarymyz ýaly öýe çagyraly. Ol palawy gowy görýär. Men edil türkmenleriň
bişirişi ýaly edip, palaw bişirip bilýän. Käşirem alyp goýdum –
diýdi.
Walýanyň kakasy:
– Eger Aýnany çagyrjak bolsaňyz, onda bu gezek Annanam
çagyryň, sebäbi Anna onuň iň gowy jorasy hem beýemçisi ahyry
– diýdi.
– Aýnanyň gowy joralaryny çagyrjak bolsaň, internatyň ähli
gyzlaryny çagyraýmaly, sebäbi olaryň hemmesi Aýnanyň jorasy,
ol gyzlaryň ählisi bilen gowy görüşýär – diýip, Kakajan güldi.
– Ählisini çagyrmasagam, Annany hem-de Ene Kulyýewanyň gyzlary Baýramgül bilen Ýazgüli hökman çagyrmaly bolar –
diýip, Walýa ejesine düşündirdi.
Dynç alynýan günem geldi.
– Walýa jan, gyzlary çagyrmaga Kakajan bilen sen özüň gidäýsene, siz gelýänçäňiz, men nahar ataryp bereýin – diýip, ejesi
internata gitmegi Walýa buýurdy.
107
Walýa bilen Kakajan Karl Marks köçesiniň ileri ýüzündaki
owadan howlynyň kiçijik gapysyna baranda golaýda duran murtlak milisioner bulara çiňe-çiňe seretdi, emma bulary tanan bolsa
gerek, hiç zat diýmedi. Kakajan kiçijik gapyny kakdy.
– Soltan akga, bu men, Kakajan, aç gapyny – diýip, gygyrdy.
Ol günki daýaw, çaşy adam gapyny açdy:
– Kakajan, senmi? Giriberiň! – diýip, Walýa ikisini howla
goýberdi.
Howlynyň içinde Anna bularyň öňlerinden ýylgyryp çykdy-da, Kakajan dagy bilen gadyrly görüşdi.
– Aýna örän jan edip okaýar. «Ata, baba» diýen ýaly çylşyrymly bolmadyk atlary ýazybam bilýär. Ylaýta-da geýim tikmäge ökde. Zawhozymyz Nina Kostilýowa geýimi nähili tikmelidigini ýekeje gezek görkezse bes, onsoň Aýnanyň özi tikip otyr.
Ähli içki geýimlerimizi özümiz tikýäris. Bu gün Aýna kuhnýada nobatçy, ol nahar bişirýär – diýip, Anna bulary kuhnýa alyp
bardy.
Oturgyjyň üstüne çykyp, gazana tarap azajyk eglip duran gyz
kuhnýa adamyň gelenini aňyp, bärisini bakdy. Gara saçlaryny
düýrläp, ak ýaglyk bilen kellesini pugta daňypdyr. Uzyn ak öňlük geýipdir. Aýna bärisini bakan badyna Walýa dagyny tanap,
böküp oturgyçdan düşdi-de, gele-gelmäne Walýany gujaklady,
Kakajanyň maňlaýyndan ogşady.
– Näme üçin oturgyja çykdyň? – diýip, Walýa sorady.
– Wah, gazana boýum ýetenok, nahara duz atdym. Gowy
nohutly çorba bişirýärin. Ikinjisine-de katlet, üçünji kompot
edýärin – diýip, Aýna ähli bişirýän zatlaryny sanady. – Bu gün
bizde nahar iýiň, meniň nahar bişirşimi görüň. Iýip, doýup
bilmersiňiz.
– Biz sizi nahara çagyrmaga geldik – diýip, Walýa näme üçin
gelendiklerini aýtdy.
Ýok, bu gün gidip biljek däl, meniň nahar bişirşimi Antonina
Iwanowna Berdiýewa dagam gelip görjekler. Bu gün men gitmäýin – diýip, Aýna Walýa ýalbardy. Soň täze berlen paltosyny
geýip, Walýa dagyny ugratmaga çykdy.
Walýa onuň ýakasy fason bilen salpyrak tikilen, bili guşakly
108
drap paltosyny höwes bilen synlady.
