Latin

Марс хроникалары - 13

Total number of words is 4298
Total number of unique words is 1978
38.3 of words are in the 2000 most common words
55.2 of words are in the 5000 most common words
62.9 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Ул аңа таба сузылды, аның түгәрәк ак йөзе ясалма хуш ис белән бөркелде.
— Сиңа әйтәсем килә... - дип дәвам итте ул.
— Я?
— Хушыгыз!
Ул кычкырып өлгергәнче, салоннан сикереп чыкты да машинага сикереп менде. Ул йөгереп чыкты да, машинаны ничек борганын карап, тротуар читендә катып калды.
— Уолтер Грифф, кайт! - диде ул, кулларын күтәреп.
— Грипп, - дип төзәтте ул.
— Грипп! - дип кычкырды ул.
Машина, аның аяк тавышларына һәм кычкыруларына карамастан, тын урамнан китеп барды. Ул үзенең кабарынкы кулларында йомарланган ак күлмәген җилфердәтә-җилферди, ә күктә якты йолдызлар җемелди, һәм машина чүлгә чумып, караңгылыкка чумды.
Ул көн-төн, өч тәүлек рәттән куды. Бер тапкыр аңа арттан машина килә кебек тоелды, аны калтыранып куйды, тирен сыпырып куйды, һәм ул кешесез шәһәрчекләр яныннан чабып барган буш марслы киңлекләрен әрләгән икенче шоссега таба борылды. Ул бер атна буе куып барды, һәм тагын бер көн, Мерлин-Вилледждан ун мең миль ераклыкка килеп җиткәнче. Ул вакытта ул кичен витриналарда ут кабыза алган кечкенә кибетләр һәм ашамлыкларга заказ бирә алган рестораннар белән Холтвиль-Спрингс исемле поселокка керә. Шуннан бирле ул шулай яши дә; аның йөз елга азык-төлек белән тулган ике суыткыч камерасы, ун мең көнгә тәмәке запасы һәм йомшак матраслы бик яхшы кровать.
Озак еллар җылый, һәм әгәр күпмедер вакыт аның телефоны шалтырый икән - ул җавап бирми.

2126 апрель
Озак еллар
Шулай булган инде: күктән җил ургылганда, ул һәм аның кечкенә гаиләсе үзләренең таш алачыгында утырып, янып торган утын өстендә кулларын җылыталар иде. Җил каналларның киңлеген җилфердәтә, йолдызларны күктән чак кына ычкындырмый, ә мистер Хетэуэй, рәхәтлектән ләззәтләнеп, хатынына нәрсәдер сөйли, хатыны аңа җавап бирә, һәм ул Җирдә узган вакытлар турында ике кызына һәм улына сөйли, һәм алар сүзне үз урынына куя.
Зур Сугыштан соң егерменче ел. Марс гаять зур каберлек булган. Ә Җир? Аңа ни булды? Озак марслы төннәрдә Хетэуэй һәм аның гаиләсе бу турыда еш кына уйланалар иде.
Бу төнне марслы тузанлы зур зиратларының тәбәнәк каберләре өстеннән очып үтте, борынгы шәһәрләр урамнарында улады һәм Америка шәһәренең ташландык, ком эченә кереп яткан өр-яңа пластик диварлар җимерелде.
Менә давыл басылды, аязды, һәм Хетэуэй Җиргә карарга чыкты - җилле күкләрдә яшел ут. Ул караңгылык бүлмәсенең түшәме астындагы тонык кына янган лампага яхшырак менәргә теләгәндәй, кулын югары күтәрде. Еракта, үле диңгез төбеннән карап тора. «Бөтен планетада бер җан әсәре дә юк, - дип уйлады ул. Мин генә. Һәм алар". Ул таш алачык ишегенә борылып карады.
Җирдә хәзер нәрсә бара? Утыз потлы телескопына күпме генә карамасын, әлегә кадәр бернинди үзгәрешләр дә сизелмәде. «Әгәр мин үземне сакласам, - дип уйлады ул, - тагын егерме ел яшим әле». Карале, берәрсе килер. Я үле диңгезләр аркасында, я кызыл ялкын җепләренә бәйләнгән ракетадагы космостан.
— Мин бераз йөреп кайтам, - дип кычкырды ул ишеккә.
— Яхшы, - диде хатыны.
Ул ашыкмый гына хәрабәләр арасыннан түбәнгә таба китте.
— "Нью-Йоркта эшләнгән", - дип укыды ул металл кисәгендә. - Борынгы марслы шәһәрләре бу предметларны Җирдән күпкә үтәр...
һәм менә илле гасырлар инде менә зәңгәр таулар арасындагы марслы авылына күз салды.
Ул марслы зиратына килде: кечерәк кенә таштан ясалган алты кырлы таш кыялар буп-буш җилләр белән җылытылган калкулык өстенә тезелделәр.
Башын иеп, дүрт кабергә, дүрт тупас агач тәрегә карады. Аның күзләрендә яшь юк иде. Күз яшьләре күптән кипте.
— Син мине кылган эшем өчен гафу итәрсеңме? - дип сорады ул тәреләрнең берсе. - Мин бик тә, бик тә ялгыз идем. Син аңлыйсың бит?
Ул таш алачык янына килде дә, керер алдыннан, яңадан бик игътибар белән күккә карады.
— Һаман көтәсең дә, карыйсың да, - дип мыгырдады ул, - бәлки, бервакыт төнлә белән көтәрсең... Күктә кызыл ут яна. Ул ишекнең уты комачауламасын өчен бер читкә атлады.
