Latin

Dosty neneňsi gazanmaly we adamlara nädip täsiriňi ýetirmeli - 05

Total number of words is 3635
Total number of unique words is 2105
27.1 of words are in the 2000 most common words
37.3 of words are in the 5000 most common words
43.2 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Jenap Edward Wermilinin dykgatyna.
Jenaplar!
Ýük düşüriji we ugradyjy demirýol stansiýamyza günüň
ikinji ýarymynyň ahyrynda juda köp ýüküň gelýänligi sebäpli,
biz ýükleri düşürmek we ýerleşdirmek boýunça kynçylyk
çekýäris. Bu ýagdaý ýükleriň üýşmegine işgärleriň iş
wagtyndan daşgaryň işlemegine, ýük maşynlarynyň, kä halatda
bolsa, ugradylmaly ýüküň gijä galmagyna sebäp bolýar. 10-nji
noýabr güni 16 sagat 20 minutda bize Siziň kompaniýaňyzdan
gaty köp, ýagny 570 ýerlik ýük geldi. Biz ýüküň giç gelmegi
bilen baglanyşykly ýüze çykjak gerekmejek päsgelçilikleriň
öňüni almak üçin, Siziň kömek bermegiňizi haýyş edýäris. Bize
agzalan gündäki ýaly köp ýük ibermeli bolan wagtyňyz, ýükli
72

maşynlaryňyzy irräk, ýa-da ýüküň bir bölegini günüň birinji
ýarymynda ibermegiňizi, Sizden haýyş etmek mümkinmi? Işi
şeýle tertibe salyp bilsek, Siziň ýük maşynlaryňyzyň ýüki çalt
düşüriler, özüňizde-de ýüküňiziň alnan güni ugradyljakdygyna
ynam dörär. Bu bolsa Siz üçin gürrüňsiz amatlydyr.
Stansiýanyň naçalnigi, Size wepalyJ. B.
Zergýa’s sans» firmasynyň söwda bölüminiň müdiri
Wermilen şu haty okap, ony maňa şu aşakdaky düşündiriş bilen
iberipdir: «Şu haty okan adam edilýän haýyşy bitirmez. Hat bizi
gyzyklandyrmaýan
zatdan

merkezi
stansiýanyň
kynçylyklaryny beýan etmekden başlanýar. Soňra bolsa bu işiň
biz üçin amaty nazara alynmazdan, bu mesele boýunça kömek
soraýarlar. Diňe hatyň iň soňunda, şeýle arkalaşygyň
maşynlarymyzyň ýükleriniň çalt düşürilmegine we ýükleriň
alnan güni ugradylmagyna ýardam etjekdigi barada
ýatlanylypdyr. Başgaça aýdanymyzda, bizi gyzyklandyrýan zat
hakynda hatyň iň soňunda aýdylypdyr. Bu ýagdaý soralýan
kömegi etmek isleginden, etmezlik islegini köp döredýär».
Hany göreliň, biz şu hatyň sadarak görnüşini ýazyp
bilmezmikäk. Öz meselelerimiz barada gürrüň edip, wagt
ýitirmäliň. Genri Forduň aýdyşy ýaly, «başga adamyň nukdaý
nazaryna düşünjek bolalyň we zatlara onuň nukdaý nazary
hem-de öz garaýyşlarymyz bilen garamaga» çalşalyň. Muny
başarmak gerek! Ine, haty düzetmegiň bir ýoly. Ony mundanam
kämilleşdirip bolmagy mümkin, ýöne şeýle düzedişden soňam,
hat etmeli işini bitirse gerek.
Jenap Zdward Wermiline.
«a. Zeraga’s sans»
28. Front-strit,
73

Bruklin. Nýu-Ýork.
Hormatly jenap Wermilin!
On dört ýyl bäri Siziň kompanyýaňyz biziň durnukly
müşderilerimiziň biri bolup durýar. Elbetde, biz munuň üçin
Size gaty minnetdar we kompanyýaňyza tiz we netijeli hyzmat
etjek bolup jan edýäris. Emma gynansak-da, maşynlaryňyz 10njy noýabrdaky ýaly, günüň ahyrynda birden köp ýük
getirseler, şeýle etmek bize başartjak däl. Näme üçin? Sebäbi
biziň beýleki müşderilerimiziňem köpüsi ýüklerini günüň
ahyrynda getirýärler. Şeýle ýagdaýyň ýükleriň köp üýşmegine,
Siziň ýükli maşynlaryňyzyň mejbury eglenmegine, kähalatlarda
bolsa ýüküňiziň giç ugradylmagyna hem getirip biljegi tebigy
ýagdaýdyr.
Bu gowy däl. Gaty erbet. Nädip, munyň bir alajyny tapyp
bolar? Mümkin bolan wagtynda, Siziň ýükleriňiz günüň birinji
ýarymynda getirilse gowy boljak. Şeýtseňiz ýük maşynlaryňyz
eglenmän ýüküni duşürmäge we tiz yzyna ugramaga
mümkinçilik alar, Biz bolsa şol bada ýükleriňizi degişli
ýerlerine ugratmak bilen bolarys. Işçilerimizem irgözinden
öýlerine gaýdyp, Siziň firmaňyzyň öndürýän makaronlarydyr
aşlaryndan garynlaryny gezärler.
Meniň şu aýdanlaryma şikaýat, ýa-da işi nähili alyp barmagy
öwretjek bolmak diýip düşünäýmäweriň. Şu hat Size has
netijeli we peýdaly hyzmat etmek maksady bilen ýazyldy.
Ýükleriňiziň haçan getirilenine garamazdan, Size göwnejaý
hyzmat etmek üçin elimizden gelenini aýamarys.
Siz işlisiňiz. Hatyma jogap ýazjak bolup, azara galmaň,
Stansiýanyň naçalnigi, Size wepalyJ. B.
Şu günler müňlerçe ýadaw, aljyraňly hem az hak alýan
74

