Андроидлар электр сарыклар турында төшләр күрәләрме? - 07

— Ул чагында безгә моннан чыгу кыен булачак. Асылда, мин бина теләгән вакытта ташлап китәргә хокукым бар, һәм кулга алынган кешене озата бара алам.
Ул тыңлап торды, ләкин коридорда тын иде.
— Минемчә, алар берни дә белмиләр. Күрәсең, монда "коңгызлар" юктыр, гәрчә бу сәер булса да. Ул ботинкасына дәртләнеп Гарланд мәетен типте. - Юк, бу чыннан да бик яхшы - бу эштә нинди менталь үзенчәлек эшләнә! Ишекне ачканчы ук, мин аның миңа атарга җыенуын белә идем. Дөресен генә әйткәндә, мин аның, өскә менеп җиткәнче, сезне атып үтермәвенә шаккаттым.
— Ул җыенды,- диде Рик. Аның өстәлендә хезмәт лазеры ята. Ул мине үтерергәме-юкмы дип үлчәп карады, ләкин аны мин түгел, ә сез борчыды.
— андроид кая йөгерә, - диде Реч, бернинди елмаюсыз гына, - анда аучы да бара. Теләсә кайсы Люфт белән шөгыльләнү өчен, сезгә икенче тапкыр Оперга очарга туры киләчәген аңлыйсызмы? Аны, дөресрәге, андроидны, ягъни, кисәтергә мөмкиннәр. Сез алар турында ничек уйлыйсыз - "ул" яки "ул - ул" аша?
— Кайвакыт "ул" аша, - диде Рик. Хәтерем борчуга төшкәч, миңа шулай эшләргә туры килә, һәм мин аны, гомумән алганда, җансыз предметлар турында уйлагандагы кебек, яклап чыгам. Ярар, исән чыгарга ярдәм итсәгез, мин Оперга китәрмен.
— Шулай. Гарландны, минемчә, без яңадан урындыкка утыртачакбыз, - дип тәкъдим итте Реч.
Ул андроидның гәүдәсен кире өстәлгә таба өстерәде, утыртты һәм кулларына һәм аякларына табигый хәл бирде. Бик үк игътибар итмәсәң, Гарландның позасы, берәрсе кабинетка кергәнче, гадәти булып күренде.
Интеркомдагы төймәне басып, Фил Реч әйтте:
— Инспектор Гарланд якындагы ярты сәгать эчендә шалтыратуларны үткәрмәскә сорый. Ул мөһим эш белән мәшгуль һәм аңа комачаулауларын теләмәс иде.
— Әйе, мистер Реч.
Фил Реч кнопканы ычкындырды да Рикка әйтте:
— Без бина эчендә булганда, сез миңа кул богавы беркетеләчәксез. Без һавага күтәрелү белән, мин сезне азат итәрмен. Ул бер-ике кул богавы чыгарды, шуларның берсе Рика кулына чиртте, икенчесе - үз беләзегендә.
— Киттек, моның белән бетерергә вакыт.
Ул иңбашларын җәйде, тирән сулыш алды һәм кабинет ишеген ачты.
Аларны төрле яктан полиция хезмәткәрләре уратып алган, алар үз эшләре белән шөгыльләнүен дәвам иткән формада Рика холл аша лифтка алып барган Фил Речка игътибар итмичә.
Лифт ишекләре ачылды, алардан үз эшләре белән ашыгып баручы ирләр һәм хатын-кызлар төркеме чыкты. Аларның полиция хезмәткәрләренең аз тәэсирле затлары булган. һәркем, үз эшләре белән ашыгып, паркет буенча тәрәзә табаннары белән шакылдатты.
Лифт ишекләре ябылгач, Реч әйтте:
— Мин Гарландның һәлакәт очрагына горур авария детекторы булган дип куркам. Ул иңбашларын җыерып куйды. Аңа күптән эшләргә вакыт инде. Ул өске катның төймәсенә басты, һәм лифт күтәрелә башлады.
— Сез ничек уйлыйсыз, сезнең идарәгез мине эшкә алырмы? - дип сорады Реч Декарда. Хәзер бит мин иң яхшы очракта эшсез.
— Минемчә, борчылуның сәбәбе юк,- диде Рик сак кына. Дөрес, безнең ике аучы бар инде.
«Мин аңа дөресен әйтергә тиешмен, - дип уйлады ул газапланып. Бу шәфкатьсез һәм әхлаксыз. Ул андроид. Ул мине моннан тартып чыгарды, һәм менә рәхмәт. Ул безнең икебезне дә нәфрәтләнүебезнең һәм юк итәргә алынуыбызның иң күңеллесе, асылы булып чыга".
— Акылга сыймаслык нәрсә, - дип дәвам итте Реч, - мөмкин түгел. Мин андроид янында өч ел эшләдем. Ни өчен мин берни дә сизмәдем - ягъни ни дә булса кабул итәрлек дәрәҗәдә?
— Бәлки, бу күптән түгел генә булгандыр, һәм алар соңгы вакытта гына андроидлар контроленә эләгә башлаган.
— Алар идарәне баштан ук контрольдә тоталар. Баштан ук минем начальнигым Гарланд булды.
