Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 11

Total number of words is 3949
Total number of unique words is 1260
38.3 of words are in the 2000 most common words
52.7 of words are in the 5000 most common words
60.1 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Aquesta era ofensa mia,
Vuestra no.
CRESPO.
No hay que fingir;
Que yo he salido á reñir
Por haceros compañía.

ESCENA XIII.
SOLDADOS, EL CAPITAN.--DICHOS.
SOLDS.
_(Dentro.)_ A dar muerte nos juntemos
A estos villanos.
CAPITAN.
_(Dentro.)_ Mirad...
_(Salen los soldados y el Capitan.)_
D. LOPE.
¿Adónde vais? Esperad.
¿De qué son estos extremos?
CAPITAN.
Los soldados han tenido
(Porque se estaban holgando
En esta calle, cantando
Sin alboroto y rüido)
Una pendencia, y yo soy
Quien los está deteniendo.
D. LOPE.
Don Álvaro, bien entiendo
Vuestra prudencia; y pues hoy
Aqueste lugar está
En ojeriza, yo quiero
Excusar rigor más fiero;
Y pues amanece ya,
Orden doy que en todo el dia,
Para que mayor no sea
El daño, de Zalamea
Saqueis vuestra compañía:
Y estas cosas acabadas,
No vuelvan á ser, porqué
Otra vez la paz pondré,
Vive Dios, á cuchilladas.
CAPITAN.
Digo que por la mañana
La compañía haré marchar.
(_Ap._ La vida me has de costar,
Hermosísima villana.)
CRESPO.
_(Ap.)_ Caprichudo es el Don Lope;
Ya haremos migas los dos.
D. LOPE.
Veníos conmigo vos,
Y solo ninguno os tope. _(Vanse.)_

ESCENA XIV.
DON MENDO; NUÑO, _herido_.
D. MEND.
¿Es algo, Nuño, la herida?
NUÑO.
Aunque fuera menor, fuera
De mí muy mal recibida,
Y mucho más que quisiera.
D. MEND.
Yo no he tenido en mi vida
Mayor pena ni tristeza.
NUÑO.
Yo tampoco.
D. MEND.
Que me enoje
Es justo. ¿Que su fiereza
Luego te dió en la cabeza?
NUÑO.
Todo este lado me coge. _(Tocan dentro.)_
D. MEND.
¿Qué es esto?
NUÑO.
La compañía
Que hoy se va.
D. MEND.
Y es dicha mia,
Pues con eso cesarán
Los celos del Capitan.
NUÑO.
Hoy se ha de ir en todo el dia.

ESCENA XV.
EL CAPITAN Y EL SARGENTO, _á un lado_.--DON MENDO Y NUÑO, _al otro_.
CAPITAN.
Sargento, vaya marchando
Antes que decline el dia
Con toda la compañía,
Y con prevencion que cuando
Se esconda en la espuma fria
Del océano español
Ese luciente farol,
En ese monte le espero,
Porque hallar mi vida quiero
Hoy en la muerte del sol.
SARG.
_(Ap. al Capitan.)_ Calla, que está aquí un figura
Del lugar.
D. MEND.
_(Ap. á Nuño.)_ Pasar procura,
Sin que entienda mi tristeza.
No muestres, Nuño, flaqueza.
NUÑO.
¿Puedo yo mostrar gordura?
_(Vanse Don Mendo y Nuño.)_

ESCENA XVI.
EL CAPITAN, EL SARGENTO.
CAPITAN.
Yo he de volver al lugar,
Porque tengo prevenida
Una criada, á mirar
Si puedo por dicha hablar
A aquesta hermosa homicida.
Dádivas han granjeado
Que apadrine mi cuidado.
SARG.
Pues, señor, si has de volver
Mira que habrás menester
Volver bien acompañado;
Porque al fin no hay que fiar
De villanos.
CAPITAN.
Ya lo sé.
Algunos puedes nombrar
Que vuelvan conmigo.
SARG.
Haré
Cuanto me quieras mandar.
Pero si acaso volviese
Don Lope, y te conociese
Al volver...
CAPITAN.
Ese temor
Quiso tambien que perdiese
En esta parte mi amor;
Que Don Lope se ha de ir
Hoy tambien á prevenir
Todo el tercio á Guadalupe;
Que todo lo dicho supe
Yéndome ahora á despedir
Dél, porque ya el Rey vendrá,
Que puesto en camino está.
SARG.
Voy, señor, á obedecerte.
CAPITAN.
Que me va la vida advierte.