söwda agentleri köçeleri torç edýärler. Näme üçin? Sebäbi olar
diňe öz islegleri hakynda pikir edýärler. Olar siziňem, meniňem
hiç zat satyn alasymyzyň gelmeýändigine düşünmeýärler. Eger
biziň bir zat satyn almak meýlimiz bar bolsa, onda gidip satyn
alardyk. Ýöne biz öz meselelerimiziň çözgüdi bilen örän
gyzyklanýarys. Eger bir söwda agenti biziň şol meselelerimizi
çözmäge, özüniň, ýa-da harydynyň nä derejede kömek berip
biljekdigini aýdaýsa, onda oňa harytlaryny bize hödürlemek
gerek bolmazdy. Harytlary biziň özümiz satyn alardyk. Sebäbi
alyjy hödürlenip berlen harydy almagy halamaýar, ol öz
meýline zat almany gowy görýär.
Şeýle-de bolsa, bütin ömrüni söwda bilen geçiren adamlaryň
köpüsi, zatlara alyjynyň gözi bilen seretmek endigini
öwrenmeýärler. Mysal üçin, men Forest-Hillsde — Uly NýuÝorkuň merkezindäki hususy jaýlardan ybarat bolan kiçijik
kwartalda ýaşaýaryn. Bir gezek stansiýa howlukmaç
barýarkam, Long-aýlende gozganmaýan mülkleri satmak bilen
köp ýyllardan bäri meşgullanýan söwda agentine tötänleýin
gabat geldim. Ol Forest-Hillse belet bolany üçin, şol gyssag
aralykda täzeräk alan jaýym barada soradym: «Meniň alan
jaýym ýeňil kerpiçden salynanmy, ýa-da daşyna setka çekip
suwalanmy?» Ol özüniň bilmeýändigini, ýöne, «Forest-Hills
gardens» assosiasiýasyna ýüz tutsam bilip biljekdigimi (men
ony onsuzam bilýärdim) aýtdy. Ertesi irden ýaňkydan hat
aldym. Ol maňa gerek maglumaty habar berendir
öýdýärsiňizmi? Habar nire?! Ýogsam ol şol! Maglumatlary
telefon üsti bilen bir minudyň dowamynda alyp biljek. Emma
şeýdäýmändir. Ol hatynda-da gerek maglumatlarymy telefon
arkaly bilip biljekdigim barada düýnki aýdan zatlaryny
75

gaýtalaýardy hem meniň strahowaniýe işlerim bilen meşgul
bolmaga rugsat soraýardy.
Görşüňiz ýaly, ol maňa kömek etmek bilen däl-de, diňe
özüniň gara nebsi bilen gyzyklanýardy.
Weş Ýangyň «Sadaka berýän adam» we «Baýlygyň
paýlanyşy» diýen ajaýyp kitapçajyklary bar. Meniň ýaňky
söwda agentine şol kitaplaryň hersinden birini bermegim
gerek eken. Eger ol agzalan kitaplary okap, ondaky düzgünleri
durmuşda ulanan bolsa, onda olar oňa meni strahowaniýe
edenden, müň esse köp girdeji getirerdi.
Hünärli adamlaram ýokardaky ýaly ýalňyşlyklar
goýberýärler. Birnäçe ýyl mundan öň, Filadelfiýada belli
wraçyň kabul edýän jaýyna bardym. Ol meniň badam şekilli
mäzlerime seretmänkä, meniň näme işleýändigimi sorady. Ony
meniň mäzlerimiň möçberi däl-de, girdejimiň möçberi
gyzyklandyrýardy. Onuň esasy aladasy meni bejermek bolman,
menden näçe ýonjagydy. Netijede ol menden hiç zadam alyp
bilmedi. Men onuň açgözligine ýigrenç duýgusy bilen,
kabinetinden çykyp gitdim.
Dünýäde ýaňka meňzeş ütüji we açgöz adamlar köp. Şonuň
üçinem adamlara ak ýürek bilen hyzmat etmäge çalyşýan
seýrek adamyň nebsewürlerden we ýolujylardan ägirt uly
artykmaçlyklary bardyr. Onuň bäsdeşleri azdyr. «Özüni
özgeleriň ýerinde goýmagy we olaryň pikirlerine düşünmegi
başarýan adam, öz geljegi hakynda ynjalyksyzlanmasa-da
bolar» diýip, Ouen D. Ýang aýdypdyr.
Eger şu kitaby okamagyňyzyň netijesinde, sizde
gürrüňdeşiňiziň nukdaý nazaryndan ugur almak we zatlara
onuň nazary boýunça seretmek häsiýeti güýçlenip ugrasa, onda
76