— Мин сөйләгәннәргә туры китереп,- диде Рик,- Җиргә тулы бер команда килде. Бу өч ел элек түгел, ә бары берничә ай гына иде.
— Димәк, кайчандыр чын Гарланд та булган, - диде Фил Реч, - һәм ниндидер мизгелдә аны алыштырганнар. Аның чырае бозылды. Ул ачыкларга тырышты. Яки бу миңа ялган хәтер системасы төзелде һәм миңа калса, мин Гарланд белән инде өч ел эшләдем кебек тоела. Ләкин...
Аның чырае тагы да ныграк бозылды, эчке дулкынлануы аны тагын да ныграк бозды.
— Ләкин андроидлар гына үзләрендә ялган хәтер йөртергә сәләтле. Кешеләргә карата бу система нәтиҗәле түгел. Лифт туктады, ишекләр ачылды, һәм алар алдында аэрокарлар туктаган буш түбә пәйда булды. Бу полиция идарәсенең утырту мәйданчыгы иде.
— Менә минем машина, - диде Реч.
Ул якында гына басып торган аэрокара ишеген ачты һәм тиз генә кулын селтәп, Рикны кабинага керергә ашыктырды.
Ул үзе идарәгә утырды һәм двигательне эшләтеп җибәрде. Бер мизгелдән алар күккә күтәрелделәр һәм, төньякка борылып, Операның иске бинасына таба киттеләр.
Фил Реч карны машинада диярлек алып барды. Аның күңеленә шомлы уйлар килде.
— Карагыз әле, Декард, - диде ул. Любаны Люфт юк иткәч, сезнең... Аның карлыккан тавышы бүленеп калды. Сез аңлыйсыз. Сез мине Бонелли тесты аша яки сезнең эмпатия шкаласы буенча тест аша уздырсын өчен. Минем кем булуымны белергә телим.
— Бу турыда соңрак та кайгыртырга мөмкин, - диде Рик.
— Сез моны теләмисезме? Ул карашын Декардка төбәде. - Нәтиҗәләрне беләсез дип шикләнәм. Күрәсең, Гарланд сезгә нәрсәдер әйтте, сез миңа ачарга теләмисез.
— Люфт мәхәббәтне бергә-бергә җыеп алу авыр булачак. Андыйлар белән үзем генә булдыра алмыйм. Әйдәгез әлегә максаттан читкә тайпылмыйк.
— Эш бит ялган хәтер системасында гына түгел, - дип дәвам итте Реч. Минем бит хайван бар, электр түгел, ә хәзергесе - тиен. Мин аны бик яратам, Декард. Һәр иртәне мин аны ашатам да, түшәмгә аскуйманы алыштырам - шундый кәгазь, беләсез, аны идәнгә куялар. Ә кичен, эштән кайткач, мин аны иреккә чыгарам, һәм ул бөтен фатир буйлап сикеренә. Күзәнәктә аның тәгәрмәче бар. Тәгәрмәчтә аксымның ничек әйләнгәнен күргәнегез булдымы? Ул йөгерә дә йөгерә, тәгәрмәч әйләнә, ә ул урынында кала. Баффи ул ошый бугай.
— Минемчә, аксымнар бик акыллы хайваннар түгел,- диде Рик.
Шуннан соң алар тын гына очтылар.

Унике
Операда Декард һәм Реч репетиция тәмамланды һәм мисс Люфт китте, дип белделәр.
— Ул кая җыенуын әйтмәдеме? - дип сорады Фил Реч эшчеләр сәхнәсеннән.
Ул үзенең полиция хезмәткәре таныклыгын күрсәтте.
— Музейга кебек. Эшче таныклыкны карады. - Ул Эдвард Мункның күргәзмәгә өлгерергә теләвен әйтте. Иртәгә ул ябыла.
"Ә Люба Люфт бүген "ябылачак!" - дип уйлады Рик.
Алар музей бинасы янына барган арада, Реч әйтте:
— Сез ничек уйлыйсыз, аның музейда булу өмете бармы?
— Белмим, - диде Рик. Алар музей бинасына керделәр, күргәзмәнең кайсы катта булуын ачыкладылар һәм күтәрелә башладылар. Тиздән алар картиналар һәм агач сыннар арасында йөри башладылар. Күргәзмәдә укучылар сыйныфын да кертеп, кешеләр бар иде.
Укытучының үткен тавышы күргәзмәнең барлык заллары буйлап тарала. Рик: «Әндинең тавышы менә шулай яңгырарга тиеш, һәм ул укытучы кебек күренергә тиеш, мәсәлән, Люба Люфт, яки Рейчел Розен, яки янәшә торучы кеше буларак күренергә тиеш», - дип уйлады.
— Сез андроидның йорт хайваны булуын ишеттегезме? - дип сорады Рика Фил Реч.
Ниндидер аңлаешсыз сәбәп аркасында Рик намуслы булу теләген кичерә һәм әйтә:
— Миңа анда хайваннарның хуҗасы булган ике очрак билгеле, ләкин бу бик сирәк була. Ани, кагыйдә буларак, хайваннарны тотмый дип әйтә алам. Хайваннар җылылык таләп итә, әлбәттә, бөҗәкләрдән һәм рептилияләрдән тыш.
— Ә тиен? Аңа да бит җылылык атмосферасы кирәк. Баффи бик яхшы яши. Мин аны көн саен тарап киләм.
