Latin

Мәңгелек ахыры - 08

Total number of words is 4177
Total number of unique words is 1858
36.0 of words are in the 2000 most common words
50.7 of words are in the 5000 most common words
58.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Нойс йортындагы шау-шуны беренче тапкыр ишеткәч, Харлан шаркылдап көлә, аның көлүен бүлгән тавыш күрше бүлмәдә ниндидер авыр әйбернең җимерелү тавышы иде. Икенче тапкыр кемдер күрше бүлмәдә көлеп җибәрде, һәм ул, Харлан, фильмнар белән төргәкне идәнгә төшереп җибәрде. Беренче тапкыр ул, Харлан, борылып карады һәм ишек ябылганны күрде. Икенче тапкыр ул, Харлан, ишекне япкач, ят кеше борыла башлады.
Ул үзен очратты!
Бер үк мизгелдә һәм бер үк урында диярлек ул икенче Харланны очратты, чак кына аның белән йөзгә-йөз очрашмады. Ул ялгышты, инде кулланылган мизгелгә әзерләнде, һәм нәтиҗәдә ул үз-үзен очратты: Харлан Харланны очратты.
Баштан кичкән коточкыч хәлне искә төшерү аны күп көннәр буе эзәрлекли, эшләргә комачаулый. Ул үзен куркак һәм аңгырарак дип атады, ләкин берни дә ярдәм итмәде.
Аның бөтен гомере авышкан кебек булды. Бөтенесе дә башланган коточкыч сызыкны ул бөтенләй төгәл үткәрә ала иде. Уңышсызлыклар аны соңгы тапкыр Вакыт Капкасы идарәсен 482-нче елларга чыгарга көйләгән һәм ничектер ялгышлык җибәргән мизгелдән үк эзәрлекли башладылар. Шуннан бирле эшләр начар бара, бары тик начар.
482-нчедә Чынбарлыкның үзгәрүе аның төшенкелеген катлауландырды гына. Үткән ике атнада ул зур булмаган дефектлар булган Чынбарлык Үзгәрешләренең өч проектын тапты, һәм хәзер алар арасында актив гамәлләргә кыюлыгы җитмәгән сайлады.
Аның сайлавы кайбер сәбәпләр буенча 2456-2781, В-5 сериясен үзгәртү проектына төште. Өч кешенең өчесенең дә иң ерак вакыты иде. Проектта хата зур түгел иде, әмма ул үз артыннан кеше корбаннарын җәлеп итте. 2456 нчы елларда кыска вакытлы сәфәр, зур булмаган шантаж, һәм ул Нойс язмышын яңа Чынбарлыкта беләчәк һәм Аналогның нәрсә булуын ачыклаячак.
Ләкин күптән түгел булган хәл аның батырлыгын югалтты. Нечкә уйланылган операция гади һәм җиңел булып тоелмады. Әйтик, ул Аналог Нойсның табигатен ачыклый ала - алга таба нәрсә? Нойсны кухарка, прачка, эшче хатын-кызлар яки тагын берәр кеше образында Вакытка кайтарыргамы? Әлбәттә. Ә Аналог үзе белән нишләргә? Әгәр ире булса? Аның гаиләсе беләнме? Балалар беләнме?
Элек ул бу мәсьәләләр турында уйлап та карамады, төрлечә алардан читләште: «Анда күренер...»
Хәзер ул башка бернәрсә турында да уйлый алмады. Бөтен егылган хәлендә ул, эшен санга алмыйча һәм үз-үзеннән нәфрәтләнеп, ятакта ята иде, шул вакыт каршы як диварда видеофон экраны яктырып китте һәм ул Твисселның тавышын ишетте, анда арыганлык һәм аптырау яңгырады:
— Харлан, ни булды сиңа? Авырыйсыңмы? Купер миңа син берничә дәрес калдырдың, диде. Харлан үзенә гамьсез кыяфәт табарга тырышты.
— Юк, Исәпләүче Твиссел, мин сәламәт. Бераз арыдым - менә шул.
— Ярый алайса, минем малай, бу гафу ителерлек.
Таныш булу дәверендә беренче тапкыр диярлек аларның елмаюы Исәпләүченең йөзеннән бөтенләй диярлек юкка чыкты.
— Син инде 482 йөзьеллыкта Үзгәрешләр турында ишеттеңме?
— Әйе, - дип кыска гына җавап бирде Харлан.
— Финжи минем белән сөйләште һәм сиңа Үзгәрешләр уңышлы узды дип әйтергә кушты.
Харлан иңбашларын җыерып куйды һәм кинәт Твисселның аңа текәлеп, экраннан карап торганын күрде. Аның кәефе кырылды һәм ул сорады:
— Сез миңа нәрсәдер әйтергә телисезме, Исәпләүче?
— Юк, берни дә юк, - диде Твиссел, һәм, бәлки, үткән еллар авырлыгы аның тавышында арыганлык һәм кайгы чагылгандыр. - Мин уйлаган идем...Бәлки, син минем белән сөйләшергә телисеңдер?
— Юк, сэр.
— Нишлисең, шул вакытта без синең белән иртәгә, Исәпләү залы ачылгач күрешербез. Мин сиңа күп нәрсә әйтергә тиеш.
— Әйе, сэр, - дип җавап бирде Харлан һәм экран сүнгәч тә уйчан гына аңа карап торды.
Твиссел сүзләрендә аңа яшерен янау тавышы ишетелде. Димәк, Финжи барыбер Твиссел белән сөйләшкән. Нәрсә әйтте соң ул аңа?
