Kayniş

(pesa)
Pesa 1 pärdädä 2 manzarada (kartinada)


ÄŞHAS:

Gabdelkärim — urtaça tormışlı säüdägär.

Bäd iğılcamal — anıñ hatını.

İbrahim — alarnıñ ulı.

Zäynäp — İbrahimnıñ hatını.

Gölcamal — Gabdelkärimneñ kiyäügä barmıyça kartayıp kalgan kı­zı.

Hämidä — şähärdä mäşhür yauçı karçık.

Näsimä — İbrahimnıñ kızı, 6—7 yäşlärdä.

BERENÇE MANZARA

Urtaça gına cıyıştırılgan, urtaça gına cihazlı ber bülmä. Türdä här ike

tarafta berär işek. Pärdä kütärelgändä, İbrahim belän Zäynäp östäldä

çäy eçep utıralar. İbrahim yanına kızları Näsimä utırgan.

Berençe mäcles

İbrahim, Zäynäp häm Näsimä.

İbrahim (Näsimäneñ ciñnärennän totıp häm aña matur küzläre belän karap). Näsimä, Näsimä, sin mine yara­tasıñmı?

Näsimä (balalarça tavış belän). Yaratam.

İbrahim. Äniyeñne yaratasıñmı?

Näsimä. Yaratam.

İbrahim. Kaysıbıznı kübräk yaratasıñ, mineme, äniyeñ­neme?

Näsimä. Sine dä yaratam, äniyemne dä yaratam.

Zäynäp yılmaep kölep utıra.

İbrahim (Näsimäneñ arkasınnan kagıp). Näsimä in­de bik zur kız bulgan. Äle min aña bik matur, küzen yoma torgan kurçak alıp kaytıp birmäkçe bulam.

3äynäp. Ul inde anı küptän birle söyli. Berkönne Fähri abzıylarda şundıy ber kurçak kürgän dä «äti miña ni eşläp şundıy kurçak alıp kaytıp birmi?» di.

İbrahim (Näsimäneñ arkasınnan söyep, açık yöz be­län). İhi-hi. Şulay dip äytteñmeni, kızım?

Näsimä. Äyttem.

İbrahim. Yarar, kızım, yarar, alıp kaytıp birermen. Sin şunıñ belän uynarsıñ. Annan soñ, menä däü bulgaç, sine osta­bikägä birerbez. Gimnaziyädä ukırsıñ. Yäme, kızım?

Näsimä. Yä.

Zäynäp. Ul ber könnärdä ük inde: «Äni, min däü buldım iç inde, min ni eşläp sabakka barmıym inde?» — dip sorap utıradır ide.

İbrahim. Şulaymı, Näsimä bik akıllı ul. (Arkasın­nan söyä.)

Zäynäp. Tagı berne yasıymmı?

İbrahim. Yuk, citte inde. Min häzer çıgam, barası ci­rem bar. Bügen pristannan ber keşegä cibärgän nalocnıy platecnı alırga töşäm. (Säğaten karap.) Uhu, säğat tugız bulgan ikän. Näsimä, min siña bügen küzen yoma torgan ber kurçak alıp kaytırmın, yäme?

Näsimä. Yä.

İbrahim (urınınnan torıp, Zäynäpkä karap). Kara äle, minem yaulıgım karalgan ikän, kaya, miña ber ak yaulık bir äle. Min säğat ikedä kaytıp citärmen.

Zäynäp. Yarıy, häzer. (Yaulıknı karap alıp birä. İb­rahim östen kiyenä, Zäynäp anıñ östenä cäyge paltosın kiyertä.) Kara äle, min bügen änilärgä barıp kaytmakçı idem, barıymmı?

İbrahim. Yarar, yarar, bar.

Zäynäp. Min ozak tormam, häzer kaytırmın.

İbrahim. Yarıy, yarıy, bar. (Näsimägä.) Kil äle monda. (Näsimä kilä häm anı İbrahim koçaklap, kullarınnan to­tıp.) Yä inde, huş-sau bul, yä, mine dä ber üp inde. (Näsimä übä.) Huş, Zäynäp, sin dä. (Mañgayınnan übä, çıgıp kitä.)

Zäynäp ozatıp kala. Çäy urının cıyıştıra.

Zäynäp. Äydä, kızım, tege yakka. Min häzer däü äniläre­ñä baram. Sin şunda uyınçıklarıñ belän uynıy tor. Min häzer kaytırmın. Annan siña tämle mämilär alıp kaytır­mın, yäme?

Näsimä. Yä.

İşektän çıgıp kitälär.

Sähnä beraz buş tora.

İkençe mäcles

Bäd iğılcamal, soñra Gölcamal.