— Тагын бер тапкыр карыйсың...- дип пышылдады ул.
Кызыл ут шул ук урында яна иде.
— Кичә кич ул юк иде, - дип пышылдады ул. Иелеп төште, аякка басты, алачык артына йөгерде, телескопны ачты һәм аны һавага күтәрде.
Бер минуттан - күккә таба озак кына текәлеп карап торганнан соң - ул үз йортының тәбәнәк ишегеннән килеп чыкты. Хатыны, ике кызы һәм улы аңа таба борылдылар. Ул тиз генә сөйләшә алмады.
— Минем яхшы хәбәрләр бар, - диде ул. - Мин күккә карадым. Монда ракета оча, ул безнең барыбызны да өйгә алып кайтачак. Иртән иртүк шушында булыр.
Ул кулларын өстәлгә куйды, башын учына салды һәм акрын гына елап җибәрде.
Иртәнге сәгать өчтә ул Нью-Йорктан калган бөтен нәрсәне яндырды.
Факелны алып, бу шәһәргә пластиктан китте һәм бөтен җирдә диварның ялкыны белән кагыла башлады. Шәһәр көчле яктылык һәм эссе өермәләре белән чәчәк атты. Ул квадрат миль зурлыгындагы учакка әйләнде - моны космостан күреп була. Бу маяк ракетаны мистер Хетэуэй һәм аның гаиләсе янына китерәчәк.
Ул өйгә кайтып керде; йөрәге еш-еш тибә башлады.
— Күрәсезме? Ул кулына тузанлы шешә тоткан иде. - Бу төнне мин шәрабны махсус саклармын. Вакыт килер дә безне берәрсе табар дип белә идем. Эчик тә рәхәтләнеп эчәрбез!
Ул биш бокалга тулды.
— Әйе, байтак вакыт үтте...- дип сөйли башлады ул, үзенең бокалына текәлеп карап. - Сугыш башланган көнне хәтерлисезме? Егерме ел һәм җиде ай элек. Барлык ракеталарны да Марстан өйгә чакырттылар. Ә син, мин һәм балалар - без бу вакытта тауларда идек, археология белән шөгыльләндек, марслыларның борынгы хирургиясен өйрәндек. Хәтерлисеңме, безнең атларны чак кына үлемгә дучар итмәдек. Шулай да бер атнага соңга калдык. Шәһәр ташлап киткән иде инде. Америка җимерелгән иде, һәм барысы да, артта калучыларны көтмичә, бер ракетага кадәр киттеләр, - хәтерлисеңме? Ә аннары без генә артта калганбыз, хәтерлисеңме? Ходаем, ничә ел үтте. Сездән башка түзәр идем. Сездән башка мин үз-үземә кул салыр идем. Сезнең белән көтү андый ук авыр булмады. Безнең өчен эчик. - Ул бокалны күтәрде. - Һәм безнең уртак озак көтүебез өчен.
Ул шәраб эчте. Хатыны, ике кызы һәм улы үз бокалларын иреннәренә китерде. Шулай дигәч, шәраб ияк очларына ук сибелеп китте.
Таң атканда, шәһәрдән калган бөтен нәрсәне җил диңгез төбеннән зур, йомшак кара мамык белән себерә иде. Янгын сүнде, ләкин максатка ирешелде: күктәге кызыл тап үсә башлады.
Таш алачыктан кыздырылган имбир прәннегенең тәмле исе агыла. Хетэуэй килеп кергәндә, аның хатыны өстәлгә яңа икмәк белән кайнар каршы тора иде. Кызлары таш идәнне каты себеркеләр белән юып, улы ашханәне көмеш белән чистартты.
— Без аларга затлы иртәнге аш әзерлибез. - Хетэуэй шатланып көлеп җибәрде. - Иң яхшы киемнәрегезне киегез!
Ул үзенең участогы аша ашыга-ашыга зур тимер сарайга таба китте. Монда суыткыч җайланма һәм зур булмаган электростанция тора. Бу елларда ул аларны, сәгать, телефоннар, магнитофоннар эшләгәндәге кебек үк, үзенең оста, нечкә, нервлы бармаклары белән төзәткән. Сарайда үзе төзегән бик күп әйберләр җыелган, шул исәптән, ул хәзер үзе төшенә алмаган бөтенләй аңлаешсыз механизмнар да.
Ул суыткычтан бәс ап-ак булып агарган борчак һәм егерме ел элеккеге җиләкне чыгарды. «Чык, бәхетсез», - дип, салкын чебешне алды.
Ракета утыргач, һава һәртөрле кулинар исләр белән тулган иде.
Малай кебек, Хетэуэй тау битеннән аска таба йөгерде. Кинәт күкрәгендәге кискен авырту аны туктарга мәҗбүр итте. Ул таш өстендә утырып ял итте дә, тын да алмыйча, алга таба йөгерде.
Ул котырынган ракета кебек кызу эссеның тоныклыгыда туктады. Люк ачылды. Аннан кеше карады. Хетэуэй озак кына кул астыннан карап торды да:
— Капитан Уайлдер!
— Кем бу? - дип сорады капитан Уайлдер. - Ул түбәнгә сикереп төште дә, картка карап, катып калды. Аннары кулын сузды. Ходаем, бу бит Хетэуэй!
— Бик дөрес, бу мин.
— Дүртенче экспедициянең беренче экипажыннан Хетэуэй.
Алар игътибар белән бер-берсенә караштылар.
— Күптән аерылышкан идек, капитан.
