Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 12

Bly aensicht en vergiffenis.
1213 Als sich een Heer op 't bidden stelt,
Soo doet hy u niet als geweld.
1214 Op, Valckjen! en steiger,
Soo krijght ghy den Reiger.
1215 Stort eens het Sout, men magh wat schrapen,
Maer t'samen is het niet te rapen.
1216 Die langh lapsalvert[138] en Doctoort,
Dit is 't al, dat ghy van hem hoort:
Eerst Kamer-gangen en dan Laeten,
En, sterft hy, dan begraeven laeten.
1217 Een' snee in 't Vel geneest en sluyt;
Een' Snee van Woorden wil niet uyt.
1218 Droogh, maer van honger, is noch best,
Die 't anders is, schouwt als de Pest.
1219 Men kan geen Heerschap zijn,
Door Zijde of door Satijn.
1220 Daer kan geen veeger teecken wesen,
Als dat men niet en wil genesen.
1221 Schrijft, Joffertjen! ick hebb' begost,
Papier en Inckt heeft Geld gekost.
1222 Soo gh' op een goed geruchte let,
De Sonn' en vind' u niet in 't Bed[139].
1223 Een Vrouw, voor goed gepresen,
Moet meer als eerlick wesen[139].
1224 Soo ghy doortasten wilt, hoe dat een man van sin[140] is,
Bestelt hem maer een Ampt, ghy sult sien watter in is.
1225 Kondt ghy soo loopen soo[141] ghy poyt[142],
Kom, metter haest een Haes gedoyt[143].
1226 Hebt ghy my lief, ick heb 't u mede,
Maer laet my niet mijn Geld met vrede!
1227 Soo gh' u meent te wreken,
Wacht u wel van spreken.
1228 Had 't Paerd een Milt, de Duyf een Gal,
Soo waer 't volck eenigh[144] over al.
1229 Waer ons Herte Stael van binnen,
't Geld en soud't niet overwinnen.
1230 Miste een wijs Man tot geener tijd,
D' onwijse berste wel van spijt.
1231 Stiet de Duyvel aen een Steen,
Dat hy ded' heeft hy geleen.
1232 Soo de Katten Honigh eten,
Zijn wy hier niet wel geseten.
1233 Waer de Groote groot van moed,
En de Kleine koel van bloed,
En de Rosse vroom en vroed,
Alle man waer even goed.
1234 Saghm' op de Merckt geen sotte lieden,
Wie souw Geld voor quae Waeren bieden?
1235 Zaeyt wat vroegh, en snoeyt wat laet,
't Komt in Brood en Wijn te baet.
1236 Soo gh' op uw plaets wilt sitten gaen,
En sal u niemand op doen staen.
1237 Zijn seven Broederen geseten in den Raed,
Dan valt haer Vonnis goed, en dan eens weder quaed.
1238 Hadd' ick eertijds konnen raen,
'k Waerder nu niet qualick aen.
1239 Of 't d'een behaeght en d'ander niet,
Volght, wat de Reden u gebiedt.
1240 Waer alle sottigheit verdriet of pijn,
Wat souder krijtens in de huysen zijn!
1241 Is 't Meisje mal, soo hous' haer Handen
Aen 't wercken, en haer Tongh in banden.
1242 Soo my 't aensicht niet bevall',
Soo en raedt my niet met al.
1243 Waert ghy niet door gegaen,
Ghy haat een dronck gedaen.
1244 Waer Loock te soecken als Kaneel,
Sy golden t'samen even veel.
1245 Dient vry een Edel hert, al is'er niet te haelen,
Ghy sult n vroegh of laet de moeyte sien betaelen.
1246 Soeckt ghy kennis aen verdriet.
Dient een Heer, 't en mist u niet.
1247 Laet ghy u een goed Dienaer vinden,
De reden sal uw Heer verbinden.
