Latin
Berdi Kerbabaýew

Aýgytly ädim I

Aýgytly ädim I - 24

Total number of words is 1227
Total number of unique words is 958
4.8 of words are in the 2000 most common words
10.0 of words are in the 5000 most common words
14.0 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
— Инди мен »әде1Йин? — дийип, алҗыраңңылык билен оор^ады.— Мениң сизден башга йүз тутҗагым, сизден
башга аркадаянҗым ёк. Голлаң, мени голл.ан!
Волостной бир аз ойдан соң өз пикирини айтды:
— Нәтмели болар'?.. Полковник ага мәл-им этмели болар-да?
Полковник ады .агзаланда Халназарың деми агзына
гелди. Ол оны өзиниң аркадаянҗыдыр, хемише өз гөвнинден турар хасап эдйәрди. Чозгун гаҗесинден соң оңа сәз
бермән, «Сем бол!» диели бәрв, оның адыны эшиденден
сандыраярды. Ол нәме җогап тайтарҗашыны хем билмән,
кынлык билен ювдунды... Эмма Гуллыхан оның голту351
гындан гөтерди. Ол, чеп аягыны ленхилдедип, пьянлач
йылгырмак билен оңа гөвүнлик -берди:
— Пәхей, валла, буларың налачэдейиндигини!.. Нәдерсиң атыңы отуран ериңде үстиңе гетирдәйсем!
Волостной бирден башыны галдьгрды:
— Чорт возми!.. Егсам хем, Гуллыхан, сен оныңбилен
хамчамсың-ла!..
Агсак мүрзе Халназары мазалҗа сашмак үчин икирҗиңледи:
— Хам-чамлыгым-а хам-чамдырын вели... ©зиң билйәсиң, оларың хеммеси элгарамадыр.
Халназар она дүшүнди. «Галтаман» сөзи оны хемме
затдан доюрыпды. Ол шондан соң өз өмринде биринҗи
гезек җомартланды: донының чеп гапдалындакы җүбисини
барлап, ак сапакдан эдилен кирли багҗыгыны сандыоаклаян гөмелтей бармаклары билен чөзди, шондан чыкаран
эсгисини язышдырьип, дөрт саны бәш йүзлүк алды, оларың гатларыны язышдырып, хер хайсына ики санысыны
узатды.
Волостной шыкырдавук кагызлары пенҗесйне гысандан сон, сьгпайчылык этди:
— Бай ага, мана бермесең хем боларды-ла.
— Белки, саңа-да герек ерв болар-.
Гуллыхан, волостноя берилен пула гөриплик этди,
шоның үчин хем икирҗиңледи:
— Командир билен &ңем шоның ялы бир ишде душушыпдык вели, ол өрән небсевүр. Алмытьгны азырганып,
шу иши ямана сапаймаса-да биридир?
Халназар дүвүнчегини ямашгандан чөшди, Агсак мүрзә ене үч саны бәш йүзлүк узатды. Галан пулынь; гөркезмән, җүбисвне салды-да, бош эогини силкишдирди.
Гуллыхан, бир яндан, оны аркайын этди, икинҗи яндан, өне оның якасындан эл үзмеҗегини дуйдүрып
гойды:
— Бай ага, сениң ясы яның ерде болайсын! Сен бу
эгниң агырса, ол эгниңе ят. Хич зат гайлысьшо! этме.
Пулы азырганса, өзвмден .гоярьгн. Икимизиң айры малы•мьгз, айры җаньгмыз ёк. Кепиң гысгасы: эртир сен өзиң
тураңда, атың хем сениң яның билен биле өрер.
' Шол вагт иңрик гаральгп барярды. Олар Халназары
уграданларьгндан соң, җүбилеряне бат берип, Җумадурдының сарайына бакан гитдищер. Гуллыхан ёла чыканларындаң соң;
352
-т“ Сен компания йыгнаянчан, мен командириң янына барып гелейюн,— дийип линкилдэп совулды.
>Җумадурдының ички тамышда оюн башланды. Хоҗзмырат волостной үйшмек кагызын, үстине элини гүтүледид урды:
— Бер баодкыңа!
.■
— Чакың бери етжекми?
— Неберәңи үстине гойсаңам етер!
— Берекелла, волостной хан!
Волостной гаңрылып середенде, Бабахан арчына гези
дүшди:
— Арчын хан Хыдыр ата ялыдыр, герек еринде етишер.