– Men mundan aňryk geçip bilmeýän mamama, papama
salam aýdyň! – diýip, Aýna gapa golaý barman, Walýa dagy
bilen hoşlaşdy.
Walýa bilen Kakajan köçä düşüp, öýlerine tarap ugrady. Bu
gün howa sowukdy. Kakajan täzeje paltonyň içinde ýygrylýardy.
Botinkasynyň daşyndan täzeje galoş geýeni üçin, aýagy üşänokdy. . .
Täze okuw güni başlandy. Okuwçylar ertir naharyndan soň,
klasda sapaklaryny okaýardylar. Howanyň ýüzi çytykdy, ýagyş
çisňeýärdi.
Ýagşyň soňy gara öwrüldi. Birden gudoklar aglaýan ýaly,
uwlap, şäheri ýaňlandyryp başlady.
Gapydan mugallyma Gülsüm apa Muhammedowa klasa girdi, onuň ýüzi gaty salykdy. Gözlerinde ýaş bar ýaly duýulýardy.
Gyzlaryň hemmesi ýerinden turdy. Ol:
– Baryňyz hatar bilen meniň yzyma düşüň! – diýip, ýuwaşja
aýtdy-da, yzyna öwrülip, gapa tarap ugrady. Gyzlar ýeke-ýekeden onuň yzyna düşüp, Lenin otagyna bardylar.
Lenin otagy gyzlardan, mugallymlardan doludy. Bu gyzlaram baryp ýerleşdiler. Otagyň içinde Kamar apa Osmanowa-da,
Nina Dmitriýewna-da, Zinaida Fýodorowna-da, Inna Prohorowna-da, umuman internatyň ähli işgärleri bardy. Bir adamdanam
ses çykmaýardy. Internatyň direktory Antonina Iwanowna Berdiýewa mugallymlardan birazajyk öňe saýlandy-da:
–Ýer ýüzüniň proletarlarynyň, ähli ezilen halklaryň serdary,
biziň bolşewistik partiýamyzyň düýbüni tutan, işçi-daýhan hökümetimizi guran beýik Lenin aradaň çykdy. . . – diýip, gürläp
başlandan, otagdaky adamlaryň üstünden suw sepelenen ýaly
boldy. Her kim ýaglygy bilen gözüniň ýaşyny süpürýärdi. Hiç
kimden ses çykmaýardy. Miting gutarandan soň, nyzam bilen
Puşkin bagynyň günbatarsyndaky meýdança garşy ugradylar.
Annanyň öňden göterip barýan gyzyl baýdagynyň başynda gara
lenta bardy.
Meýdançada Ilbaýew adyndaky internatyňam mugallymlary, okuwçylary durdy. Olaryň baýdagyny Meýdan Myradow
109
tutup durdy. Olaryňam baýdagynyň ýokary başynda gara lenta
bardy. Ene Kulyýewa adyndaky internatyňam adamlary ýaňky
internatyň okuwçylarynyň gapdalyna baryp durdular.
Aýna Kakajany gördi. Kakajanyň gözleri ýarym-ýaşdy. Ol
elýaglygy bilen gözlerini süpürýärdi.
Aşgabat şäher zähmetkeşleriniň mitingini Nedirbaý Aýtakow
açdy-da, Iwan Iwanowiç Mežlauga söz berdi. Onuň yzyndan
Gaýgysyz Atabaýew, soň Halmyrat Sähetmyradow, ondan soň
Ene Kulyýewa. . . sözledi.
Mitingden soň meýdançanyň ortarasyndan Leniniň ýadygärliginiň ýerini bellediler.
Bir gün internat okuwçylarynyň bir toparyny Leniniň ýadygärliginiň düýbi tutulan şol meýdançada pionerlige aldylar.
Olaryň arasy bilen Aýna-da pionerlige alyndy. Kasam edenden
soň, «Leniniň işine taýýar bol!» diýlende, Aýna sag elini maňlaýyna galdyryp, «Mydam taýýar!» diýip gygyrdy.