1248 Soo ghy de rechte waerd' van een Ducaet wilt schatten,
Gaet, soeckter een te leen, ick meen ghy sult het vatten.
1249 Indien u 't sieck zijn niet en let,
Soo wascht uw Hoofd en gaet te bed.
1250 Wilt gh' u Testament wel maecken,
Maeckt het met gesonde kaecken.
1251 Wilt ghy, dat mijn Beenen gaen,
Laet de Ton voor henen[145] gaen.
1252 Soeckt ghy naer een goeden Dienaer,
Dient u selven, daer 's geen sien naer.
1253 Men moet een goeden Jongen queecken,
Eer 't Haer begint door 't vel te breecken.
1254 Indien ghy van gesontheit houdt,
Soo maeckt u selven goeds tijds oud.
1255 Zijt ghy begeerigh naer een ander sijn secreten,
Siet s' in sijn Vrolickheit of in sijn' Rouw te weten.
1256 Maeckt op de Peeren,
Geen Wijn t'ontbeeren.
1257 'k Wou de kunst wel van hem leeren,
Die Quicksilver kan soudeeren.
1258 Des Morgens al te vroege Son,
En duert niet langt soo sy begon.
1259 De Blinde droomde, hy sagh den Dagh,
En droomde, dat hy geerne sagh.
1260 Smit! tast den Blaes-balck aen,
Soo sal de neeringh gaen.
1261 Van binnen blaeuw, van buyten rood,
Een Schee van Goud, een Mesch van Lood.
1262 Geen beter Voer[146] en kander zijn,
Als twee goe Schoenen en goe Wijn.
1263 Den Esel lijdt wel dat m' hem laedt,
Maer 't overladen maeckt hem quaed.
1264 Lijdt om te weten,
En werckt om t'eten.
1265 Groot is de mis-slagh, even
Als die hem heeft bedreven.
1266 Maeckt maer u Goed wat te vermeeren,
Gh' hebt tijds genoegh om te verteeren.
1267 Des Koninghs doen is als het mijn,
Men vindt ons niet als daer wy zijn.
1268 Krijght Goed te gaer,
Maer let van waer.
1269 Laet and're sitten, en staet ghy,
Soo eet ghy licht soo veel als dry.
1270 Weer komt naer ander Weer,
En naer Wind Water weer.
1271 Ghy zijt in overvloed
Versien van Geld en Goed,
En derft aen 't Veel niet raecken,
Om Veel tot Meer te maecken.
1272 Soo ghy om sterven zijt belust,
Eet Schapen-vleesch gebraen, en gaet daer op te rust.
1273 Besit ghy lecker Druyven-nat,
Daer's Kraen noch Kraentjen in het Vat.
1274 Al dese Werelds doen is niet,
Soo 't op de tweede niet en siet.
1275 Daer's niet waerachtiger als dit is:
't En is geen Meel, al datter wit is.
1276 Ick wil waer nemen al, wat my behoort,
Behalven 't Huys met meer als eene Poort.
1277 Wy waren al geern van de Vromen,
En 't zijn de minste die 'r toe komen.
1278 Wy zijn all' kinderen van Adam en van Eve,
Daer's niet als Zijdestoff, die maeckt ons wat oneve.
1279 Laet ons niet gecken met malkand'ren,
Wy zijn all' Gecken, d'een en d'and'ren.
1280 De Krimpingh dichter, dan 't behoort,
Is Voorbood' van eens[147] Achter-poort.
1281 Een vruchteloos bestaen is
Doen, dat alreeds gedaen is.
1282 Op den Hoorn
Volght den toorn.
1283 "De Wijsheit volght de Jaren naer",
Zei 't Maeghdeken van tachtigh Jaer.
1284 Die d'eenen Steen naer d'and'ren smijt,
Raeckt d' eenen naer den and'ren quijt.
1285 Dry dingen konnen voorspoed geven:
De Konst; de Zee, en 't Hoofse Leven.