Ләкин бу тышкы куркыныч нәкъ менә хәзер аңа җитмәгән этәргеч булды. Үзеңнең күңелсезлегең белән көрәшү өметсез иде - шулай да, аларга кечкенә чыбык белән янап, дәртле ком белән көрәшү кебек үк. Финжи белән көрәшү - башка эш. Харлан күп көннәр эчендә беренче тапкыр үзенең нинди коралга ия булуын исенә төшерде һәм аңа элекке ышанычы кайтты.
Кәеф алмашыну шундый кинәт булды, әйтерсең, бер ишек ябылды да икенче ишек ачылды. Харланның тоткарлануы зур эшчәнлек белән алмашына. Ул 2456 нчы елларда китте һәм, Социолог Войны шаккатырып, аңа кирәкле мәгълүмат алды. Ул үз ролен искиткеч уйнады. Ул үзе теләгәннең барысын да белде. Дөресрәге, хәтта теләгәннән дә артыграк; өмет итәргә батырлыгыңнан да зуррак.
Ышанычлылык һәрвакыт бүләкләнә. Аның туган йөз еллыгында: «кычытканны эләктереп ал - дошманга күсәк булып тоелыр», - дигән әйтем бар иде.
Шулай итеп, Нойсның яңа Чынбарлыкта Аналогы юк иде. Ул җәмгыятьтә үз урынын теләсә нинди уңайлы, шик тудырмый торган ысул белән ала, яки ул Мәңгелектә кала алырга мөмкин. Закон бозуның теоретик фактыннан тыш, аның белән союздан аларда баш тартуның бернинди сәбәпләре дә юк, - ә ул гаепләрен ничек читкә этәрергә икәнен яхшы белә иде.
Менә хәзер дә ул киләчәккә таба чаба, Нойсны түземсезләнеп күрергә һәм аңа шушы бөек хәбәрне әйтергә, газаплы көннәрдән соң өметсезлектән һәм авыр сизенүләрдән соң аның белән бергә бик зур уңыш алырга омтыла.
Кинәт капсула туктады.
Ул йөрешен әкренләп акрынайтмады, күзгә күренми торган киртәгә очрагандай туктап калды. Әгәр дә капсула Фәзада хәрәкәт итсә, шунда ук тукталыш аны челпәрәмә китереп ватар иде, аның металл кисәген чәчеп, Харланны дивардагы канлы тапка әйләндерер иде. Ләкин капсула Вакыт эчендә хәрәкәт иткәнлектән, тукталыш көчле күңел болгану һәм ашказанында шундый каты авырту тудырды ки, ул өч тапкыр һәлак булды.
Авырту бераз киткәч, ул Санагычка үрелде. Күз алдында йөзгән томан аша ул циферблатны күрде. Санагыч 100000 икәнен күрсәтте.
Кинәт аның коты алынды. Сан артык түгәрәк иде.
Ул тиз генә приборларга таба борылды. Ни булды? Ләкин приборлар барысы да тәртиптә дип расладылар, һәм бу аны тагын да ныграк куркытты. Пусковой рычаг төзек иде һәм киләчәккә максималь темпораль тизлек белән хәрәкәт итүче соңгы хәлдә иде. Кыска ялганыш билгеләре булмады. Бер генә укчы да кызыл сызыкка күчмәде. Энергия эчү сүндерелмәде. Энергияне куллануның элеккечә миллионлаган мегаватт булуын сүзсез генә таләп итте. Шуннан соң капсуланы нәрсә туктатты соң?
Харлан акрын, сак хәрәкәт белән рычагка кагылды һәм аны нейтраль хәлгә күчерде. Энергия метрының угы нульгә әйләнде. Ул рычагны үзенә тартты. Стрелка тагын өскә күтәрелде, ә Йөзьеллыкның Санагычы кирегә таба туктата башлады.
Артка... әле артка... 99983... 99972... 99950...
Харлан капсуланы туктатты да яңадан киләчәккә җибәрде. Бу юлы әкрен, бик әкрен.
99985... 99993... 99997... 99998... 99999... 100000... Тукта! Санау 100000 гә тоткарланган. Кояшның кабыну энергиясе фантастик микъдарда бернинди нәтиҗәсез кирәк булды.
Ул яңадан капсуланы кире җибәрде, бу юлы тагы да арырак китте. Алга атылды. Тагын тукталыш!
Аның сулышы кысылган тешләре арасыннан сызгырып чыкты. Харлан үзен төрмә рәшәткәсенә канга баткан башы белән көчсез ярсудан тыпырчынган тоткын итеп хис итте.
Ун тапкыр уңышсыз омтылыштан соң капсула элеккечә 100000 гә тоткарланды.
Капсуланы алыштырырга кирәк! Ләкин күңеленең түрендә ул моның файдасыз икәнлеген белә иде инде.
100000-нче Йөзьеллыкның үле тынлыгында Эндрю Харлан капсуладан чыкты һәм яңа Вакыт коесын сайлады. Бер минуттан соң ул, сабын кысып, Санагычтагы 100000 санына карап торды, хәзер инде ул монда да үтеп булмаячагын белә иде.
Ул котырынды. Нәкъ менә хәзер, көтмәгәндә бәхет елмайгач, җиңелергә кирәк бит аңа! Теге хатаның ләгънәте әле һаман да аның өстенә авыр тәэсир итә иде.
Ул, рычагны ертып, капсуланы тулы тизлек белән артка, үткәнгә җибәрде. Һәрхәлдә, бер юнәлештә ул әле хәрәкәт итә ала иде, аның өчен әле бер юл буш иде.