şol pursatyň, siziň işdäki mertebäňiziň ýokary galyş
pursatynyň başlangyjy bolaýmagy gaty ahmaldyr. Adamlaryň
köpüsi kollejleri tamamlaýarlar. Olar Wergilä düşünjek
bolýarlar, ýokary matematikanyň syrlaryny ele alýarlar, emma
öz akyl-paýhaslarynyň işleýşi hakynda welin hiç zat
bilmeýärler. Ine size bir mysal: bir gezek men kolleji tamamlap,
indem Nýu-Jersi ştatynyň Nyu-ýorkdaky«Kerrier korporeýşn»
firmasyna (bu korporasiýa teatral we edara jaýlary üçin
kondisionerleri satmak bilen meşgul bolýar) işe girjek bolýan
ýaşlar üçin sözleýiş sungatyny başarnykly ulanmak boýunça
leksiýalar kursuny okadym. Menin diňleýjilerimiň biri
ýoldaşlaryny basketbol oýnamaklyga yrmakçy bolup, olara şu
aşakdaky ýalyrak sözler bilen ýüz tutupdyr: «Oglanlar, men
siziň basketbol öýnamagyňyzy isleýärin. Bu oýny özüm-ä gaty
gowy görýän. Ýöne gimnastika zalyna birnäçe gezek bardym
welin, ol ýerde basketbol oýnamak üçin ýeterlik oýunçy
bolmady. Öňräk agşam iki-üç sany bolup top oýnap ugradyk,
şonda top bilen gözüme urdular. Oglanlar, erte agşam zala
baryň, meniň basketbol oýnasym gelýär».
Heý şu sözleriň arasyndan özgäniň islegi boýunça aýdylan
bir söz tapdyňyzmy? Hiç kimiň barmaýan gimnastika zalyna
siziňem barasyňyz gelmez, şeýle dälmi? Onuň näme
isleýänligine siz biparh gararsyňyz. Siziň gözüňize urdurasyňyz
gelýän däldir.
Ol gimnastika zalyna baraňyzda görjek hezillikleriňiz barada
gürrüň edip, sizi imrindirip bilermidi? Elbetde. Ol gyzykly oýun
bolan basketbol hakynda, onuň beýnä dynç berýändigi, işdäni
açýandygy, gyzgalaňly ýaryş mahalyndaky şadyýan pursatlar
hakynda gürrüň berenliginde, belki-de sizi zala barmakdan
77

saklabam bolmazdy.
Professor Owerstritiň dana maslahatyny gaýtalalyň: «Öňürti
öz gürrüňdeşiňizde näme-de bolsa bir zada güýçli höwes
dörediň. Kimde-kim şuny başarsa, dünýä emrini ýöreder,
başarmadyklar bolsa, ýalňyz galar».
Diňleýjilerimiň biri çagasy hakynda ynjalyksyzlanýardy.
Çaga kemişdä bolansoň gaty hormuşyn. Çaganyň ýagdaýyny
gowulandyrmak üçin, ene-ata adaty usuly ulanypdyr. Ejes-ä:
«Seniň şu zatlary, şu zatlary iýmegiňi isleýän» diýip, kakasam:
«Seniň daýaw hem güýçli bolmagyňy isleýän» diýip, neressäň
halys gulagyny kamata getiripdirler.
Näme, çaga şu haýyşlara gulak asar öýdýäňizmi? Onuň eneataň sözlerine berýän ünsi, siziň çägeli plýajda birje çäge
zerresine berjek ünsüňiz ýalyrak bolsa gerek.
Azajygam bolsa üşügi bolan adam, üç ýaşlyja çaganyň
nukdaý nazarynyň otuz ýaşly atanyňka kybap gelmejekdigine
akyl ýetirmelidir. Herhal atasy oglanjykdan hakyt şuňa
garaşypdyr. Bu bidereklikdir. Paltasy daşa degen ata ahyr soňy
öz ýalňyşlygyna düşünip: «Çaga näme isleýärkä? Nädip, munuň
islegini özümiňkä bap getirip bolarka?» diýen sowallary özözüne berip başlapdyr. Haçanda ol şeýle pikir edip ugrandan
soň, ata-enäniň işi şow alyp başlapdyr. Oglanjygyň üç tigirli
welosipedi bar eken. Ol Bruklindäki öýleriniň öňündäki
ýanýolda eýläk-beýläk tigir sürmegi örän gowy görýärmiş. Şu
köçänin ugrunda, oglanjyklaryň öýleriniň birnäçe jaý
aňyrragynda ýaňky kemişdä çagadan ekabyrrak, bir garagol
oglan ýaşaýarmyş. Golliwutlylar bular ýaly çaga «arwah»
diýýärler. Horja oglan tigrini münüp çykdygy, ýaňky«arwah»
gelýärmişde, çagajygyň welosipedini elinden alyp, özi sürüp
78