1286 Dry Dochteren met eene Moer:
Vier Duyvels op de Vaders vloer.
1287 De Pensse vol van veel' Gerechten,
En deught tot vluchten, noch tot vechten.
1288 Een mallen Schutter is 't, dunckt my,
Die eenen Pijl verliest, en schieter noch een by.
1289 De Schutters, die niet veel en deugen,
Zijn datelick ree met een leugen.
1290 Een slecht Gelas[148],
En valt niet ras.
1291 Den Ouder[149] in de menschen,
Is 't quaed, daer s' all' om wenschen.
1292 Mijn Soon! indien 't geluck u loech,
Een weynigh Wetens waer genoech.
1293 Die by sijn leven Vrienden derft,
Vindt geen getuigen, als hy sterft.
1294 Als m' een oud Wijf ten Dansse voert,
En blijft er geen Stoff ongeroert.
1295 Een oud Man, die uyt vryen gaet:
Een Winter, die vol Bloemen staet.
1296 Oud Stroo is quaed om aen te steken,
En arger noch, sijn brand te breken.
1297 Een Sieckte komt my aen,
Daer ick af ben beseten:
Als ick wel heb gegeten,
Dat ick te Bedd' moet gaen.
1298 't Welvaeren komt een[150] toe,
Mits dat hy 't komen doe.
1299 Wel hem, die by sich vond:
Een Spelle[151] voorde Bors, twee Spellen voor den Mond.
1300 Daer hondert Apen om een Esel rotten[152],
Siet m' hem alleen van Aep voor Aep bespotten.
1301 Bedrieght den Slechten eens en weer,
En eens den Loosen, maer niet meer.
1302 Een Haer (van Hoofd of Mond),
Maeckt schaduw op den grond.
1303 Leeft m'eenen dagh in Hongersnood,
Dry quade dagen voor het Brood.
1304 Een Maend voor Kersmis, een daer naer,
Is recht de Winter van het Jaer.
1305 Die 't Paerd saelt, en het Paerd, sijn twee,
D'een denckt sijns weeghs, en d'ander mee.
1306 Een Vader doet voor hondert Sonen,
Dat hondert Sonen hem alleenigh niet en loonen.
1307 Ghy jaeght, en and're siet m' u jagen,
Ghy hadt in Huys veel beter dagen.
1308 Het schadelicke Kruyd
Gaet van den Vorst niet uyt.
1309 Of mijn macht en sal niet strecken,
Of men sal my niet begecken.

Noten:
[1] Gestikt.
[2] Veranderen, maken.
[3] Deze zijn, even als 't verkwisten, geheel van Huygens vinding;
in 't tSpaansch wordt alleen van 't eten der doon en levenden
gesproken.
[4] Gebroken, ongeschikt tot werken.
[5] Stopt lapt.
[6] Gewone.
[7] wordt.
[8] Op een uit, op 't zelfde neer.
[9] vermoeid.
[10] Loert.
[11] Meer Spaansch inderdaad, dan Nederlandsch.
[12] De laatste regel ontbreekt in 't Spaansch.
[13] Dag, namelijk.
[14] Men herinnere zich 't fransche zeggen van St. Real:
mijn beleg is klaar.
[15] Versta: het bang worden.
[16] Vroeger zou Huygens juist omgekeerd gevoedt en moet geschreven
hebben; verg. III en IV. bl. 178 en 118. aant. 241.
[17] Ontbreekt in 't Spaansch dat Amor Amor heeft.
[18] Nederl. uitbreiding.
[19] Portugeesch.
[20] Ver.
[21] Zoo is 't gapen aanstekelijk.
[22] Verkieslijkste, beste.
[23] Bijvoeging van Huygens.
[24] Nederl.: Geen spek voor uw bek.
[25] Fransch voor vader, even als mameer voor moeder.
[26] Deur.
[27] Met rede overtuigen.
[28] Bijvoeging van Huygens.