Кән чекилен папирос түссеси богазына уран арчьгн
ардынды:
. — Арым кеенден — иманым кейсин! Кеп чекмегин:
ики адамыны артыкмач сатаярыс! — Арчын бир аз икиржинләнден соң, өз хабарыны хем мапим. этдя.— Иөне
вели, Хожамырат, ашаша ок дегвп елүпдир.
— Алашамы... Биря елен болса,. бир элде сзңа ине
ики алаша! Җаньщ саг болеын, арчын хан! —дийип, үйшмек пулы езине бакан чекди.
— Шоның билен биле бушлугымам бар...
— Ери бакалы?^
— Илимиң ичини булан, Халназар байы абырайдан
салмак ислән түпбозаны тутуп гетирдилер.
Гуллыхан наслы агзыны пакгылдадьш, сүмүгин и
чжди:
— Арчын хан, оның ялы болса бу гиҗәниң харҗы
сениң бойныңа!
Арчын элини чарпды. Газ йеришини эдип, моймулдап.
пелен ак сакгала табшырык бердж
— Җумадурды ага, өз билйәниң... Хасабыны мендең
оора.
с
Кырк единщи баш
'<
Артыгың алынып гидиленини эшиден Нурҗахан бүтиң
дүнйәни унудып, көйнегиниң этегини гушагына гысдырдьь
да, кевшини элине альш, аяк ялың екҗе гөтерди. Онын.
секли газаны атарылгы, какы серилги галды. Ол ылгавыны язман, оба етди. Артьггы бэш атлы казагың алып ,гиденини эшитди. Ол, гүммезекләп отур.ан ак өйлерин, душындан геченде:
23. Решающий шаг
^
§53
— Хей ылахььм, хатарыңа та« -чайкансын!—двйап
гаргакды.
Багыр авысы оңа улаг күйсетмеди, йигитлик гайратыны гетирди. Ол, дабаныяа яндак батаныны, дырнагының
■дөвүленини, инҗиклерйниң перс-ала болаяыны сызмады,
диңе хер гуя баранда, гованы башына чекия, йүрегипи
соватды-да, ала тозана гөмүлип, хасаяаклап гитди.
Артыгы болса йүзиниң угрына түрмә элтип дыкыодылар. Оның туссагхана гапысыны биринҗи гезек гәрүшиди. Ол, голыньвд алырсыны бир даңанларында билсе,
бир-де чөзенлеринде билди. Оның голлары чишип, гыл
танап оның ичине батьшды, ган бияен елмешиади1. Танапы чөнгүп айранларында, хамы билен биле гопды. Артык
диңе дишлерини гыҗап, йүзини чытды. Оның вах диймәнини, иңлемәяини гөрен түрме начальниги реңксиз гвзлерини .агдарьш серетди:
— Ой, чоча, чоча!
Артык түрм)е начальнигвне юмругыны геземек иследи,
эмма элиниң а®ысы йүрегине ориады, гьшылдадыи билмедв, шейле-де 'болса, дилине геленини гайгырмады:
— Арман, багтым ишлемеди!.. Чочаның кимдигини,
ёгсам мен саңа геркезердим|!
Начальник бармагыны чоммалтды, гыгырды:
— Одино-очка!
Артык 'бир аз ёзиии ыраслаидан ооң, демир койканы
сайгарды, 'бурнына яман ыс уруп, бейнисини чайкады. Ол
дүшексие гаты койканьҗ үстинде эмай билен гышарды.
Бир нәче гүниң укысызлыгы билен эллериниң азары гатышан вагтында, Ашырың аладасы, Айнаның азары гелип
басды. Ол укыдадыгыны, оядыгыны, сагдыгьшы, кеселдигини сайгарман, аласармык ичинде дүйшүргэп ятды. Чен-.
дая «Ашыр», «Айна» дийм самрады.
Эртеси гүн гушлук галаяда, Артыгы өзи ялы бир топар аягы гандаллы адамлар бвден көчә альпп чьждылар.
Шол гүи Теҗен шәхерине йыгнанан пәлелерден биринҗи
мүңини угращылан гүнди. Хашкың аграмы шахердеди. Шәхериң эсаси көчеси бир боланы үчин даш окласаң — телпеклә дегҗекди. Шоның үчин аягы гандаллылары халкың
назарындан гечирип, ак патышаның гүйҗиниң барына
гөз этдиклер», көггаилиге вәхим бердиклеради.