Нойс аннан барьер белән аерылып киткән, Нойс аның ачуы килүдән тыш - тагын нәрсә эшли алалар? Хәзер инде аның югалтасы юк.
575 йөзьеллыкта ул капсуладан сикереп чыга да, юлны тикшермичә, як-ягына карамыйча, китапханәгә йөгерә. Анда ул күптән яратылган экспонатны алган һәм хәтта борылып та карамаган - аны күзәтәләрме, юкмы. Барыбер түгелмени?
Тагын капсулага, тагын үткәннәргә. Гамәл планы шунда ук барлыкка килде. Юл уңаенда ул тәүлекләр буена тар-мар ителгән өч эшче сменасының биовакытын һәм номерын күрсәткән зур настнаяга карады. Финжи хәзер үз фатирында булса кирәк. Алайса, бигрәк тә яхшы!
Харлан, ниһаять, 482-нче елларда килеп җиткәндә, ул бизгәк тоткан кебек яна иде. Рот кипкән кебек булды. Күкрәге ташып чыкты. Ләкин күлмәге астында аның гәүдәсенә терсәге белән кысып тоткан коралы яшерелгән, һәм металлның бу салкын орынуы бердәнбер тойгы иде.
Гобби Финжи Исәпләүчесе Харланга карады һәм аның карашында гаҗәпләнү акрын гына тынгысызлыкка урын бирде. Харлан, бер сүз дә дәшмичә, аның йөзенә карап торды. Ашыкмый гына берничә адым читкә китеп, ул Исәпләүче белән видеофон арасында була.
Финжи биленә кадәр таратылды. Аның шәрә күкрәгендә сирәк кенә чәч бөртекләре күренә; күкрәге хатын-кызларныкына охшаган симез. Көпшәк корсагын калын җыерчыклы бил турысында сөртә. Харлан, Исәпләүчедә бөтенләй мәһабәт түгел, тизрәк этеп җибәрә торган кыяфәт, дип канәгатьләнеп уйлады. Ярый, шулай яхшырак та. Уң кулы белән ул күлмәк астыннан корал сабын чытырдатып кысты.
— Ишеккә күз төшермәскә кирәк, Финжи, - диде Харлан. - Мине берәү дә сизмәде. Сезгә бер җан да ярдәм итмәячәк. Сезнең Техник белән эш итүегезне аңларга кирәк. Беләсезме, бу нәрсә дигән сүз?
Харланның тавышы тонык яңгырый. Аның ачуы килде, ә Финжиның күзләрендә курку юк иде, тик борчылу гына. Исәп тотучы ашыкмый гына күлмәгенә үрелде һәм, бер сүз дә әйтмичә, киенә башлады.
— Сезгә билгеле микән, Финжи, Техник исеме белән нинди өстенлекләр бәйләнгән? - дип дәвам итте Харлан. - Хәер, сез бит беркайчан да Техник булмадыгыз. Иң зур өстенлек шунда ки, Техник күзгә күренми торган кеше була; аның кая барганын яки нәрсә эшләгәнен берәү дә күрми. Мәңгелеләр тәмлеләр Техниклар белән очрашканда бик тырышып читкә борылалар, ахыр чиктә аларны бөтенләй сизүдән туктыйлар. Мәсәлән, мин Сектор китапханәсенә бара алам һәм китапханәче, үз кәгазьләренә борынын төртеп һәм башымны минем якка борырга куркып, утырган вакытта җаным теләгән барысын да ала алам. Мин 482-нченең торак коридорлары буйлап уза алам, һәм каршы килүчеләрнең барысы да күз сала алачак, ә аннары ант итәчәкләр, беркемне дә күрмәгәннәр. Техникларны күрми калу гадәте Мәңгелеләрнең икенче натурага әйләнде. Менә шуңа күрә дә мин үземә ни теләсә, шуны эшли алам, кая теләсәм, шунда йөри алам. Мин, мәсәлән, Секторны җитәкләүче Исәпләүченең шәхси апартаментларына кереп, корал көпшәсе астында аннан теләсә нинди тануларны тартып ала алам, һәм бөтен Куркынычсызлык Корпус миңа комачауларлык хәлдә түгел. Аның килүеннән соң беренче тапкыр Финжи сүз башлады:
— Нәрсә яшереп йөрисез анда?
— Корал, - диде Харлан һәм күлмәк астыннан кулын чыгарды. - Таныйсызмы?
Корал ялтырый металл калынайганлык белән тәмамланган раструб рәвешендәге кәүсәле борынгы пистолетны хәтерләтә.
— Әгәр дә сез мине үтерәсез икән... - дип башлады Финжи.
— Курыкмагыз. Мин сезне үтермим, - диде Харлан. - Үткән очрашуыбызда сезнең аннигиляторыгыз бар иде. Бу юлы минем хәлләр яхшырак. Бу әйбер 575-нченең үткәнендә уйлап табылган. Бәлки, сезнең аның турында беркайчан да ишеткәнегез юктыр. Аны Чынбарлыктан сызып ташлаганнар. Җирәнгеч әйбер. Бу нейрон нурланыш. Аны шулай ук - дөресрәге, авырту-сиптергеч дип атыйлар. Аларга кешене үтерергә мөмкин, ләкин нурланыш аз булганда, ул нерв системасының авыртулы үзәкләренә йогынты ясый һәм паралич китереп чыгара. Беләсезме, ул корылган. Мин аны үземдә сынап карадым. Харлан сул кулының кыскан чәнти бармагын күрсәтте. Сезне ышандыра алам, хис күңелгә ятышлы түгел иде.