Bäd iğılcamal (kerep, skamyalarnı rätlägän bu­lıp). Mähäbbätsez, tämam saruımnı kaynatıp beterde inde. İbrahim kayttı isä, şunıñ belän çukır-çukır çukırdaşa­lar, härvakıt tezgä-tez kuyışıp utıralar da äce dä göce ki­lälär. İbrahimnıñ tämam başın äyländerep beterde inde. Kaydan aldık şul närsäne. Öylängänçe, İbrahim «äni» dip tirä-yagımda sırışıp-sırışıp yörider ide, häzer, şul mähäbbätsezne algannan birle, minem belän ber süz dä söyläş­mi. Üzläreneñ bülmälärenä kerälär dä şunda dömegälär, hiç­ber yort karau digän närsälärdän häbärläre yuk. Belmim inde, nindi efu-tefülär belän İbrahimnıñ başın-küzen äylän­dergännärder. İbrahimnıñ tämam başın-küzen äyländerep be­terde. Närsäse belän İbrahimga yarap tora torgandır. Alar­nıñ näsellärendä im-tom bik küp dip işetkän idem, başta aña ışanmagan idem, mögayın, inde bolar İbrahimga şundıy ber eş eşlägännärder. Yugıysä İbrahim ul qadär ük mökib­bän kitmäs ide. Ul inde tagı İbrahim, «Näsimä» di dä, böten­läy ise kitä. İçmasam, balaları bala tösle bulsa ikän, ul vakıtta ber süz dä äytmäs ideñ, bötenläy bit kilenneñ üzen­nän özelgän dä töşkän. Balası ällä nindi cide yattan, cil­dän tugan ber närsäder şunda. Üze haman tagın ire yanında calmanıp yörgän bula. hiçber öy eşlären karamıy. Aña irenä yaragaç, şul citä. Menä häzer dä öyne cıyıştırıym dimägän. Taşlagan da analarına çıkkan da kitkän. Alarnıñ çüplären sin cıyıştırıp yörergä kiräk.

Näsimä kilep kerä.

Kit annan, närsä monda lıgırdap yöriseñ, bar, çık monnan! Sezneñ artıgızdan çübegezne min cıyıştırıp yörergä kiräk.

Näsimä yögerep çıgıp kitä.

Hi, mähäbbätsez, söykemsez! Min sinnän genä tügel, anañnan da tuyıp betkän, beregezneñ dä tösen küräsem kilmi. (İşek yanı­na barıp.) Gölcamal! Gölcamal!

Gölcamal (kerep). Närsä, äni?

Bäd iğılcamal. Äydä menä, ker monda. Ciñgäñneñ çüp­lären cıyıştır. Bez inde anıñ çüplären cıyıştırırga kal­gan. Bar, kanat alıp ker. Menä bu idänne seber.

Gölcamal çıgıp kitä.

Berkönne Märfuga kilep söyläde: «Häyretdinnärgä aşka bar­gan idem, şunda bürekçe Galävineñ hatını söyläp utıra, di. İnde alarnıñ Gölcamallarınıñ azau teşe yarganına da un yıl bardır. Ñi eşläp ber dä aña kiyäü çıkmıy ikän, dip äy­tä», — di. Yöze karalar! Minem alma kebek kızım östenä nindi isemnär tagıp yörilär bit! Kartaygan, kartaymıy ni, bolar barı da şul Zäynäp yılan belän anıñ anası çıgargan süzlär genä. Minem kızım ul yıfäk şikelle kız.

Gölcamal kerä, aña karap.

Äydä, seber, yä tagın ciñgäñ: «Anıñ kulınnan ber eş kil­mi», — dip söyläp yöri başlar. Äle dä ul sine: «Kartayıp betkän inde ul, bitlärenä cıyırçıklar kerä başlagan inde, bötenläy töslären salgan, karçıklar töse kerä başlagan in­de», — dip söyläp yöri, di.

Gölcamal. Kem diseñ?

Bäd iğılcamal. Kem bulsın, ciñgäñ! Sin genä aña «tuganım ciñgi» dip iseñ kitep yöri. Ä ul sineñ isemeñne böten dönyaga çäçep beterä. (Urındıklarnı kürsätep.) Menä bolarnıñ da tuzannarın sört. (Çıgıp kitä.)

Öçençe mäcles

Gölcamal yalgız.

Gölcamal (idänne seberep). Kara sin anı, minem tu­rıda nilär söyläp yöri ikän? Min äle moñarçı anıñ yomış­ların tıñlap, anıñ kuşkan eşlären eşläp yörider idem. Monnan soñ, çänçelep kitsen, ber eş tä eşlämäm. Mine: «Kar­taygan, bitenä cıyırçıklar kergän», — dip äytä, di. (Közgegä karap.) Minem kay cirem kartaygan? Barı tik kerşän genä matur töşmägän. Kiyäügä kitmägän keşe ber min genä tügel, änä tege Fäthulla Mahruyı minnän niçä yäş olı, min sabakka yöri başlagan vakıtta ul ayu şikelle citkän kız ide, äle haman kiyäügä kitmägän.