Фил Реч картина белән янәшә тукталды, картинаны игътибар белән карады.
Картинада башы әйләнгән грушага охшаган, коты алынудан колакларына учларын куеп, тавышсыз гына кычкырган авызын ачкан гөнаһсыз бер җан иясе сурәтләнгән иде. Кычкырган, көйгән аваз кебек, бу җан иясенең газаплары баштанаяк һавада таралды. Теге ир-ат - яки хатын-кыз - тоткын булып үз үкереп елаган, ишетмәс өчен, колакларын тешләгән кебек күренә иде. Бу матдә күпердә басып тора, бүтән беркем дә юк иде. Ул, кычкыруга карамастан, алардан аерылган башка кешеләрдән тулысынча изоляциядә шалтырата.
— Аннары ул тагын бер сын эшләде,- диде Рик. Ул картинадан түбәнрәк диварга беркетелгән табличканы укып чыкты.
— Мөгаен, - диде Реч акрын гына, - менә шулай үзеңне андроид хис итәргә тиеш. Ул һавадагы җан иясенең кычкырган картинасында күренеп торган вибрациясен сурәтләгән. Ләкин мин үземне шулай хис итмим, димәк, мин, мөгаен, алай түгелдер...
Ул тынып калды, чөнки нәкъ шул вакытта залга картина янына килгән берничә кеше керде.
— Люба Люфт ул, - диде Рик, аның ягына күрсәтеп, һәм Фил Реч үзенең газаплы уйларын вакытлыча онытты.
Алар, ашыкмаска тырышып, ашыкмыйча гына андроидка таба киттеләр. Иң мөһиме - көнчелек атмосферасын бозмау. андроидның булуы турында шикләнмәгән башка кешеләр, хәтта моның бәясе белән корбан югалту булса да, куркынычка дучар ителергә тиеш түгел.
Люба Люфт, кулына күргәзмә каталогын тотып, картина алдында аны тулысынча йоткан килеш басып тора иде. Аның өстендә тубык турысында тарая торган ялтырап торган чалбар һәм көзгедәге алтынсу төстәге жилет.
Картинада карават кырыенда утырган яшь кыз сурәтләнгән. Аның куллары бәйләнгән, ә йөзендә гаҗәпләнү һәм кыюсызлык катып калган.
Рик, Люба Люфтка мөрәҗәгать итеп: — Телисезме, мин аны сезнең өчен сатып алырмынмы? - дип сорады.
Ул, хатынының иңбашларын җиңел генә кысып, аның хәсрәт чиккәнлеге чикләрендә икәнлеген аңларга теләп, аның янына туктады. Икенче яктан Фил Реч аның иңбашына кулын салды, һәм Рик аның пиджагы астында лазер пистолеты кобурасы чыкканын күрде. Реч тагын бер тапкыр тәвәккәлләргә җыенмый иде. Аңа Гарланд инспекторы да җитәрлек иде.
— Ул сатылмый.
Люба Рикка ялт кына карап алды, ләкин соңыннан, Рикны таныгач, аның күзләре тоныкланды, йөзе агарып китте, бер мизгел эчендә мәетнең йөзенә әйләнде, гүя аның тәне челпәрәмә килә башлаган иде, гүя аның бөтен тормышы эче тирән итеп яшерелгән савытка сыенды, гәүдәсен автомат рәвештә хәрәкәтләнүче туфракка әверелдерде.
— Сез кулга алынган дип уйлаган идем. Ни өчен алар сезне чыгардылар?
— Мисс Люфт, - диде ул, - танышыгыз, бу мистер Реч. Фил, бу бик танылган опера җырчысы Люба Люфт.
Ул тагын аңа таба борылды.
— Мине кулга алган патруль хезмәткәре андроид иде, аның башлыгы кебек үк. Беләсезме, Гарланд инспекторын, дөресрәге, белә идегезме? Ул миңа сезнең Марстан бер корабльдә килгәнегезне әйтте. Бу сез шалтыраткан полиция идарәсе, андроидларның оештырылган агентлыгы, аның аша сезнең группа үзара бәйләнгән иде. Алар шулкадәр үз-үзләренә ышанганнар, андроидларга ау өчен кешеләр яллаганнар...
— Сез... - диде Люба Люфт. - Сез кеше түгел инде. Сез башка кеше түгел. Сез дә андроид.
Бераз паузадан соң Фил Реч әйтте:
— Моны соңрак тикшерербез дип уйлыйм. - Аннары Рикка таба борылды: - Әйдә, минем аэрокарга илтербез.
Кызларның ике ягында йөргәндә, алар аны лифт янына алып киттеләр. Люба теләге булмаса да, каршылык күрсәтмәде. Ул гүя тышкы дөньядан аерылды. Рика инде андроидларның мондый тотышы белән очрашырга туры килә иде. Тәнкыйть хәлләрдә ясалма тормыш көче, аларны хәрәкәткә китерүче, йөкләнеш артык зур булса, сынган кебек. Бу барысы белән дә түгел, әмма күпчелек андроидлар белән иде.
Ләкин бу көч теләсә кайсы вакытта көтелмәгән ярсу кабынуына борыла ала иде.