Финжи тынычсызланып урыныннан кузгалды.
— Вакыт мине сакла, ни кирәк сезгә миннән?
— Мин сезнең 100000-нчедә Вакыт блок чикләвен төшерүегезне таләп итәм.
— Вакытны блоклау?
— Гаҗәпләнгән булып кыланырга кирәкми - бу сезгә барыбер ярдәм итмәячәк. Кичә сез Твиссел белән сөйләштегез. Бүген барлык Вакыт коелары блокланган. Мин сезнең Твисселгә әйткәнегезне белергә телим. Мин сезнең әләк белән бәйле рәвештә ниләр эшләнгәнен һәм тагын ниләр эшләргә җыенуларын белергә телим. Вакыт өчен, Исәпләүче, дөресен әйтмәсәгез, мин аны бик рәхәтләнеп эшкә җибәрәм! Өчегә кадәр саныйм, шуннан соң сез минем шаяртуыммы, юкмы икәненә ышанырсыз.
— Алайса тыңлагыз... Финжи бераз тотлыкты, аның тавышында курку сизелде. - Сез дөресен белергә телисез икән - алыгыз аны. Без барыбыз да сезнең һәм Нойс турында билгеле.
Харланның күз кабаклары дерелдәп китте.
— Нәкъ менә нәрсә?
— Сезнең гамәлләрегез җәзасыз калыр дип уйладыгызмы? - Финжи авырудан күзен алмыйча: - Күзәтү чорында эшләгән булсагыз, мин Исәпләүче исеменә лаек булмас идем, сезнең арттан күзәтүләр билгеләмәгән булыр идем. Без сезнең Нойсны Мәңгелеккә алуыгызны беләбез. Без моны баштан ук белдек. Менә сезгә бөтен дөреслек - һәм сез аңа бирелегез!
Гомерендә дә Харлан әле беркайчан да үз аңгыралыгы өчен үз-үзен шулай яратмый иде.
— Сез барысын да баштан ук белә идегезме?
— Әйе. Без беләбез, сез аны Яшерен Йөзьеллыкларда яшерәсез. Сез 482-нчедә аның чүпрәкләрен яки нәзакәтле ризыкларын урлар өчен шатланган саен, без бу хакта белә идек. Исегездә тотыгыз, Мәңгелек антын хатын-кыз юбкасына алыштырган мескен юләр.
— Нигә соң сез мине туктатмадыгыз? - Харлан түбәнсенү касәсен төбенә кадәр сынап карарга булды.
— Сезгә һаман да азмы? - Харланның өметләре челпәрәмә килгән саен, Финжи батырлана барды.
— Сөйләгез.
— Шунда мин сезгә әйтермен: мин сезне баштан ук Мәңгеле кеше исемгә лаек түгел дип санадым. Сез начар түгел Күзәтүче яки сәләтле Техник була аласыз, әмма Мәңгеле кеше өчен сезде эчәгегез юка. Мин сезгә соңгы йомышымны Твисселга күрсәтер өчен генә бирдем, ул ниндидер аңлаешсыз сәбәпләр аркасында сезнең өчен эләктерелә. Сезнең эшегез аристократик хорафатларны тикшерү генә түгел иде, ул бер үк вакытта сезне Мәңгелек итеп тикшерде, һәм сез аны күтәрә алмадыгыз, мин шәхсән баштан ук ышандым. Ә хәзер бу коралны яшерегез, бу авырту-сиптергеч, сез аны ничек дип атыйсыз, һәм моннан китегез.
Харланның үз дәрәҗәсенең калдыкларын саклап калу омтылышлары Финжиның ачулы карашына бәрелде; аның мие, сул кулының чәнечкеле мизинцасы кебек, авыруның параличланган авыруына охшап, сыгылмалылыгын һәм сизгерлеген югалтты кебек тоелды.
— Шуннан соң сез мине җинаятькә этәрү өчен минем бүлмәмә махсус килдегезме?
— Менә шул. Дөресрәге, мин сезне сынап карадым. Мин сезгә ул вакытта чын дөресен әйттем, сез ул Чынбарлыкта гына Нойсны саклап кала алдыгыз. Сез Мәңгеле түгел, маңкалы малай кебек хәрәкәт иттегез. Хәер, мин сездән бүтән бернәрсә дә көтмәгән идем.
— Мин хәзер дә нәкъ шулай эшләр идем, - диде Харлан карлыккан тавыш белән. - Сезгә барысы да билгеле булгач, минем, үзегез аңлаганча, югалтыр нәрсәм юк.
Ул авырту-сиптергечне Финжиның симез корсагына терәде һәм кысылган тешләре арасыннан:
— Сез Нойс белән нәрсә эшләдегез?
— Белмим.
— Мине алдарга маташмагыз. Сез Нойс белән нәрсә эшләдегез?
— Белмим дип әйттем бит инде мин сезгә.
Харлан авырту-сиптергечнең тоткычын көчләп кысты, аның тавышы бөтенләй тыныч яңгырады:
— Башта бер аяктан. Сезгә бик авыр булачак.
— Карагыз әле, Вакыт мине сакла, сабыр итегез...
— Көтәм. Сез Нойс белән нәрсә эшләдегез?
— Юк, тыңлагыз мине. Әлегә кадәр сезнең гамәлләрегез дисциплинаны гади бозу гына иде. Чынбарлык зыян күрмәгән. Мин моны махсус тикшердем. Эшчеләргә юнәлдерү белән котыласыз. Ләкин әгәр дә сез мине үтерәсез яки миңа тән җәрәхәтләре ясыйсыз икән, өлкән кешегә һөҗүм өчен сезне үлем җәзасына хөкем итәчәкләр.
