Latin

Марс хроникалары - 12

Total number of words is 4292
Total number of unique words is 1936
35.6 of words are in the 2000 most common words
51.4 of words are in the 5000 most common words
59.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
— Бу аңлашылмаучылыкның барысы да, - дип ялварды ул, борт кырыена утырып; хатыны һаман да, йомарланып, кораб төбендә ята иде. - Мин Марска намуслы эшмәкәр буларак очып килдем, мондыйлар күп. Җимерелеп ватылган ракетаның ватыкларыннан кечкенә тартма ясадым, ларек ясадым, үзегез күрдегез, урам чатындагы күзне күрдегез, сез ул местечконы беләсез. Эш чиста, шулай бит? Сэм, бер чырайдан икенчесенә карап, кеткелдәп куйды. Ә монда, димәк, бу марслы барлыкка килә, мин беләм - ул сезнең дустыгыз. Мин аны ялгыш үтердем, ихластыр, бу бәхетсез очрак. Миңа берни дә кирәкми, мин бары тик сосиска, беренче, бердәнбер Марста, үзәк, әйтергә була. Аңлыйсызмы? Бөтен планетада иң яхшы кайнар сосискалар бирергә, шайтан алгыры, борыч һәм суган, әфлисун согы.
Көмеш битлекләр ай яктысында хәрәкәтсез ялтырыйлар. Сэмга төбәлгән сары күзләр ялтырый башлады. Ашказаны йомарланып, ташка сыенды. Ул пистолетын комга ыргытты.
— Бирәм.
— Пистолетыгызны күтәрегез, - диделәр марслылар хор белән.
— Нәрсә?
— Сезнең пистолетыгыз. - Зәңгәр корабның борын өстендә ажур кул күтәрелде. - Тотыгыз аны. Алыгыз.
Ул, әле һаман да ышанмыйча, пистолетын алды.
— Ә хәзер, - дип сүзендә дәвам итте тавыш, - корабны кире борылып, ларекка кайтыгыз.
— Хәзер үк?
— Хәзер үк, - диде тавыш. - Без сезгә бернинди дә начарлык эшләмәячәкбез. Без сезгә аңлатып өлгергәнче, сез качкансыз. Безнең арттан иярегез.
Зур кораблар Ай мамыкчыклары кебек җиңел генә җәелделәр. Киң җилкәннәр, кемдер учына суккан кебек, әкрен генә һавага чайкалалар. Масклар, борыла-борыла, салкын ялкын белән күләгәләрне яндыралар.
— Эльма! - Сэм теләр-теләмәс кенә корабга менде. - Тор, Эльма. Без кайтабыз. - Ул шулкадәр котылуга хәйран калган иде, хәтта аның лепетын аңлау да мөмкин түгел диярлек иде. - Алар миңа берни дә эшләмәсләр, мине үтермәсләр, Эльма. Күтәрел, күгәрченкәем, тор.
— Нәрсә. Нәрсә? - Эльма, каушап, як-ягына карангалап алды да, җил уңаена китеп баргач, әкрен генә урыныннан торды да, таш салган капчык кебек, бер сүз әйтмичә, утыргычка утырды.
Кораб астындагы ком артка кача. Ярты сәгатьтән соң алар яңадан юл чатында булдылар, кораблар штукатурлады һәм барысы да корабдан төште.
Марслы Башлыгы Сэм белән Эльма каршына туктады: битлек полировкалы бронзадан коелган, күзләр - төпсез кара-зәңгәр упкыннар, авызлар - җил уңаена йөзгән ярык.
— Кибетегезне төзегез һәм салыгыз, - диде тавыш. Алмаз перчаткалы кулы һавада күренеп китте. - Ясак әзерләгез, ашарга әзерләгез, чит-ят шәраблар әзерләгез, чөнки бүгенге төн - чыннан да бөек төн!
— Димәк, сез миңа монда калырга рөхсәт итәрсез? - диде Сэм.
— Әйе.
— Сез миңа ачуланмыйсызмы?
Битлек кырыс һәм каты, салкын һәм сукыр иде.
— Үзегезнең имезүгезне әзерләгез, - диде акрын тавыш белән. - Менә моны алыгыз.
— Нәрсә бу?
Сэм көмеш биттән үзенә бирелгән төргәккә текәлде, аның өстендә иероглифлар еланнары боргалана иде.
— Көмеш таулардан алып зәңгәр калкулыкларга, үле диңгездән алып ерак үзәннәргә кадәр, ай ташы һәм зөбәрҗәт ташы булган җирләр өчен бу - дару бүләге, - диде Башлык.
— Барысы минекеме? - дип мыгырданды Сэм, колакларына ышанмыйча.
— Сезнеке.
— Йөз мең квадрат миль?
— Сезнеке.
— Ишеттеңме, Эльма?
Эльма, алюминий диварга аркасы белән сөялеп, җирдә утыра; күзләре йомык.
— Нигә, ни өчен сез миңа боларның барысын да бүләк итәсез? - дип сорады Сэм, күзнең металл тишекләрен карарга тырышып.
— Бу барысы да түгел. Менә.
Тагын алты төргәк. Бүтән җирләрнең исемнәре, исемнәре дә күпләргә тәрҗемә ителә.
— Марсның яртысы бит бу! Мин Марсның яртысына хуҗа! - Сэм, тавышлы сызгырган чикмәннәрне кысты да, шашып көлә-көлә, Эльма алдында селкеде. - Эльма, ишеттеңме?
— Ишеттем, - диде Эльма, күккә карап.
Ул нәрсәдер эзли кебек иде. Апатия әкренләп аны калдырып китте.