Әмма, Рик белгәнчә, андроидлар үзләрен бирмәскә эчке омтылышка ия булган, шуңа күрә музейда, килүчеләр даирәсендә Люба берни дә эшләмәс иде. Чын бәрелеш, күрәсең, аларны беркем дә күрмәгән аэрокарда булыр. Машина кабинасына кергәч, ул ачулы рәвештә читләштерү битлеген ташларга мөмкин. Рик киеренкеләнде, үз-үзен хәзерләде. Рече турында ул уйламады. Реч үзе әйткәнчә, проблема соңрак каралачак.
Коридор башында лифтлар янында кечерәк бер киоск шикелле бер нәрсә урнашкан иде. Анда репродукцияләр һәм сәнгать китаплары сатылган. Люба прилавка янында туктады.
— Тыңлагыз әле... Ул Рикка таба борылды. Битләре өлешчә аның йөзенә кайтты, һәм ул яңадан - озакка бармасын - тере булып тоелды. Сез мине тапканда мин караган картинаның репродукциясен сатып алыгыз. Кыз караватта утырган җирдә.
Бераз дәшми торгач, Рик сатучыдан сорады:
— Сезнең Мункның "Җитлеккәнлек" репродукциясе бармы?
— Шул җыентыкта гына, - диде сатучы.
Ул ялтырап торган пластик пакеттагы матур альбомга күрсәтте.
— Егерме биш доллар.
— Мин алам.
Рәс бумажник артыннан китте.
— Минем департамент бюджеты хәтта миллион ел эчендә дә сузылмаска... - дип башлады Фил Реч.
— Бу минем акчам, - дип кырт кисте Рик.
Ул сатучыга банкноталар тапшырды, ә китап - Любага тапшырды.
— Хәзер түбәнгә, - диде ул аңа һәм Филуга.
— Бу сезнең тарафтан бик ягымлы, - диде Люба.
Алар лифт кабинасына керделәр.
— Сездә, кешеләр, ниндидер сәер һәм күңелне нечкәртерлек бернәрсә бар. Андроид беркайчан да алай эшләмәс иде. Ул Речка бозлы караш ташлады. Аның башына да килмәс иде. Ул әйткәнчә, миллион ел эчендә дә.
Ул Речтан күзен алмады. Хәзер күз карашы нәфрәт һәм нәфрәт белән тулы иде.
— Юк, мин чынлыкта андроидларны яратмыйм. Марстан очып килгәннән бирле, мин кешене имитацияләү белән генә шөгыльләндем, кеше кебек үк сөйләдем һәм эшләдем. Мин безгә карата тормышның иң югары формасын имитацияләдем. Мин шулай саныйм.
Аннары ул аңа мөрәҗәгать итте:
— Синең белән андый хәлнең булганы юкмыни, Фил Реч? Бүләкләү...
— Мин бүтән булдыра алмыйм, - диде Реч һәм кулын пиджак астына тыкты.
— Юк, - диде Рик, Филның кулыннан тотып. Тегесе, иреккә чыгарга тырышып, артка чигенде.
— Башта камыр, - диде Рик.
— Ул бит аның андроид булуын таныды, - диде Реч. Без моны хәзер дә эшли алабыз.
— Сине рәнҗеткән өчен генә алай эшләргә кирәкми,- диде Рик. Бир әле монда...
Ул Фил бармакларыннан лазер трубкасын алырга тырышып карады, ләкин булдыра алмады. Реч, Люба Люфттан күзен алмыйча, артка таба бер адым атлады.
— Ярар, - диде Декард. Уйлап кара. Хәзер үк үтер. Күрсәт: бу синең хокукың.
Речның шулай итәргә җыенуын күргәч, ул:
— Тукта әле...
Реч атты. Шул ук мизгелдә Люба Люфт, хайвани курку спазмында, иелеп, бер читкә тайпылды. Луч үтеп китте, ләкин соңыннан Реч кәүсәсен төшерде, һәм нур Любаның корсагындагы тар тишекне яндырды. Ул кычкырып җибәрде. Ул, аркасы белән кабина диварына сөялеп, бөкрәеп ята да кычкыра.
«Теге картинадагы кебек», - дип уйлады Декард. Ул үзенең лазерын тартып чыгарды һәм аны үтерде.
Тәне йөзтүбән капланды һәм тынып калды.
Рик моннан берничә минут элек сатып алган Мунка репродукциясе альбомын нур белән җентекләп яндырды. Альбом көлгә әйләнгәнче, ул бик тырышып һәм сүзсез яндырды. Фил Реч аңа шаккатып карап торды.
— Сез бит аны үзегезгә калдыра алган идегез, - диде Реч. - Ул бит басып тора иде...
— Сез ничек уйлыйсыз, андроидларның җаны бармы? - дип аның сүзен бүлдерде Рик.
Реч, башын иеп, аптырап аңа карады.
— Мин үземә бу китапка акча тотарга рөхсәт итә алам, - диде Рик. - Мин бүген өч мең доллар акча эшләдем, әле ярты эшемне дә тәмамламадым.
— Сез Гарландны күздә тотасызмы? - дип сорады Реч. Ләкин аны мин үтердем, сез түгел. Сез идәндә ята идегез. Люба Люфтны да мин үтердем.