Dürtençe mäcles

Bäd iğılcamal, Hämidä.

Bäd iğılcamal (işektän başın tıgıp, kulı be­län seltäp). Kızım, bar, tizräk çık, bar, yauçı Hämidä karçık kerep kilä, üzeñne kürmäsen.

Gölcamal yögerep çıgıp kitä. Hämidä kerä.

Äydä, Hämidä abıstay, äydä, huş kiläseñ. (Üzaldına.) Yarabbi Hodayım, tökle ayakları belän kilgän bulsın. Mögayın, Gölcamalga yauçı bulıp kilgänder inde. (Kıçkırıp.) Äydä, Hämi­dä abıstay. Menä monda rähim it. (Divannı kürsätä häm kulı belän divannıñ östen seberä.) Äydä, rähim it, rähim it.

Hämidä. Yahşı, yahşı, Bäd iğılcamal, borçılma, borçıl­ma, utırırmın. (Utıra.) Yä, ber doga kılıyk.

Doga kılalar.

Bäd iğılcamal (urınınnan torıp, işekkä taba barıp). Kaya, kızım, samovarga ut kına salıp cibär äle, Hä­midä äbiyeñ kilgän.

Gölcamal (tıştan). Yarıy, häzer.

Hämidä. Kara äle kem, Bäd iğılcamal, mäşäqatlänmä­gez, min ozak utırırga kilmädem.

Bäd iğılcamal. Yuk, yuk, kuysın, kuysın, anıñ ber dä mäşäqate yuk. Bik rähmät, yakın itep kilüegezgä. Eçärbez äle, eçärbez. Ällä nigä ber kilgän keşene çäy eçertmi cibärergä yarıymı soñ. Äle şunı äytim digän idem, öydä citkän kız buluı bik uñay eş, üzeñä ber zur iptäş bula ikän. Menä häzer yort eşendä ber kaygım yuk. Gölcamal barsın da eşli, samovarın kuya, aşın peşerä, miç aşların sala, keren ua, idän­nären yua, anıñ östenä ällä nikadär kul eşläre eşli. İnde, Alla kuşıp, yahşı urınga tap bulsın, dim. Kız balanı gomer buyına asrap bulmıy. Alla häyerle urın nasıyp itsen.

Hämidä. Amin, şulay bulsın inde. Äle min dä şundıy ber eş belän kilgän idem, kilenegez dä öydä yuktır, ahrı.

Bäd iğılcamal. Yuk, yuk, öydä yuk, atalarına kitkän. Anıñ şunnan başı kaytmıy inde.

Hämidä. Anıñ öydä bulmavı bik yahşı buldı äle, sezdän şunı soraşırmın dip kilgän idem äle. Koda-kodagıy bulgaç, sez belä torgansızdır inde, kilenegezneñ señlese nindi när­sä? Töskä-bitkä çibärme? Yahşı, bulgan närsä mikän? Mine Hisami Häyrullalarınnan aña yauçı itep cibärgännär ide.

Bäd iğılcamal (çırayların sıtıp, üzaldına). Äy konarsız närsä, utırasıñ şunda lıgırdap, min anı tagın bez­neñ Gölcamalga ber-ber cirdän yauçı bulıp kilgänder dip toram. (Hämidägä.) Kemnärdän diseñ?

Hämidä. Hisami Häyrullalarınnan.

Bäd iğılcamal. Tapkannar ikän sorar cir. Anı almasalar, ullarına kız taba almabız dip beldelär mikänni? Ällä ulları beraz ni citteräk, tile-mileräk närsäme?

Hämidä. Yuk, alay tügel, bik çibär, bik täüfıyklı, ku­lınnan bik yahşı eş kilä torgan bala.

Bäd iğılcamal. Ällä bulmasa, berär gayıbe barmı?

Hämidä. Yuk, andıy-mondıy ber gayıbe dä yuk.

Bäd iğılcamal. Soñ, alay bulgaç, nigä alarga barıp yıgılgannar, bez monda bersenä sörtenep bik uñgan idek inde. Köne-töne analarınnan başı kaytmıy, hiçber öyne karıym, dimi, dönyanıñ ansı citeşä mikän, monsı citeşmi mikän, dimi. İre bulgaç, şul citkän. İre karşında ihahaylana, ire çıgıp kitte isä, bülmäsenä kerä dä yata. Bez aña monda hezmät­çe bulıp yörergä kiräk. Bar belgän eşe kiyenü dä yasanu. Bizä­nep ir karşısında kiyerelep torırga gına belä. İr bölder­geç hatın. Yuk, ul dönyada alay gına torıp bulmıy. Dönya bulgaç, anıñ citkän cire dä bula, citmägän cire dä bula, dönya bulgaç, anı kaygırtırga da kiräk bula.