oýnaýarmyşyn. Oglanjygam näme, iziläp öýlerine gaýdar-da.
«arwahyň» elinden oglunyň tigirini alyp bermek, ejesine-de iş
bolýarmyş. Bu waka günüň gününe gaýtalanyp, halys ýürege
düşýän eken.
Şu ýagdaýda oglan näme isläp biler? Şu sowala jogap bermek
üçin, Şerlok Holms bolmak gerek däl. Onuň häsiýetiniň iň güýçli
duýgulary— namysy, gahar-gazaby ar almaga, garşydaşynyň
burnuny kül-uşak edip, şahsy mertebesini goramaga
gönükdirilen bolmaly. Haçanda kakasy ogluna, eger ol ejesiniň
berýän zatlaryny iýse, «arwahy» ýençmäge güýç toplap
biljekdigini aýdan gününden başlap, oglanjygyň işdäsi açylyp
gidiberipdir. Ol özüni örän köp kemsiden dawaçyl oglany
urmak üçin, güýçlenmek üçin, ysmanak, turşykelem,
duzlybalyk ýaly zatlary iýmekdenem, asyl äberen zadyny
sümürmekden gaýtmandyr.
Bir meseläni çözen ata ikinjiniň ugruna çykýar. Ýaňky
oglanjygyň ýatan ýerine buşukmak häsiýeti bar eken. Çagany
enesi bilen ýatyrýan ekenler. Her gün irden turanlarynda, enesi
öl prostyny elläp görüp «Öten agşamky eden işiňe bir seret,
Jonny!Ýene düşegi hapalapsyň» diýer eken. agtygam: «Ýok,
muny men edemok, bu seniň işiň» diýer eken.
Oňa käýýäpdirler, utandyrypdyrlar, kämahal birki şarpyk
hem beripdirler, ýalbarybam görüpdiler, emma olaryň birem
peýda bermändir. Soňra ane-ata oglanjykda ýerine buşumazlyk
islegini öwrenmegiň ugruna çykypdyr. Munuň uçin onuň bu
meselede näme isleýänini bilmeli.
Oglanjyk näme isledikä? Birinjiden-ä ol gije ýatanda
enesiniňki ýaly uzyn köýnek däl-de kakasynyňky ýaly pijama
geýip ýatmagy küýseýän eken agtygynyň gijeki hokgalaryndan
79

bizar bolan enesi, eger agtygy düzelse, ona bir jübüt pijama alyp
bermäge, höwes bilen razy boldy. Ikinjidenem onuň özbaşdak
krowatly bolasy gelýän eken. Enesi muňa-da garşylyk
görkezmedi.
Ejesi
oglanjygy
Bruklindäki
Lýozaryň
uniwermagyna äkidip, satyjy gyza gözüni gypypdyr-da: «Şu
kiçijik jenabyň käbir zatlary satyn alasy gelýär» diýipdir.Düşbi
satyjy gyz oglanjygyň sarpasyny saklap: «Ýagşy ýigit, siziň
näme satyn alasyňyz gelýär? Islän zadyňyzy görkezäýiň»
diýipdir.
Hut şol ýeriň özünde özüni bir näçe santimetr ösen ýaly
duýan oglanjyk: «Men özüme krowat satyn almak isleýän»
diýipdir.
Haçanda ejesi göwnüne ýaraýan krowady görkezip, ýene
gözüni gypanda, satyjy gyz şol krowady almage oglanjygy
yrypdyr.
Krowat ertesi öýe getirilipdir agşam kakasy işden gelende,
oglanjyk gapa tarap ylgap: «Kaka, Ka- ka! Ýör, ýokaryk gidip,
meniň satyn alan krowadymy göreli» diýip, gygyrypdyr. Kakasy
krowady görüp, Çarlz Şwabyň: «ak ýürekden baha ber we
öwgüňi gysganma» diýen nesihatyna eýerip krowady hem
ogluny öwüpdir.
Soňra ol: «Bu gije-hä sen düşegiňi öljertmeseň gerek?» diýip,
oglundan sorapdyr.«Ýok, ýok! Indi beýle zat etmen,
krowadymy hapalaman» diýip, oglanjyk söz beren. Oglаnjyk
bеrеn sözündе tаpylypdyr, sеbäbi täzе krowаtdyr pijаmаly
ýatаndа buşukmаk onuň mеrtеbеsinе dеgip, kеmsitjеk ekеn.
Bu onuň öz krowаdy. Ony hut özi sаtyn аldy. Indi onuň
kаkаsynyňky ýaly pijаmаsy bаr. Ol edil uly аdаmlаryň bolşy
ýaly boljаk bolýar. Ol şеýtmänеm bаşаrdy.
80

Ýenе-dе bir kаkа, K. Dаtçmаn diýеn аdаm — tеlеfon
tеhnikаsy boýunçа injеnеr hеm biziň kursumyzyň diňlеýjisi —
üç ýaşly gyzynа ertirlik nаhаryny iýdirmäni bаşаryp bilmändir.
Аdаty usullаr — käýinç, ýalbаr-ýakаr, hаýyş nеtijе bеrmändir.
Onsoň enе-аtа: «Nädip mundа ertirlik iýmägе islеg dörеdip
bolаrkа?» diýip oýlаnyp bаşlаpdyrlаr.
Gyzjаgаz ejеsiniň hеrеkеtlеrini gаýtаlаmаgy özüni uly wе
wаjyp duýmаgy hаlаýar ekеn. Şonuň üçinеm bir gün ony stulа
mündürip, özünе ertirlik tаýýarlаmаgа rugsаt edipdirlеr. Edil
gеrеk ýеrindе, gyzjаgаz bişip bаrýan şüläni bulаp durkа, kаkаsy
аşhаnа girýär. «Kаkа, görýäňmi, bu gün şüläni mеniň özüm
bişirýärin» diýip, gyzjаgаz bеgеnçli sеslеnipdir.Şüläniň bişirilişi
bilеn örän gyzyklаnаn gyzjаgаz şol gün irdеn hiç hili ýalbаrýakаrsyz iki pаý şüläni iýipdir. Ondа özünе buýsаnmаk
duýgusy döräpdir. Ertirlik nаhаryny bişirmеk bilеn ol özüni
görkеzmägе, töwеrеgindäkilеrе özüniň ähmiýеtlidigini
duýdurmаgа ýol tаpypdyr.Uilýam Untе bir gеzеk: «Özüňi
görkеzmеklik ynsаn häsiýеtinе аgаlyk edýän tаlаpdyr»
diýipdir. Eýsеm, nämе üçin, biz şu tаlаby işdäki
аrаgаtnаşyklаrdа hаsаbа аlmаly däl? Hаçаn-dа bizdе bir аjаýyp
idеýa dörändе, gürrüňdеşimizе şonuň bizе dеgişlidigini
duýdurmаzdаn öň, oňа şol idеýany pikir edip tаpmаklygа
mümkinçilik dörеdеmzok? Şondа ol idеýany özüniňki hаsаp
edеr, oňа guwаnаr, ony eý görеr wе hеzil edip ulаnаr. «Öňürti
öz gürrüňdеşiňizdе nämе-dе bolsа bir zаdа güýçli höwеs
dörеdiň. Kim-dе-kim şuny bаşаrsа, dünýä emrini ýörеdеr,
bаşаrmаdyklаr bolsа, ýalňyz gаlаr» diýеn sözlеri
ýadyňyzdаn çykаrmаň!
81