ESCENA XVII.
REBOLLEDO, LA CHISPA.--EL CAPITAN, EL SARGENTO.
REBOLL.
Señor, albricias me da.
CAPITAN.
¿De qué han de ser, Rebolledo?
REBOLL.
Muy bien merecerlas puedo,
Pues solamente te digo...
CAPITAN.
¿Qué?
REBOLL.
Que ya hay un enemigo
Ménos á quien tener miedo.
CAPITAN.
¿Quién es? Dílo presto.
REBOLL.
Aquel
Mozo, hermano de Isabel.
Don Lope se le pidió
Al padre, y él se le dió,
Y va á la guerra con él.
En la calle le he encontrado
Muy galan, muy alentado,
Mezclando á un tiempo, señor,
Rezagos de labrador
Con primicias de soldado:
De suerte que el viejo es ya
Quien pesadumbre nos da.
CAPITAN.
Todo nos sucede bien,
Y más si me ayuda quien
Esta esperanza me da,
De que esta noche podré
Hablarla.
REBOLL.
No pongas duda.
CAPITAN.
Del camino volveré;
Que ahora es razon que acuda
A la gente que se ve
Ya marchar. Los dos sereis
Los que conmigo vendreis. _(Vase.)_
REBOLL.
Pocos somos, vive Dios,
Aunque vengan otros dos,
Otros cuatro y otros seis.
CHISPA.
Y yo, si tú has de volver,
Allá ¿qué tengo de hacer?
Pues no estoy segura yo,
Si da conmigo el que dió
Al barbero que coser.
REBOLL.
No sé qué he de hacer de tí.
¿No tendrás ánimo, dí.
De acompañarme?
CHISPA.
¿Pues no?
¿Vestido no tengo yo,
Animo y esfuerzo?
REBOLL.
Sí,
Vestido no faltará;
Que ahí otro del paje está
De jineta, que se fué.
CHISPA.
Pues yo plaza pasaré
Por él.
REBOLL.
Vamos, que se va
La bandera.
CHISPA.
Y yo veo ahora
Por qué en el mundo he cantado:
«Que el amor del soldado
No dura un hora.» _(Vanse.)_

ESCENA XVIII.
DON LOPE, CRESPO, JUAN.
D. LOPE.
A muchas cosas os soy
En extremo agradecido;
Pero sobre todas, esta
De darme hoy á vuestro hijo
Para soldado, en el alma
Os la agradezco y estimo.
CRESPO.
Yo os le doy para criado.
D. LOPE.
Yo os le llevo para amigo;
Que me ha inclinado en extremo
Su desenfado y su brío,
Y la aficion á las armas.
JUAN.
Siempre á vuestros piés rendido
Me tendreis, y vos vereis
De la manera que os sirvo,
Procurando obedeceros
En todo.
CRESPO.
Lo que os suplico,
Es que perdoneis, señor,
Si no acertare á serviros,
Porque en el rústico estudio,
Adonde rejas y trillos,
Palas, azadas y bieldos
Son nuestros mejores libros,
No habrá podido aprender
Lo que en los palacios ricos
Enseña la urbanidad
Política de los siglos.
D. LOPE.
Ya que va perdiendo el sol
La fuerza, irme determino.
JUAN.
Veré si viene, señor,
La litera. _(Vase.)_

ESCENA XIX.
ISABEL, INÉS.--DON LOPE, CRESPO.
ISABEL.
¿Y es bien iros,
Sin que os despidais de quien
Tanto desea serviros?
D. LOPE.
_(A Isabel)_ No me fuera sin besaros
Las manos y sin pediros
Que liberal perdoneis
Un atrevimiento digno
De perdon, porque no el premio
Hace el don, sino el servicio.
Esta venera, que aunque
Está de diamantes ricos
Guarnecida, llega pobre
A vuestras manos, suplico
Que la tomeis y traigais
Por patena, en nombre mio.
ISABEL.
Mucho siento que penseis,
Con tan generoso indicio,
Que pagais el hospedaje,
Pues de honra que recibimos,
Somos los deudores.
D. LOPE.
Esto
No es paga, sino cariño.
ISABEL.
Por cariño, y no por paga,
Solamente la recibo.
A mi hermano os encomiendo,
Ya que tan dichoso ha sido
Que merece ir por criado
Vuestro.
D. LOPE.
Otra vez os afirmo
Que podeis descuidar dél;
Que va, señora, conmigo.