Hämidä. Min berniçä cirlärdän sorap karagan idem, mi­ña alay dip yamanlamadılar. Bik uñgan, bik bulgan kız, didelär.

Bäd iğılcamal. Bulgan, bulmıy ni! Bezgä dä monsın şulay dip maktagannar ide. Bez, sukırlar, şul süzlärgä ışa­nıp barıp sörtendek.

Hämidä. Yarıy alaysa, şulay ikän. Min şunı gına sez­dän soraşıym dip kilgän idem. Yarıy, huş-sau bul!

Bäd iğılcamal. Yarıy, huş!

Hämidä. Alaysa, sezneñçä alar mäğkul keşelär tügel ikän?

Bäd iğılcamal. Äytäm iç, ber adäm üläksäsenä ba­rıp sörtenäseläre kilsä alsınnar.

Hämidä (torıp çıga başlap). Yarıy, Allaga tapşır­dık, huş-sau bulıgız, sezne borçıdım.

Bäd iğılcamal. Yarıy, huş! Kara äle, siña şunı da äytim, minem bu söylägän süzläremne sin tagı kodagıylarga barıp äytä kürmä, alar usallıknı betkänçe belä torgan yavız, naçar keşelär. Ägär dä min äytkänne belsälär, minem küzem­ne açırmaslar, böten zähmät ukların miña kadıy başlarlar. Äle bez inde anıñ bersennän tämam gaciz bulıp tuyıp bettek. İbrahimnıñ tämam başın-küzen äyländerep beterdelär. Hä­zer inde İbrahim bezneñ ulıbız tügel, alar inde anı üzläre­nä tämam kol itep beterdelär. İbrahimnıñ avızın, telen bäy­läp beterdelär.

Hämidä. Cä, yarıy, huş!

Bäd iğılcamal. Huş!

Hämidä çıgıp kitä. Bäd iğılcamal beraz işek açıp ozatıp kala.

Bişençe mäcles

Bäd iğılcamal yalgız.

Bäd iğılcamal (açulanıp, kulların selti-selti). Lıgırdap yöri şunda, üläse karçık, min anıñ andıy eş be­län kilgänen belsäm, busagamnan ayagın da atlatmagan bulır idem. Ülärseñ hurlanıp! Alarnıñ ciber şikelle ber-ber artlı tupırdagan adäm aktıgı kızlarına kiyäü çıksın da, sineñ berdänber alma şikelle gaziz balaña kikü çıkmasın, imeş! Açu kiterep, lıgırdap kilep yörgän bu karçıgın äyter idem... Kıynap çıgarası närsä, bu hurlıkka min çıdıy al­mıym! Üz süzemne itärmen, Alla boyırsa, ni eşläsäm eşlärmen, İbrahimnan bu lätçäsen ayırttırırmın! Çänçelderep, kadal­dırıp cibärermen! (Çıgıp kitä.)

Altınçı mäcles

Gabdelkärim, Näsimä, Bäd iğılcamal.

Näsimä ber-ike uyınçık kütärep kerep, ber poçmakka utırıp uynarga totına. Berazdan ikençe yaktan östenä kiyengän köyençä Gabdelkärim çıga.

Gabdelkärim (Näsimägä karap) Ha, minem täti kı­zım monda ikän! Ni eşliseñ? Uynıysıñmı, uyna, kızım. Kara, kara, anıñ nindi häybät uyınçıkları bar! Bu matur uyınçık­larnı kaydan aldıñ?

Näsimä. Äti birde.

Gabdelkärim. Şulaymı, bigräk matur ikän. Kil äle, kızım, kil, sine ber söyim äle. (Ber urındıkka utırıp, söyä başlıy.) Hay, minem täti kızım, akıllı kızım!

Bäd iğılcamal kerä.

Bäd iğılcamal. Tapkan ikänseñ söyärgä bala! Siña ni äyter idem, şul cıyın yattan, cildän tugan balanı söymäsäñ, söyärgä başka bala taba almagan ikänseñ.

Gabdelkärim. Tukta äle, hatın, sin närsägä sataşasıñ! Ällä sin tilebärän orlıgı aşadıñmı? Närsägä tileräseñ?

Bäd iğılcamal. Tilerdem şul, tilermi ni. Bar, çık monnan, bar, bar, küzemä kürenmä, küñelemne bolgatma! (Näsi­mäne törtkäläp çıgarıp cibärä.)

Gabdelkärim. Sin närsä kotırasıñ, ni söylägäneñne beläseñme sin? Ul bezneñ balabız, balabıznıñ balası bit!

Bäd iğılcamal. Bulgan, di, bulmıy ni! Cildän tu­gan närsä!

Gabdelkärim. Nindi yuk süz bu! Äytsänä, zinhar, bu nin­di yuk süz?