— Бик күптәннән. Мин сезне күрүемә бик шатмын.
— Мин картайдым, - диде Хетэуэй.
— Мин үзем дә яшь түгел инде. Егерме ел чаба: Юпитер, Сатурн, Нептун.
— Ничек инде, ишеткәнем бар, сезне, Марс колонизациясенә комачауламасыннар дип, күтәрделәр. - Карт як-ягына каранды. - Сез шулкадәр сәяхәт иткәнсездер, хәтта нәрсә булганын да белмисездер...
— Аңлашыла, - дип җавап бирде Уайлдер. - Без ике тапкыр Марс тирәли әйләнеп чыктык. Сездән тыш, моннан ун мең миль чамасы ераклыкта Уолтер Грипп исемле тагын бер кешене таптылар. Аны үзебез белән алырга теләдек, ләкин ул баш тартты. Без очып киткәндә, ул таш юл уртасындагы качалкада утыра, трубкасын тарта һәм безнең арттан кул болгый иде. Марс үлеп бетте, тәмам үлеп калды, хәтта марслы да калмады. Ә Җир ничек?
— Мин сездән артык белмим. Сирәк кенә җир радиосын тота ала, чак-чак ишетелерлек. Ләкин һәрвакыт ниндидер чит телдә. Ә мин чит телләрдән бер латин телен беләм. Аерым сүзләрне ачыклап була. Күрәсең, Җирнең күпчелек өлешендә барысы да беткән, ә сугыш һаман бара. Сез шунда очасызмы, командир?
— Әйе. Үзегез дә аңлыйсыздыр, үз күзегез белән күрәсем килә. Безнең бит радиоэлемтә юк иде, артык ерак ара. Ни генә булмасын, без Җиргә очабыз.
— Сез безне үзегез белән алырсызмы?
Капитан бер мизгелгә аптырап калды.
— Ах, әйе, әлбәттә, сезнең монда хатыныгыз бар, хәтерлим, хәтерлим. Без моннан егерме биш ел элек күрешкән идек бугай, дөресме? Беренче шәһәрне төзегәч, сез хезмәтне калдырдыгыз һәм аны Җирдән алып киттегез. Сезнең балаларыгыз да бар иде...
— Улым, ике кызым...
— Әйе-әйе, искә төшерәм. Алар мондамы?
— Безнең алачыкта, әнә тегендә тауда. Барыгызга да менә дигән иртәнге аш әзерләдек. Килерсезме?
— Олак булсын, мистер Хетэуэй. - Капитан Уайлдер ракетага таба борылды. - Корабне калдырырга!
Алар калкулык буйлап өскә таба Хетэуэй белән капитан Уайлдер бара, алар артыннан тагын егерме кеше, кораб экипажы, бик тирән итеп сирәкләнгән иртәнге һаваны сулый. Кояш чыкты, көн аяз булды.
— Спендерны хәтерлисезме, капитан?
— Беркайчан да онытмадым...
— Елына бер тапкыр кабер яныннан узарга туры килә. Ахыр чиктә ул теләгәнчә килеп чыкты бит. Ул безнең монда утыруыбызга каршы иде. Хәзер, мөгаен, барысы да моннан китеп беткәнгә бәхетле.
— Ә бусы... ничек соң аны? Паркхилл, Сэм Паркхилл, аңа нәрсә булды?
— Сосис урыны ачты.
— Аңа охшаган.
— Ә бер атнадан - сугыш, һәм ул Җиргә кайтты. - Хетэуэй кинәт, йөрәгенә ябышып, таш өстенә утырды. - Гафу итегез. Борчылдым. Күпмедер вакыттан соң - һәм кинәт сезнең белән очрашу. Бераз ял итәрмен.
Ул йөрәгенең ничек тибүен хис итте. Пульс тикшерде. Начар...
— Бездә табиб бар, - диде Уайлдер. - Үпкәләмәгез, Хетэуэй, мин беләм, сез үзегез врач, ләкин шулай да безнекеләр белән киңәшербез...
Докторны чакырдылар.
— Хәзер узачак, - диде Хетэуэй. - Бу барысын да көтү, дулкынлану.
Ул сулышы кысылды. Иреннәре күгәреп чыкты.
— Аңлыйсызмы, - диде ул, врач аның күкрәгенә стетоскоп терәгәч, - мин бит бу елларда бүгенге көн хакына яшәдем шикелле. Ә хәзер, сез монда килгәч, мине Җиргә алып китәргә очып килдегез, миңа бүтән бернәрсә дә кирәкми кебек, мин ятарга да, очымны бирергә дә мөмкин.
— Менә. - Доктор аңа сары дару бирде. - Сезгә монда озаграк ял итү яхшырак булыр иде.
— Буш сүз. Тагын бераз утырырмын да, бетте. Сезне күрүемә мин бик шат. Яңа тавышлар ишетүгә шатмын.
— Таблетка тәэсир итәме?
— Бик яхшы. Әйдә!
Алар тау башына менделәр.
— Алисə, карале, кемне китердем мин? - Хетэуэй, кашларын җыерып, башын ишеккә сузды. - Алисə, ишеттеңме?
Хатыны пәйда булды. Аның артыннан озын буйлы, зифа буйлы ике кыз чыкты.
— Алисə, капитан Уайлдерны хәтерлисеңме?
Ул тотлыгып калды, Хетэуэйга карады, күрсәтмәләр көткәндәй, аннары елмайды.
— Ну, әлбәттә, капитан Уайлдер!