ŞU KITАPDАN HАS KÖP PЕÝDА АLMАK ÜÇIN DOKUZ
MАSLАHАT
1. Egеr şu kitаpdаn hаs köp pеýdа аlаsyňyz gеlýän bolsа,
ondа onuň hеr dürli düzgünlеrdеn hеm usullаrdаn hаs möhüm,
hаs wаjyp şеrtiniň bаrdygyny ýadyňyzdаn çykаrmаň. Egеr siz
şol esаsy şеrt bеrjаý etmеsеňiz, kitаby okаmаgyň müň dürli
düzgüni hеm sizе kömеk etmеz. Egеr sizdе häzirki ündеljеk
bolunýan şеrt boýunçа bаhаsynа ýеtip bolmаjаk zеhin bаr
bolsа, ondа siz şu kitаpdаn hаs köp pеýda аlmаk üçin bеrilýän
mаslаhаtlаry okаmаsаňyz hеm gudrаt görkеzip bilеrsiňiz.
Ol nähili jаdyly şеrt? Inе, ol: аdаmlаr bilеn sypаýçylykly
аrаgаtnаşygy öwrеnmеkligе bolаn çuňňur islеgiň wе ony
ösdürmеkligе bolаn bеrk hyjuwyň sizdе bolmаgy hökmаnydyr.
2. Kitаbyň hеr bаby bаrаdа umumy täsir gаlаry ýaly, ony
ilki bir gеzеk ýüzlеý okаp çykyň. Bir bаby okаňyzdаn soň, bеlki,
sizdе indiki bаbа gеçmеk mеýli dörär. Kitаby güýmеnjе
hökmündе okаýan bolsаňyz, şеýtsеňizеm bolаr. Ýönе ýürеkdеn
öwrеnmеk islеýan bolsаňyz, bеýdiji bolmаň. Ýüzlеý okаp
çykаnyňdаn soň, şol bаby gаýtаdаn üns bilеn okаň. Şеýlе
etsеňiz, bu siziň wаgtyňyzy tygşytlаr wе sаpаgy bilip, bişirip,
özlеşdirip gеçmеgiňizе kömеk edеr.
3. Okаýan pursаdyňyzdа, okаýan zаdyňyz bаrаdа pikir
etmеk üçin, ýygy-ýygydаn sаklаnyň. Hеr mаslаhаty hаçаn wе
nähili edip ulаnyp biljеkdigiňiz bаrаdа içiňizi gürlеdiň. Şеýdip
okаsаňyz, ol sizе tаzynyň towşаny kowаlаýşy ýaly edip
okаndаn hаs köp pеýdа bеrеr.
4. Eliňiz gyzyl gаlаmly, gаrа gаlаmly, ýa-dа ruçkаly okаň.
82

Hаçаndа göwnüňizе ýakýan hеm gеljеkdе ulаnyp bilеrin öýdеn
mаslаhаtyňyz gаbаt gеlsе, onuň gаpdаlyndаn çyzyjаk çеkip
bеlläň. Egеr hаs dеgеrli mаslаhаtа gаbаt gеlsеňiz, ondа hеr
jümläniň аşаgyny çyzyň, ýa-dа gаpdаlyndа dört sаny ýyldyzjyk
goýuň. Şunuň ýaly bеlliklеr kitаby hаs gyzykly edýär wе ony
gаýtаdаn gözdеn gеçirmеkligi аňsаtlаşdyrýar,
5. Mеn 15 ýylyň dowаmyndа uly bir strаhowаniýe konsеrniniň
kаnsеlýariýa müdiri bolup işlän аdаmyny tanaýaryn. Ol
kompaniýalarynyň baglaşýan strahowaniýe şertnamalaryny
her aýda gaýtalap okaýar. Hawa, ol baglaşylýan şertnamalary
aýdan-aýa, ýyldan-ýyla okaýar. Näme üçin? Sebäbi şeýle
etmekligiň, şertnamanyň maddalaryny ýatda saklamaklygyň
ýeke täk usulydygyny, ol öz tejribesinden bilýär.
Men oratorçylyk sungaty hakynda kitap ýazmak üçin iki ýyl
töweregi wagtymy sarp etdim. Şoňa garamazdan, kitabymda
näme ýazandygymy ýatlamak üçin, ony wagtal-wagtal gaýtalap
okaýaryn. Biziň köp zatlary tiz ýatdan çykarýanlygymyz, geň
göräýmeli ýagdaýdyr.
Şonuň üçinem, şu kitapdan wagtlaýyn däl-de, hemişelik
peýda aljak bolsaňyz, ony bir gezek okanyň ýeterlik däldigini
ýatdan çykarmaň. Siz ony bir gezek ünsli okap çykanyňyzdan
soň, aýda bir näçe sagadyňyzy oňa göz gezdirmeklige bagyşlaň.
Ony hemişe gözüňiziň alnynda, iş stoluňyzyň üstünde saklaň.
Ýygy-ýygydan oňa göz aýlaň. Kämilligiň uly mümkinçiliklere
ýol açýandygy, ýakyn geljekde siziňem ondan peýdalanyp
biljekdigiňizi hemişe ýatlaň. Onuň bilen tutanýerli we
yzygiderli iş salşan halatyňyzda, diňe şonda, kitapda ündelýen
düzgünleriň häsiýetiňize, adaty endigiňize geçip, erkana bitirip
biljek işiňize öwrüljekdigini ýadyňyzdan çykarmaň. Başga ýol
83