Bäd iğılcamal. Ber dä yuk süz tügel. Töslären dä küräsem kilmi. Torgızmam, Alla boyırsa, torgızmam. Süzemdä torırmın.

Gabdelkärim. Närsä torgızmassıñ?

Bäd iğılcamal. Kilenne torgızmam!

Gabdelkärim. Ni öçen?

Bäd iğılcamal. Şunıñ öçen!

Gabdelkärim. Niçek şunıñ öçen?

Bäd iğılcamal. Yä, kölep utırma monda, alarnıñ ci­ber şikelle tupırdap betkän kızlarına kiyäü çıksın da, bez­neñ berdänber alma şikelle kızıbızga urın tabılmasın, imeş!

Gabdelkärim. Ul süz kayan çıktı äle tagı?

Bäd iğılcamal. Çıktı şul. Äle menä yauçı Hämidä kilgän ide. Min anı bezneñ kızıbıznı sorarga kilgän ikän, dip söyenep torsam, ul minnän tege acdaha yılannıñ señlesen soraşırga dip kilgän ikän. Açuımnan canım çıga yazdı. İmeş, alarnıñ kızları kiyäügä kitsen dä, bezneke kalsın, imeş!

Gabdelkärim. Şulay şul, hatın, keşelärneñ kızla­rına yäşe citmäs borın uk kiyäü çıga, ä beznekenä... (Kölä başlap.) Soldattan kotılıp kalganına ällä niçä yıl bulsa da çıkmıy. (Citdi.) Beläseñme bu närsädän? Bu barı da sineñ usallıgıñnan, sineñ yavızlıgıñnan. Sin yavız bulganga kürä, bezneñ tiräbezgä kilergä kurkalar.

Bäd iğılcamal (yılıy başlıy). Yarıy, yarıy, kölmä minnän, mıskıl itmä mine! Uf, yörägem! (Yılıy.)

Gabdelkärim (işekkä taba barıp). Yıla, yıla, beraz eçläreñ buşar, açularıñ basılır. Yañgırdan soñ tuzan da ba­sıla. (Çıgıp kitä.)

Cidençe mäcles

Bäd iğılcamal, soñınnan Gölcamal.

Bäd iğılcamal (beraz yılagannan soñ). Şulay itep minem kanıma toz sala ul. Anıñ da şul avızın-telen bäyläp betergännär. Bulmas, min bu hurlıklarga çıdıy almıym. Ayırttıram digäç ayırttıram! Minem süzemä kolak ta salmıyça çı­gıp kitte. Citmäsä, tagı minnän mıskıl itep kölep yata. Ayırttırgaç, üzegezneñ dä isegez kitär äle. Gölcamal, Gölcamal, ker äle monda! Närsä terälep torasıñ, sineñ arkañda min hur­lıklar küräm.

Gölcamal (kerep). Närsä diseñ, äni?

Bäd iğılcamal. Terälep torma, dim. (Komod tart­masınnan käğaz alıp.) Menä, yaz şuña. Änä, al kara savıt.

Gölcamal. Närsä yazıym?

Bäd iğılcamal. Min äytkänne yaz. Hat yaz!

Gölcamal. Kemgä?

Bäd iğılcamal. Äytkänne kötep tor. Cä, yaz, canım şikelle kürgän söyekle bäğrem Zäynäpkä...

Gölcamal. Kaysı Zäynäp ul?

Bäd iğılcamal. Anda sineñ eşeñ bulmasın. Miña karu kaytarma!

Gölcamal. Yä, yazdım.

Bäd iğılcamal. Bik sagınıp, bik sargayıp, ber kürer­gä zar bulıp, bik küp sälam, digen.

Gölcamal. Yazdım.

Bäd iğılcamal. Kızıma da küp sälam, digen.

Gölcamal. Buldı.

Bäd iğılcamal. Sineñ belän küptän küreşkänebez yuk, kayçan küreşerbez ikän, digen. Kayda küreşerbez ikän, digen.

Gölcamal. Yazdım.

Bäd iğılcamal. Yazguçı: mäğlümegez, digen.

Gölcamal. Yazdım.

Bäd iğılcamal. Yazsañ, yarıy. Kiter hatıñnı!

Gölcamal. Äni, kemgä soñ ul hat? Nindi Zäynäp ul?

Bäd iğılcamal. Şaytanga, anda sineñ eşeñ bulmasın! Bar, sin anda üz eşläreñne kara.

Gölcamal çıkmıyça tora.

Bar, tagın närsä terälep torasıñ? Küzläre akaygan!

Gölcamal çıgıp kitä.

Menä kürersez äle. Min sezne ni eşlätermen. (Yak-yakka ka­rap ezlänä. Berazdan käğazne komod artına kıstıra.) Min äle sezne biyetermen. Üz digänemne buldırmasam, dönyada da tormıym! (Çıgıp kitä.)

Pärdä.

İKENÇE MANZARA

Şul uk bülmä.

