Arkadagym agtyklar - 11

boýnuna daňdy. Ýaňajygyndan taýly gezek ogşady. Biz düşünmedik. Liliýa-da
düşünmedi. Ol ilki boýnundaky alaja seretdi, soň ejesine. Motýa daýza
töweregine garanjaklady. Mihail Antonowiç iki egnini gysdy. Ahyry Illi aga
syhdaky çişlik dogramçasynyň birini agzyna saldy-da, eliniň ýagyny süpürip
ýylgyrdy.
— Ana, Mişa han, gyzyňyzam-a eliňizden gitdi.
«Ol näme diýdigiňiz?» diýýän äheňde Liliýaň kakasam, ejesem Illi aga tarap
aňaldy.
— Biziň däbimiz şeýle — diýip, Illi aga derek Şeker mugallym aýtdy. — Gowy
gören gyzymyzyň boýnuna alaja dakaýýandyrys. Hawa, hawa, onsoň, ol ulalanda
biziň gelnimiz bolar.
— Oh, gördüňmi, Motýa, bular nähili mekir — diýip, Mihail Antonowiç hezil edip
güldi. Birdenem gülmesini goýup, çynlakaý sorady. — Çynyňyzmy bu?
— Hawa, hawa, Liliýa jan indi biziň gelinligimiz bolar.
— Nädersiňiz onsoň, otuz ýyldan bir gezek däl-de, ýylda iki geläýseňiz.
— Hally, şun-a oňaraýdyň bolsa-da.
Her kim bir zat diýdi. Gülüşdiler. Motýa daýza-da gelip, meni ogşady.
— Bazar jan ýaly giýewimiz bolsa, biz-ä razy.
Liliýa ikimiz onda-da düşünemzok. Özgeler gülse, bizem gülýäris. Zalym Ata
guduz welin düşünen ekeni. Liliýa ikimiziň kellämizi çakyşdyrdy-da:
— Boluň, ogşaşyň-da — diýdi.
Men gyşaryp ýerimden turdum. Çatmaň ýeňsesine baramda, Çary kakaň gülküsi
eşidildi.
— Giýew oglany öýkeletmäň ahyr.
Men çyndan öýkelämökdym. Öýkelemäge ýerem ýok. Ýöne ol gülküleriň
arasynda oturybam biljek däl. Hemmesiniň gözi Liliýa ikimizde. Men turup
gaçamsoň, Liliýa-da geldi. Edil ýanjagazymda dur. Ýüzi ýüzüme degäýjekdegäýjek bolýar. Ikimizem gözümiziň gytagy bilen seredişdik. Emma sesimizi
çykarmadyk. Ahyry Liliýa has golaýyma gysyldy.
— Sen halamaýan bolsaň, men muny aýraýaýyn? — diýip, boýnundaky alajany
elledi.
Men dymdym.
— Gowusy, özüň çöz-de, zyňyp goýber — diýip, ol uzynja boýnuny alkymymyň
aşagyna uzatdy. Men onuň ap-akja boýunlaryny ýanjagazyndan synladym.
Ejemiň dakan alajasy diňe şol boýun üçin örülen ýaly bolup göründi.
— Degme, dursun — diýenimi özümem duýmadym... — Sen ony hiç haçanam
aýyrma. Ulalaňda-da aýyrma. — Men birhili dogumlanan ýaly boldum. Utanman,
onuň suw ýaly duruja gözlerine garadym. Birdenkä-de, Liliýa meni ogşap
goýberdi. Ýaňagymy elledim. Ýüzüm lap-lap gyzdy. Liliýa ötünç soran şekilde
ýüzüni aşak salyp pyşyrdady.
— Sen oňatja oglan, Bazar.
«Onda, öýüňize baran dessiňe suratyňy iberermiň?» diýesim geldi. Emma diýip
bilmedim. Edil şol wagtam Wowka geldi.
— Ýeri, öýlenjek ýigit. Gelinjigiň ikiňiz durmusyňyz?
— Aý, bar, gitsene-aýt!
Men gaharlanan boldum. Liliýa gaçyp gitdi. Wowka ýanyma gelip, elini boýnuma
goýdy.
— Nähak öýkeleýäň, dost jan. Gör-de duruber, Liliýa erbet aýal bolmaz. Azajyk
şugulçydyr welin, zyýany ýok, öwrenişersiň.
Men öňküdenem beter ýüzümi egşiden boldum. Birden güläýmäýin diýip,
ýeňsäme döndüm. Sebäbi birhili içim byjyklap, böwregim bökýän ýalydy.
... Ata guduz bilen Jerenjigem geldi. Ejem dagyň iberen bolmagy hem ähtimal,
olaryň öýkesini ýazyň diýip. Jerenjik mekir ahyry. Çyndan öýkelemeýänimi şo
bada bilipdir. Göni geldi-de, ýüzüme şeý diýdi:
— Her zat etseňem, sen ony söýýäň-le, Bazarjyk. Gowusy, boýnuňa alaý.