— Ләкин сез бу акчаларны ала алмыйсыз, - диде Рик. - Үзебезнең идарәдә дә, безнекендә дә. Без сезнең машинага барып җиткәч, мин тест үткәрәчәкмен, аннары карарбыз да. Хәер, минем исемлектә сез юк.
Кулларын йомарлап чемоданын ачты, кәгазьләр эзләде.
— Юк, сез чыннан да монда юк. Димәк, закон буенча мин сездән шикләнә алмыйм.
— Сез минем андроид икәнемә ышанасызмы? Моны сезгә Гарланд дидеме? Дөресме?
— Әйе, моны Гарланд әйтте.
— Бәлки, ул ялганлагандыр, - диде Реч, - безнең арада хәзер кебек ышанмаучанлык чәчү өчен. Без бары тик болван гына, әгәр аңа безне аерырга рөхсәт итсәк. Сез Люфт Любасы турында бөтенләй хаклы идегез. Мин үземне кулда тотарга тиеш идем. Ләкин без бит барыбер аны бетерергә тиеш идек, шуңа күрә ярты сәгать роль уйнамыйлар. Ул сезнең өчен сатып алынган альбомны карарга да өлгерә алмас иде. Һәм мин элеккечә аны юкка яндыргансыз дип саныйм. Бу ахмаклык һәм рациональ түгел. Мин сезнең мотивларны аңлый алмыйм.
— Мин бу эшне ташлыйм,- диде Рик.
— Нәрсә белән шөгыльләнәсез соң?
— Теләсә нәрсә. Гарланд уйлаганча, иминият белән шөгыльләнгән, бәлки, эмиграциядер. Әйе.
Ул баш какты.
— Марска очыт китәм.
— Әмма кемдер моның белән шөгыльләнергә тиеш бит, - дип билгеләде Фил.
— Андроидлар куллансыннар. Шулай яхшырак булыр. Мин бүтән булдыра алмыйм. Миннән җитәр. Ул искиткеч җырчы иде, һәм ул планетага кирәк иде. Болар барысы да акылсызлык.
— Бу кирәк. Онытмагыз - иреккә йөгерү өчен, аларның һәркайсы кешене үтергән! Әгәр мин сезне бинадан Медиссон-стритка алып чыкмасам, алар сезне үтерерләр иде. Менә шуны Гарланд миннән теләде, шуның артыннан ул мине кабинетка чакырды. Ә Полоков? Ул сезне чак кына үтермәдемени? Ә Люба Люфт? Без бары тик сакланабыз гына. Алар безнең планетага, күләгәдә яшеренеп торган бу чит-ят кешеләр килделәр...
— Полиция хезмәткәрләре, - диде Рик. Анроидлар белән көрәш агентлары астына.
— Ярар, әйдәгез, мине тикшерегез. Гарланд ялганлый да ала иде. Мин ышанам, ул шулай эшләгән дә. Мондый яхшы хәтер системалары булмый. Ә минем аксым турында ничек?
— Әйе, аксымыгыз, онытып та җибәргәнмен...
— Әгәр мин андроид булсам, - диде Реч, - сез мине үтерәсез икән, үзегезгә ала аласыз. Мин аны сезгә тапшырасы васыять язармын.
— Андроидлар васыять язарга хокуклы түгел. Аларның үзләре васыять итә алырлык милке юк.
— Алайса, алыгыз аны, - диде Реч.
— Бәлки шулай булыр да, - диде Декард. Лифт беренче катка җитте, ишекләр ачылды. Аның белән калыгыз. Мин гәүдәне сөяк миенә экспертиза ясау өчен Гадел хөкем йортына китерү өчен патруль машинасын чакыртам.
Ул телефон кабинасын күрде, керде, монетасын ташлады һәм калтыранган бармаклары белән номер җыйды. Ул арада лифт көткән кешеләр төркеме Фил Речны һәм Любаның гәүдәсен чолгап алды.
«Ул чыннан да мәшһүр җырчы иде,- диде Рик үз-үзенә, сүзне һәм эленгән трубканы тәмамлап. Мин аңламыйм, мондый талантның җәмгыять өчен никадәр комачаулык булуы мөмкин! Ләкин эш талантта түгел, эш аның үзендә. Фил Реч шулай ук үзеннән-үзе куркыныч тудыра, һәм, димәк, мин хәзер үк китә алмыйм".
Ул кабинкадан чыкты да халык аша лифт янына үтте. Кемдер гәүдәне пиджак белән каплаган инде, тик бу Фил Реч түгел иде.
Реч янына килеп җиткәч, теге комсызланып кечкенә генә соры сигара тарта иде, - Рик әйтте:
— Мин алладан сезнең андроид булуыгызны сорыйм.
— Сез мине чынлап та дошман күрәсез, - диде Реч, гаҗәпләнеп. Ләкин анда, Медиссон-стритта, мин сезнең тормышыгызны коткарып калгач, сез миңа бөтенләй башкача карадыгыз.