Berençe mäcles ,

İbrahim, Bäd iğılcamal.

İbrahim, kerep, östen çişenä. Kesäsennän ber gazeta alıp ukırga totına. Berazdan, kulına kanat totıp, Bäd iğılcamal kerä.

İbrahim. Äni, aş tiz bulamı?

Bäd iğılcamal. Hatınıñnan sora! Sineñ bik söyek­le hatınıñ bar bit, şul äyter. Min monda sineñ aş peşerer öçen yallanıp kuygan asravıñ tügel. (Seberä.)

İbrahim (poşınıp). Äni, soñ min siña alay açula­nırlık ber süz dä äytmädem läbasa.

Bäd iğılcamal. Ällä oyalmıyça şundıy süzlär dä äyter ideñme! Aş peşerergä min kiräk, samovar kuyarga min kiräk. Monda sezgä kartaygan könemdä asrau hezmäten itep yörim. Barmı sineñ «äni» dip minem belän söyläşep utırga­nıñ? Barmı sineñ «äni» dip kiñäş-tabış itkäneñ?

İbrahim. Äni, dim, zinhar...

Bäd iğılcamal. Cikerenmä miña! Min, yahşımı, yaman­mı, siña ana. Bar belgäneñ hatınıñ. Bar tapkanıñ hatınıñda. Barmı sineñ ana itep, içmasam, ber külmäklek alıp birgäneñ?

İbrahim. Citär, äni, zinhar, citär.

Bäd iğılcamal. Ä, şulaymıni!.. Turı süz şulay açı bula ul. Min siña, yahşımı, yamanmı, ana. Min sine tapkan, üstergän. Sine üstergän çagında şulay bulırsıñ da, haman hatınıñ artınnan österälep yörerseñ dip üsterdemmeni?

İbrahim. Citär, dim, citär. Äni, zinhar, kuy. Minem sineñ belän ber dä kıçkırışasım kilmi.

Bäd iğılcamal. Ällä tagın tel kaytarıp minem be­län kıçkırışır ideñ däme! Kıçkırış! Kıçkırış! Bäddoga­dan kurıkmasañ, kıçkırış. Ana bäddogasın alsañ, bik yırak kitä almassıñ. Ana kargışı, dilär aña. (Kanat belän komod artındagı hatnı seberep çıgara. Beraz yomşak tavış belän süzendä dävam itep.) Ana hakı — Täñre hakı, dilär. Dönyada ber hatın belän genä eş betmi. Ara-tirä ananı da rigaya kılırga kiräk.

İbrahim (käğazne kürep). Ul nindi käğaz? Kiräkle tügelme?

Bäd iğılcamal. Kiräkle käğaz bulsa, ayak astına taş­lamassız. Bezdä çüp-çar annan başka da citärlek.

İbrahim (käğazne alıp ukıy, agarınıp). Bu ni di­gän süz? Zäynäpkä! Kızıma! Mäğlümegez! Bu ni digän süz bu?

Bäd iğılcamal (kürmägängä häm işetmägängä sa­lışıp, süzendä dävam itä). Kön cıyu, tön cıyu, ber yaktan cıya barasıñ, ikençe yaktan çüpli baralar.

İbrahim (katı-katı atlap, äle ber işekne, äle ikençe işekne açıp). Äni! Zäynäp kaya?

Bäd iğılcamal. Min kaydan belim, üzeñnän sorap kitkänder. Ul minnän sorap yörmi iç.

İbrahim. Kuysana äle, zinhar! (İdän buyına tiz-tiz yörergä totına.)

Bäd iğılcamal. Närsä buldı tagın, tabaga töşkän mäçe şikelle sikergäliseñ?

İbrahim. Uf! Min moña ışanmıym! Işanmıym! Bu bula torgan eş tügel.

Bäd iğılcamal. Närsä ışanmıysıñ? Ällä berär häl buldımı?

İbrahim. Kit äle, zinhar! (Divanga barıp utıra. Ku­lı belän yörägen tota.) Uf!

Bäd iğılcamal (kilep). Ni buldı? Ällä yörägeñä berär häl buldımı? Mindä işan öşkergän toz bar, şunı izep eç, yörägeñ basılıp kitär.

İbrahim. Kit, dim!

İkençe mäcles

Şular uk häm Zäynäp.

Zäynäp kaytıp kerä.

Bäd iğılcamal. Änä kilen dä kayttı. Kilen, kil äle tizräk, İbrahimga ällä närsä buldı, yörägen totıp utıra. İdän­nän ber käğaz alıp ukıgan ide, Hodayım, yugıysä siherle kä­ğaz buldı mikän?

Zäynäp (tiz genä şälen salıp, İbrahim yanına ki­lep) . İbrahim, ni buldı siña?

İbrahim endäşmi.

İbrahim, İbrahim (Endäşmi). Hodayım, ni buldı ikän moña?