— Рәхмәт, бик рәхмәт, - диде Сэм бронза битлегенә.
— Бу бүген төнлә булыр, - дип җавап бирде битлек. - Әзерләнегез.
— Ярар. Ә бу ни булыр - берәр көтелмәгән хәл микән? Җирдән ракеталар игълан ителгәннән алда бер ай алдан киләчәкме? Җирлекләр, рудокоплар, эшчеләр һәм аларның хатыннары белән барлык ун мең ракета, әйткәнебезчә, йөз мең кешеме? Эльма, шулай бит? Күрәсеңме, мин сиңа әйттем, бу поселокта мең кешенең генә эше бетмәячәк, дидем. Бирегә тагын илле мең киләчәк, бер айдан - тагын йөз мең, ә ел ахырына - Җирдән биш миллион! Иң җанлы магистральдә, рудникларга бара торган юлда - бердәнбер сосисочная, минем сосисочная!
Битлек җилдә оча иде.
— Без сездән китәбез. Әзерләнегез. Бөтен бу як сезгә кала.
Очып килгән ай яктысында борынгы кораблар - казылма чәчәкнең металл таҗлары, зәңгәр султаннар, зур һәм тавышсыз кобальт күбәләкләр - борылдылар һәм киртләч ком өстеннән тәгәрәделәр, һәм битлекләр, соңгы шәфәкъ яктысы төшкәнче, ялтырап, ялтырап торалар иде.
— Эльма, ни өчен алар шулай эшләде? Нигә мине үтермәделәр? Алар бернәрсә дә белмиләр микәнни? Нәрсә булды аларга? Эльма, син берәр нәрсә аңлыйсыңмы? - Ул аның иңбашыннан какты. - Марсның яртысы - минеке!
Ул күккә карап нәрсәдер көтә иде.
— Киттек, - диде ул. - Барысын да хәзерләргә кирәк. Сосискаларны кайнатырга, күмәчләрне кыздырырга, борыч соусны пешерергә, суганны чистартырга һәм кисәргә, тезеп куярга, салфеткаларны боҗраларга салырга һәм чисталык булсын өчен - бер генә тап та булмасын! Әһә-гей! Ул, үкчәләрен югары күтәреп, ниндидер йөгәнсез биюнең тез чүктерде. Мин бәхетле, егет, бәхетле, сэр, - дип җырлап җибәрде ул. - Бүген бәхетле көнем!
Ул бик тырыш булып эшләде: кайнар савытка сосиска ыргытты, икмәкне буйга кисте, суганны япты.
— Теге марслы әйткән икән - көтелмәгән хәл, ди! Эльма, бәлкем, алай гына булмас. Бу йөз мең кеше вакытыннан алда очып килә, бүген төнлә киләләр! Уйлап кара, безнең нинди агым булыр! Төн уртасына кадәр эшләячәкбез, көн саен, ә анда бит туристлар килә, Эльма! Акча бит ул, акча нинди!
Ул тышка чыкты да күккә карады. Бернәрсә дә күрмәдем.
— Бер генә минуттан соң, - диде ул, салкынча һаваны шатлыклы сулыш алып һәм киерелде, күкрәгенә сукты. - А-ах!
Эльма дәшмәде. Ул бәрәңгене кыздыру өчен чистарта һәм күктән күзен дә алмый.
Ярты сәгать үтте.
— Сэм, - диде ул. - Әнә ул. Кара.
Ул тирә-ягына каранды да күрде.
Җир.
Җир калкулык өстеннән, иң яхшы койма ташы кебек, якты, яшелле.
— Җир карчык, - диде ул назлы тавыш белән. - Кадерле Җир карчыгы. Монда, минем янга, үзләренең ач һәм хәлсез кешеләре килде. Э-э... шигырьдә ничек әйтелә? Ачларымны минем янга җибәрделәр. Җир-карчык. Сэм Паркхилл мондагы кебек, кайнар сосискалар әзер, соус пешә, барысы да ялтырый. Әйдә, Җир, ракеталарны җибәр!
Ул үзенең баласы сокланып карауга өчен бер читкәрәк китеп барды. Менә ул, үле диңгез төбендә сосис урыны яңа гына ясалган йомырка кебек, йөзләгән миль буш чүлдә якты һәм җылы учагы. Әйтерсең, башкарма кара тәндә ялгыз гына тибә торган йөрәк. Ул хәтта күңеле нечкәрде, горурлыктан күзләре яшьләнде.
Ул, кайнап торган сосиска, кайнар күмәч, ак май исен исни-исни: - Монда ирексездән сабырлык белән үтеп китәрсең, - диде. - Килегез, - диде ул йолдызларга мөрәҗәгать итеп, - сатып алыгыз. Кем беренче?
— Сэм, - диде Эльма.
Кара күктә җир кинәт үзгәреп китте.
Ул ялкынланып китте.
Аның дискының бер өлеше кинәт миллионлаган кисәкчекләргә таркалды - әйтерсең зур мозаика таралды. Бер минут чамасы Җир, гаять ерткыч ялкын белән дөрләп яна-яна, зураеп, өч тапкыр зурая да аннары бөрешә.
— Бу нәрсә иде? - Сэм күктәге яшел утка карады.
— Җир, - диде Эльма, кулларын күкрәгенә куеп.
— Нинди җир соң ул, Җир бит ул! Юк-юк, Җир түгел! Мөмкин түгел.
Эльма, аңа карап: - Булмадымы, димәкче буласыңмы? - диде. - Хәзер инде бу Җир түгел, әйе, бу инде Җир түгел - моны син әйтергә теләдеңме?