ESCENA XX.
JUAN.--DICHOS.
JUAN.
Ya está la litera puesta.
D. LOPE.
Con Dios os quedad.
CRESPO.
El mismo
Os guarde.
D. LOPE.
¡Ah buen Pedro Crespo!
CRESPO.
¡Ah señor Don Lope invicto!
D. LOPE.
¿Quién os dijera aquel dia
Primero que aquí nos vimos,
Que habíamos de quedar
Para siempre tan amigos?
CRESPO.
Yo lo dijera, señor.
Si allí supiera, al oiros,
Que érais... _(Al irse ya.)_
D. LOPE.
Decid por mi vida.
CRESPO.
Loco de tan buen capricho.
_(Vase Don Lope.)_

ESCENA XXI.
CRESPO, JUAN, ISABEL, INÉS.
CRESPO.
En tanto que se acomoda
El señor Don Lope, hijo,
Ante tu prima y tu hermana
Escucha lo que te digo.
Por la gracia de Dios, Juan,
Eres de linaje limpio
Más que el sol, pero villano:
Lo uno y lo otro te digo,
Aquello, porque no humilles
Tanto tu orgullo y tu brío,
Que dejes, desconfiado,
De aspirar con cuerdo arbitrio
A ser más; lo otro, porque
No vengas, desvanecido,
A ser ménos: igualmente
Usa de entrambos designios
Con humildad; porque siendo
Humilde, con recto juicio
Acordarás lo mejor;
Y como tal, en olvido
Pondrás cosas que suceden
Al reves en los altivos.
¡Cuántos, teniendo en el mundo
Algun defecto consigo,
Le han borrado por humildes!
Y ¡á cuántos, que no han tenido
Defecto, se le han hallado,
Por estar ellos mal vistos!
Sé cortés sobremanera,
Sé liberal y esparcido;
Que el sombrero y el dinero
Son los que hacen los amigos;
Y no vale tanto el oro
Que el sol engendra en el indio
Suelo y que conduce el mar,
Como ser uno bienquisto.
No hables mal de las mujeres:
La más humilde, te digo
Que es digna de estimacion,
Porque, al fin, dellas nacimos.
No riñas por cualquier cosa;
Que cuando en los pueblos miro
Muchos que á reñir enseñan,
Mil veces entre mí digo:
«Aquesta escuela no es
La que ha de ser, pues colijo
Que no ha de enseñarse á un hombre
Con destreza, gala y brío
A reñir, sino á por qué
Ha de reñir; que yo afirmo
Que si hubiera un maestro solo
Que enseñara prevenido,
No el cómo, el por qué se riña,
Todos le dieran sus hijos:»
Con esto, y con el dinero
Que llevas para el camino,
Y para hacer, en llegando
De asiento, un par de vestidos,
El amparo de Don Lope
Y mi bendicion, yo fío
En Dios que tengo de verte
En otro puesto. Adios, hijo;
Que me enternezco en hablarte.
JUAN.
Hoy tus razones imprimo
En el corazon, adonde
Vivirán, miéntras yo vivo.
Dáme tu mano, y tú, hermana,
Los brazos, que ya ha partido
Don Lope, mi señor, y es
Fuerza alcanzarle.
ISABEL.
Los mios
Bien quisieran detenerte.
JUAN.
Prima, adios.
INÉS.
Nada te digo
Con la voz, porque los ojos
Hurtan á la voz su oficio.
Adios.
CRESPO.
Ea, véte presto;
Que cada vez que te miro,
Siento más el que te vayas:
Y haz por ser lo que te he dicho.
JUAN.
El cielo con todos quede.
CRESPO.
El cielo vaya contigo. _(Vase Juan.)_