Bäd iğılcamal. Min ber dä belmim. Ällä öşkerep karıyk mikän?

İbrahim (sikerep torıp). Bernärsä dä bulmagan. Äni, sin çıgıp tor äle monnan. Bezneñ söyläşäse süzebez bar.

Bäd iğılcamal. Yarıy, söyläşegez, söyläş. Alay gı­na bulsa, yarıy, min çıgam. (Çitkä karap.) Eşlär peşä! (Çı­ga.)

İbrahim (Zäynäpneñ kulınnan tartıp, bülmä urta­sına kiterep, açu belän). Kaydan kaytıp kiläseñ?

Zäynäp (kurkınıp). Kaydan bulsın, änilärdän.

İbrahim. Kaytkan äniläreñnän, kaytmıy ni. Uynaşçıñ yanınnan kayttıñmı? Äyt döresen tizräk!

Zäynäp. Ay Alla, canım! Ul ni digän süzeñ ul?

İbrahim. Canım, canım, ışanalar di sineñ canımıña! Turısın söylä, bezneñ balanıñ atası kem? Uynaşçı­mı?

Zäynäp. Yarabbi Hodayım, bu nindi bäla!!! Bu nindi böh­tan!!! (Yılıy.)

İbrahim. Yıla, yıla, küzläreñ çıkkançı yıla, mine yılap ışandıra almassıñ. Sin mine cide yıldan birle aldap yört­kän ikänseñ, sin mine cide yıldan birle mäshärä kılıp, ös­temnän ikençe keşe belän yörep, annan bulgan balanı minem östemä tagıp yörgän ikänseñ! Sin bädbähet ikän, sin yalgançı ikän! Cide yıl mine söyäm dip aldagan ikänseñ!

Zäynäp. Alla hakı öçen dip äytäm, miña böhtan bälalär yakma... (Yılıy.)

İbrahim. Böhtan? Ällä şahitı da kiräkme? Mä, kiräk bulsa, ukı! (Hatnı bitenä ırgıtıp bärä.)

Zäynäp (hatnı alıp ukıp, kulınnan töşerep cibä­rä dä urındıkka yıgılıp). Äy Rabbım! Bar ikän küräselä­rem! (Yılıy.)

İbrahim (hatnı alıp, kesäsenä salıp, idän buyınça yörep). Häzer inde sin miña kiräk tügel! Üzeñ dä kiräk tügel, balañ da kiräk tügel. Töyälegez dä kitegez. Uynaşçıñ belän bergä rähätlänep torırsıñ.

Zäynäp. İbrahim canım, zinhar, mine bolay hur itmä. İkebez dä hur bulabız. Vallahi, minem ber gönahım da yuk, doşman süzenä karap aldanasıñ! (Yılıy.)

İbrahim. Min aldanasın aldangan inde, citärlek al­dangan. Mine antlarıñ, yılaularıñ belän genä ışandıra almassıñ! Huş, sau bul! (Östenä kiyenä, çıgıp kitä.)

Zäynäp kıçkırıp yılap kala.

Öçençe mäcles

Zäynäp, Bäd iğılcamal.

Bäd iğılcamal (Zäynäp yanına kilep). Ni eşkä şau­laştıgız, ni eşkä bozılıştıgız, ällä berär häl buldımı?

Zäynäp (yılap). Ni bulganın sez minnän yahşırak belä­sez.

Bäd iğılcamal. Ul ni digän süz ul? Yahşırak belä­sez?

Zäynäp. Mine bolay hur itkänegez öçen Allahı Täğalä sezne üzegezne hur itsen. Miña mondıy böhtan bälalär tak­kan öçen, Hoday sezgä annan artıgrak bälalär birsen.

Bäd iğılcamal. Ul nindi kargış ul, kargışıñ üz başıña töşsen! Cide yıl eçendä sin minem şaktıy yöräk itläremne aşadıñ. Minem İbrahimımnı bötenläy üzeñä ba­gındırıp beterdeñ, İbrahimnı sarıga sabıştırıp beterdeñ! Aş bu siña!

Zäynäp. Sin minem cide yıl eçendä başımnı aşadıñ. Kürerbez, Alla boyırsa. Haklık totar äle.

Bäd iğılcamal. Sez siherçelär, siheregez belän ba­lamnıñ başın-küzen äyländerep beterdegez. İr östennän ir totıp yörmässeñ. Sez, siherläp, öyemnän keşelärne bizderep beterdegez.

Zäynäp. Äyt, söylä. Söylise süzläregez, yaga torgan böhtannarıgız berse dä kalmasın. Küp yäşi almassıñ, Alla orır äle. (Yılıy.)

Dürtençe mäcles

Äüvälgelär, İbrahim, Gabdelkärim, soñra Gölcamal.

Gabdelkärim (işektän kerä-kerä). Alay duamalla­nırga yaramıy, aşıgu şaytan figıle.