Харланның йөзенә мыскыллы елмаю чыкты. Булган хәлләрдән соң аның өчен иң гади һәм җиңел чыгу юлы булачак.
Ләкин Финжи бу елмаюның әһәмиятен аңламады булса кирәк, чөнки ул ашыгып өстәп куйды:
— Мәңгелектә үлем җәзасы юк дип уйламагыз - сез аның турында беркайчан да ишетмәгәнсез икән. Без, Исәпләүчеләр, яхшырак хәбәрдар. Безгә үз артыннан үлем җәзасына китергән дистәләгән җинаять билгеле. Хөкем карарын үтәү бик гади. Һәр Чынбарлыкта һәлакәтләр аз түгел, алардан соң мәетләр табылмый. Ракеталар һавада шартлый, аэролайнерлар океанда бата яки тауларда ватыла. Хөкем ителгән кешене һәлакәткә кадәр берничә минут яки секунд кала кораб эченә урнаштыралар. Хәзер сез миңа ышанасызмы?
Харлан сискәнеп китте, ләкин шунда ук үзен кулга алды.
— Сез мине куркытмакчы булсагыз, чыкмас! Мин әйткәнне тыңлагыз әле. Миңа бернинди җәзалар да куркыныч түгел. Моннан тыш, мин Нойс белән союз төзергә җыенам. Хәзер ул миңа кирәк. Хәзерге Чынбарлыкта аның Аналогы юк һәм миңа рөхсәт бирүдән баш тарткан бернинди сәбәпләре дә юк.
— Техник белән өйләнешү. Бөтен йолаларга каршы...
— Без моны Вакытлар Советына хәл итәрбез. - Харланда, ниһаять, горурлык уянды. Мин сезне үтерүдән курыкмаган кебек, баш тартудан курыкмыйм. Мин бит Техник кына түгел.
— Сезнең Твисселның Технигы дип әйтәсегез киләме? - Финжиның тирләгән түгәрәк йөзендә ниндидер нәфрәт, әллә тантана, әллә теге яки бу икесе бергә.
— Юк, сәбәбе күпкә мөһимрәк... Ә хәзер... - Харлан, караңгы чырай белән, бармагын ычкындыру төймәсенә куйды.
— Алайса, Советка барыгыз! - дип ярсып кычкырып җибәрде Финжи. - Вакытлар Советы барысын да белә. Аңлатыгыз аларга... - Тавышы ычкынды.
Харланның бармагы төймәдә кыймылдап куйды.
— Сез нәрсә дидегез?
— Шулай ук сез мине мондый эштә ялгызым гына эш итә башлар дип уйлыйсызмы? Мин бөтен Совет турында Чынбарлык Үзгәрешенән соң ук хәбәр иттем. Менә минем белдермәмнең күчермәсе.
— Урында да тукта!
Ләкин Финжи бу тавышка игътибар итмәде. Карточкага таба шундый тиз чапты, әйтерсең, аңа явыз рух кереп оялаган иде. Кирәкле исәпләүнең код номерын эзләгәч, ул тиз генә аны җыйды, һәм өстәлдәге ярыктан, нокталарның катлаулы бизәкләрен гади күз белән аңларлык көмеш тасма шуып китте.
— Тыңлыйсыгыз киләме аны? - дип сорады Финжи һәм, җавапны да көтмичә, тасманы яңгыраткычка куйды.
Харлан тыңлады, һәм таш кебек булды. Үзенең белдермәсендә (дөресрәге, әләктә) Финжи берни дә ычкындырмады. Харлан ни дәрәҗәдә исенә төшерә алган, аның вакыт аралыгындагы һәр сәфәре бөтен нечкәлекләре белән тасвирланган.
— Ә хәзер Советка барыгыз! - дип кычкырды Финжи тасма беткәч. - Мин Вакытны блокламадым. Мин моның мөмкин икәнлеген дә белми идем. Совет сезне башыннан сыйпас дип уйламагыз. Әйе, сез хаклы, кичә мин Твиссел белән сөйләштем. Ләкин ул мине чакыртты, мин аны түгел. Барыгыз, Твисселга аңлатыгыз: нинди зур кош сез? Әгәр башта мине үтерәсегез килә икән, атагыз. Изге Вакытыгыз!
Исәпләүченең тавышында куанычлы ноталар ишетелде. Ул үзен җиңүче дип хис итте, һәм бу минутта аңа хәтта авырту-сиптергеч да куркыныч булмады. Ни өчен? Шулай ук ул Харланны бик нык күралмый микәнни? Харланга көнләшү аның башка хисләрен, хәтта үз-үзен саклау тойгысын да йота микәнни?
Харлан бу сорауларга җавап бирергә өлгермәде. Көтмәгәндә Финжи һәм аның белән бәйле бөтен нәрсә аның өчен бөтен әһәмиятен югалтты.
Ул авырту-сиптергечне кесәсенә тыкты, кисәк борылды да, борылып карамыйча, якындагы Вакыт-күчергеч янына китте. Хәзер аңа Совет белән яки, һәрхәлдә, Твиссел белән эш итәргә кирәк иде. Ул аларны азгынлыкка да, бергә алганнардан да курыкмады.
Көн саен аның үз алыштыргысызлыгына ышанычы арта барды. Хәтта Вакыт киңәшенә дә, әгәр авырлыкның бер касәсендә - Нойс, ә икенчесендә - Мәңгелек язмышы булса, аңа ташламаларга барырга туры киләчәк.