— Ýalan aýdýaň — diýip, men oňa jabjyndym. — Men ony söýemok, ýöne... gowy
görýän.
Jeren elini çarpyp güldi, Wowka-da güldi.
— Gowy görseň, söýdügiň bolar-da — diýip, Jeren has gaty güldi. — Sen ony
söýýäniňi katerde ýüzüp ýörkäk, gözüm bilen gördüm. Hany aýt, näçe gezek
ikiňiz bizden ogrynja pyşyrdaşdyňyz? Ýalanmy eýse, ýalan diý?
Ol gyssap alyp barýar. Dadyma Ata guduz ýetişäýdi.
— Sem bolsana, şeýtan. Näçe gezek aýtmaly, özgäň işine goşulma diýip.
Söýüşseler, özleri söýüşýärler, saňa näme?
— Söýüşemzok, how, jan dost. Ata, ýalan aýdýar. Toslap aýdýar. Men... men ýöne
halaýan!
— A... Ana eşitdiňizmi, indem «halaýan» diýdi. Eşitdiňiz gerek? — diýip, Jeren
jedirdäp, elini çarpdy.
Biz soň ýene-de üýşüp, gürrüň etdik. Ýöne ulular bizdenem köp gürrüň etdiler.
Soň biz gurleşip otyrşak, serginjek ýerde uklap galypdyrys. Daňňy kakamyň
Jereni turzup, motosikletli oba alyp gideninem, Çary kaka bilen Ata guduzy
kakamyň öz maşynyna mündürip, Şatlyga eltip geleninem bilmändirin.
21-nji bap: BEÝLE EÝJEJIGEM GYZ BOLAR EKEN-OW!
Babam bir alada tapyndy. Wowka dagyny ugratmaga kakam ikimiz gaýtmaly
bolduk.
Dogrymy aýtsam, meniňem keýpim ýok Öten agşamky çatmamyzyň şatlykşagalaňyndan, näme üçindir, mende nam-nyşan galmandyr. Olaryň bary düýş
ýaly bölup dur.
Garybata günortanlar gelip düşdük. Göwnüme, bu gün stansiýa-da öňküligi däl.
Gyzyksyz, tukat. Ozalky ýer sarsdyryp, gübürdäp gelýän otlularam dabarasyz
gelnp, geçip ötägidýär. Stansiýanyň märekesem az. Öňündäki Şatlyga näme
diýjek? Baýak Ata guduzlara gelemizde, ol meň gözüme elýetmez bolup görnüpdi.
Seredip doýup bilemokdym. Häzir welin olam ýerinden göçen ýaly. Ýogsam öňki
tok bilen demir kebşirleýänlerem işläp dur. Äpet gyzyl maşynlaram ýoly dolduryp,
Hywa tarap turbalary süýräp barýar. Ýöne bary gyzyksyz. Adaty zatlar ýaly. Ata
guduzyň kakasynyň işledip oturan pälwan krany hem bu gün gowuşgynsyz, haýal
hereket edýän ýaly.
Bar, aýdaly, men-ä men ekenim. Keýpim ýok diýeli. Wowka bilen Liliýanyňam
bolşuna düşünemok. Men keýpsiz bolamda näme, olar şeýdip çemedanlaryna
münüp, dymşyp oturmalymy? Öýlerine gaýdýanlaryna begenýänlerini,
gynanýanlaryny biler ýaly däl. Kakam bilen Mihail Antonowiç bolsa ähli
gürrüňlerini şu güne goýan ýaly. Ikisem elini arkasyna gowşuryp, uzyn perronyň
ol başyndan bu başyna gatnap, ýuwaşja gürleşip ýörler. Motýa daýzaň-a
adatdakylary ýaly, bu günem aladasy özüne ýetik. Goşlaryny bir çykarýar, bir
salýar, garabaşyna gaý.
Bu zeýilli bolanda wagtam geçmez ekeni. Nämä güýmenjegiňem bileňok. Eýýäm
üç-dört ýola şol sowuk suwly kranyň başyna baryp gaýtdym. Ýene şol ýerde. Ilki
suw diýip şehit ölen Ata garyby ýatladym, stansiýanyň çat maňlaýynda gara
harplar bilen ýazylan oň adyny okadym. Soň Mihail Antonowiçi ýatladym. Şu
wagtky ýüzüne ýygyrt düşen adamyň uruş ýyllary Garybata gelip düşüşini, onuň
oglanlygyny göz öňüme getirjek boldum. Bir çagaň elindäki nana ýapyşyşy barada
kakamyň aýdanlary ýadyma düşdi. Soň ýene-de bir topar zatlar kelläme gelip
geçdi. Ýeke özüm pikirlenip, aňalyp galypdyryn. Bir görsem, otly gelipdir-de,
kakam dagy goşlary daşap ýör. Wagonyň deňine ylgap barsam, Motýa daýza bilen
Liliýa eýýäm içine giripdir. Kakam bilen Mihail Antonowiçem hersi bir flýagany
göterip, basgançaga dyrmaşyp barýarlar. Perronda diňe Wowka durdy. Olam
meniň bilen däl, gözi töwereginde. Oň Ata guduza garaşýanyny soraman
biläýmeli. Sebäbi ol ugratmaga geljegini aýdypdy. Ata guduz öz sözüniň
eýesidigine menem ynanýan. Wowka-da. Ýa agşam giç gaýdansoňlar ýatyp
galaýdymyka? Ähtimal şeýledir. Kakasy irden turup işine gaýdandyr, ony kim
turuzsyn. Kyn ahyry, ejeň bolmasa!