ESCENA XXII.
CRESPO, ISABEL, INÉS.
ISABEL.
¡Notable crueldad has hecho!
CRESPO.
(_Ap._ Ahora que no le miro,
Hablaré más consolado.)
¿Qué habia de hacer conmigo,
Sino ser toda su vida
Un holgazan, un perdido?
Váyase á servir al Rey.
ISABEL.
Que de noche haya salido,
Me pesa á mí.
CRESPO.
Caminar
De noche por el estío,
Antes es comodidad
Que fatiga, y es preciso
Que á Don Lope alcance luego
Al instante. (_Ap._ Enternecido
Me deja, cierto, el muchacho,
Aunque en público me animo.)
ISABEL.
Éntrate, señor, en casa.
INÉS.
Pues sin soldados vivimos,
Estémonos otro poco
Gozando á la puerta el frio
Viento que corre; que luégo
Saldrán por ahí los vecinos.
CRESPO.
(_Ap._ A la verdad, no entro dentro,
Porque desde aquí imagino,
Como el camino blanquea,
Que veo á Juan en el camino.)
Inés, sácame á esta puerta
Asiento.
INÉS.
Aquí está un banquillo.
ISABEL.
Esta tarde diz que ha hecho
La villa eleccion de oficios.
CRESPO.
Siempre aquí por el Agosto
Se hace. _(Siéntanse.)_

ESCENA XXIII.
EL CAPITAN, EL SARGENTO, REBOLLEDO, LA CHISPA Y SOLDADOS,
_embozados_.--CRESPO, ISABEL, INÉS.
CAPITAN.
_(Ap. á los suyos.)_ Pisad sin ruido.
Llega, Rebolledo, tú,
Y da á la criada aviso
De que ya estoy en la calle.
REBOLL.
Yo voy. Mas ¡qué es lo que miro!
A su puerta hay gente.
SARG.
Y yo
En los reflejos y visos
Que la luna hace en el rostro,
Que es Isabel, imagino,
Esta.
CAPITAN.
Ella es: más que la luna,
El corazon me lo ha dicho.
A buena ocasion llegamos.
Si ya, una vez que venimos,
Nos atrevemos á todo,
Buena venida habrá sido.
SARG.
¿Estás para oir un consejo?
CAPITAN.
No.
SARG.
Pues ya no te le digo.
Intenta lo que quisieres.
CAPITAN.
Yo he de llegar, y atrevido
Quitar á Isabel de allí.
Vosotros á un tiempo mismo
Impedid á cuchilladas
El que me sigan.
SARG.
Contigo
Venimos, y á tu órden hemos
De estar.
CAPITAN.
Advertid que el sitio
Donde habemos de juntarnos
Es ese monte vecino,
Que está á la mano derecha,
Como salen del camino.
REBOLL.
Chispa.
CHISPA.
¿Qué?
REBOLL.
Ten esas capas.
CHISPA.
Que es del reñir, imagino,
La gala el guardar la ropa,
Aunque del nadar se dijo.
CAPITAN.
Yo he de llegar el primero.
CRESPO.
Harto hemos gozado el sitio.
Entrémonos allá dentro.
CAPITAN.
_(Ap. á los suyos.)_ Ya es tiempo, llegad amigos.
_(Lléganse á los tres los soldados, detienen á Crespo y á Inés, y se
apoderan de Isabel.)_
ISABEL.
¡Ah traidor! Señor, ¿qué es esto?
CAPITAN.
Es una furia, un delirio
De amor. _(Llévala y vase.)_
ISABEL.
_(Dentro.)_ ¡Ah traidor!--¡Señor!
CRESPO.
¡Ah cobardes!
ISABEL.
_(Dentro.)_ ¡Padre mio!
INÉS.
_(Ap.)_ Yo quiero aquí retirarme. _(Vase.)_
CRESPO.
¡Cómo echais de ver (¡ah impíos!)
Que estoy sin espada, aleves,
Falsos y traidores!
REBOLL.
Idos,
Si no quereis que la muerte
Sea el último castigo.
_(Vanse los robadores.)_
CRESPO.
¿Qué importará, si está muerto
Mi honor, el quedar yo vivo?
¡Ah! ¡quién tuviera una espada!
Porque sin armas seguirlos
Es en vano; y si brioso
A ir por ella me aplico,
Los he de perder de vista.
¿Qué he de hacer, hados esquivos;
Que de cualquiera manera
Es uno solo el peligro?