11 бүлек
Йомык түгәрәк.
575-нче йөзьеллыкта капсуладан тиз генә сикереп чыкты, Техник Эндрю Харлан, үзенең гаҗәпләнүенә каршы, төнге сменага эләгүен белде. Йөзьеллыктан акылсыз металарда ул хәтта берничә биосәгать очканын да сизмәде. Ул бернәрсәне дә аңламаган күзләре белән буш, тонык кына яктыртылган коридорларга карап торды, бу коридорлар бөтен Секторда бары тик аз санлы дежур персонал гына уяу булуын күрсәтә. Харлан, авыручының каты кулын тәненә терәп, Твиссел ишеге алдына туктады. (Ул аны төгәл кырыс язулы исем тактасы буенча тапты.) Тавыш сигналы регуляторын мөмкин кадәр көчле тавышка күчереп, ул дымлы учы белән кнопкага басты да, кулларын алмыйча, басып торды. Хәтта ишек аша да ул тонык гуденье ишетте.
Аркада җиңелчә генә аяк тавышлары ишетелде, ләкин Харлан бу узгынчы да, аны күрмичә, кем генә булмасын, узып китәргә тырышыр, дип ышанмады. (Хәерле алсу төстәге Техник!)
Ләкин көтүгә каршы кеше, аның артында туктап, сораулы тавыш белән әйтте:
— Техник Харлан?
Харлан кинәт борылып карады. Аның каршысында өр-яңа Исәпләүче тора иде. Харлан бик кыенлык белән генә ачуланмады. Нишлисең, монда 482-нче түгел, ул гади Техник булган. 575 йөзьеллыкта ул Твисселның Технигы булган, һәм яшьләр, бөек Твисселның хуплауы алырга омтылып, аның Технигына карата да ниндидер әдәплелек күрсәткәннәр.
— Сез Өлкән Исәпләүчене Твисселны күрергә телисезме? - дип сорады Исәпләүче.
— Әйе, сэр, - диде Харлан, чыраен сытып. (Нинди идиот бу? Аның уенча, нигә әле ул, сигнал төймәсенә басып, ишек төбендә басып тора? Капсула чакырыр өченме?)
— Мөмкин түгел дип куркам, - диде Исәпләүче.
— Минем эшне кичектерү булмый.
— Бәхәсләшмим. Ләкин Исәпләүчесе Твиссел хәзер 575 йөзьеллыкта юк. Ул башка вакытта.
Харлан, түземсезләнеп: — Кайсы йөзьеллыкта ул?
Исәпләүченең карашында мыскыллы тәкәбберлек барлыкка килде.
— Миңа бу билгеле түгел.
— Ләкин иртәнгә аның белән бик мөһим очрашу билгеләнгән иде.
— Менә шул. Исәпләүченең чырае шундый иде, әйтерсең лә, ул нәрсәнедер бик кызыктыра иде; ләкин аның күңел күтәренкелегенең сәбәбе Харлан өчен гаять табышмак булып калды. Ачыктан-ачык елмаеп. Исәпләү дәвам итте:
— Сез иртәрәк килгәнсез дип уйламыйсызмы?
— Миңа аның белән ашыгыч очрашырга кирәк.
Исәпләүченең елмаюы тагын да киңрәк җәелде.
— Борчылмагыз - иртәгә иртән ул монда булыр.
— Ләкин...
Санаучы, Техникның киемнәренә дә кагылмаска тырышып, борылып китеп барды. Харлан, йодрыкларын йомарлап, аның артыннан ачу белән карап калды. Аннары, башка бернәрсә дә калмаганлыктан, ул, юлны рәтләп тормастан, акрын гына үз бүлмәсенә юнәлде.
Төннең ахыры булмас кебек. Ул үзенә йокы туйдырырга кирәк дип әйтә, ләкин йоклый алмый. Төн буе диярлек ул юньсез уйларга чумды.
Барыннан да элек Нойс турында. Ул тагын бер тапкыр кабатлады, алар аның башындагы кылга да кагылырга батырчылык итмиләр. Аны яңадан Вакытка җибәрә алмадылар, моның Чынбарлыкка ничек тәэсир итәчәген алдан исәпләп тормыйча, ә моның өчен көннәр кирәк иде, бәлки, хәтта атналар да кирәк булгандыр. Дөрес, аның белән Финжи аңа янаган эшне эшли алалар иде - эзсез югалуга дучар ителгән ракетага берничә секунд кала урнаштырырга.
Әмма Харлан мондый мөмкинлек турында җитди уйлап та карамады. Советның иң соңгы чарага бару кирәклеге юк иде. Аның ризасызлыгын китереп чыгарырга җөрьәт итмәсләрдер. (Төннең йокы тынлыгында Харлан бернәрсә дә гаҗәп тоелмаган ярым йокымсырау халәтенә кереп чумды, һәм аңа хәтта үз-үзенә ышануы да, Вакытлар Советы Техник ризасызлыгын тудырырга кыймас, дип ышануы да ошамады).
Әлбәттә, тоткынлыкта булган хатын-кыз белән күп нәрсә булырга мөмкин. Бигрәк тә гедонистик Йөзьеллыклар кызы белән...
Харлан, башына килгән саен, бу фикерне кискен рәвештә кире кага; мондый мөмкинлек бер үк вакытта үлем җәзасына караганда да куркынычрак һәм куркынычрак була, һәм аның турында хәтта уйларга да куркыныч була.