— Җир түгел, юк-юк, ул түгел иде, - Сэм улады.
Ул хәрәкәтсез басып тора, куллары пеләш кебек асылынып тора, авызы ачык, күзләре тонык.
— Сэм, - дип чакырды Эльма. Күп көннәр эчендә беренче тапкыр аның күзләре җанланып китте. - Сэм!
Сэм күккә карады.
— Ярый, - диде Эльма. Бер минут чамасы сүзсез генә бер предметтан икенчесенә карап торды да, кыю гына, юеш сөлгене кулына күчерде. - Яктылыкны кабыз, яктылыкны күбрәк җибәр, радиоланы кабыз, ишекләрне ач! Килүчеләрнең яңа партиясен көт - якынча миллион елдан соң. Әйе, әйе, сэр, барысы да әзер булсын.
Сэм урыныннан кузгалмады.
— Ах, сосиска пешерү өчен нинди җайлы мондый урын! - Эльма стаканнан зубочистканы алды да алгы тешләре арасына кадап куйды. - Сиңа сер итеп кенә әйтәм, Сэм, - дип пышылдады Эльма, аңа таба иелеп. - Үле сезон башлана ахры...

2105 елның ноябре
Күзәтүчеләр
Ул кичне барысы да өйләреннән чыгып, күккә текәлделәр. Кичке ашны, савыт-сабаны, кинодагы җыемнарны ташлап, үзебезнекеләргә чыктылар, хәзер инде андый ук яңа верандалар түгел һәм Җирнең яшел йолдызына туп-туры карый башладылар. Бу һич тә гаҗәп түгел иде; алар радио китергән яңалыкны аңларга тырышып эшләделәр. Әнә ул - сугыш буласы Җир, анда да йөз меңнәрчә ана, әби-баба, абый-эне, апалары, абзыйлары, туганнан туган сеңелләре. Алар верандаларда басып торалар һәм Җирнең барлыгына ышанырга мәҗбүр итәләр; бу кайчандыр Марсның барлыгына ышанырга мөмкинлек булмаган кебек үк авыр эш иде: капма-каршы бурыч. Гомумән алганда, Җир алар өчен барыбер үле булган. Алар аның белән өч-дүрт ел элек аерылышкан. Ара-тирә җан әрни, 78 миллион миль хисләрне томалый, хәтерне оныта, Җирне кешесез итә, үткәннәрне бетерә һәм бу кешеләргә, бернәрсә турында да уйламыйча, монда эшләргә мөмкинлек бирә. Ләкин бүген кич үлгән кешеләр баш күтәрделәр. Җир яңадан барлыкка килде, хәтер уянды һәм алар бик күп исемнәр атады. Нишләп йөри хәзер шундый, фәлән-фәлән? Ничек анда имярек? Кешеләр үзләренең верандаларында басып, бер-берсенә карашалар.
Сәгать тугызда Җир шартлаган һәм кабынып киткән кебек булды.
Верандадагы кешеләр, ялкынны сүндерергә теләгәндәй, кулларын югары күтәрделәр.
Алар көттеләр.
Төн уртасында янгын сүнде. Җир үз урынында калды. Көзге чактагы верандалар буйлап көрсенеп куйды.
— Без күптән Һарридан берни дә ишетмәдек.
— Ә ул ни эшли.
— Әнигә хат җибәрергә кирәк иде.
— Ул сау-сәламәт.
— Ышанасыңмы?
— Ярый, син борчылма гына. - Аның белән бернәрсә дә булмагандыр дип беләсеңме?
— Әйдә, йокларга киттек.
Ләкин берәү дә китмәде. Төнге газоннарга суынган кичке ашны алып чыктылар, җыелмалы өстәлләр әзерләделәр, һәм кешеләр төнге сәгать икегә кадәр, Җирдән яктылык радиосы җибәрелгәч, азык-төлекне сәнәк белән сүлпән генә казыдылар. Ерактагы яктырткычлар кебек, морзянканың көчле кабынышлары җемелди, һәм алар укыдылар:
АВСТРАЛИЯНЫН МАТЕРИК АТОМ СКЛАДЫ КӨТЕЛМӘГӘН ШАРТЛАГАН ТУЗАНГА ӘЙЛӘНДЕРГӘН.
ЛОС АНЖЕЛЕС, ЛОНДОН БОМБАРДИРОВКА ИТӘЛӘЛӘР.
СУГЫШ. ӨЙГӘ КАЙТЫГЫЗ. ӨЙГӘ. ӨЙГӘ.
Алар өстәл яныннан кузгалдылар.
ӨЙГӘ КАЙТЫГЫЗ. ӨЙГӘ. ӨЙГӘ.
— Быел син агаең Тедтан берәр нәрсә алдыңмы?
— Әйтерсең, белмисең: Җиргә хат җибәрергә биш тәңкә тора. Бик үк язылып бетермәссең.
ӨЙГӘ КАЙТЫГЫЗ.
— Мине Джейн нәрсәдер борчый - хәтерлисеңме Джейн, минем кече сеңелемне?
ӨЙГӘ. Көндезге өчтә, туңган иртәдә, "Юл товарлары" кибете хуҗасы башын күтәрде. Урам буйлап бер төркем кеше килә иде.
— Ә мин юри япмадым. Нәрсә аласыз, мистер?
Таң алдыннан кибетнең бөтен киштәләре бушап калды.