— Хәтеремдә, миссис Хетэуэй, без сезнең белән Юпитерга очар алдыннан төшке ашта булдык.
Ул бик каты итеп аның кулын кысты.
— Кызларым Маргарет белән Сьюзен. Минем улым Джон. Балалар, сез, әлбәттә, капитанны хәтерлисездер?
Кул чабу, көлү, шау-шу.
Капитан Уайлдер борынын тартып карады.
— Имбир прәннекләре микәнни?
— Телисезме?
Барысы да хәрәкәткә килделәр. Тиз генә җыелма өстәлләр урнаштырылды, мичтән кайнар ашлар чыгарылды, тәлинкәләр, ашханә көмеше, камчат салфеткалары пәйда булды. Капитан Уайлдер миссис Хетэуэйга озак карап торды, аннары күз карашын аның улына һәм тавышсыз хәрәкәтләнүче югары кызларга күчерде. Күз чагылып киткән йөзләрне карап чыкты, яшь кулларның һәрбер хәрәкәтен, йөзләрнең бер җыерчыгын да калдырмыйча, шома йөзләрен күрде. Ул миссис Хетэуэй алып килгән урындыкка утырды.
— Сезгә ничә яшь, Джон?
— Егерме өч, - диде тегесе.
Уайлдер, каушап, кулына чәнечке белән пычакны әйләндергәләде. Ул кинәт агарынып китте. Янында утырган космонавт аңа пышылдады:
— Капитан Уайлдер, монда нидер дөрес түгел.
Улы урындыклар алырга китте.
— Сез нәрсә әйтергә телисез, Уильямсон?
— Миңа кырык өч яшь, капитан. Егерме ел элек мин яшь Хетэуэй белән бергә укыдым. Ул әйтә, хәзер аңа нибары егерме өч кенә, ләкин бу бер күренеш, ди. Болар барысы да дөрес түгел. Аңа кырык ике булырга тиеш, иң кечесе. Ни дигән сүз бу, сэр?
— Белмим.
— Йөзегез юк, сэр.
— Минем кәефем юк. Кызлар да - моннан егерме еллар элек мин аларны күрдем, ә алар бер генә морщинка да үзгәрмәгән. Сорарга мөмкинме, Уильямсон? Мин сезгә бер йомыш бирергә телим. Кая барырга һәм нәрсә тикшерергә икәнен аңлатам. Иртәнге аш бетүгә, сиздермичә генә кереп китегез. Сезгә нибары ун минут кирәк булачак. Моннан ерак түгел бу. Без утырганда, мин ракетадан күрдем.
— Рәхим итегез! Сез нәрсә турында шулай җитди сөйләшәсез? - Миссис Хетэуэй ашыга-ашыга алачыкка аш китерде. - Елмаегыз бит! Без барыбыз да бергә, сәяхәт төгәлләнде, сез өйдә диярлек!
— Әйе-әйе, әлбәттә. - Капитан Уайлдер көлеп җибәрде. Сез шундый гүзәл, яшь күренәсез, миссис Хетэуэй!
— Ах, бу ирләр!
Ул Аннаның салмак адымнар белән алга таба баруын, аның кызарынган йөзенә, бизәкле алмадай саф һәм шома йөзенә игътибар белән карап торды. Ул шаярып көлә, салатны бик тырышып тәлинкәләргә куя, үзенә тын алырга ирек бирмичә. Озын буйлы уллары һәм зифа кызлары, аулак тормышларының күп еллары турында сөйләгәндә, аталары белән бик шәп шаярталар, һәм горур ата, балаларның сөйләгәннәрен тыңлап, баш кага.
Уильямсон тау итәге буйлап түбән төште.
— Кая ул? - дип сорады Хетэуэй.
— Ракетаны тикшерергә, - дип җавап бирде Уайлдер. - Менә шулай, Хетэуэй, Юпитерда бернәрсә дә юк, анда кешегә берни эшләр хәл юк. Сатурнда һәм Плутонда - шулай ук...
Уайлдер, үз тавышын тыңламыйча, ихтыярсыз сөйли; ул тик бер генә нәрсә турында уйлый: хәзер Уильямсон түбәнгә таба йөгерә, озакламый ул кайтыр, тауга менәр дә җавап бирер...
— Рәхмәт.
Маргарет Хетэуэй аңа стаканга су салды. Кинәт куркып, капитан аның иңбашына кагылды. Ул моңа бик тыныч карады. Аның тәне җылы, назлы иде.
Капитан каршысында утырган Хетэуэй әледән-әле тынып калды, йөзе авырткан хәлдә, күкрәге бармакларын тидереп алды, аннары яңадан акрын гына сөйләшүне һәм очраклы гына яңгыраган тавышларны тыңлавын дәвам иттерде, Уайлдерга борчулы караш ташлады, ул прәннеген, кәефе китеп, чәйнәп тора иде.
Уильямсон кайтты. Капитан, иңбашы аша пышылдап:
— Я?
— Мин ул урынны таптым, сэр.
— Я, я?
Уильямсон киндер кебек агарынып китте. Ул шат компаниядән күзен алмады. Кызлар тыйнак кына елмаешып алдылар, улы ниндидер анекдот сөйләде.
Уильямсон әйтте:
— Мин зиратта булдым.
— Дүрт тәре күрдегезме?
— Дүрт тәре күрдем, сэр. Исемнәре дә сакланды. Мин аларны ялгышмас өчен яздырдым. - Ул ак кәгазь буенча укый башлады: - Алиса, Маргарет, Сьюзен һәм Джон Хетэуэй. Билгесез вирустан үлделәр. 2107 елның июле.