Ул Твиссел турында уйлый башлады.
575 йөзьеллыкта картлык юк. Бу төнге сәгатьләрдә ул кайда була ала? Ник йокламый ул? Картлар ял итәргә тиеш. Ә Совет әгъзалары кинәт киңәшәләр? Харлан белән нишләргә? Нойс белән нишләргә? Вакытына кадәр кагылырга ярамаган алыштыргысыз Техник белән нишләргә?
Харлан үз фикеренең дөреслегенә шикләнми иде инде. Ул иреннәрен кысты. Хәтта Финжи Техникның икенчел һөҗүме турында ашыгып хәбәр итсә дә, аның әләк төгәл бернәрсәне дә үзгәртми. Яңа җинаять аның гаебен сизелерлек киметә алмас һәм аның алыштыргысызлыгын һич тә киметми.
Ә Харлан Финжиның аңа һичшиксез җиткерәчәгенә ышанмый иде. Исәп алучының Техник алдында куркып калуы һәм аңа барысын да сөйләве генә дә, Финжны көлкеле хәлгә куюы һәм ул дәшмәүне өстен күрә ала иде.
Бу фикер аны гомуми язмышлы һәм кызыксынулы кешеләр төркеме буларак Техник турында уйлануларга этәрде. Соңгы вакытларда мондый уйлар Харланның башына сирәк килә иде. Аның Твисселның шәхси Технигы һәм Куперның Остазы аның беркадәр гадәти булмаган хәлен иптәшләреннән һөнәре буенча ераклаштырган. Әмма башка Техниклар да аерым-аерым. Ни өчен?
Ни өчен 575-нчедә һәм 482-нчедә ул башка Техниклар белән бик сирәк күрешкән яки сөйләшкән? Ни өчен алар бер-берсеннән качалар; ни өчен үзләрен шулай тоталар, үзләре турында Мәңгелеләрнең ахмак хорафатларын уртаклашкандай?
Үз хыялларында ул инде Советны Нойска кагылышлы барлык мәсьәләләр буенча капитуляциягә мәҗбүр итте һәм хәзер яңа таләпләр куйды. Техниклар үз оешмасын төзергә хокуклы булырга тиеш, алар бер-берсе белән ешрак очрашырга, күбрәк дуслашырга тиешләр: аларны бойкотлаштыруга хәлиткеч чик булырга тиеш. Ул инде үзен Нойс белән кулга-кул тотынышып, Мәңгелек эчендә бөек социаль борылыш ясаучы куркусыз каһарман-революционер итеп күргән иде.
Тавыш сигналының карлыккан тавышы аны уятты. Харлан, уйларын туплап, карават өстендәге кечкенә сәгатькә күз салды да тонык кына басып торды.
Изге Вакыт! Ул бик йоклап калган белән бетте. Урыныннан тормыйча, кирәкле төймәгә үрелде, һәм ишектәге шакмаклы тәрәзә үтә күренмәле булып күренде. Төнге кунакның ишек артында басып торган йөзе аңа таныш түгел иде, ләкин аңарда хакимият һәм ышаныч сизелә иде.
Харлан ишекне ачты һәм бүлмәгә кызгылт сары нашивкалы бер кеше килеп керде.
— Техник Эндрю Харлан?
— Әйе. Администратор. Сезнең миңа йомышыгыз бармы?
Ләкин администратор бу сорауның күтәренке тонын сизмәде дә кебек.
— Бүгенге иртәдә сез Өлкән Исәпләүче Твиссел белән очрашырга тиеш идегез.
— Шуннан нәрсә?
— Сезгә үзегезнең соңга калуыгызны әйтергә җибәрделәр.
Харлан аңа гаҗәпләнеп карады.
— Карагыз әле, бу ни дигән сүз? Сез бит 575-нчедән түгел.
— Мин 222-нчедә эшлим, - диде бозлы җавап, - Администратор ярдәмчесе Арбут Лемм. Мин чараның оештыру ягы өчен җавап бирәм һәм кирәксез дулкынланулардан качу өчен видеофон кулланмаска булдым.
— Нинди чара? Нинди дулкынланулар? Сез нәрсә турында сөйлисез? Тыңлагыз әле, мин көн саен диярлек Твиссел белән очрашам; ул минем турыдан-туры җитәкчелек. Бу нинди дулкынлану китереп чыгарырга мөмкин?
Администраторның рәсми ихтирамсызлыкны саклап калырга тырышуына карамастан, аның карашы чиксез гаҗәпләнү белдерде.
— Сезгә хәбәр ителмәгәнме?
— Нәрсә турында?
— Хәзер 575 йөзьеллыкта Вакытлар Советының Махсус Комитеты утырышы бара. Сезнең Секторда шул турыда гына сөйлиләр дә.
— Харлан, сүзен әйтеп бетерергә дә өлгермичә: «Әлбәттә, мине күрергә телиләр. Бу утырыш әле кемгә багышланыр икән?»
Хәзер ул кичә төнлә аны Твиссел ишеге төбендә каршы алган Кече Исәпләүче ни өчен шулай күңел ачканын аңлады. Исәп чыгаручы Комитетның булачак утырышы турында белгән, һәм аңа хәтта мондый вакытта Техник Твиссел белән очрашырга өметләнә дип уйлау да көлке булган. Харлан ачынып: «Бик көлке», - дип уйлады.
— Тик мин алган боерыкларыма буйсынам гына, - диде Администратор, - бүтән берни дә билгеле түгел.
Һәм гаҗәпләнеп өстәде:
— Шулай ук сез берни дә ишетмәдегезмени?