Артыгы он адаадың иң өңинден йөредип, окьвд ызындан
икибир-иквбир дүздишер. Оларың өңинден, ызындан, ики
я« галдалындан эллери ялаңач сапанчалы, биллер'» гы354
лычлы полидейскилер галлап уградылар. Туссаглары будхана мейданывыа үсти билен базар кечесинден сүрдилер.
Көплүк и«и янлайын байракчы ялы үйшени үчин, дүкан*
ларың агзы гөрүнмей&рди. Хер кимиң гөзи туосаглардады: ола-р кимлериң тутуланларыны, кимлери алъш барянларыны гөрҗекдилер.
Артык аягы гандаллы болса-да, м&рекә дүцгсе-де, «зиии йитирмедв, мүззермеди. Ол, дешини га$шардып, гаядалың май беришине герә оны җыңңырдадьш, багглы-батлы басды, йүзши эдерменлерче ёкары тутды, эмма танап
кертен зыйҗырлы толларыны булап билмеди.
Ишден. сьгпан вагты, шу гүнки үйшмелең» сынлам1аг.а1
чыкан Иван Тимофеевичиң Артьнга гөзи дүшди: шол секундда дүрли ойлар дүрли тарапдан оның бейнисине шарпылдап урды. Узак йылларың агыр салгыдына, җебирзулмьъяа чыда^мадык дайханың патыша хөкуметинин үстине дийип чозаньгаы Чернышов кемсиз билсе-де, шол
чозушың өзи гозгалаң болман, халк душманларының онь:
^ин оөвешине, газабата айландыранларыны, дайхаи көпчйлигвни алданларыны кемсиз дүшүнйәряи». Эмма Артыкдан оның тамасы башгады — шоньщ ялы чьшлакай ише
баш 'Гошм^аеты болса, хөкман маатахатлашар хасап эдй»рд.и. Шоның үчин оны айпламага, оңа гыҗыт бермәге
өзини хаклы хасап этди. Эмма Артыгың гакы гызгынлыгының оньщ башыкы айланыны, шейле агыр ялңьгшлышн
үстинден элтенини акылына гетирди. Артыгың өмринин
ховп астында галаны Иван Тимофеевичи алҗыраңңылыга салды — оңа бермекчи болян гыжалатьгны бүтанлейян
унутдырды. Ол, Артыга яңадандан серегди, оның дөшини
гайшардыщ барышыны гөренде гурятланды, өзнни көплүкден сайламан, танатман сесленди:
— Артьж мертдир, мерт!..
Полицейскилер шол сесиң кимден чыканыны бишмеоелер-де, оңа дүшүнмеоелер-де, Артык оньщ Ива-н Тимофеевичиң сесидигини аңлады, гаранҗаклап ©ереденде, онын
чыдамсыз гараян гөзлерине гөзи дүшди:
— Өлсем, саг бол! Өлмеоем...— дийип гыгыранда), полицейскилер Артыгың сөзини кесди.
Артыга Чернышов билен хошлашмак мүмкин болмады: Готур сөвдагәриң сарайьгаьщ бурчындакы дуран Халназар бай, Бабахан арчын өз араларында- гүррүң адишип,
олара кинаялы гүлүшдилер. Бабахая арчын Артьгга аҗы
дилини хем етйрди:
3*
355
—- Түвелеме, йигит! 'Шай дакыяьшсьщ, гутлы -цолсын!
Халнавар ёгьщ сеси билен оңа гьжалат берди: - •
' —■ Халназаръщ бугдайы кераматлыдыр. Оңа янашсан,
энең адыны тапмарсьщ!
Артык, Халнаварың агзындан энесиниң адыны эишденде тисгинди, маңлайы чытылды, олара бакан гөзлерини
ал ардып оеретди:
' •.
— Хей, харамзадалар! Агаңыза а.ркаңызы даяп, нэче
вагт хыкырдашаркаңыз?..
' Полицейский, Артыга ялаңач сапанчасыны узатды.
Шол вагтда болса Артыгың гөрежи өң янындакы бир
картина дүшди: сачлары булашан, аяклары ган-габарчык
Нурҗахан гаты дашлы көчәниң угрьшда чөк дүшүп, Хоҗамырат волостноя ялбаряр:
— Волостнойҗан, еке'перзендимв ават эт!
Нурҗаханың дадыны эшиден кимди?