— Рәхмәт, Уильямсон. Уайлдер күзләрен йомды.
— Унтугыз ел элек, сэр. - Уильямсонның кулы калтырый иде.
— Әйе.
— Ләкин бу кем соң?
— Белмим.
— Сез нәрсә эшләргә җыенасыз?
— Шулай ук белмим.
— Башкаларга да сөйләрбезме?
— Соңыннан. Ашавыгызны бернәрсәдә булмаганча дәвам итегез.
— Минем бүтән бернәрсә дә теләмим, сэр.
Иртәнге аш ракетадан алып килгән шәрабны төгәлләде. Хетэуэй урыныннан торды.
— Сезнең исәнлеккә. Мин яңадан дусларым белән бергә булырга бик шат. Һәм тагын минем хатыным һәм балаларым өчен - алардан башка, ялгызлыкта, мин монда исән калмас идем. Бары тик аларның игелекле эшләре аркасында гына мин сезнең очып килүен көтеп яшәргә көч таптым.
Ул, бокалын тотып, өйдәгеләргә таба борылды; алар аңа уңайсызланып карап тордылар, ә барысы да эчә башлагач, күзләре бөтенләй түбән төште.
Хетэуэй төбенә кадәр эчте. Кычкырырга да өлгермәде, йөзтүбән өстәлгә капланды да җиргә төште. Берничә кеше йөгереп килеп, аны уңайлабрак салдылар. Табиб башын иде, йөрәген тыңлады. Уайлдер врачның иңбашына кагылды. Тегесе аңа күтәрелеп карады да башын чайкады. Уайлдер, тезләнеп, картның кулын алды.
— Уайлдер? - Хетэуэйның тавышы чак кына ишетелә иде. - Мин сезгә иртәнге ашны боздым.
— Юк-бар.
— Алисə һәм балалар белән минем өчен хушлашыгыз.
— Хәзер мин аларны чакырырмын.
— Юк-юк, кирәкми! - дип пышылдады Хетэуэй, тыны кысылып. - Алар аңламаслар. Мин аларның аңлавын теләмим! Кирәкми!
Уайлдер буйсынды.
Хетэуэй үлде.
Уайлдер бик озак аның яныннан китмәде. Ниһаять, торып, Хетэуэйны чолгап алган искиткеч кешеләрдән бер читкә китте. Ул Алисә Хетэуэй янына килде, аның йөзенә карады һәм әйтте:
— Нәрсә булганын беләсезме?
— Минем ирем белән берәр нәрсә бармы?
— Ул әле генә үлгән: йөрәге. - Уайлдер аның чыраен күзәтте.
— Бик кызганыч, - диде ул.
— Сезгә авыртмыймы? - дип сорады ул.
— Ул безнең күңелсезләнүебезне теләмәде. Ул безгә моның кайчан да булса булачагын әйтте һәм безгә еламаска кушты. Беләсезме, ул безне еларга да өйрәтмәде, безнең эшли белүләрен теләмәде дә. Кеше өчен иң начары ялгызлыкны белү, сагыш һәм елау, диде. Шуңа күрә без күз яшьләренең һәм кайгының нәрсә икәнен белергә тиеш түгел.
Уайлдер аның кулларына, йомшак, җылы кулларына, матур мангай тырнакларына, нечкә беләзекләренә карады. Аның озын ак муенына һәм акыллы күзләренә карады. Ниһаять, әйтте:
— Мистер Хетэуэй сезне дә, балаларны да бик шәп итте.
— Сезнең сүзләрегез аны шатландырыр иде. Ул безнең белән бик горурланды. Ә аннары безне үзем ясаганымны да оныттым. Безне яратты, чын хатын һәм балалар өчен кабул итте. Танылган мәгънәдә ул шулай да.
— Сезнең белән аңа җиңелрәк иде.
— Әйе, елдан-ел без барыбыз да сөйләшеп утырдык. Ул сөйләшергә ярата иде. Безнең таш алачыкны һәм каминны яраттым. Чын йортта шәһәрдә урнашырга мөмкин иде, ләкин аңа монда күбрәк ошый иде, ул анда үз сайлавы буенча я примитив, я заманча яши ала иде. Ул миңа үзенең лабораториясе һәм анда ниләр эшләве турында сөйләде. Бөтен ташландык Америка шәһәрен ул аста кычкырып сөйләүчеләр белән тутырды. Төймәгә басса - бөтен җирдә утлар кабына һәм шәһәр, ун мең кешедәй, шаулый башлый. Самолетлар, автомашиналар гүләве, кешеләр сөйләшкәне ишетелә. Ул утыра, сигара тарта һәм безнең белән сөйләшә иде, ә астан шәһәр шау-шуы ишетелә иде. Кайвакыт телефон шалтырата, һәм пленкага язылган тавыш мистер Хетэуэйдан төрле фәнни һәм хирургия мәсьәләләре буенча совет сорый, һәм ул җавап бирә. Телефоннан шалтыратулар, без дә монда, шәһәр шау-шуы да, сигара да - мистер Хетэуэй да бик бәхетле иде. Тик ул бер генә эшне эшли алмады - безнең картаерга тырышуыбыз. Үзем көннән-көн картайдым, ә без һаман да шулай калдык. Ләкин миңа калса, бу аны бик үк борчымый иде. Хәтта ул үзе дә шуны теләгән дип уйлыйм.