2105 декабрь
Сүзсез шәһәрләр
Үле марслы диңгез читендә тын гына ак шәһәр җәелеп ята. Ул буш иде. Урамнарда бер генә хәрәкәт тә юк. Көндез дә, төнлә дә универмагларда ялгыз ут яна. Кибет ишекләре ачык, әйтерсең, кешеләр ачкычларны онытып, качарга киткәннәр. Тозак капкасы янындагы тимерчыбык рейкаларда кояштан саргаеп беткән чиста булмаган журналлар кыштырдый, моннан бер ай элек Җирдән көмеш ракета алып кайткан журналлар кыштырдый.
Шәһәр үлгән иде. Анда буш һәм салкын яталар. Бердәнбер аваз - һаман үзләрендә үзләре яшәгән электр чыбыкларында һәм динамо-машиналарда ток бызылдавы. Су онытылган ванналарны тутырган, торак бүлмәләргә, верандаларга, кечкенә бакчаларга агып, ташландык чәчәкләрне ашаткан. Караңгы залларда астан күп санлы утыргычларга беркетелгән чәйне резина, әле теш эзләрен саклый.
Шәһәр читендә космодром булды. Тегүле йомшак ис һаман да Җиргә соңгы ракета очкан төштә. Акчаны телескопка төшереп Җиргә җибәрсәк, анда котырынган зур сугышны күрергә мөмкин булыр иде. Әйтик, Нью-Йоркның ничек шартлавын күрергә. Юкса, яңа төрдәге томан белән капланган Лондонны да карарга кирәк. Һәм, бәлки, ул чагында бу марслы шәһәрчеген ни өчен ташлап китүләре аңлашылыр. Эвакуация тиз үттеме? Теләсә кайсы кибеткә керегез, касса клавишларына басыгыз. Һәм ящигы, ялтыратып һәм тәңкәләр сибеп, атылып чыга. Әйе, Җирдә эш начар булса кирәк...
Чүл урамнары буйлап, акрын гына сызгыра-сызгыра, буш банканы үз алдына куып, озын буйлы ябык кеше килә иде. Аның серле, тыныч карашы бөтен ялгызлык дәрәҗәсен чагылдыра иде. Ул сөякчел кулларын кесәләренә тыкты. Бер дә кирәкмәгәнгә асфальтка акча төшереп җибәрде, көлемсерәп куйды да, урамнарны ялтырап торган тәңкәләр белән күмеп, китеп барды...
Аның исеме Уолтер Грипп иде. Аның алтын приискы һәм аулак алачыгы марслы тауларында бик еракта иде, һәм ике атнага бер тапкыр ул үзенә хатынлыкка акыллы, тыныч хатын эзләргә шәһәргә китте. Бу хәл беренче ел гына түгел, һәр тапкыр ул үз алачыгына күңел кайткан һәм элеккечә ялгыз кайтып керә иде. Ә моннан бер атна элек, шәһәргә килеп кергәч, шундый бер картина булды!
Ул көнне ул шулкадәр шаккаткан иде ки, беренче туры килгән закусочныйга кереп, үзенә итле өч сэндвич заказ бирде.
— Эшләрмен! - дип кычкырды ул.
Ул стойкага закускалар куйды һәм алдагы көнне пешерелгән икмәкне куйды, өстәлдәге тузанны сөртте, сатураторны эзләп табып, содовойга заказ бирергә теләгәнче, үз-үзенә утырырга тәкъдим итте. Хуҗа кеше, ниндидер Уолтер Грипп, искиткеч әдәпле кеше булып чыкты һәм күз ачып йомганчы аңа чып-чын эчемлек салды!
Ул джинсларның кесәләрен акча белән тутырган, аңа нинди генә акча бирелгән. Ун долларлык кәгазьләр белән тележканы төяде дә, шәһәр буйлап, юлбашчы булып, йөгерде. Шәһәр читендә ул кинәт төшенде, шулкадәр оят һәм ахмак кылана. Акчасы нәрсәгә аның! Ул ун доллар кәгазьләрне алган җиргә илтеп, үз бумажнигыннан бер доллар чыгарып, сэндвич артындагы закусочная кассасына салды да чәйгә чирек өстәде. Кич белән ул эссе төрек мунчасы, сусыл филе һәм нәзакәтле гөмбә соусы, импортлы коры херес һәм шәраблы җиләк белән ләззәтләнде. Үзенә яңа зәңгәр фланель костюм һәм озын башы башында мәзәк кенә селкенеп торган зиннәтле соры эшләпә алды. Ул "Безнең иске шайканы" уйнаган автомат-радиолга акча төртте. Бөтен шәһәр буйлап егермеләп автомат откан. "Безнең иске шайка"ның кайгылы авазлары төнне һәм буш урамнарны тутырды, ә ул, озын, ябык, ялгыз атлап, яңа ботинкалары белән йомшак басып, туңган кулларын кесәләрендә җылытып барды.
Шуннан бирле бер атна үтте. Ул Марс-Авеньдагы бик шәп йортта йоклады, иртә белән тугызга басты, ванна кабул итте һәм ялкау гына ботаклы күкәйләрне ашарга китте. Иртән торгач, ул Ракеталар Җиреннән кайтканчы, лимон кремы булган чираттагы суыткыч тонна ит, яшелчә, пироглар корды. Әгәр алар гомумән кайтсалар.
Ә бүген кич ул, алсу, матур витриналарда балавыз хатын-кызларын карап, арлы-бирле йөренә башлады. Һәм беренче тапкыр шәһәрнең нәрсә үлгәнен сизде. Бер кружка сыра эчтем дә әкрен генә мышкылдадым.
— Шайтан алгыры, - диде ул. - Мин бит бөтенләй ялгыз.