Ясавул оның дөшинден итекледи. Нурҗахан бейлесиюдәки япжагаза йыкылды. Шоны герен Артык гандалыны
шакырдадьип топулмакчы болды:
— Хей, сениң гарабир...
Эмма кебзесине гүмяүлдәп деген бәшатар гундагы энтетди, бейле гапдалындан дегени болса гөнелтди.
Артьггың сесини эшидип, хасанаклап галан Нуржахан:
— Бала-ам!—дийип топулды.
Түпең оның гурсагына дирелди. Ясавул оның чигнияден тутуп аркан оерпди, ягырнындан сүдүряәп, ктән угрындакы адамгоарың арасьша сокды. Квчани долдурып
барян җыңңырдылара, мәрекәниң ичинден янланып чыкан
сес шшулды:
— Бала-ам, Артыкҗа-ан!
Биршщи китабың соңы.
You have read 1 text from Turkmen literature.
  • Parts
  • Aýgytly ädim I - 01
    Total number of words is 3867
    Total number of unique words is 2254
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    5.9 of words are in the 5000 most common words
    8.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 02
    Total number of words is 3911
    Total number of unique words is 2411
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    5.8 of words are in the 5000 most common words
    8.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 03
    Total number of words is 3841
    Total number of unique words is 2457
    2.1 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    8.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 04
    Total number of words is 3802
    Total number of unique words is 2493
    2.3 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    8.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 05
    Total number of words is 3827
    Total number of unique words is 2258
    2.3 of words are in the 2000 most common words
    6.1 of words are in the 5000 most common words
    9.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 06
    Total number of words is 3779
    Total number of unique words is 2484
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    6.0 of words are in the 5000 most common words
    9.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 07
    Total number of words is 3831
    Total number of unique words is 2363
    2.2 of words are in the 2000 most common words
    5.9 of words are in the 5000 most common words
    9.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 08
    Total number of words is 3883
    Total number of unique words is 2487
    2.3 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    8.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 09
    Total number of words is 3975
    Total number of unique words is 2542
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    6.0 of words are in the 5000 most common words
    8.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 10
    Total number of words is 3794
    Total number of unique words is 2430
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    6.0 of words are in the 5000 most common words
    9.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 11
    Total number of words is 3805
    Total number of unique words is 2255
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    5.9 of words are in the 5000 most common words
    9.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 12
    Total number of words is 3797
    Total number of unique words is 2275
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    6.5 of words are in the 5000 most common words
    10.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 13
    Total number of words is 3879
    Total number of unique words is 2168
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    6.5 of words are in the 5000 most common words
    10.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 14
    Total number of words is 3832
    Total number of unique words is 2209
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    6.6 of words are in the 5000 most common words
    10.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 15
    Total number of words is 3817
    Total number of unique words is 2411
    2.3 of words are in the 2000 most common words
    6.1 of words are in the 5000 most common words
    9.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 16
    Total number of words is 3869
    Total number of unique words is 2426
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    9.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 17
    Total number of words is 3897
    Total number of unique words is 2399
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    6.4 of words are in the 5000 most common words
    9.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 18
    Total number of words is 3811
    Total number of unique words is 2114
    2.5 of words are in the 2000 most common words
    6.9 of words are in the 5000 most common words
    10.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 19
    Total number of words is 3907
    Total number of unique words is 2337
    2.4 of words are in the 2000 most common words
    6.1 of words are in the 5000 most common words
    9.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 20
    Total number of words is 3879
    Total number of unique words is 2647
    2.2 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    8.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 21
    Total number of words is 3831
    Total number of unique words is 2665
    2.2 of words are in the 2000 most common words
    5.3 of words are in the 5000 most common words
    8.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 22
    Total number of words is 3919
    Total number of unique words is 2724
    2.2 of words are in the 2000 most common words
    5.4 of words are in the 5000 most common words
    8.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 23
    Total number of words is 3873
    Total number of unique words is 2525
    2.1 of words are in the 2000 most common words
    5.6 of words are in the 5000 most common words
    8.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Aýgytly ädim I - 24
    Total number of words is 1227
    Total number of unique words is 958
    4.8 of words are in the 2000 most common words
    10.0 of words are in the 5000 most common words
    14.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Click or select a word or words to search the definition

Cookie settings

We use cookies to provide you with the best possible experience. They also allow us to analyze user behavior in order to constantly improve the website for you.