ýokdur.
6. «Eger adama zerurlygy bolmadyk bir zady ýöne öwredip
goýberseň, ol hiç haçan hiç zady öwrenmez» diýip, Bernard Şou
aýdypdyr. Ol mamla. Öwrenmek aktiw ýagdaýda amala aşar.
Biz işläp öwrenýäris. Şonuň üçün, eger siz şu kitapdaky
hödürlenýän düzgünleri öwrenjek bolsaňyz, onda olar bilen
baglanyşykly işleri etmäge çalşyň. Olary her bir amatly
pursatda ulanyň. Eger şeýtmeseňiz, siz olary örän tiz ýatdan
çykararsyňyz. Diňe durmuşda ulanylýan bilimler kellede
galýar.
Berilýän maslahatlary hemişe ulanmak, size kyn düşmegi
mümkindir. Bu zatlary bilýänligimiň sebäbi, kitaby özüm
ýazan-da bolsam, berýän maslahatlarymyň hemmesini
ulanmakda hut menem kynçylyk çekýärin. Mysal üçin,
gürrüňdeşiňizden nämedenem bolsa bir zatdan nägile
bolsaňyz, siz onuň nukdaý nazaryna düşünjek bolmakdan, ony
tankytlaryňyzy we ýazgaranyňyzy aňsat görersiňiz. Köplenç
halatda ýetmezçilikleri tapmak, öwmek üçin sebäp gözländen
aňsatdyr. Öz isleýän zadyň hakynda gürlemek, başga adamyň
islegi hakynda gürlemekden has ýeňildir. Galanam edil şular
ýaly-da. Şonuň üçinem, şu kitaby okaýan mahalyňyz diňe bir
maglumat almak üçin okamaýandygyňyzy unutman. Siz
özüňizde täze endikleri terbiýelemäge synanyşýarsyňyz. Hawa,
hawa, siz täze bir ýola düşüp gitmekçi bolýarsyňyz. Ol bolsa
wagt, tutanýerlilik we yzygiderli turgenleşigi talap eder.
Garaz, eliňizdäki kitabyň gatlaryny köpräk açyň. Oňa
adamlaryň aragatnaşyk meseleleri boýunça ýörite gollanma
hökmünde garaň we her gezek haýsam bolsa bir özboluşly
mesele ýüze çykanda, mysal üçün, çaganyň nähili ugruny
84

tapmaly, ylalaşar ýaly etmeli, ýa-da nähili edip jany ýanyp
duran müşderini köşeşdirmeli diýen ýaly ýagdaýlar ýüze
çykanda, adaty endiklere ýol berip, hyjuwlanmaň, gahara ýol
bermäň, göçgünli hereket etmäň. Şeýle hereketler köplenç
nädogrudyr. Oňa derek, şu sahypalary ýene bir gezek agtaryň,
eliňiz bilen bellik eden ýerleriňizi ýene-de bir gezek gözden
geçiriň. Onsoň şu täze usullary iş ýüzünde synap görüň, olaryň
jadylaýjy güýjüni öz gözleriňiz bilen görersiňiz.
7. Her gezek biziň şu düzgünlerimizi bozan mahalyňyz,
aýalyňyz, ogluňyz, ýa-da işdeş ýoldaşyňyz siziň kadadan
çykandygyňyzy duýan halatlarynda, olara on sent, ýa bolmasa
bir dollar tölemäge taýýardygyňyzy aýdyň. Şeýdip, bu
düzgünleri öwrenmekligi bir gyzykly oýuna-da öwürseňiz
bolar.
8. Uoll-Stritiň uly banklarynyň biriniň prawleniýesiniň başlygy
meniň diňleýjilerimiň öňünde çykyş edip, öz özüni
kämileşdirmek üçin ulanan örän netijeli sistemasyny gürrüň
berdi. Resmi taýdan ol adamyň uly bir sowady ýok, ýöne, şuňa
garamazdan , ol häzir Amerikanyň iň görnükli maliýe
işgärleriniň biri hasaplanýar. Ol ýeten derejesine öz düzen
sistemasyny yzygiderli ulanmak bilen gazanandygyny aýtdy.
Men ol sistemany onuň öz sözleri bilen we hakydamyň
mümkinçiligine görä, takyk beýan etmäge çalşaýyn. «Köp
ýyllardan bäri günüň dowamynda bolup geçen hemme
duşuşyklarymy ýörite depdere ýazýaryn. Her şenbe güni agşam
wagtymyň bir bölegini öz eden hereketlerime baha bermeklige,
olara täzeden seredip, özüm üçin tälim almaklyga
bagyşlaýaryn. Meniň şu endigimi bileni üçin, maşgalam şol gün
agşam maňa ganalga bermeýär. Günorta nahardan soň, ýeke
85