110
11
GÜL
Nahardan soň gyzlar dynç aldylar, soňam ýuwnup, geýnip, zala
üýşdüler. Bu jaý internat gyzlary üçin zal-da bolsa, öňki eýesiniň myhmanhanasydy. Zalyň poly aýna ýaly ýalpyldaýardy.
Jaýyň gyralarynda täzeje oturgyçlar bolup, bir çüňkde ullakan
roýal bardy. Roýaly Anna çalýardy. Gyzlar hatar-hatar aýlanyp,
agyp-dönüp, tans edýärdiler. Antonina Iwanowna bilen Zinaida Fýodorowna bir çetde oturyp, gyzlaryň tans edişine guwanç
bilen tomaşa edýärdiler.
Ene Kulyýewanyň uluja gyzy Baýramgül gelip, Antonina
Iwanownanyň gulagyna çawuş çakdy:
– Aýnanyň öňünden üç sany adam geçdi, biri meniň kakam,
birem Halmyrat Sähetmyradow, öňdäkiniň kimdigini görüp bilmedim. . .
Baýramgül sözüni soňlamanka, gapydan ilki bilen Iwan Iwanowiç Mežlauk geldi, onuň yzy bilen Sähetmyradow, Kulyýew
zala girdi. Tansam, sazam togtady. Gelenler gyzlara salam berdiler. Onýança Berdiýewa ýerinden turdy, myhmanlar bilen
görüşdi, olara oturmaga ýer görkezdi.
– Biz siziň gyzlaryňyzy görmäge geldik, tanslaryny dowam
edibersinler – diýip, Mežlauk geçip, oturgyçda oturdy. Halmyrat
Sähetmyradowam, Garry Kulyýewem, Iwan Iwanowiçiň ýanynda oturdylar.
– Anna jan, roýalyňy çalyber, gyzlar, sizem myhmanlara tans
edip beriň! – diýip, Berdiýewa-da myhmanlaryň ýanynda oturdy.
Myhmanlar hezil edip, gyzlaryň tansyna tomaşa etdiler.
– Aýdymam bilýäňizmi? – diýip, Halmyrat Sähetmyradow
111
sorady.
– Aýdym bilýäris! – diýip, garlawaç ýalyjak kiçijik gyzjagaz
jogap berdi.
Halmyrat ondan:
– Seniň adyň näme? – diýip sorady.
– Meniň adym Ýazgül! – diýip, ýaňky gyzjagaz inçejik ses
bilen jogap berdi.
– Meniň gyzym! – diýip, Garry Kulyýew Halmyradyň gulagyna çawuş çakdy.
Ýazgül:
– Siziň öz goşan goşgyňyzy aýdaýjak – diýdi. Ol:
Köşekli, torumly gumdaky ballar,
Baýlyk sizden gider, döwran eglenmez. . .
diýip, inçejik ses bilen aýdyp başlanynda, gyzlaram oňa sazlaşdyryp, aýdym aýtdylar.
Dükançydan halas olduk,
Ölümden ýagşy gutuldyk,
Elleri goltugynda
Galypdyr dükançy. . .
Bizi bergide goýan dükançy,
Bizi görgüde goýan dükançy. . .
Halmyrat aýdymyň sözlerini Iwan Iwanowiçe terjime edip
berdi. Ol aýdymy höwes bilen diňlediler, gülüşdiler.
Antonina Iwanowna myhmanlary çaýa çagyrdy. Çaý içip
otyrkalar, Halmyrat gürrüňe başlady:
– Ýoldaş Berdiýewa, köne bagşylaryň aýdýan aýdymlaryny bu ýaş gyzlar aýdyp bilmez, täze aýdymam häzirlikçe ýok.
Şonuň üçinem gyzlara rus hem goňşy respublikalaryň aýdymlarynam öwretmek gerek.
– Okamaga kitabam tapylanok – diýip, Berdiýewa söze goşuldy. Täze gelýänler bolaýmasa, gyzlarymyz kileň sowatly, emma
okamaga öz dillerinde kitap ýok.
112
– Rus dilinde okap bilýänleri ýokmy? – diýip, Iwan Iwanowiç
sorady.