Ýok, Ata guduz ýalançam bolmady, bizem ýalançy etmedi. Otlyň aşagyndan
zömpe çykdy-da, eliniň ýagyny balagynyň gonjuna süpürip, bize tarap ýetip
gelýär. Ylgap gelýärkä-de, agzy dek duranok.
— Bagyşla, halypa jan, Wowka! Tas ýetişmän galypdym. Henizem wagonlaryň
aşagyndan sümüp geçäýdim.
Men Ata guduzy görsem, tukatlygym aýrylan ýaly bolaýýar. Oňa seredip, çalaja
ýylgyrdym. Sebäbi ol aýtmanda-da, sümlüp geçeni belli. Bir çekgesine gara ýag
degipdir. Wowka nähili pikir etdi, bilemok. Özüm-ä oň bolşuny halamadym.
Duran otlyň aşagyndan geçmek howply ahyry. Birden ýöräýse nätjek? Ata guduz
bolsa özüm telek iş etdim diýenok. Gaýtam öwünýär.
— Öwlüýä jan kessin, segsen çelegi bar. Men oň aýagujyndan aýlanyp geljek
bolsam, ýene bir sagatdanam gelmezdim. Kelläme ajap pikir geldi. Sümüp
geçeýin diýdim. Öňündäki gyzyl çyra seretdim. Görsem, otly giderli däl. Gözümi
ýumaga-da, sümüldim aşagyna. Elim mazut boldy welin, aý, jähennem-le. Häzir
siz ugrarsyňyz welin, nebite ýuwup süpüräýerin. Başga bolan zat ýok. Hany
beýlekiler nirede? — diýip, Ata guduz sorady.
Men wagona tarap elimi salgadym.
— Ugrajak bolup durlar.
Hoşlaşyk pursady geldi. Men Wowka bilen elleşip, sagbollaşdym. Ata guduz welin,
zaňňar, ogşaşyp-ogşaşyp hoşlaşdy. Her kimiň bolşudyr-da, men şuňa hiç endik
edip bilemok. Oglan bilen ogşaş (toba-tagsyr!), gyzlar bilen elleş diýseler
başaramok.
Wowka wagona giren dessine biz penjiräň öňüne bardyk. Ilki bilen Mihail
Antonowiçiň sakar kellesi aýnaň aňyrsynda ýaldyrap göründi. Soňra Motýa daýza
ýüzüniň derini süpürip, ýerinden galdy. Eli bilen bir zat, bir zatlar diýip, aýnaň
aňyrsyndan Ata guduz ikimizi ogşady. Men näçe ökjäme galyp seretsemem
Liliýany görmedim. Ata guduzdan soraýaryn. Olam gaýta, Wowka bilen gürleşjek
bolup, garabaşyna gaý. Men özüme beýle batyrlygyň nireden gelenini bilemok,
wagona münüp, ony gözlemegi ýüregime düwdüm. Görsem, ol wagonyň beýleki
agzynda maňa seredip dur. Ýylgyran bolsa-da, ýüzi salyk görünýär. «Ol gidýänine
gynanýar» diýip, çak etdim. Onuň bolşy, hakykatdanam, otly ýöräp ugranda
böküp galaýjaga meňzeýärdi.
Jaň kakyldy. Liliýa ýokardan, men aşakdan bir wagtda stansiýa tarap seretdik.
Elim ýetse, meň-ä şol jaňyň dilini ýene az salym saklajagym çyndy. Liliýa-da
şeýlemikä diýýän. Otly ýerinden gozgandy. Kakam ýüzüniň ugruna Liliýanyň
maňlaýyndan ogşady-da, wagondan böküp düşdi. Men otly bilen ýanaşyp, ýöräp
ugradym. Otly gataldy, men ylgadym. Boýny alajaly Liliýa bolsa, maňlaýyna
dökülýän saçjagazlaryny şemala galgadyp, öňküsi ýaly, maňa seredip, gozganman
dur. «Beýle-de bir oňatja gyz bolar eken-ow! Ol gidäýjekmikä?» Men bir zat
diýmelidigimi bilýän. Ýöne dilime söz gelenok. Edil badak atylan ýaly.
Otly ahyry meni yzda galdyrdy. Liliýanyň ýaglyklyja eli welin henizem şol galgap
barýar, galgap barýar...
SOŇY