özüm duşuşyklar depderimi açýaryn-da, bütin hepdäniň
dowamynda bolup geçen gürrüňler, ýygnaklar, mejlisler
hakynda oýlanýaryn. Öz-özüme: «Bu gezek men nähili
ýalňyşlyklar goýberdim?» diýen sowaly berýärin. Haýsy
meselelerde dogry hereket edendigim, näme babatda ýalňyşlyk
goýberendigim, geljekde ony nähili düzedip biljekdigim barada
pikirlenýärin.
Şu tejribe maňa nähili sapak berdi?
Eden hereketlerimiň hepdelik syny, meniň ýygy-ýygydan
lapymy keç edýärdi. Köp halatda goýberýän gödek
ýalňyşlyklaryma geň galýardym. Elbetde, ýyllaryň geçmegi
bilen ýalňyşlyklar seýrek gaýtalanyp başlady. Indi bolsa, öz
hereketlerime berýän hepdelik synymdan soň, ýuwaşjadan
döşüme kakasym gelýän halatlarym seýrek bolanok. Ýyllaryň
dowamynda eden bu işim — öz hereketlerimi analizlemek we
öz-özümi terbiýelemek sistemam, meniň öňki-sonky ýetjek
bolup synanyşan hemme zatlarymdan köp peýda berdi.
Ol meniň degerli kararlary kabul etmek ukybymyň
gowulanmagyna ýardam etdi we adamlar bilen aragatnaşykda
çendenaşa kömek berdi. Özüni kämilleşdirmek isleýän
adamlara, şu sistemany ulanmaklygy gaty çynym bilen
maslahat berýärin. Näme uçin, şu kitapda beýan edilýän
düzgünleri ulanyşyňyzy barlamak üçin, ýaňky ýaly sistemany
peýdalanmaly däl? Eger şuny berjaý etseňiz, durmuşyňyzda şu
zatlar bolup geçer:
Birinjiden, siz örän gyzykly, şeýle hem ähmiýeti boýunça
bahasyna ýetip bolmajak öz-özüni terbiýelemek prosesine
girişersiňiz.
Ikinjiden, adamlar bilen aragatnaşygy ýola goýmak we şol
86

aragatnaşykda özüňizi ýagşy alyp barmak ukybyňyzyň has
ösýändigini, giňeýändigini duýarsyňyz.
9. Şu düzgünleri berjaý etmegiň netijesinde gazanan
üstünlikleriňizi bellemek üçin gündelik ýörediň. Ýazgylaryňyz
takyk bolsun atlary, wagty, netijeleri belläp goýuň. Şeýle
ýazgylary alyp barmak, sizi has uly üstünliklere ruhlandyrar.
Birnäçe ýyldan soň, bir ajaýyp agşam saý-sebäp bile şol
ýazgylaryňyza gabat geleniňizde, ony okamak size aýdyp
bolmajak lezzet berer!
ŞU KITAPDAN HAS KÖP PEÝDA ALMAK ÜÇIN
1. Adamlar bilen aragatnaşyk düzgünlerini öwrenmek üçin,
özüňizde çynlakaý, hyjuwly islegi dörediň we ösdüriň.
2. Indiki baba geçmezden öň, onuň öňündäki baby iki gezek
okaň.
3. Kitaby okaýan pursatyňyzda, berilýän her maslahaty
nähili edip ulanyp biljegiňiz barada oýlanmak üçin, ýygyýygydan saklanyň.
4. Her bir möhüm pikiriň aşagyny çyzyň.
5. Kitaby her aýda täzeden gözden geçiriň.
6. Kitapda beýan edilen düzgünleri her bir amatly pursatda
ulanyň. Kitaby gündelik meseleleriňizi çözmek üçin
praktiki gollanma hökmünde peýdalanyň.
7. Şu düzgünleri berjaý etmegi başarmadyk halatyňyzy
bilen ýoldaşlaryňyzyň haýsam bolsa birine on sent, ýa-da
bir dollar bermegi wada berip, düzgünleri öwrenmekligi
gyzykly oýna öwrüň.
87

8. Ösüşüňize her hepdede baha beriň. Nähili ýalňyşlyklar
goýberendigiňizi, nähili üstünlikler gazanandygyňyzy
bilip, olardan geljek üçin nähili netije çykarandygyňyz
barada öz-özüňize hasabat beriň.
9. Öwredilen düzgünleri haçan we nähili ulanandygyňyz
barada, şu kigabyň ahyryna bellik ediň.
I k i n ji b ö l ü m
BERJAÝ EDEN HALATYŇDA, ADAMLARA ÝAGŞY
GÖRÜNMÄGE MÜMKINÇILIK BERÝÄN ALTY DÜZGÜN
Birinji bap
ŞEÝTSEŇIZ, SIZI HEMME ÝERDE GÜLER ÝÜZ BILEN
GARŞYLARLAR
Nädip dost gazanmalydygyny bilmek üçin, şu kitaby okamak
gerekmi? Munuň üçin dünýäde iň beýik dost gazanyjynyň
usullaryny öwrensek, ýagşy bolmazmy? Kim ol ? Siz oňa ertir
köçede duşup bilersiňiz. Haçanda siz onuň on ädim çemesi
golaýyna baranyňyzdan, ol guýrugyny bulap başlar. Bardygeldi biraz saklanagadan, ýaňkynyň başyny sypaýsaňyz-a onuň
begenji hetden aşar we her hili hereketler bilen öz begenjini
size bildirjek bolup jan eder. Onuň size bagry badaşanlygyny
görkezjek bolup jan etmeleriniň aňyrsynda söýgüdir ynamdan
88