– Baýramgül Kulyýewa, Gülsoltan Tekinskaýa, Anna Aşyrowa ýaly üç-dört sany gyzymyz rusçadan oňat okaýarlar. Anna
jan ýaňy hatly-sowatly bolan gyzlara Çehowyň, Turgenewiň çagalar üçin ýazan kiçijik hekaýalaryny rus dilinde okap berýär,
düşündirýär. Käbir gyzlarymyz şäher kitaphanasyndan özbek,
azerbaýjan dilinde ýazylan kitaplary alyp okaýar – diýip, Berdiýewa myhmanlara ýagdaýy düşündirdi.
– Türkmen gyzlary üçin birinji açylan täze mekdep şu–siziň
mekdebiňiz, geljekde ýokary mekdeplerem açylar. Siziň gyzlaryňyz täze okuwa başlan birinji gyzlardyr. Bularyň içinden
mugallymam, alymam, ýazyjam, artistem çykar. Ýöne, ýoldaş
Berdiýewa, bu gyzlary aýaň, oňat okadyň. Şu gyzlar geljekde
bize-de, size-de uly abraý getirer. . . – diýip, Halmyrat Sähetmyradow geljek hakda uly arzuwlar bilen sözledi. Myhmanlar mugallymlar bilenem, gyzlar bilenem hoşlaşyp gitdiler.
Köçe gapysyna golaý gelenlerinde, Halmyrat tiz wagtda Kalininiň Aşgabada geljekdigini aýtdy.
– Kalinine siziň gyzlaryňyz gül gowşurar. Şonuň üçinem
üç-dört sany gyzy taýýarlaň. Internat gyzlarynyň geýim-eşigine
serediň, Kalininiň gyzlary görmage size-de gelmegi mümkin –
diýip, Halmyrat Antonina Iwanowna pugta tabşyrdy.
Mugallymlaram, ähli gyzlaram zala ýygnanyp ümsüm otyrdylar. Internatyň direktory Antonina Iwanowna Berdiýewa ýerinden turup, özüniň ýakymly sesi bilen türkmen dilinde gürrüň
edip başlady.
– Tiz wagtda Aşgabada Sowetler ýurdunyň iň uly ýolbaşçysy,
beýik W. I. Leniniň egindeşi, onuň bilen bile işleşen ýakyn ýoldaşy, Bütinsoýuz Merkezi Ispolnitel komitetiniň başlygy Mihail
Iwanowiç Kalinin gelýär.
Zalda oturanlaryň bary ýerinden turup, el çarpdy.
– Ýaşasyn ýoldaş Kalinin! – diýip, Ýazgül gygyrdy.
El çarpyşyk has guýçlendi.
Hemmeler oturandan soň Antonina Iwanowna M.I.Kalininiň
biografiýasyny gysgajyk gürrüň berdi. Soň mugallymlaryň, gyz113
laryň soraglaryna jogap berdi.
– Mugallymlar, gyzlar, M. I. Kalinini garşy almak üçin ähli
ýerden, obalardan, şäherlerdenem adam geler. Biziň internatymyzyňam mugallymlary, okuwçylary demirýoluň wokzalyna
barmaly bolar. Şonuň üçinem toý geýimleriňizi arassaja saklaň –
diýip tabşyrdy.
Ýygnakdan soň Antonina Iwanowna Baýramgüli, Ýazgüli,
Annany zalda alyp galdy.
– Halmyrat Sähetmyradow «Siziň gyzlaryňyz M. I. Kalinin
gelende oňa gül gowşurmalydyr» diýip, hol gün gelende bize
tabşyryp gidipdi. Kalininem tiz gelýär. Oňa güli siz üçiňiz gowşurmaly. Şonuň üçinem täzeje geýimleriňizi ütükläp, taýýar
bolup duruň.
– Antonina Iwanowna, ýene bir gyzy ýanymyza goşaýsaňyzlaň! Ol örän salykatly, gaty akylly gyz, özem arassaja, gowy
geýinýär. . . – diýip, Anna ýüz tutup başlanyndan, Berdiýewa
onuň sözüni böldi:
– Haýsy gyz, ady näme?