İbrahim. Min ber dä duamallanmıym, haklıgı şulay bulgaç, min ni eşlim?

Gabdelkärim (östen salıp). Äydä, sal östeñne. Utır. Hakmı, hak tügelme, ansın menä häzer tikşererbez.

Bäd iğılcamal (çitkä karap). Bulıp betkän eşkä busı kaydan kilep katıştı tagın? (Gabdelkärimgä.) Hak­tır inde, hak bulmasa, bozılışmaslar ide. Siña nigä kiräk ir belän hatın arasına kerergä? Üz eşlären üzläre belä tor­gannardır inde.

Gabdelkärim. Sin üzeñ katışma, tik tor!

Zäynäp (yılap). Ätki, vallahi minem ber tiyenlek göna­hım yuk.

Bäd iğılcamal. Tik tor sin dä! Kayınataña tel açma! Oyatsız!

Gabdelkärim. Äyttem bit min siña katışma, dip!

Bäd iğılcamal. Nişläp katışmaska, İbrahim mi­nem ulım tügelmeni ul?

Gabdelkärim. Ä mineke tügelme? Tik tor!

Bäd iğılcamal. Tormam, mine bäyläp kuya almassıñ!

Gabdelkärim. Huş, äyt, ni öçen ayırmakçı bulasıñ? Ki­lenneñ nindi gayıbe bar?

İbrahim. Min ir östennän ir totkan keşe belän niçek itep torıym?

Bäd iğılcamal. Şulay şul, şulay.

Zäynäp. Yalgan!

Gabdelkärim. Tik torıgız! Huş, sin anıñ ir totka­nın kaydan beläseñ? Üzeñ kürdeñme? Yäki kürgän keşelär bar­mı?

İbrahim. Menä söygänennän algan hatı bar.

Zäynäp. Monsı da böhtan, minem hiçkemnän hat alganım yuk.

Bäd iğılcamal. Algan, algan! Änä şul kamut astın­nan idän sebergän çakta çıktı.

Gabdelkärim. Tik tor, sinnän soramıylar. (Hatnı algannan soñ, ukıp karap torgannan soñ, kölep.) Tile, tile, bu hat belän hatın ayıralarmı soñ?

Bäd iğılcamal. Nik ayırmasınnar, ayıralar şul.

Gabdelkärim. Sine tile dip äytmiçä, ni dip äytim, utız yıl şuşı öydä gomer itep, şul yazunıñ kulın tanımagaç. Bar, çakır äle Gölcamalnı.

İbrahim çıga başlıy.

Bäd iğılcamal. Çıkma, çıkma, üzem çakıram. (Çı­garga teli.)

Gabdelkärim. Tik tor, urınında gına utır! (Üze to­rıp, işekkä barıp.) Gölcamal, kil äle monda.

Gölcamal işektän kerä. Bäd iğılcamal aña törle işarälär kıla, läkin anı Gölcamal kürmi.

Menä bu yazunı tanıysıñmı?

Gölcamal. Tanıym.

Gabdelkärim. Monı kem yazdı?

Gölcamal. Min.

İbrahim. Alay ikän.

Zäynäp. Yä Alla.

Bäd iğılcamal. Ul tügel, ul tügel.

Gabdelkärim. Nik yazdıñ?

Gölcamal, anasınnan kurkıp, äytmiçä tora.

Äyt, äyt, turısın söylä, ber dä kurıkma.

Gölcamal. Äni kuştı.

Bäd iğılcamal. Yuk, yuk, yalganlıy, yalganlıy.

Gabdelkärim. Äy, hatın, hatın, açu itäm dip, şundıy naçarlıklarnı kılırga yarıymı soñ inde? (İbrahimga). Hak­lıgıñ nişläde, yä, hatınıñnı bu hatka ışanıp ayırasıñmı inde?

İbrahim. Yuk.

Bäd iğılcamal. Yuk, yuk, min bu hurlıkka çıdıy al­mıym. Ul sezneñ ikegezne dä siherlägän. (Çıgıp kitä.)

Gabdelkärim. Kileşegez inde, balalar. Monnan soñ şatlık belän tatu gomer itegez. Mondıy eşlärdän soñ monda bergä toru uñaysız bulır. Üz başıgızga rähätlänep gomer itegez. Minnän fatıyha!

Bäd iğılcamal (işekne açıp). Min bu hurlıkka çıdıy almıym, minnän bäddoga!

Gabdelkärim. Anıñ bazarı uzdı inde.

Näsimä (işektän yögerep kerep, İbrahim yanına kilep). Äti, sin kayttıñmıni?

İbrahim. Kayttım, Näsimä, kayttım. (İbrahim Näsi­mäne kütärep ala, Zäynäp tä kilep koçaklıy, ikese ike bi­tennän übälär.)

Pärdä.