— Без аны түбәндә, дүрт тәре тора торган зиратта күмәрбез. Бу аның теләгенә җавап бирә дип уйлыйм.
Кыз аның беләзегенә җиңел генә кагылды.
— Мин моңа ышанам.
Капитан боерык бирде. Кечкенә процессия калкулык итәгенә таба кузгалды; гаилә аның артыннан иярде. Икесе Хетэуэйны ябык носилка белән алып киттеләр. Алар таш алачык яныннан, аннары Хетэуэй күп еллар элек үз эшен башлаган сарай яныннан үттеләр. Уайлдер бу мастерскойның ишеге төбенә туктады.
Ничек инде, дип сорады ул үз-үзеннән, хатыны һәм өч баласы белән планетада яшәү - һәм кинәт алар үләләр, сине җил һәм дәшми генә ялгызың калдыралар? Бу хәлдә ничек булыр икән? Ул үлгәннәрне зиратта күмәчәк, тәреләр куячак, аннары остаханәгә киләчәк һәм, акыл һәм хәтер көчен, кул осталыгын һәм уйлап табучанлыгын ярдәмгә чакырып, частица җыячак, аннары хатыны, улы, кызлары булган әйберләрне. Тау астында Америка шәһәре булганда, анда кирәкле бөтен нәрсәне табарга мөмкин, гади кеше теләсә нәрсә булдыра ала. Аларның аяк тавышлары комга күмелде. Зиратка килгәндә, ике кеше кабер казыган иде инде.
Алар кич белән ракетага кайттылар.
Уильямсон башы белән таш алачыкка төртеп күрсәтте.
— Алар белән нишлибез?
— Белмим, - диде капитан.
— Бәлки, сез аларны сүндерерсез?
— Сүндерергә? - Капитан бераз гаҗәпләнде. - Минем башыма андый нәрсә килмәде.
— Ләкин сез аларны үзегез белән алып бармассыз бит?
— Юк, моның кирәге юк.
— Шулай ук сез аларны монда калдырырга телисезме, менә андыйларын?
Капитан Уильямсонга пистолетын сузды.
— Әгәр сез берәр нәрсә эшли аласыз икән, сез миннән көчлерәк.
Биш минут үткәч, Уильямсон алачыктан кайтты, тәмам куркуга төште.
— Менә пистолетыгызны алыгыз. Хәзер мин сезне аңлыйм. Мин аның янына кулына пистолет тотып кердем. Кызларның берсе миңа елмайды. Калганнары да. Хатыным миңа бер чынаяк чәй тәкъдим итте. Ходаем, үтерү генә булыр иде бу!
Уайлдер баш какты.
— Кеше мондый камиллекне бүтән беркайчан да булдырмас. Алар озак яшәү өчен төзелгән - ун, илле, ике йөз ел. Шулай шул... Аларның... тормышыгызга, сезнең теләсә кайсыбызга караганда, бер дә ким хаклары юк. - Ул трубкадан көл чыгарды. - Ярар, бортка менегез. Алга таба очабыз. Бу шәһәр барыбер һәлак булды, ул безгә ярамый.
Көн сүнде. Салкын җил исеп куйды. Бөтен экипаж бортта иде инде. Капитан ашыкмады. Уильямсон сорады:
— Сез э-э... хушлашырга җыенмыйсызмы?
Капитан Уильямсонга салкын гына карап алды.
— Сезнең эш түгел.
Уайлдер тауга караңгы җилгә каршы атлады. Космонавтлар аның шәүләсе алачык ишеге төбендә катып калган иде. Алар хатын-кыз шәүләсен күрделәр. Алар командирларының кулын кысуын күрделәр.
Бер минуттан соң ул йөгереп ракета янына килде. Төннәрен зиратта, кабер өстендә, алты кырлы үле диңгез өстендә җилләр сызгырганда, дүрт иске тәре өстендә һәм төнлә генә түбән таш алачыкта яңа бер өр-яңа ут яна; җил үкерә, тузан өермәли, салкын йолдызлар җемелди, ә теге алачыкта дүрт кеше - хатын-кыз, ике кыз һәм малай - каминда ут сүндерергә ирек бирмиләр, ни өчен икәнен үзләре дә белмичә, сөйләшәләр дә, көлешәләр.
Елдан-ел, елның-елында, һәр төнендә, ни өчен икәнен үзе дә белмичә, хатын-кыз алачыктан чыгып китә һәм, кулларын югары күтәреп, озак кына күккә, Җирнең яшел ялкынына карап тора, ни өчен шулай эшләгәнен аңламый; аннары өенә кайта һәм йомычканы утка ташлый, ә җил ныгый, һәм үле диңгез үле килеш кала бирә.

2126 август
Ягымлы яңгыр булачак
Кунак бүлмәсендә бик тырышып җырлыйлар иде: тик-так, җиде сәгать, иртәнге җидедә, торырга вакыт! - әйтерсең лә, беркем дә тыңламас. Иртәнге тын өй эче буш иде. Сәгатьләр һаман тектереп, кабатлап тордылар: сәгать сигезенче, иртәнге ашка барысы да әзер, тугыз минут сигезенче!
Кухняда мич авыр сулап куйды һәм кызу корсагыннан сигезе ут төрткән тост, дүрт күз, уналты бекон, ике чынаяк кофе һәм ике стакан салкын сөт суырып алды.