— Мин хәзер системаны аңладым! Сезнең Гарландны, ә аннары Любаны үтерүегез... Сез хәтта минем кебек үтермисез дә, сез хәтта омтылмыйсыз да... Каһәр суккыры! - диде Рик. Мин эшнең нәрсәдә икәнен аңладым. Сезгә үтерү ошый гына, сезгә сәбәп кенә кирәк. Әгәр сезнең сәбәпегез булса, сез мине дә үтерер идегез. Менә ни өчен сез Гарландның андроид булуы ихтималына тотындыгыз. Бу сезгә аны үтерергә сәбәп булды. Кызык, тестлар узмасагыз, сез нишләрсез? Куркырсызмы? Кайвакыт андроидлар моны еш булмаса да эшлиләр.
— Борчылмагыз, мин үзем турында үзем кайгыртырмын, - диде Фил Реч. Сезгә камырдан башка бернәрсә дә эшләргә туры килмәс.
Полицейский аэрокар килде, кабинадан ике полиция хезмәткәре сикереп чыкты һәм шунда ук кешеләр туплану аша үзләренә юл салдылар. Аларның берсе Декардны танып, аңа баш какты. "Димәк, хәзер без китә алабыз. Безнең эш эшләнгән ", - дип кинәт аңлап алды Рик.
Алар Опера бинасы янына барганда, аның түбәсендә Реча кары тора иде, тегесе әйтте:
— Сезне минем реакция һәм сезнең шәхси куркынычсызлыгыгыз борчымасын өчен, мин сезгә үз лазерымны бирәм. Ул үзенең коралын Рикка сузды һәм Рик аны учында үлчәде.
— Ә сез үзегезне лазерсыз нишләрсез? - дип кызыксынды Рик. - Әгәр дә тест узмасагыз?
— Сулышымны алам.
— Ай аллам! Бу мөмкин түгел.
— Анроидларның нерв системасында сулауны туктату өчен автомат җайланма бар, - диде Реч, - кешеләрдән аермалы буларак. Сезне моңа өйрәтмәделәр мени? Мине моңа күп еллар элек өйрәттеләр.
— Шулай итеп үләргә...- дип каршы төште Рик.
— Бу авырттырмый. Нәрсә бар монда?
— Бу... Рик, кирәкле сүзләрне табарга тырышып, бармакларын кыймылдатты.
— Мин моны эшләргә туры килер дип уйламыйм, - диде Реч.
Алар түбәгә менеп машинага утырдылар. Реч, ишекне ябып:
— Мин сезнең нәкъ менә Бонелли буенча тест уздыруыгызны теләр идем.
— Мин булдыра алмыйм - мин күрсәтмәләрне ничек санарга белмим. "Миңа бит аның приборлар күрсәтмәләрен интерпретациясенә ышанырга туры килер иде, - дип уйлап алды Рик, - ә бу ялгыша".
— Ләкин сез миңа дөресен әйтегез, ярыймы? - дип сорады Реч. Әгәр мин андроид булсам, сез моны миңа әйтерсез бит, әйе?
— Әлбәттә.
— Мин моны бик нык белергә тиешмен. Мин моны белергә телим.
Фил Реч, уңайлабрак урнашып, яңадан сигарасын кабызды. Ул моны булдыра алмаган.
— Сезгә Люба Люфт караган картина ошадымы? - дип сорады ул Риктан. - Мин алай ук түгел. Мин реализмны яратмыйм, мин Пикассоны өстен күрәм.
— "Җитлеккәнлек" 1892 ел дата, - дип кыска гына җавап бирде Рик. - Ул вакытта реализмнан башка берни дә юк иде.
— Ләкин кеше колакларын йомып кычкыра торган икенчесе реализм өчен бигүк типик түгел.
Рик чемоданын ачып тест өчен приборлар чыгарды.
— Нечкә эш, - диде Реч. Ул аппарат җыюны күзәтте. - Төгәл җавапны белү өчен, ничә сорау бирергә кирәк?
— Алты-җиде.
Ул ябышкак өсле датчиклар диск-сеткасын сузды.
— Яңагыгызга китерегез. Хәзер ут... Ул нур сибеп җибәрде. Ул сезнең күз карагызга төбәлгән. Хәрәкәтләнмәгез, күзләрегез мөмкин кадәр хәрәкәтсез булсын.
— Рефллекс флуктуациясе, - дип билгеләде Реч. - Ләкин стимулның физик табигате юк. Бу бары тик сорау гына. Без сискәнеп китүгә реакция дип атыйбыз.
— Сез аның белән идарә итә алырсыз дип уйлыйсызмы?
— Юк, тик башлангыч амплитудалар гына түгел. Бу контрольгә бирелми. Әгәр булмаса... Ул сөйләвеннән туктады. Башлагыз, зинһар. Мин борчылам һәм шуңа күрә артык күп сөйләшәм.
— Теләсәгез күпме әйтә аласыз. «Сөйлә, сөйлә юлны кабергә, - дип уйлады Рик. Әгәр бу сиңа ошый икән». Рика барыбер иде.
— Әгәр дә тест минем андроид булуымны күрсәтсә, - дип мыгырдады Реч, - сезнең кешегә ышанычыгыз торгызылачак, ләкин, мондый нәтиҗә күздә тотылмаганга күрә, сезгә үз эчемдә мин булырлык идеологик принципны формалаштырырга киңәш итәм...
— Беренче сорау, - диде Декард.
Барысы да әзер иде, һәм шкаладагы уклар селкенә башлады.
— Иң мөһиме - реакция вакыты, шуңа күрә мөмкин кадәр тизрәк җавап бирергә тырышыгыз.