ESCENA XXIV.
INÉS, _con una espada_.--CRESPO.
INÉS.
Ya tienes aquí la espada.
CRESPO.
A buen tiempo la has traido.
Ya tengo honra, pues tengo
Espada con que seguiros _(Vanse.)_

* * * * *

_Campo._

ESCENA XXV.
CRESPO, _riñendo con_ EL SARGENTO, REBOLLEDO _y los_ SOLDADOS;
_despues_ ISABEL.
CRESPO.
Soltad la presa, traidores
Cobardes, que habeis cogido;
Que he de cobrarla, ó la vida
He de perder.
SARG.
Vano ha sido
Tu intento, que somos muchos.
CRESPO.
Mis males son infinitos,
Y riñen todos por mí... _(Cae.)_
--Pero la tierra que piso,
Me ha faltado.
REBOLL.
Dadle muerte.
SARG.
Mirad que es rigor impío
Quitarle vida y honor.
Mejor es en lo escondido
Del monte dejarle atado,
Porque no lleve el aviso.
ISABEL.
_(Dentro.)_ ¡Padre y señor!
CRESPO.
¡Hija mia!
REBOLL.
Retírale como has dicho.
CRESPO.
Hija, solamente puedo
Seguirte con mis suspiros. _(Llévanle.)_

ESCENA XXVI.
ISABEL Y CRESPO, _dentro; despues_ JUAN.
ISABEL.
_(Dentro.)_ ¡Ay de mí!
JUAN.
_(Saliendo.)_ ¡Qué triste voz!
CRESPO.
_(Dentro.)_ ¡Ay de mí!
JUAN.
¡Mortal gemido!
A la entrada dese monte
Cayó mi rocin conmigo,
Veloz corriendo, y yo ciego
Por la maleza le sigo.
Tristes voces á una parte,
Y á otra míseros gemidos
Escucho, que no conozco,
Porque llegan mal distintos.
Dos necesidades son
Las que apellidan á gritos
Mi valor; y pues iguales
A mi parecer han sido,
Y uno es hombre, otro mujer,
A seguir ésta me animo;
Que así obedezco á mi padre
En dos cosas que me dijo:
«Reñir con buena ocasion,
Y honrar la mujer,» pues miro
Que así honro las mujeres,
Y con buena ocasion riño.


JORNADA TERCERA.

_Interior de un monte._
ESCENA PRIMERA.
ISABEL, _llorando_.
Nunca amanezca á mis ojos
La luz hermosa del dia,
Porque á su sombra no tenga
Vergüenza yo de mí misma.
¡Oh tú, de tantas estrellas
Primavera fugitiva,
No des lugar á la aurora,
Que tu azul campaña pisa,
Para que con risa y llanto
Borre tu apacible vista,
O ya que ha de ser, que sea
Con llanto, mas no con risa!
Detente, oh mayor planeta,
Más tiempo en la espuma fria
Del mar: deja que una vez
Dilate la noche esquiva
Su trémulo imperio: deja
Que de tu deidad se diga,
Atenta á mis ruegos, que es
Voluntaria y no precisa.
¿Para qué quieres salir
A ver en la historia mia
La más enorme maldad,
La más fiera tiranía,
Que en vergüenza de los hombres
Quiere el cielo que se escriba?
Mas ¡ay de mí! que parece
Que es crueldad tu tiranía;
Pues desde que te he rogado
Que te detuvieses, miran
Mis ojos tu faz hermosa
Descollarse por encima
De los montes. ¡Ay de mí!
Que acosada y perseguida
De tantas penas, de tantas
Ansias, de tantas impías
Fortunas, contra mi honor
Se han conjurado tus iras.
¿Qué he de hacer? ¿Dónde he de ir?
Si á mi casa determinan
Volver mis erradas plantas,
Será dar nueva mancilla
Al anciano padre mio,
Que otro bien, otra alegría
No tuvo, sino mirarse
En la clara luna limpia
De mi honor, que hoy ¡desdichado!
Tan torpe mancha le eclipsa.
Si dejo, por su respeto
Y mi temor afligida,
De volver á casa, dejo
Abierto el paso á que digan
Que fuí cómplice en mi infamia;
Y ciega y inadvertida
Vengo hacer de la inocencia
Acrêdora á la malicia.
¡Qué mal hice, qué mal hice
De escaparme fugitiva
De mi hermano! ¿No valiera
Más que su cólera altiva
Me diera la muerte, cuando
Llegó á ver la suerte mia?
Llamarle quiero, que vuelva
Con saña más vengativa
Y me dé muerte: confusas
Voces el eco repita,
Diciendo...