Ул "Элит" кинотеатрына керде, ялгызлык турындагы фикерләрдән арыну өчен үзенә фильм күрсәтергә теләде. Залда, склептагы кебек, буш һәм тонык иде, гаять зур экран буйлап соры һәм кара өрәкләр үрмәли. Ул калтыранып китте һәм шул нәҗес хәлдән ычкынды.
Өйгә кайтырга ниятләгәч, ул тиз-тиз атлап, телефоннан шалтыраткач, тын тыкрык буйлап йөгерә иде.
Ул тыңлап торды.
"Кайдадыр телефон шалтырата".
Ул алга баруында дәвам итте.
«Хәзер берәрсе трубканы алыр», - дип уйлады ул иренеп кенә.
Ул тротуар читенә утырды да ашыкмый гына ботинкалы ташларны сүтәргә тотынды.
Кинәт аягүрә басып кычкырды:
— Берәрсе! Күк көчләре!
Ул тиз-тиз генә як-ягына каранды. Кайсы өйдә? Әнә тегендә! Газон аша, баскычтан югарыга, өйгә, караңгы холлга очты.
Рычолдан трубканы алды.
— Алло! - дип кычкырды ул.
Зззззззззззз.
— Алло, алло!
Астылар инде.
— Алло! - дип кычкырды ул һәм аппаратка сукты. - Тинтәк! - дип, ул үз-үзен сүгеп куйды. - Тротуар, күсәк өстендә утыра идем! Шайтан болваны, тинтәк! - Ул куллары белән телефон аппаратын кысты - Я, тагын бер тапкыр шалтырат. Я инде!
Моңарчы Maрсның үзеннән башка тагын кемдер калуы аның башына да килми иде. Узган атнада ул бер генә кешене дә күрмәде. Ул башка шәһәрләрне дә, теге шәһәрнеке шикелле үк, кешесез дип уйлады.
Хәзер ул, дулкынлануыннан калтырана-калтырана, әллә нинди кара тартмага карап тора иде. Автоматик телефон челтәре Марсның барлык шәһәрләрен тоташтыра. Утыз кеше шалтыратканмы?
Ул белми иде.
Ул көтте. Чит кухняга кереп, туңдырылган җиләкнең суынуын күреп, күңелсез генә ашады.
— Анда беркем дә юк иде, - дип мыгырданды ул. - Җил кайдадыр телефон баганасын аударгандыр һәм ялгыш контакт килеп чыккандыр.
Теге башта кемдер трубканы элгән шикелле, шыпырт кына әйтте бит ул.
Төн буе Уолтер Грипп холлда үткәрде.
— Һич тә телефон аркасында түгел, - дип ышандырды ул үз-үзен. - Минем бүтән эшем юк.
Ул үз сәгатенең текелдәвенә колак салды.
— Ул хатын бүтән шалтыратмаячак, - диде ул. - Бернәрсә өчен дә җавап бирмәгән номерны яңадан җыя алмаячак. Шул минутта ук шәһәрдә башка йортлар да чакырып ала торгандыр! Ә мин монда утырам... Тукта! - ул көлемсерәп куйды. - Нигә мин «ул хатын» дим?
Ул аптырашта калды.
— «Ул егет», дөресме, шундый ук уңыш белән булырга мөмкин иде.
Йөрәк тынычланды. Салкын һәм буш, бик буш. Ул моның «ул хатын» булуын бик тели иде. Ул өйдән чыкты да, иртәнге тонык яктыда яткан урам уртасында туктап калды.
Тыңлады. Тавышы да юк. Бер генә кош та юк. Бер автомашина да юк. Йөрәкләр генә дөбердәде. Толчок - тәнәфес - бәрелү. Мышлар көчәйгәннән-көчәйде. Ә җил, шундый ягымлы, шундый ягымлы, әкрен генә аның пиджак итәкләрен ярып узды.
— Тсс, - дип пышылдады ул. - Тыңла!
Ул, бер сүзсез йорттан икенчесенә карап, әкрен генә борылды.
Ул номерны җыяр, дип уйлады ул. Бу хатын-кыз булырга тиеш. Ни өчен? Бары тик хатын-кыз гына барлык номерларны тикшерә башлаячак. Ир-ат булмас. Ир-ат мөстәкыйль. Мин кемгә дә булса шалтыратканмынмы? Юк! Башыма да килмәде. Бу хатын-кыз булырга тиеш. һичшиксез, алла үзе шаһит!
Тыңла.
Еракта, кайдадыр йолдызлар астында, телефон шалтырады.
Ул йөгерде. Туктатты. Тын тавыш. Тагын берничә адым. Кычкырыбрак. Ул борылды да аллея буйлап йөгерде. Тагын да катырак! Алты йорт тотылды, тагын алты йорт! Бөтенләй каты! Менә монысымы? Ишек бикле иде.
Эчендә телефон шалтырады.
— Ә, шайтан! - Ул ишек тоткасын тартты.
Телефон шартлады.
Ул верандада кәнәфине алды да, аны кунак бүлмәсе тәрәзәсенә ябып, бугаздан сикерде.
Телефон трубкасын алырга өлгергәнче, телефон тынып калды.
Ул бүлмәдән бүлмәгә керде, көзгеләрне кыйнады, портьерларын өзде, аягы белән кухня плитәсен текте.
Ахырда ул хәлсезләнеп, идәннән Марстагы барлык абонентлар булган нечкә телефон китабын алды. Илле мең фамилия. Беренче фамилиядән башлады.
Амелия Амз Нью-Чикаго, йөз миль ераклыкта, үле диңгезнең теге ягында. Ул аның номерын җыйды.
Җавап юк.
Икенче абонент Нью-Йоркта, зәңгәр таулар артында, биш мең миль яшәгән.
Җавап юк.