Хәтереннән ул беренче сорауны укыды, һәм тест башланды.
Тест беткәч, Рик беркадәр вакыт дәшми утырды, ә аннары приборларны чемоданга сала башлады.
— Җавапны мин сезнең чыраегыздан беләм инде, - диде Реч. Ул җиңел сулап куйды. - Ярар, минем лазерымны бирә аласыз.
Ул кулын сузды.
— Сез Гарланд мотивлары турында хаклы булса кирәк, - дип таныды Рик. - Ул безгә дошман ясарга теләгән иде, шуңа күрә ялганлады.
Ул үзен физик яктан һәм мораль яктан арыган итеп хис итте.
— Сез инде ниндидер тиешле принципларны формалаштырдыгыз, - дип кызыксынды Реч, - алар минем яшәвемне кеше нәселенең бер өлеше буларак аңлатыр идеме?
— Сезнең эмпатик сәләтегездә ниндидер дефект булырга тиеш,- диде Рик. Безнең тест тарафыннан теркәлмәгән дефект - сезнең андроидларга карата хисләрегез.
— Әлбәттә, бу параметр сыналмый.
— Минемчә, аны кертергә кирәк иде.
Элек бу Рикның башына килми иде. Ул юкка чыгарыла торган андроидларга бернинди теләктәшлек тоймый. Ул һәрвакыт андроидлар - бары тик акыллы машиналар гына дип ышана иде, ләкин Фил Реч белән чагыштырганда сизелерлек аерма сизелә иде. Декард аның хаклыгын инстинкт белән тоя. "Яшәгән кыяфәт ясый торган ясалма структурага карата үзара бәйләнеш? - дип сорады ул үз-үзеннән. Ләкин Люба Люфт тере булып күренә иде. Монда симуляция исе дә юк иде".
— Ләкин сез аңлыйсызмы, - диде Фил акрын гына, - андроидларны сезнең хайваннар белән беррәттән эмпатик сәләт спектрына керткәч нәрсә булачак?
— Без саклана алмыйбыз.
— Бик дөрес. Бу яңа тип, "Төен-6", - алар безне батырачак һәм таптатып җимерәчәк. Алар белән кешелек дөньясы арасында без басып торабыз: сез дә, мин дә - андроидлар белән көрәш агентлары. Без - күренеп торган һәм ачык аерманы саклый торган киртә. Өстәвенә... Рикның яңадан приборлар куя башлавын күреп, ул тынып калды. Камыр беткән инде дип уйлаган идем.
— Мин үз-үземә сорау бирергә телим, - диде Рик, - һәм мин сезнең миңа атучы күрсәтмәләрен әйтүегезне телим. Нәтиҗәләрне үзем ачыклыйм, тик миңа күрсәтмәләр әйтегез.
Ул дискны яңагына ябыштырды һәм ут нурларын көйләде.
— Сез әзерме? Циферблатларны күзәтегез. Вакытлы интервал мәгънәгә ия түгел, тик укның читкә тайпылуы зурлыгы гына.
— Әлбәттә, Рик, - диде Реч, әзерлек белән.
Рик кычкырып әйтте:
— Мин лифтта тотылган андроид белән бергә төшәм, һәм кемдер аны кисәтмичә үтерә.
— Бернинди махсус реакция дә юк, - дип хәбәр итте Реч.
— Укчылар нәрсә күрсәтте?
— Сул якта - 2,8, уңында - 3,3.
— Андроид - хатын-кыз, - диде Рик.
— Хәзер 4,0 һәм 6,0 тиешенчә.
— Шактый күп,- диде Рик, яңагыннан дискын салып һәм аны ычкындырып. Ул яктылык карандашын сүндерде. Бу - эмпатик реакция. Мондый нәтиҗәләр күп очракта иң экстремаль, кеше тиресен үпкәләү өчен куллануга һәм башкаларга, чиста патологик сорауларга кагылганнардан тыш, сынала торган кеше күрсәтә.
— Шуннан нәрсә килеп чыга?
— Мин кайбер андроидлар белән уртаклашырга сәләтле. Бөтенесе белән түгел, ләкин бер-ике кеше белән булдыра алам.
«Мәсәлән, теләсә кайсы Люфт белән, - диде ул үз-үзенә. - Димәк, мин ялгышканмын. Фил Речның реакциясендә кеше ышанмаслык бернәрсә дә юк. Минем реакциям стандарт түгел. Кызык, кешеләрдән берәрсе андроидларга карата шундый нәрсәдер тойганмы? Әлбәттә, минем эшемдә бу чагылыш тапмаска да мөмкин, бу минем "Тылсымлы флейта" һәм Люба тавышлары, гомумән опера тавышлары белән бәйле минутлык аномалия булырга мөмкин. Әлбәттә, элек мин мондый хәлне Полоковка да, Гарландка да кичермәдем. Фил Реч андроид булса, мин аны әллә ни кыенлыкларсыз үтерер идем, бигрәк тә Любаның үлеменнән соң. Чын кешеләр белән хәрәкәтләнүче кешеләр арасындагы аерымлыкларга кагылган бөтен нәрсә менә шул. Лифтта һәм музейда мин ике җан иясе - кеше һәм андроид белән бергә төштем, һәм минем хисләрем табигый көтелгән, мин кичерергә тиешле ияләшкән нәрсәләргә капма-каршы иде ".