ESCENA II.
CRESPO.--ISABEL.
CRESPO.
_(Dentro.)_ Vuelve á matarme.
Serás piadoso homicida;
Que no es piedad el dejar
A un desdichado con vida.
ISABEL.
¿Qué voz es esta, que mal
Pronunciada y poco oida,
No se deja conocer?
CRESPO.
_(Dentro.)_ Dadme muerte, si os obliga
Ser piadosos.
ISABEL.
¡Cielos, cielos!
Otro la muerte apellida,
Otro desdichado hay más,
Que hoy á pesar suyo viva.
_(Aparta unas ramas, y descúbrese Crespo atado.)_
Mas ¿qué es lo que ven mis ojos?
CRESPO.
Si piedades solicita
Cualquiera que aqueste monte
Temerosamente pisa,
Llegue á dar muerte... Mas ¡cielos!
¿Qué es lo que mis ojos miran?
ISABEL.
Atadas atras las manos
A una rigurosa encina...
CRESPO.
Enterneciendo los cielos
Con las voces que apellida...
ISABEL.
Mi padre está.
CRESPO.
Mi hija veo.
ISABEL.
¡Padre y señor!
CRESPO.
Hija mia,
Llégate, y quita estos lazos.
ISABEL.
No me atrevo; que si quitan
Los lazos que te aprisionan,
Una vez las manos mias,
No me atreveré, señor,
A contarte mis desdichas,
A referirte mis penas;
Porque si una vez te miras
Con manos, y sin honor,
Me darán muerte tus iras;
Y quiero, ántes que lo veas,
Referirte mis fatigas.
CRESPO.
Detente, Isabel, detente,
No prosigas; que hay desdichas,
Que para contarlas, no
Es menester referirlas.
ISABEL.
Hay muchas cosas que sepas,
Y es forzoso que al decirlas,
Tu valor se irrite, y quieras
Vengarlas ántes de oirlas.
--Estaba anoche gozando
La seguridad tranquila
Que al abrigo de tus canas
Mis años me prometian,
Cuando aquellos embozados
Traidores (que determinan
Que lo que el honor defiende,
El atrevimiento rinda)
Me robaron: bien así
Como de los pechos quita
Carnicero hambriento lobo
A la simple corderilla.
Aquel Capitan, aquel
Huésped ingrato, que el dia
Primero introdujo en casa
Tan nunca esperada cisma
De traiciones y cautelas,
De pendencias y rencillas,
Fué el primero que en sus brazos
Me cogió, miéntras le hacian
Espaldas otros traidores,
Que en su bandera militan.
Aqueste intrincado, oculto
Monte, que está á la salida
Del lugar, fué su sagrado:
¿Cuándo de la tiranía
No son sagrado los montes?
Aquí ajena de mí misma
Dos veces me miré, cuando
Aun tu voz, que me seguia,
Me dejó; porque ya el viento,
A quien tus acentos fias,
Con la distancia, por puntos
Adelgazándose iba:
De suerte, que las que eran
Antes razones distintas,
No eran voces, sino ruido;
Luégo, en el viento esparcidas,
No eran voces, sino ecos
De unas confusas noticias;
Como aquel que oye un clarin,
Que cuando dél se retira,
Le queda por mucho rato,
Si no el ruido, la noticia.
El traidor pues, en mirando
Que ya nadie hay que le siga,
Que ya nadie hay que me ampare,
Porque hasta la luna misma
Ocultó entre pardas sombras,
O cruel ó vengativa,
Aquella ¡ay de mí! prestada
Luz que del sol participa;
Pretendió ¡ay de mí otra vez
Y otras mil! con fementidas
Palabras, buscar disculpa
A su amor. ¿A quién no admira
Querer de un instante á otro
Hacer la ofensa caricia?
¡Mal haya el hombre, mal haya
El hombre que solicita
Por fuerza ganar un alma,
Pues no advierte, pues no mira
Que las victorias de amor,
No hay trofeo en que consistan,
Sino en granjear el cariño
De la hermosura que estiman!
Porque querer sin el alma
Una hermosura ofendida,