Өченчесе, дүртенчесе, бишенчесе, алтынчысы, җиденчесе, сигезенчесе: калтыранган бармаклары көпшәне көч-хәл белән тотып торалар.
Хатын-кыз тавышы җавап бирде:
— Алло?
Уолтер:
— Алла, алло!
— Бу язма, - дип декламация ясады хатын-кыз тавышы. - Мисс Элен Аразумян өйдә юк. Әйтегез әле, ул кайткач сезгә шалтырата алсын өчен сезгә чыбыкка язылган булыр. Алло? Бу язма. Мисс Аразумян өйдә юк. Әйтегез әле, сезгә нәрсә кирәк...
Ул трубканы элеп куйды.
Аның иреннәре тартыша иде.
Уйлап карагач, ул тагын номер җыйды.
— Мисс Элен Аразумян өенә кайткач, - диде ул, - сез әйтегез, шайтанга таба барасын. Ул Марсның үзәк коммутаторына, Нью-Бостон, Аркадия һәм Рузвельт Сити телефон станцияләренә шалтыратты, анда кая да булса шалтыратырга теләгән кешеләрне очратырга мөмкин, дип фикер йөртте, аннары һәр шәһәрдә ратуша һәм башка рәсми учреждениеләр чакыртты. Иң яхшы кунакханәләргә шалтыраттым. Нинди хатын-кыз зиннәтле тормышта яшәргә омтылуга каршы тора!
Кинәт ул кул чабып җибәрде һәм көлеп җибәрде. Әлбәттә инде! Телефон китабы белән бизәлде һәм Нью-Тексас-Ситида иң зур косметик салонның шәһәрара номеры аша җыйды. Хәтфә белән тышламыйча, зиннәтле косметик салонда, көзгедән көзгегә сикерә, йөзгә төрле мазьлар ябыштыра, электр киптерү җайланмасы астында утыра торган хатын-кызны каян эзләргә соң?
Озын гудок. Кемдер чыбыкның теге очында трубканы алды. Хатын-кыз тавышы әйтте:
— Алло!
— Әгәр дә бу язма булса, - диде Уолтер Грипп, - мин барып, сезнең заведениегызны күз алдында тотачакмын.
— Язма түгел бу, - дип җавап кайтарды хатын-кыз тавышы - Алло! Алло, тере кеше бар микәнни монда! Сез кайда?
Ул шатлыгыннан чинап җибәрде.
Уолтер чак кына урыныннан егылмый калды.
— Алло!.. - Ул, күзләрен ялтыратып, урыныннан сикереп торды. - Илаһым, сезнең исемегез нинди бәхет?
— Женевьева Селзор! - Ул трубкага елады. - Ай аллам, сезнең тавышыгызны ишетүемә мин шундый шат, кем генә булсагыз да!
— Мин Уолтер Грипп!
— Уолтер, исәнмесез, Уолтер!
— Исәнмесез, Женевьева!
— Уолтер. Нинди матур исем. Уолтер, Уолтер!
— Рәхмәт.
— Ә сез кайда соң, Уолтер?
Нинди сөйкемле, ягымлы, назлы тавыш... Ул, ягымлы сүзләр пышылдасын дип, трубканы колагына ук китереп кысты. Аның яңаклары бүртеп чыкты.
— Мин Мерлин-Вилледжта турам, - диде ул - Мин...
Ззз.
— Алло? - диде ул, каушап.
Ззз. Ул рычагны шакыды. Зарар юк.
Кайдадыр җил багананы аударды. Женевьева Селзор пәйда булган кебек кинәт юкка чыкты.
Ул номер җыйды, ләкин аппарат аның иде.
— Зарар юк, хәзер мин аның кайда икәнен беләм.
Ул өйдән йөгереп чыкты. Кояш нурларында ул арткы ишектән спорт машинасын чыгарды, өйдә алган азык-төлекне арткы утыргычка төяде һәм сәгатенә сигез миль тизлек белән Нью-Тексас-Ситига юл буйлап чапты. «Мең миль», - дип уйлады ул. Түз, Женевьева Селзор, мин сине озак көттермәм!
Шәһәрдән чыгып барганда, ул һәр почмакка бик каты сигнал бирде.
Күтәрелгән көнне, алдан уйлап булмаслык ярыштан соң, ул юл читенә таба борылды, тыгыз ботинкаларын салып ташлады да, биек утыргычка сузылып, купшы эшләпәсен алҗыган күзләренә төшерде. Аның сулышы әкренәйде, тигезләнде. Караңгыда аның өстендә җил оча, йолдызлар ягымлы җемелди. Тирә-якта борынгы марслы таулары калкып тора. Йолдызлар яктысы марслы шәһәрчегенең шпильларында җемелдәп тора, ул шахмат фигуралары белән зәңгәр сөзәклекләргә тоташкан.
Ул каядыр йокы белән өн арасында очып ята иде. Ул шыпыртлап кына: Женевьева. Аннары акрын гына җырлап җибәрде. "О Женевьева, кадерлем, - бер ел эчендә качсын. Ләкин, кадерле Женевьева...» Күңелдә җылы иде. Колагында аның тигез, акрын тавышы ишетелә иде: «Алло, о, алло, Уолтер! Бу язма түгел. Син кайда, Уолтер, син кайда?»
Ул авыр сулап куйды, ай яктысына кулын сузды - аңа кагылырга. Җил озын кара чәчен, искиткеч матур чәчләрен җилфердәтеп җибәрде. Ә иреннәре - кызыл ит кабартмалары кебек. Яңаклары да юеш роза чәчкәсе кебек. Тәне дә, әйтерсең, аксыл томан, йомшак, тигез, назлы тавыш аңа борынгы кайгылы җыр сүзләрен көйли:
"О Женевьева, кадерлем - ел артыннан йөгерсен"...