— Бүген Эллендейл шәһәрендә, Калифорния штатында, дүртенче августта ике мең егерме алтынчы елның дүртенче августында, - диде икенче тавыш, кухня түшәменнән. Яхшырак истә калсыннар өчен, ул санны өч тапкыр кабатлады. - Бүген мистер Фезерстоунның туган көне. Тилита туе еллары. Иминият кертеме вакыты җитте, су, газ, ут өчен түләргә вакыт.
Кайдадыр диварларда реле шартлады, электр күзләре алдында хәтер тасмалары шуып үтте. Сигез бер, тик сигез ялгызым, мәктәпкә вакыт, эшкә вакыт, тиз, тиз, сигез берәү! Ләкин ишекләрне япмадылар, һәм келәмнәрдән резин үкчәле йомшак тавыш ишетелмәде.
Тышта яңгыр ява иде. Тышкы ишектәге метеокоробка әкрен генә: «Яңгыр, көн буе яңгыр, плащ, галош ки...» Яңгыр буш өй түбәсенә дөбердәде.
Ишек алдында гараж шалтырады, аның артыннан автомашина басып тора иде. Бер минут, икенче минут урынына барып утырды.
Сигез утыз йомырка тәбәсе җыерчыкланды, ә тостлар ташка әйләнде. Алюминий көрәге аларны кабырчыкка ыргытты, аннан кайнар су агызып аларны металл бугазга алып китте, ул барысын да эретә һәм канализация аша ерак диңгезгә җибәрә иде. Пычрак тәлинкәләр кайнар мойкага чумдылар да, корыган ялтыравык белән ялтыратып, аннан чыктылар.
Тугыз унбиш минут, - сәгатьне җырлап җибәр, - җыештырырга вакыт.
Оялардан диварга кечкенә генә тычкан роботлары килеп чыкты. Барлык бүлмәләрдә металл һәм резинадан ыгы-зыгылы җыештыручылар кыштырдый, алар үзләренең щетиналы роликлары белән кәнәфиләренә бәреләләр, келәм каракларын тишәләр, яшерен тузан бөртекләрен әкрен генә суыралар. Аннары, билгесез килмешәкләр кебек, юкка чыктылар, үзләренең куышларына кереп югалдылар. Аларның алсу электр күзләре сүнде. Өй чиста иде.
Ун сәгать. Кояш чыкты, яңгыр пәрдәсен кысрыклады. Йорт хәрабәләр һәм көл арасында ялгыз гына тора. Бөтен шәһәрдә ул берүзе исән калган. Җимерек шәһәрне тирә-юньдәге күп миль ераклыктагы радиоактив балкыш яктырткан.
Ун унбиш. Бакчадагы ялкыннар, хуш иртәнге саф һаваны ялтырап торган су муенсалары дулкыннары белән тутырып, алтынсу фонтаннар ыргыттылар. Су тәрәзә пыялалары буйлап агып төшә, кара күмергә әйләнгән көнбатыш дивар буйлап агып төшә, анда ак төсләр бөтенләй янып бетә. Бөтен көнбатыш дивар, зур булмаган биш кисәктән тыш, кап-кара иде. Менә үлән чапкычын тәгәрәткән ир-атның буй-сынын буяды. Ә менә фотосурәтләрдәге кебек, хатын чәчәк артына иелде. Алга таба - тагын бер титаник мизгелдә агачта янган шәүләләр... Малай кулларын югары күтәрде, аның өстендә яткан туп контурлары катып калды, малайлар каршында - кыз бала, аның куллары күтәрелде, идәнгә төшмәгән тупны аударды.
Тик биш тап буяу - ир-ат, хатын-кыз, балалар, туп. Калган барысы да - агач күмеренең юка катлавы. Җимергечнең тын яңгыры бакчага төшкән яктылык чаткылары белән тулды...
Шушы көнгә кадәр өй эчен никадәр ышанычлы саклый иде! Ул ничек итеп сорый: «Кем анда? Пароль?" Ялгыз төлкеләрдән, мәчеләрдән тиешле җавап ала алмыйча, тәрәзәләрне томалап, карт кызның дәртле пәрдәләрен төшерә башлады. Психоз белән чиктәш үз-үзеңне саклау - әгәр механизмнарның паранойя булырга мөмкин булса.
Бу йорт һәр аваздан калтырана иде. Чыпчык канаты белән тәрәзәгә бәрелү белән, каты итеп штор шартлады да, коты очып, кош очып китте. Беркем дә - чыпчык та - өйгә кагылырга батырчылык итмәде!
Йорт ун мең рухани һәм хезмәтчеләре булган алтарь, зурлары һәм кечкенәләре булган, алар хезмәт иткән һәм хезмәт иткән, хор белән дан җырлаган. Ләкин аллалар юкка чыкты, һәм ритуал мәгънәсез һәм мәгънәсез дәвам итте.
Унике.
Баскыч төбендә калтыранган эт өрә башлады.
Ишек башта ук эт тавышын танып, ачылып китте. Кайчандыр таза, тук, ә хәзер инде тиресе дә, сөякләре дә, бөтен тәне парше белән, пычрак өйләргә кереп киткән. Аның артыннан ачулы тычканнар - аларны борчыган, яңадан җыярга кирәк дип ачулы тычканнар кабалана.
Ишек төбендәге ярыктан эчкә аз гына тузан керүгә, дивардагы панельләр күз ачып йомганчы күтәрелеп, аннан металл җыештыручылар атылып чыкты. Тар гына кәгазь кисәге, тузан бөртеге яки кыл кисәге диварларга кереп югала. Аннан морҗалардан чүп-чар подвалга төшкән, үкереп торган чүп-чар яндыру корсагына, ул караңгы почмакка поскан.