— Син бәлагә тарыдың, Декард, - диде Реч акрын гына.
Әйтерсең, бу аның күңелен күтәрә иде.
— Мин нәрсә эшләргә тиеш? - дип сорады Рик.
— Секс, - диде Реч. Бөтен эш шунда.
— Секс?
— Әйе, җенси мәхәббәт. Ул синең өчен сөйкемле иде. Синең белән мондый хәл беркайчан да булмадымы? Фил көлеп җибәрде. - Безне бу анди белән көрәштә беренче проблема дип өйрәттеләр. Декард, колонистларның хәтта андроид сөяркәләре дә барлыгын белмисеңмени?
— Бу законсыз,- диде Рик.
— Әлбәттә, бу закон белән тыелган. Әмма закон күп кенә бозылуларны да тыя, әмма шуңа да карамастан, кешеләр алар белән шөгыльләнә.
— Ләкин әгәр дә бу секс түгел, ә мәхәббәт икән?
— Мәхәббәт - сексның икенче исеме.
— Ватанга мәхәббәт? Музыкага?
— Әгәр дә бу хатын-кызга мәхәббәт икән, бу секстан аерылгысыз, шулай булгач бу шул ук хәл. Хатын-кызга яки аның имитацияләренә. Бар, уян да чынбарлыкның йөзенә кара, Декард. Син хатын-кыз андроид белән түшәккә ятарга теләдең - шуннан да ким түгел. Кайчандыр мин дә, ау белән шөгыльләнә башлагач кына, шундый хәлне кичердем. Үзеңә йомшаклык күрсәтергә рөхсәт итмә, һәм бу узачак. Бөтен эш шунда ки, вакыйгалар гадәттәге эзлеклелеге бозылган. Син аны үтердең - һәм аның күңеле нечкәрүен тойдың. Киресенчә эшләргә кирәк.
Рик аңа текәлеп карады.
— Башта урынга ятарга, аннары...
— Ә аннары аны үтерергә, - дип кырт кисте Реч. Аның иреннәрендә коточкыч елмаю уйный иде.
«Син яхшы аучы, Реч, - дип уйлады Рик, - һәм синең аларга мөнәсәбәтең моны күрсәтә. Ә мин?»
Кинәт, гомерендә беренче тапкыр, ул шикләнүен сизде.

Унөч
Хезмәт көненнән соң, Исидор саф ут эченнән дуга кебек, күкләрдә очып йөри. «Фатирдан китмәдеме икән ул? - дип уйлады ул. Бөтенесе дә, һаман да шул иске, чүп баскан фатирда, Бастер Джрубиның йөзенә карый да, берәр кеше коридор буйлап йөргәндә, куркуыннан сискәнеп китә микән?»
Ул инде "кара базар" булган бакалея кибете янында туктарга өлгергән. Аның утыргычында соя эремчеге банкасы кебек затлы ризыклар, өлгергән персикалар, йомшак сыр, өлгергән һәм җирәнгеч ис килә торган. Боларның барысы да ул куып таратканда яки тормозлаганда хәрәкәтләнә иде.
Бүген ул дулкынлануын сизә һәм машинаны ыргытып бара иде. Аның бөтен гәүдәсе селкенеп куйды һәм пошкырып җибәрде. «Каһәр суккыры!» - дип уйлады ул.
Кабина буйлап персик һәм сыр исе таралган һәм борын тишекләрен рәхәт кытыклаган. Ул мистер Слоуттан алган ике атналык хезмәт хакын җимергән шушы сирәк-мирасларны утыргыч астына яшерелгән "Шабли" шешәсе тулыландырды. Бу бик сирәк күренеш иде. Ул аны "Бэнк оф Америка" да сейфта тота, күпме генә тәкъдим итсәләр дә, сатарга теләмичә, гомерендә соңгы моментта кыз барлыкка килү очрагына. Бу хәзер булды да.
Өйнең чүп-чар белән капланган, җансыз түбәсе, һәрвакыттагыча, аңа бик нык тәэсир итте. Карадан лифтка кадәр юлда ул үзенең периферияле күз карашын тулысынча бастырды, ул кулындагы кыйммәтле пакетка һәм шешәгә игътибарны юнәлтте, абынмас һәм икътисадый бөлү чокырына егылмас өчен.
Скрипкалы лифт килгәч, ул үз катына түгел, ә хәзер Прис Страттон яшәгән дәрәҗәдән түбән төште. Озакламый ул, йөрәгенең дөп-дөп типкәнен сизеп, шешәнең бер чите белән аның ишек төбендә басып торды.
— Кем бар анда? Кызның тавышы ишек белән тоныкланган иде, ләкин барыбер ачык, кискен һәм курыккан тавыш яңгырады.
— Джон Р. Исидор сөйли, - диде ул тиз генә. Ул мистер Слоут видеофоны ярдәмендә алынган авторитетлык тойгысын кулланды. Минем монда бик тәмле нәрсәләр бар, һәм мин бик яхшы төшке аш ясарга мөмкин булыр иде дип уйлыйм.
Ишек ачылды. Алгы бүлмәдән аңа Прис карап тора иде.