– Şol Kakajanyň ejekesi Aýna Nurmyradowa.
– Hä, dogry, gowy gyz.
– Şonam öz aramyza alaýaly-la! – diýip, Baýramgülem haýyş
etdi.
– Bolýar, gyzlar, alaýyň, men garşy däl – diýip, direktor gyzlar
bilen razylaşdy. –Ýöne oňa-da tabşyryň, taýýarlyk görsün!
– Heý-janelek! – diýip, Ýazgül begenip, bökjekledi.
– Gülsoltan bilen Annagülem alalyň, olaram gaty gowy gyzlar.
– Bolýar, olaram alaýarys. Kalininiň haçan öňünden çykmalydygyny aýdanlarynda, näçe gyzyň oňa gül gowşurmalydygynam
bize habar bererler. Bilip bolmaz, belki, gyzlaryň hemmesinem
äkitmeli bolar. Hemmäňiz taýýarlyk görüberiň – diýip, direktor
düşündirdi.
Kalinin gelýärmiş diýen şatlykly habar bütin Aşgabada ýaýrady. Şäheriň köçelerini arassaladylar. Onuň geçäýjek ýolundaky
jaýlary agartdylar. Ýurduň beýleki şäherlerinden, obalaryndan
adamlar gelip başlady.
114
Kalininiň Aşgabada geljek diýen günlerem ýetip geldi. Zinaida Fýodorowna internatyň gyzlaryny nyzama duruzdy-da,
direktora habar berdi.
Antonina Iwanowna gelip, nyzama duranlaryň öňünden geçip, ýeke-ýekeden baryna syn edip başlady. Käbiriniň garşysynda durup, paltosynyň ýakasyny düzetdi. Umuman, gyzlaryň
arassaçylygyna, geýimlerine onuň göwni ýeten bolmaga çemeli,
soň garşylarynda durup:
– Gyzlar, häzir nyzam bilen Mihail Iwanowiç Kalinini garşy
almaga demir ýol wokzalyna gidýäris – diýdi. –Şeýle adamyny görmegem her biriňiz üçin uly bagt. Onuň Türkmenistana
birinji gelşi. Ol türkmen halky hem türkmen gyzlary hakynda
köp gürrüň eşidendir, emma şu gezek sizi birinji görşi bolar. Şonuň üçinem özüňiziň gaty edeplidigiňizi görkezmäge jan ediň.
Ýöräniňizde-de, duranyňyzda-da daş-töwerege ýaltaklaşman,
salykatly duruň. . .
Wokzala gitmek üçin gyzlar dört-dörtden hatara düzüldiler,
mugallymlar bilen bile direktoryň özem öňde nyzama durdy.
Iň öňde eli uly baýdakly Anna, onuň gapdalynda Ýazgül bilen
Aýna durdy.
Zinaida Fýodorowna komanda berdi. Gyzlar ýolboýy aýdym
aýdyşyp, wokzala tarap Anneýkow köçesi bilen ugradylar.
Demir ýol wokzalynyň öňündäki meýdança sap-sap bolup
duran adamlardan doly eken. Internatyň gyzlaram baryp, Ilbaýew adyndaky internatyň okuwçylarynyň gapdalynda durdular.
Aýna gözi bilen Kakajany agtardy, Kakajanam, gyzlaryň internatynyň adamlaryny tanap, Aýnany görjek bolup, seredip başlady.
Kakajanyň gözi başy goňur ýüň ýaglykly, egni täzeje garamtyl-gök drap paltoly owadan gyza düşüp, onuň Aýnadygyny
ilkibada tanamady. Aýna sag elini galdyryp, salam berenden
soň, Kakajanam başyny atyp, oňa salam berdi.
Bir gurama nyzamly, aýdym aýdyp, golaýlap gelýär. Hemmesiniň kellesindäki papaklaram, garamtyl begresden bir biçüwde
tikilen fasonly paltolaram birmeňzeş, köwüşleriniň daşyndan
geýdirilen täzeje galoşlaram, her bir deň ädim uranlarynda birgeňsi ýalpyldap, gelýän ýigitleriň gadamlaryna öwüşgin berýär115
di. Bular Aşgabat pedtehnikumynyň okuwçylarydy. Olaram
gelip, gyzlaryň gapdalynda ýanaşyk durdy.