[29] Versta: moet nemen, wat men hem geeft.
[30] Niets bijzonders.
[31] Portugeesch.
[32] Iemand.
[33] wordt.
[34] Portugeesch.
[35] Alles.
[36] bedel.
[37] Portugeesch.
[38] Roes, kleine dronkenschap.
[39] Negers.
[40] Naar 't oorspronkelijke geslacht (bestia.)
[41] Gekakel.
[42] Versta: geeft sijn schaduw.
[43] Roemen.
[44] Toenaam.
[45] Versta: van gekken en boozen.
[46] Vrolijk.
[47] noodzakelijk.
[48] Thans in verlengden vorm Reiziger.
[49] Tevens, zoodra.
[50] Maatshalve voor ding, dingk.
[51] Opdringen.
[52] kluifjen.
[53] Portugeesch.
[54] Geluk.
[55] Opgebonden.
[56] Portugeesch.
[57] Vier.
[58] Gebakken.
[59] Versta: op de tanden, barsche lui.
[60] Merrie.
[61] Portugeesch.
[62] Twee Spaansche regels tot zes Hollandsche uitgebreid.
[63] Kapsel.
[64] Anders: Trechter.
[65] Pupil, petekind.
[66] Het Spaansche Kapotjas ware hier meer Hollandsch dan 't schijnbaar
meer Holl. Mantel.
[67] In 't Spaansch alleen de laatste regel.
[68] Versta: En niets schuldig is.
[69] Zou volstaan.
[70] Vertrouwt.
[71] Portugeesch.
[72] Overweegt.
[73] Dienders.
[74] Ziekte-kuur, behandeling.
[75] bedelt.
[76] Van.
[77] Overeters, vreters.
[78] Wordt.
[79] Portugeesch.
[80] Glazen.
[81] Heilig.
[82] Heelmeester.
[83] Thans: niets.
[84] Blusschen.
[85] Thans: plant.
[86] Versta: bedeksel.
[87] Bij.
[88] Portugeesch.
[89] Het gerecht, de rechtsprekers.
[90] Portugeesch.
[91] Aansteekt, verbrandt.
[92] Overleg, nadenken.
[93] Op zijn minst.
[94] Geestelijke heer.
[95] Vogelverschrikker.
[96] Versta: die zich nooit door een ander overheersen liet.
[97] Portugeesch.
[98] Verouderd voor meid, meisjen.
[99] Naar.
[100] Schuw.
[101] Op.
[102] Goed.
[103] Glas.
[104] Opjaagt.
[105] Niets.
[106] Namel. zingen.
[107] Beveel.
[108] Wordt.
[109] Vlas, touw.
[110] Oude geldnaam voor 6 duiten.
[111] Vleeschsap, Sju.
[112] 't Fransche commere.
[113] Nooit.
[114] Stijfkop.
[115] Van, door.
[116] Visschen (verg. 't Eng. trout.)
[117] Versta: ziekte.
[118] Iemand.
[119] Was.
[120] Versta: zijn roofschip.
[121] Overeengekomen.
[122] Valsche munt.
[123] Gordel.
[124] Nadeel.
[125] Port.
[126] Soep.
[127] Bij 't eten.
[128] Roofschip.
[129] Daarvan.
[130] Behoort.
[131] Daarvan.
[132] Bengelen.
[133] Iemand.
[134] Versta: als ze feestelijk is uitgedost.
[135] Verstand.
[136] Verlengen.
[137] Zelfs.
[138] Anders: kwakzalvert.
[139] Portugeesch.
[140] Verstand.
[141] Als.
[142] Drinkt.
[143] Gedood.
[144] Eens, eendrachtig.
[145] vooruit.
[146] Wagenvoer, bagagien.
[147] Iemands.
[148] Glas.
[149] Ouderdom.
[150] Iemand.
[151] Speld.
[152] Samenkomen.


EINDE.