Ул йоклап китте.
Ул Нью-Тексас-Ситига төн уртасында барып җитте.
"Делюкс" косметик салоны алдында машинаны туктатты һәм бик каты акыра башлады.
Менә хәзер ул хуш исләр болыты эченнән чыга да шаркылдап көлә.
Мондый хәл булмады.
— Йоклады. - Ул ишеккә таба китте. - Мин инде монда! - дип кычкырды ул. - Алло, Женевьева!
Бер сүзсез шәһәр ике якты ай нуры белән яктыртылды. Кайдадыр җил брезент лапасы белән чаба башлады. Ул пыяла ишекне ачып керде.
— Эһей! - Ул уңайсызланып көлеп җибәрде. - Качма! Мин синең монда икәнеңне беләм!
Ул бөтен кабинкаларны тентеде.
Идәндә кечкенә генә яулык тапты. Исе шундый шәп иде, исе таралды.
— Женевьева, - диде ул.
Ул машинаны буш урамнар буйлап алып китте, ләкин беркемне дә күрмәде.
— Әгәр син шаяртырга уйласаң...
Ул йөрешен акрынайтты.
— Тукта әле, безне аердылар бит. Бәлки, мин монда килгәнче, ул Мерлин-Вилледжга киткәндер?! Борынгы Диңгез юлына борылгандыр, һәм без көндез эредек. Монда килүемне каян белсен ул? Мин аңа әйтмәдем бит. Телефон тынгач, ул шундый курыкты, мине эзләргә дип Мерлин-Вилледжга йөгерде. Ә мин монда утырып торам, күк көчләре, нинди юләр мин!
Ул клаксонга басты һәм пуля белән шәһәрдән очты.
Ул төне буе куды. «Әгәр дә мин аны Мерлин-Вилледжда күрә алмасам?»
Әнә шул уй башыннан. Ул анда булырга тиеш. Янына йөгереп килеп, аны кочып алыр, бәлки, үбәр дә - бер тапкыр ирененнән үбеп алыр.
«Женевьева, кадерлем», - дип сызгырып җибәрде ул, сәгатенә йөз миль чамасы педальне сыгып.
Мерлин-Вилледжда иртәнге тынлык иде. Кибетләрдә әле тагын сары утлар яна; туктаусыз йөз сәгать уйнаган автомат, ниһаять, электр элемтәсе белән шалт-шолт итә һәм тынлык урнаша. Кояш урамнарны һәм битараф салкын күкне җылыта башлады.
Уолтер Мейн-стритка таба борылды, фарны сүндермичә, һәр почмакта клаксон белән көчәнеп, алты тапкыр гөрелдәп торды. Күзләре кибетләрнең элмә такталарына ябышты. Йөзе ап-ак, арыган, куллары тирдән юешләнгән баранка буйлап шуып үтте.
— Женевьева! - диде ул буш урамга.
Косметик салон ишеге ачылды.
— Женевьева! - Ул машинаны туктатты да урам аша йөгерде.
Женевьева Селзор салон ишеге төбендә басып тора иде. Аның кулында шоколад конфеты ачылган иде. Тартманы кабарынкы ак бармаклары юдырды. Йөзе - яктылыкка кереп, аны күрде - түгәрәк һәм юан, күзләре - формасыз тест эченә кадалган ике зур күкәй. Аяклары - богау кебек юан, йөреше авыр, шаркылдап тора.
Чәче - кош оясы рәвешендә бик яхшылап салынган билгесез көрән төстә. Иреннәре бөтенләй юк, аларны трафарет аша ясалган симез кызыл авыз алыштырган, ул әле сокланып ачылып, әле куркынып ябылган. Ул, ике нечкә җепне калдырып, буып алган.
Уолтер туктады. Аның йөзеннән елмаю төште. Ул карап тора иде.
Ул конфетларын тротуарга төшереп җибәрде.
— Сез Женевьева Селзормы? - Аның колаклары чыңлады.
— Сез Уолтер Грифф? - дип сорады ул.
— Грипп.
— Грипп, - дип төзәтеп куйды ул.
— Исәнмесез, - диде ул үз-үзенә.
— Исәнмесез. Анна аның кулын кысты.
Аның бармаклары шоколадтан ябышкан иде.
— Ярый, - диде Уолтер Грипп.
— Нәрсә? - дип сорады Женевьева Селзор.
— Мин «ярый» дип кенә әйттем, - дип аңлатты Уолтер.
— Ә-ә.
Кичке сәгать тугыз. Көндез алар шәһәр читенә бардылар, ә кичке ашка ул филе-миньон хәзерләде, ләкин Женевьева аны кыздырып җиткермәгәнлеген тапты, аннары Уолтер аны кыздырырга булды, әллә кыздырды, әллә яндырды. Ул көлеп җибәрде:
— Әйдә кинога!
Ул «ярый» диде һәм аны шоколад бармаклары белән култыклап алды. Әмма аның мөрәҗәгатьләре Кларк Гейбл белән илле ел элек булган фильм белән чикләнде.
— Менә бит күңеллелек, әйеме? - диде ул, кеткелдәп. - Ох, күңеллелек!
Фильм бетте.
— Тагын бер тапкыр әйлән, - диде ул.
— Яңадан? - дип сорады ул.
— Яңадан, - диде ул.
Ул кайткач, ул аңа сыенды һәм аны иркәләде.
— Мин көткәнчә үк түгел, шулай да бернәрсә дә түгел, - диде ул.