Ýigitler oňat geýnüwli, owadan gyzlara, gyzlaram bu görmegeý ýigitlere seredýärdi.
Edil gapdalyndaky gara gözleri ýanyp duran, görmegeý,
uzynlak ýigide gözi düşende, Aýnanyň ýüregi jigläp gitdi.
«Nowruz. . . Meni tanar, oňa görünmäýin».
Aýna aňyrsyna öwrüldi. «Nähili gowy ýigit». Birazdan soň
durup bilmän, Aýna gözleriniň gytagy bilen ýene Nowruza seretdi. Nowruz ýaltaklaman, salykatly dur. Birden Nowruzyňam
Aýna gözi düşdi. Ol ýuwaşja:
– Aýna, gurgun okap ýörmüň? – diýdi.
– Ýigit, siz ýalňyşýaňyz, men Aýna däl – diýip, gyz ýüzüni
aşak saldy.
Nowruz çalaja ýylgyrdy.
Düşünýärin, gorkma, hiç kime aýtmaryn. Şol zalymlardan
gutulanyňa menem begenýärin. Geçen dynç alynýan gün oba
gitdim. Häzirem sizi gözläp ýörler, Nenegül sizi ölensiňiz öýdüp,
aglaýar.
– Gytjany görmediňizmi? – diýip, Aýna soranyny özem duýman galdy.
– «Gytjanyň haly agyr» diýip Nenegül maňa gürrüň edip
berdi. Ýöremeden galypdyr. «Täretem ýatan ýerinde» diýýär.
Nenegül ýuwup-ardýan eken. Edil öz çagasyna seredýän ýaly,
oňa seredýär. . .
Antonina Iwanowna bularyň gürrüňiniň arasyny ýoldy. Aýna-da, Baýramgül bilen Ýazgüle-de bir desse – bir desseden
täzeje bägül berdi.
– Ine, Çarynyň yzyna düşüp gidiň, otly ýetip gelýän bolmaga
çemeli, ol sizi wokzalyň aňyrsyna perrona geçirer.
Çary Wellekow – Türkmenistan komsomolynyň Merkezi Komitetiniň sekretary, görmegeý, daýaw ýigit, gyzlary alyp ugranynda, Aýna ýuwaşja:
– Nowruz, hoş, ýene görüşýänçäk – diýip gitdi.
– Hoş! – diýip, Nowruz Aýnanyň yzyndan seredip galdy.
Wokzalyň dalanynyň aşagynda, orta ararakda on-on iki sany
116
geýnüwli adam otlynyň gelerine garaşyp, özara gürrüň edişip
durdy. Olaryň arasynda duran Iwan Mežlaugy, Halmyrat Sähetmyradowy, Garry Kulyýewi Aýna gören badyna tanady.
Gyzlar bärden salam berip baranda, duranlaryň hemmesi
gyzlar bilen gadyrly salamlaşdylar.
Çaklaňrak börükli, başy çabytly, Ene Kulyýewa gyzlary ýeke-ýekeden gujaklap, ýaňaklaryndan ogşady.
Pes boýlurak, burnunyň aşagy çokgaja gara murtly, oňat geýnen ýaş adam gelip, her iki gyzy bir goltugyna gysyp, olaryň
depesinden ogşady.
Ol Nedirbaý Aýtakowdy.
Halmyrat gelip, Annanyň arkasyna kakdy.
– Täze aýdym öwrendiňizmi? – diýip sorady. – Eger täze
aýdymlar öwrenen bolsaňyz, diňlemäge internatyňyza barjak –
diýdi.
– Täze aýdym tapamzok. Gyzlar höwes edýärler, näler aýtjaklar weli, oňly aýdym ýok – diýip, Anna jogap berdi.
– Hä, şu wagt ýagdaýymyz şeýle-dä. Entek okuw kitaplarymyzam ýok – diýip, Sähetmyradow ökünçli sözledi.