başga hiç zadyň ýoklugyny gowy bilýänsiňiz. Ol size haýsy hem
bolsa bir geçmän ýatan zadyny satmak islemeýär we onuň siziň
bilen nikalaşmak niýeti hem ýok.
Itiň ýaşamak üçin işlemeli däl ýeke-täk jandardygy hakynda,
siz, heý, bir wagt pikir edipmidiňiz? Towuk ýumurtga
guzlamaly, sygyr süýt bermeli, sary bilbil saýramaly. Itiň
ýaşamak üçin edýän gazanjy eýesini söýýänliginden we oňa
wepalylygyndan ybaratdyr.
Bäş ýaşly oglankam, kakam mana elli sente kiçijik saryja
güjüjek satyn alyp meniň çagalygyma begenç nuruny çaýdy. Ol
her gün sagat bäşiň ýary töwereginde, howlynyň içinde,
jaýymyzyň öňünde häzir bolup, owadanja gözlerini öýmüze
gelýän ýodajykdan aýyrman, meniň gelerime garaşyp oturardy.
Meniň sesimi eşitdigi, ýa-da gyrymsy agaçlaryň arasyndan
gelýänimi gördügi, syçyrap ýerinden turardy-da, käte jöwjöwläp üýrüp, käte begenjinden ýokaryk-ýokaryk towsup, meni
garşylamak üçin ýüwrüp gaýdardy, Baýra sary ylgany üçin,
ýanyma gelende demi-demine ýetmese-de daşymda hozanak
ýaly pyrlanardy, injiklerime süýkenerdi, gulaklaryny selkilledip
bökjeklärdi.
Bäş ýylyň dowamynda, Tippi meniň hemişelik hemram
boldy. Soň bir eýmenç gije— men ony hiç haçan ýadymdan
çykarmaryn — Tippini on ädim beýle ýanymda ýyldyrym urup
öldürdi. Onuň ölümi ýetginjeklik döwrümiň tragediýasy boldy.
Tippi, sen psihologiýa boýunça ýekeje kitap hem
okamandyň. Sen oňa mätäç däldiň. Özgeleriň şahsyýeti bilen
ýürekden gyzyklanyp, iki aýda gazanjak dostuň, öz şahsyýetiň
bilen özgeleri gyzyklandyrjak bolup, iki ýylda gazanjak
dostuňdan köp boljakdygyny, haýsydyr bir doga endigiň
89

kömegi bilen bilýärdiň. Şu sözleri ýene bir gezek gaýtalamaga
rugsat ediň. Öz şahsyýetiňiz bilen illeri gyzyklandyryp, iki ýylda
gazanjak dostuňyzdan, özgeleriň şahsyýeti bilen gyzyklanan iki
aýyňyzda, öňki iki ýyldakydan köp dost gazanyp bilersiňiz.
Her hal şonda-da bütin ömrüniň dowamynda her hili edip
töweregindäki adamlary özüňe üns bermäge mejbur etjek
bolup ýalňyşyp ýören adamlaryň barlygyny görýäris.
Elbetde, beýle adamlaryň yhlasy myrat bolmaýar. Olar siz
bilen gyzyklanmaýar, meniň bilenem gyzyklanmaýar. Olar
taňrynyň beren güni diňe özleri bilen gyzyklanýarlar.
Telefon arkaly gepleşenlerinde adamlaryň haýsy sözleri
ýygy ulanýandygyny bilmek üçin, Nyu-Ýork telefon
kampaniýasy jikme-jik barlag geçiripdir. Siz aňdynyz: ol at
çalyşmasy«men». 500 telefon gepleşiginde şu at çalyşmasyny
3990 gezek ulanypdyrlar. «Men», «men», men», «men», men»...
Köpçülik bolup aldyran suratyňyza sereden mahalyňyz öňi
bilen kimi gözleýärsiňiz.
Eger adamlar siz bilen gyzyklanýandyr öýtseňiz, onda şeýle
sowala jogap beriň: birden-birä siz şu gije jan beräýseňiz, ertir
sizi jaýlamaga näçe adam geler öýdýärsiňiz?
Eger öňürti siz adamlar bilen gyzyklanmasaňyz, näme üçin
adamlar siz bilen gyzyklanmalymyşyn? Galam tapyň-da şu
sowallara jogap ýazyň.
Adamlarda
täsir galdyrmak we özümiz bilen olary
gyzykdyrmak arkaly dost gazanmaga çalyşsak, onda biziň
hakyky, ýürekdeş dostumyz köpelmez, dostlar, onda-da hakyky
dostlar satyn alynmaýar.
You have read 1 text from Turkmen literature.
Next - Dosty neneňsi gazanmaly we adamlara nädip täsiriňi ýetirmeli - 06