— Рәхмәт, - диде ул, чак кына бирешмичә.
— Ах, бу Гейбл. - Ул аның аягын чеметте.
— Ой, - диде ул.
Кинодан соң алар сүзсез урамнар буйлап "сатып алырга" киттеләр. Ул, витринаны ватып, таба алган иң якты күлмәген киеп куйды. Аннары ислемай шешәсен башына аударды да юеш овчаркага охшап калды.
— Сиңа ничә яшь? - дип кызыксынды ул.
— Эзләп таб. - Ул аны урам буйлап, асфальт хуш исләр бөркәнеп алып барды.
— Утызлап тирәсендәме? - диде ул.
— Менә тагын, - диде ул коры гына. - Белсен өчен, миңа нибары егерме җидене генә! Ой, менә тагын кондитер кибете! Валлаһи, бу җимереклек башланганнан бирле мин миллионер буларак яшим. Беркайчан да үз туганын яратмый идем, шулай, ниндидер болганчыклар. Ике ай элек Җиргә очып киттеләр. Мин дә соңгы ракета белән очарга тиеш идем, ләкин калдым. Беләсеңме, ни өчен?
— Ни өчен?
— Чөнки мине барысы да үчекләделәр. Менә мин дә монда калдым, теләсәң одеколон күп файдала, күпме сыра эч, кәнфит аша, һәм сиңа: «Артык күп калория!» Шуңа күрә мин монда!
— Син монда. - Уолтер күзләрен йомды.
— Соң инде, - диде ул, Левинга карап.
— Әйе.
— Мин арыдым, - диде ул.
— Сәер. Минем бер күзем дә юк.
— О, - диде ул.
— Төн буе йокла ята алмайм, - дип дәвам итте ул. - Беләсеңме, Майк барында яхшы пластинка бар. Әйдә, мин аны сиңа илтермен.
— Мин арыдым. Ул аңа хәйләкәр елтыраган күзләре белән атты.
— Ә мин кыяр кебек, - диде ул. - Гаҗәп.
— Косметик салонга киттек, - диде ул. - Күрсәтермен мин сиңа.
Ул аны пыяла ишеккә алып керде дә зур ак тартма янына алып килде.
— Мин Тексас-Ситидан киткәндә, - дип аңлатты ул, - менә шуны үзем белән алдым. Ул алсу тасманы чиште. - Уйлап куйдым: мин бит Марстагы бердәнбер хатын, ә ул бердәнбер ир кеше, шулай булгач...
Ул капкачны күтәрде дә гөлдерәп торган алсу гофрир кәгазенең шыгырдавык катламнарын ачып җибәрде. Ул тартманың эчен сыйпады.
— Менә. Уолтер Грипп күзләрен чыгарды.
— Нәрсә бу? - дип сорады ул, калтырануын җиңеп.
— Белмисеңмени, юләр? Кара син аны, тоташ челтәрләр, бөтенесе дә шундый ак, шәп...
— Билләһи, белмим, нәрсә бу?
— Никахлашу күлмәге, тиле!
— Никахлашу? - Ул карлыккан.
Ул күзләрен йомды. Аның тавышы телефондагы кебек йомшак, ягымлы яңгырады. Ләкин әгәр күзләреңне ачсаң һәм аңа карасаң...
Ул чигенде.
— Бик матур, - диде ул.
— Чынлапмы?
— Женевьева. - Ул ишеккә күз төшереп алды.
— Әйе?
— Женевьева, миңа сиңа кайбер нәрсәләр әйтергә кирәк.
— Әйе?
You have read 1 text from Tatar literature.
Next - Марс хроникалары - 13
  • Parts
  • Марс хроникалары - 01
    Total number of words is 4308
    Total number of unique words is 1856
    39.5 of words are in the 2000 most common words
    56.1 of words are in the 5000 most common words
    64.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 02
    Total number of words is 4233
    Total number of unique words is 1778
    38.7 of words are in the 2000 most common words
    54.8 of words are in the 5000 most common words
    63.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 03
    Total number of words is 4209
    Total number of unique words is 1922
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    52.9 of words are in the 5000 most common words
    61.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 04
    Total number of words is 4210
    Total number of unique words is 2010
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    53.6 of words are in the 5000 most common words
    61.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 05
    Total number of words is 4217
    Total number of unique words is 1945
    39.7 of words are in the 2000 most common words
    54.5 of words are in the 5000 most common words
    61.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 06
    Total number of words is 4342
    Total number of unique words is 1952
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    52.9 of words are in the 5000 most common words
    61.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 07
    Total number of words is 4232
    Total number of unique words is 1915
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    53.3 of words are in the 5000 most common words
    62.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 08
    Total number of words is 4164
    Total number of unique words is 2113
    34.9 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 09
    Total number of words is 3942
    Total number of unique words is 2014
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    50.3 of words are in the 5000 most common words
    57.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 10
    Total number of words is 4170
    Total number of unique words is 1908
    38.0 of words are in the 2000 most common words
    53.2 of words are in the 5000 most common words
    62.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 11
    Total number of words is 4327
    Total number of unique words is 1834
    40.9 of words are in the 2000 most common words
    56.6 of words are in the 5000 most common words
    64.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 12
    Total number of words is 4292
    Total number of unique words is 1936
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    51.4 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 13
    Total number of words is 4298
    Total number of unique words is 1978
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    55.2 of words are in the 5000 most common words
    62.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Марс хроникалары - 14
    Total number of words is 3616
    Total number of unique words is 1791
    39.2 of words are in the 2000 most common words
    54.8 of words are in the 5000 most common words
    64.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.