Gyzlara seredip duran garaýagyz, daýaw, salykatly adam:
– Tiz wagtda öz dilimizde kitabam bolar, aýdymam diýdi.
Aýna Annanyň ýüzüne soragly seretdi.
– Ol adam Gaýgysyz Atabaýew – diýip, Anna Aýnanyň gulagyna pyşyrdady. – O duran başy telpekli, egni çäkmenli adamam
Goşçular soýuzynyň başlygy Saparja Amanekow – diýip, düşündirmäge başlanda, gündogardan otlynyň gugurýan sesi eşidildi.
Otlynyň gelýänini görüp, olaryň hemmesi Kalinini garşy almaga taýýarlanyp başladylar.
Parowoz ýuwaşap, garaşýan adamlaryň deňesinden geçdi.
Otlynyň wagonlary wokzalyň öňüne abanyp duran dalanyny
gyratlap geçip başlady. Her kim Kalinini görjek bolup, wagonlaryň içindäki adamlara seredýärdi. Ahyry ýedinji wagon garaşyp
duran adamlaryň deňesinden azajyk geçip saklandy. Başy zömmejik bagana telpekli, gözi äýnekli, çokga sakgally, orta ýaşan
adam wagonyň agzyndan aşak düşüp başlady. Eli gülli gyzlar
öňe süýşdüler. Mihaýil Iwanowiç wagondan düşen badyna ilki
117
Anna, soň beýleki gyzlar Kalinine gül berip başladylar. Mihaýil
Iwanowiç ilki Annany, soň Baýramgül bilen Ýazgüli, iň soňundanam Aýnany gujaklap, olaryň maňlaýyndan ogşady. Gyzlar
yzraga çekilende, ilki Nedirbaý Aýtakow, soň gezek-gezegine
Iwan Iwanowiç Mežlauk, Halmyrat Sähetmyradow, Gaýgysyz
Atabaýew, Ene Kulyýewa, Garry Kulyýew, Çary Wellekow, Saparja Amanekow dagy bir-birden elleşip, gadyrly görüşdiler.
Mihaýil Iwanowiç Kalinin, onuň yzy bilen garşy alan adamlar wokzalyň daş ýüzüne çykanda, wokzalyň öňünde sap-sap
duran märeke el çarpyşdy. Kalinin sag elini galdyryp, märeke
bilen salamlaşdy. Wokzalyň öňünden tä uly köçä barýança, Kalininiň geçjek ýoluna düşelen türkmeniň gül ýaly nepis halysyna
Mihaýil Iwanoweçiň gözi düşdi.
– Men general gubernator Kuropatkin däl! – diýip, Mihaýil
Iwanowiç başyny ýaýkady
Gaýgysyz Atabaýewiň görkezmesi bilen edil şol wagtyň
özünde halylar ýoldan aýryldy.
Kalinin tä özi üçin garaşyp duran maşyna münüp ugraýança,
märeke şatlykly el çarpmak bilen Mihaýil Iwanowiçi ugratdy.
Öňki aýal-gyzlar gimnaziýasynyň zalynda, häzirki Engels
köçesi bilen Magtymguly köçesiniň birleşýän ýerinde Mihaýil
Iwanowiç Kalininiň gatnaşmagynda Türkmenistan Sowetleriniň
birinji – Uçreditel gurultaýy açyldy.
Zalyň içi delegatlardan, myhmanlardan doludy, hatda balkonam adamdan hyryn-dykyndy.
Ýygnagyň prezidiumy oturan badyna, gapydan internat gyzlary elleri gülli gelip, prezidiumda oturan Mihaýil Iwanowiç, Nedirbaý Aýtakow, Gaýgysyz Atabaýew, Iwan Iwanowiç Mežlauk,
Halmyrat Sähetmyradow, Ene Kulyýewa daga gül gowşurdylar.
Ol gül gowşuranlaryň arasynda Aýna-da bardy. Soň gyzlar iň
öňdäki hatarda oturdylar.
Çykyp gepleýänlerem, oturyp diňleýänlerem örän şadyýandy, sebäbi bu gün Kommunistik partiýanyň ýolbaşçylygynda
öz uly dogany rus halkynyň hem beýleki doganlyk halklaryň
kömegi bilen türkmen halky öz taryhynda ilkinji gezek özleriniň
hökümetini, onda-da işçi-daýhan hokümetini berkarar edýärdi.