— Техниклар яшәмәве белән аерылып тора; алар йомык тормыш рәвеше алып баралар! - Харлан әче сарказм белән җавап биргән.
Биш кеше, Твисселны санамыйча! Алты Өлкән Исәпләүче! Вакытлар Советының алты аксакалы!
Моннан бер ай элек мондый кешеләр белән бер өстәл артында иртәнге аш ашау шәрәфе Харланны, үзләре гәүдәләндергән җаваплылык һәм куәт турында фикер шаккатырыр иде. Алар аңа әкияти бөек булып тоелыр иде.
Ләкин хәзер алар аның дошманнары иде; моннан да начаррагы - судьялар иде. Аның изге пышылдауга вакыты юк иде; аңа ашыгыч рәвештә эш планын уйлап табарга, үз-үзен тоту линиясен сайларга кирәк иде.
Совет әгъзалары - әгәр Финжи аңа икенче тапкыр гына җиткермәсә - Харланны аптырашта калдырырга мөмкиннәр иде. Көндез Харланда, Техник тарафыннан мыскыл ителгән кеше алдында ачыктан-ачык гаебен танып, Финжиның үзеннән көлкегә калмаячагына ышанычы тәмам ныгыды.
Бу өстенлек никадәр генә аз булмасын, аларга игътибар итмәскә кирәк иде. Харлан сугыш хәрәкәтләренең башлануын белдергән җөмлә әйтелгәнне көтәргә булды. Беренче адымны алар үзләре ясасыннар.
Ләкин Совет әгъзалары ашыкмадылар. Аз гына иртәнге аш янында алар Харланны гамьсез генә карап тордылар, әйтерсең ул музей витринасында зәгыйфь антигравитаторларда эленгән кызыклы экспонат иде. Харлан өметсезлек батырлыгы белән үз хезмәткәрләренә чиратлашып карый башлаган.
Ул анда булганнарның барысын да белә. Аларның данлыклы исемнәре буенча, шулай ук ай саен була торган күләмле сурәтләр буенча. Бу фильмнар Секторлар арасында тәҗрибә алмашу өчен билгеләнгән, һәм барлык рангларның Мәңгелеләр, Күзәтүчеләрдән башлап, даими рәвештә аларны карауга килергә тиеш булганнар.
Беренче чиратта аның игътибарын Август Сеннор җәлеп итте - бөтенләй пеләш кеше, хәтта кашлары да, керфекләре дә юк. Якында гына бу чәчсез һәм кашсыз йөз стереоэкран белән чагыштырганда тагын да сәеррәк тәэсир калдырды. Моннан тыш, Харлан Сеннор белән Твиссел арасындагы көчле каршылыклар турында күп ишеткән. Һәм, ниһаять, Сеннор Харланны карау белән генә чикләнмәде. Ул аны, кискен ачы тавыш белән, сораулар белән күмеп китте. Башта бу гөнаһсыз риторик сораулар иде: «Әйтегез әле, егет, ни өчен сезне Башлангыч тарих кызыксындырды?» яки: «Бу мавыгу сезгә нәрсә бирде?»
Аннары ул җайлап кына креслога утырды да, исе китмәгән бер хәрәкәт белән тәлинкәсен пычрак савыт-саба савыты люгына салып, куллары бәйләнгән бармакларын тез өстенә куйды. (Харлан кулында да чәч булмаганга игътибар итте.)
— Мине күптән бер сорау кызыксындыра, - дип башлады Сеннор. Бәлки, сез миңа ярдәм итәрсез.
«Менә ул башланды», - дип уйлады Харлан.
— Булдыра алсам, сэр, - диде ул кычкырып.
You have read 1 text from Tatar literature.
Next - Мәңгелек ахыры - 09
  • Parts
  • Мәңгелек ахыры - 01
    Total number of words is 3949
    Total number of unique words is 1864
    37.0 of words are in the 2000 most common words
    51.4 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 02
    Total number of words is 4178
    Total number of unique words is 1832
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    52.2 of words are in the 5000 most common words
    60.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 03
    Total number of words is 4122
    Total number of unique words is 1900
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    53.7 of words are in the 5000 most common words
    61.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 04
    Total number of words is 4139
    Total number of unique words is 1928
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    52.3 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 05
    Total number of words is 4150
    Total number of unique words is 1970
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    52.0 of words are in the 5000 most common words
    60.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 06
    Total number of words is 4216
    Total number of unique words is 1887
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    53.4 of words are in the 5000 most common words
    60.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 07
    Total number of words is 4190
    Total number of unique words is 1922
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    52.4 of words are in the 5000 most common words
    60.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 08
    Total number of words is 4177
    Total number of unique words is 1858
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    50.7 of words are in the 5000 most common words
    58.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 09
    Total number of words is 4101
    Total number of unique words is 1851
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    51.2 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 10
    Total number of words is 4170
    Total number of unique words is 1855
    36.7 of words are in the 2000 most common words
    52.3 of words are in the 5000 most common words
    59.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 11
    Total number of words is 4277
    Total number of unique words is 1813
    37.3 of words are in the 2000 most common words
    51.2 of words are in the 5000 most common words
    59.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 12
    Total number of words is 4156
    Total number of unique words is 1814
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    52.4 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 13
    Total number of words is 4215
    Total number of unique words is 1832
    37.2 of words are in the 2000 most common words
    54.2 of words are in the 5000 most common words
    61.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Мәңгелек ахыры - 14
    Total number of words is 3456
    Total number of unique words is 1623
    37.3 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.