Es querer una mujer
Hermosa, pero no viva.
¡Qué ruegos, qué sentimientos,
Ya de humilde, ya de altiva,
No le dije! Pero en vano,
Pues (calle aquí la voz mia)
Soberbio (enmudezca el llanto),
Atrevido (el pecho gima),
Descortés (lloren los ojos),
Fiero (ensordezca la envidia),
Tirano (falte el aliento),
Osado (luto me vista),
Y si lo que la voz yerra,
Tal vez con la accion se explica,
De vergüenza cubro el rostro,
De empacho lloro ofendida,
De rabia tuerzo las manos,
El pecho rompo de ira:
Entiende tú las acciones,
Pues no hay voces que lo digan;
Baste decir que á las quejas
De los vientos repetidas,
En que ya no pedia al cielo
Socorro, sino justicia,
Salió el alba, y con el alba,
Trayendo la luz por guia,
Sentí ruido entre unas ramas:
Vuelvo á mirar quién sería,
Y veo á mi hermano. ¡Ay cielos!
¿Cuándo, cuándo ¡ah suerte impía!
Llegaron á un desdichado
Los favores mas aprisa?
Él á la dudosa luz,
Que, si no alumbra, ilumina,
Reconoce el daño, ántes
Que ninguno se le diga;
Que son linces los pesares,
Que penetran con la vista.
Sin hablar palabra, saca
El acero que aquel dia
Le ceñiste: el Capitan,
Que el tardo socorro mira
En mi favor, contra el suyo
Saca la blanca cuchilla:
Cierra el uno con el otro;
Este repara, aquel tira;
Y yo, en tanto que los dos
Generosamente lidian,
Viendo temerosa y triste
Que mi hermano no sabía
Si tenía culpa ó no,
Por no aventurar mi vida
En la disculpa, la espalda
Vuelvo, y por la entretejida
Maleza del monte huyo;
Pero no con tanta prisa,
Que no hiciese de unas ramas
Intrincadas celosías,
Porque deseaba, señor,
Saber lo mismo que huia.
A poco rato, mi hermano
Dió al Capitan una herida:
Cayó, quiso asegundarle,
Cuando los que ya venian
Buscando á su capitan,
En su venganza se irritan.
Quiere defenderse; pero
Viendo que era una cuadrilla,
Corre veloz; no le siguen,
Porque todos determinan
Más acudir al remedio
Que á la venganza que incitan.
En brazos al Capitan
Volvieron hácia la villa,
Sin mirar en su delito;
Que en las penas sucedidas,
Acudir determinaron
Primero á la más precisa.
Yo pues, que atenta miraba
Eslabonadas y asidas
Unas ánsias de otras ánsias,
Ciega, confusa y corrida,
Discurrí, bajé, corrí,
Sin luz, sin norte, sin guia,
Monte, llano y espesura,
Hasta que á tus piés rendida,
Antes que me des la muerte
Te he contado mis desdichas.
Ahora que ya las sabes,
Rigurosamente anima
Contra mi vida el acero,
El valor contra mi vida;
Que ya para que me mates,
Aquestos lazos te quitan _(Le desata.)_
Mis manos: alguno dellos
Mi cuello infeliz oprima.
Tu hija soy, sin honra estoy
Y tú libre: solicita
Con mi muerte tu alabanza,
Para que de tí se diga
Que por dar vida á tu honor
Diste la muerte á tu hija.
CRESPO.
Álzate, Isabel, del suelo;
No, no estés más de rodillas;
Que á no haber estos sucesos
Que atormenten y que aflijan,
Ociosas fueran las penas
Sin estimacion las dichas.
Para los hombres se hicieron,
Y es menester que se impriman
Con valor dentro del pecho.
Isabel, vamos aprisa:
Démos la vuelta á mi casa;
Que este muchacho peligra,
Y hemos menester hacer
Diligencias exquisitas
Por saber dél y ponerle
En salvo.
ISABEL.
_(Ap.)_ Fortuna mia,
O mucha cordura, ó mucha
Cautela es esta.
CRESPO.
Camina. _(Vanse.)_