118
Aýtakow, Atabaýew, Mežlauk, Sähetmyradow dagy sözledi. Olaryň sözlän sözleri zalda oturanlaryň ruhuny belende
galdyrýardy, göwünlerinden turýardy. Olar öz respublikalarynyň SSSR-iň hataryna goşulmalydygyny, rus, özbek, ukrain. . . we
beýleki doganlyk halklar bilen daýanyşyp, gol-gola berip, beýik
Watany berkitjekdiklerini aýdýardylar.
Sözlemek gezegi Ene Kulyýewa ýetdi. Ol tribunanyň öňünde
ýaşmagyny ýeňsä atyp, türkmen aýal-gyzlarynyň asyrlar boýy
diniň-adatyň gurbany bolup ezilip gelendiklerini, indi azatlyga
çykyp, erkekler bilen goşulyşyp işlejekdiklerini aýdýardy. Edil
şol wagt Garry Kulyýewiň agasy Aşyr Kulyýew gapydan girip,
zalyň ortasyna tarap ugrady. Gaýyn agasynyň golaýlap gelýänini görüp, Ene Kulyýewa derrew ýaşyndy. Bu ýagdaýy gören
Mihaýil Iwanowiç «Orator menden utanaýdy öýdýän» diýip
oýlandy-da:
– Utanmaň, ýaşynmaň, gürläberiň! – diýdi.
Ene Kulyýewa Kalininiň sözüni eşidip, has belent ses bilen
gürrüňini dowam etdi.
Başy silkme telpekli, egni agar çäkmenli Saparja Amanekow
tribuna baryp «Tebärişi» diýip, sözlemäge başlady. Ol Türkmenistanyň ähli ýerinde diýen ýaly «Goşçular» soýuzynyň gurlup,
oňat işläp başlanyny, batraklara, has garyplara ekin ekmäge kömek berýändiklerini aýtdy.
Mätäji şahyryň ogly Orazmämmet aga söz berildi.
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Göreş - 08
- Parts
- Göreş - 01Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3785Total number of unique words is 202532.8 of words are in the 2000 most common words45.0 of words are in the 5000 most common words52.3 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 02Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3724Total number of unique words is 177134.1 of words are in the 2000 most common words47.9 of words are in the 5000 most common words54.6 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 03Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3758Total number of unique words is 195132.8 of words are in the 2000 most common words46.8 of words are in the 5000 most common words54.8 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 04Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3811Total number of unique words is 184233.3 of words are in the 2000 most common words49.0 of words are in the 5000 most common words56.6 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 05Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3763Total number of unique words is 180835.7 of words are in the 2000 most common words50.3 of words are in the 5000 most common words57.8 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 06Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3770Total number of unique words is 176836.7 of words are in the 2000 most common words50.0 of words are in the 5000 most common words57.3 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 07Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3541Total number of unique words is 170833.6 of words are in the 2000 most common words46.8 of words are in the 5000 most common words54.1 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 08Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3667Total number of unique words is 197034.4 of words are in the 2000 most common words48.3 of words are in the 5000 most common words55.8 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 09Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3663Total number of unique words is 186134.6 of words are in the 2000 most common words46.6 of words are in the 5000 most common words54.4 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 10Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3664Total number of unique words is 195633.8 of words are in the 2000 most common words48.0 of words are in the 5000 most common words55.1 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 11Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3801Total number of unique words is 189234.6 of words are in the 2000 most common words48.1 of words are in the 5000 most common words55.8 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 12Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3663Total number of unique words is 179533.7 of words are in the 2000 most common words47.5 of words are in the 5000 most common words55.0 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 13Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3763Total number of unique words is 181334.5 of words are in the 2000 most common words49.0 of words are in the 5000 most common words55.8 of words are in the 8000 most common words
- Göreş - 14Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 1533Total number of unique words is 86541.0 of words are in the 2000 most common words55.3 of words are in the 5000 most common words60.7 of words are in the 8000 most common words