Эт, өйне күптән аңлаганчы, һәр ишек алдында шашынып өреп менеп китте - берәү дә юк, бары тик үле тынлык кына бар.
Ул кухня ишеген иснәп карады да, иснәвен дәвам итеп, аның янына ятты. Анда, ишек артында, плитә коймак пешерә иде, алардан бөтен йорт буйлап хуш ис һәм клен патокасы исе килә иде. Эт авызына күбек тулды, күзләрендә ут кабынды. Эт урыныннан сикереп торды, тотлыгып, койрыгын тешләде, котырынып, селкенеп куйды. Кунак бүлмәсендә ул бер сәгатькә якын ятты.
Ике сәгать, - дигән тавыш ишетелде.
Ниһаять, сизелер-сизелмәс кенә черү исен өйрәнеп, чәңгелдәп, тычкан очын чыгарды, электр җилпәзәсе белән куылган коры яфраклар кебек җитез һәм җитез генә очып китте.
Егерме унбиш.
Эт юкка чыкты.
Подвалдагы мускул миче кинәт ялкын белән яктыртылды, һәм төтен аша өермә белән очкын чәчелде.
Ике утыз биш.
Ишегалдының эчке диварларыннан карта өстәлләре атылып чыкты. Уен карталары, очсыз-кырыйсыз күзлек булып, урыннарына таралдылар. Имән киштәсендә коктейльләр һәм йомыркалы сэндвичлар барлыкка килде. Музыка уйнап җибәрде.
Ләкин өстәлләр тынлыкны саклый, һәм беркем дә карталарны алмый.
Сәгать дүрттә өстәлләр биниһая зур күбәләкләр кебек җыелды һәм яңадан диварларга киттеләр. Бишенче яртысы.
Балалар бүлмәсенең диварлары яктырып китте.
Аларда сары жирафлар, зәңгәр арысланнар, алсу антилопалар, шәмәхә пантерлар бәллүр калынлыкка сикерделәр. Диварлар пыяла, буяуларга һәм хыял уенына җайлашкан. Яшерен кинотасмалар кузаклы тешләре буйлап бобинага узды, диварлар җанланды. Балалар идәне җилдә дулкынланган кырны хәтерләтеп тирбәлде, һәм аның буйлап алюминий тараканнар һәм тимер чикерткәләр йөгерешеп йөри, ә кызу хәрәкәтсез һавада, ерткыч җәнлек эзләренең үткен исләре астында, юка алсу тукымадан күбәләкләр очып йөри иде! Кара бушлыкта гөрселдәп торган тимер умарта күче: арысланның ялкау гына өрелдәве ишетелде. Үләннәрнең нәзек сабаклары буйлап кыштырдап аккан агач яңгыры тавышы да ишетелә. Коймалар эреп юкка чыкты. Кояштан коелган болыннарда, эссе эссе төпсез күк йөзендә эределәр. Хайваннар чәнечкеле куаклар һәм сулыклар буйлап таралдылар.
Балалар тапшыруы вакыты.
Биш сәгать. Ванна үтә күренмәле кайнар су белән тулды.
Алты, җиде, сигез сәгать. Аш янында гаҗәеп фокуслар ясадылар, аннары кабинетта нәрсәдер шалтырап куйды, һәм уңайлы ут янган камин янындагы металл штативта кинәт йомшак соры көл бүреге белән тәмәке төтене пәйда булды.
Тугыз сәгать. Күзгә күренми торган чыбыклар җәймә җылыткан - монда төннәрен салкын булган.
You have read 1 text from Tatar literature.
Next - Марс хроникалары - 14
  • Parts
  • Марс хроникалары - 01
    Total number of words is 4308
    Total number of unique words is 1856
    39.5 of words are in the 2000 most common words
    56.1 of words are in the 5000 most common words
    64.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 02
    Total number of words is 4233
    Total number of unique words is 1778
    38.7 of words are in the 2000 most common words
    54.8 of words are in the 5000 most common words
    63.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 03
    Total number of words is 4209
    Total number of unique words is 1922
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    52.9 of words are in the 5000 most common words
    61.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 04
    Total number of words is 4210
    Total number of unique words is 2010
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    53.6 of words are in the 5000 most common words
    61.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 05
    Total number of words is 4217
    Total number of unique words is 1945
    39.7 of words are in the 2000 most common words
    54.5 of words are in the 5000 most common words
    61.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 06
    Total number of words is 4342
    Total number of unique words is 1952
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    52.9 of words are in the 5000 most common words
    61.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 07
    Total number of words is 4232
    Total number of unique words is 1915
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    53.3 of words are in the 5000 most common words
    62.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 08
    Total number of words is 4164
    Total number of unique words is 2113
    34.9 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 09
    Total number of words is 3942
    Total number of unique words is 2014
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    50.3 of words are in the 5000 most common words
    57.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 10
    Total number of words is 4170
    Total number of unique words is 1908
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    53.2 of words are in the 5000 most common words
    62.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 11
    Total number of words is 4327
    Total number of unique words is 1834
    40.9 of words are in the 2000 most common words
    56.6 of words are in the 5000 most common words
    64.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 12
    Total number of words is 4292
    Total number of unique words is 1936
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    51.4 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 13
    Total number of words is 4298
    Total number of unique words is 1978
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    55.2 of words are in the 5000 most common words
    62.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 14
    Total number of words is 3616
    Total number of unique words is 1791
    39.2 of words are in the 2000 most common words
    54.8 of words are in the 5000 most common words
    64.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.