* * * * *

_Calle á la entrada del pueblo._

ESCENA III.
CRESPO, ISABEL.
CRESPO.
¡Vive Dios!, que si la fuerza
Y necesidad precisa
De curarse, hizo volver
Al Capitan á la villa,
Que pienso que le está bien
Morirse de aquella herida,
Por excusarse de otra
¡Y otras mil! que el ánsia mia
No ha de parar, hasta darle
You have read 1 text from Spanish literature.
Next - Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 12
  • Parts
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 01
    Total number of words is 3835
    Total number of unique words is 1209
    40.1 of words are in the 2000 most common words
    55.4 of words are in the 5000 most common words
    61.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 02
    Total number of words is 4073
    Total number of unique words is 1217
    38.1 of words are in the 2000 most common words
    52.1 of words are in the 5000 most common words
    59.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 03
    Total number of words is 4107
    Total number of unique words is 1224
    39.5 of words are in the 2000 most common words
    56.0 of words are in the 5000 most common words
    61.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 04
    Total number of words is 3971
    Total number of unique words is 1185
    38.1 of words are in the 2000 most common words
    53.1 of words are in the 5000 most common words
    60.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 05
    Total number of words is 4117
    Total number of unique words is 1302
    41.6 of words are in the 2000 most common words
    57.0 of words are in the 5000 most common words
    63.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 06
    Total number of words is 4134
    Total number of unique words is 1227
    39.1 of words are in the 2000 most common words
    54.2 of words are in the 5000 most common words
    60.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 07
    Total number of words is 4210
    Total number of unique words is 1194
    41.4 of words are in the 2000 most common words
    57.0 of words are in the 5000 most common words
    62.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 08
    Total number of words is 4123
    Total number of unique words is 1273
    41.0 of words are in the 2000 most common words
    54.9 of words are in the 5000 most common words
    61.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 09
    Total number of words is 3795
    Total number of unique words is 1137
    41.0 of words are in the 2000 most common words
    54.3 of words are in the 5000 most common words
    61.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 10
    Total number of words is 3745
    Total number of unique words is 1092
    42.9 of words are in the 2000 most common words
    56.6 of words are in the 5000 most common words
    62.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 11
    Total number of words is 3949
    Total number of unique words is 1260
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    52.7 of words are in the 5000 most common words
    60.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 12
    Total number of words is 3791
    Total number of unique words is 1045
    42.4 of words are in the 2000 most common words
    57.3 of words are in the 5000 most common words
    63.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 13
    Total number of words is 4052
    Total number of unique words is 1266
    35.6 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    58.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 14
    Total number of words is 3933
    Total number of unique words is 1256
    38.5 of words are in the 2000 most common words
    52.8 of words are in the 5000 most common words
    59.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 15
    Total number of words is 3968
    Total number of unique words is 1206
    39.5 of words are in the 2000 most common words
    55.7 of words are in the 5000 most common words
    61.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 16
    Total number of words is 4115
    Total number of unique words is 1328
    36.4 of words are in the 2000 most common words
    51.3 of words are in the 5000 most common words
    58.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 17
    Total number of words is 3788
    Total number of unique words is 1267
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    53.3 of words are in the 5000 most common words
    60.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 18
    Total number of words is 4043
    Total number of unique words is 1126
    41.3 of words are in the 2000 most common words
    55.2 of words are in the 5000 most common words
    61.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 19
    Total number of words is 3972
    Total number of unique words is 1296
    37.3 of words are in the 2000 most common words
    50.2 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 20
    Total number of words is 4044
    Total number of unique words is 1233
    38.8 of words are in the 2000 most common words
    53.9 of words are in the 5000 most common words
    59.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 21
    Total number of words is 4022
    Total number of unique words is 1169
    40.1 of words are in the 2000 most common words
    55.6 of words are in the 5000 most common words
    61.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Teatro selecto, tomo 2 de 4 - 22
    Total number of words is 1474
    Total number of unique words is 603
    46.2 of words are in the 2000 most common words
    58.3 of words are in the 5000 most common words
    64.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.