Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 04

Total number of words is 4942
Total number of unique words is 1670
25.9 of words are in the 2000 most common words
37.3 of words are in the 5000 most common words
44.1 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Had ick u hier ontsien, 't werck waer noch onbegost;
Ontsiet u, voor den lust van weinigh soete beten
Voor dieven uyt te gaen, of 't in uw hert te heeten.
Ghy let op d' eerste meest, ick op de tweede straff,
En, krijght ghy d'ander toe, soo denckt: dat komt' er af;
Wy hadden wijsselick na Groot-moer[101] om gekeken,
En aen verboden vrucht noch hand noch mond gesteken.
Maer 't is om niet gepreeckt, de boosheid is in 't bloed;
Verbiedt het quaed te doen, 't is daerom dat men 't doet,
En dreigen werdt bevel: Ick magh 'er niet om pruylen;
Staet bouwen aen den wegh ter keur van alle muylen[102],
En aller tongen schimp; die aen de wegen plant
En komt niet[103] minders toe van allerhanden tand.
Nu, Wandelaer, komt in; 't sal 't Hof van Hofwijck gelden:
Versiet u van geduld, ick sal het minste melden,
En swijgen niet van 't meest: daer moet de Kijcker aen;
Daer werdt[104] noyt planter moed' op eigen grond gegaen,
Van eigen grond gepraet, van eigen grond geprevelt;
Als 't regent dat het plast, soo dunckt hem dat het nevelt[105],
Als 't nevelt, is 't soet weer, als 't stormt, en is 't maer koel,
En, dien de lust vervoert, en weet van geen gevoel.
Voor d'eerste quellingh, hoort dry woorden, eens voor allen;
't Waer meerder quellingh, staegh op 't selve platte vallen;
En staegh te seggen, staegh te hooren, voor of na:
Dit 's dus in 't Oost geschickt, in 't West de wederga.
Daer is een' middel-lijn, die Hofwijck scheidt in deelen,
Daervan de slincker van de rechter niet en schelen:
Een' Oost-, een' Wester poort, een' Oost-' een' Wester laen,
Een Eiland Oost, een West, in bey gelijcke paen;
Een Boomgaerd midden in, een Plein, een Huys, een Vijver,
Ten Zuyden op de Vliet een open Tijd-verdrijver.
Dit t'samen (kost het zijn) in t Goudgewicht geleght,
Soo stond de Tongh in 't huys, en bey de Schalen recht.
Wie die verdeelingh laeckt, veracht voor eerst sijn selven,
En 't schoonste dat God schiep. Eer ick bestond te delven,
Nam ick des wijsen less' tot richtsnoer van mijn doen:
'k Besagh mijn selven; meer heeft niemand niet van doen.
Twee Vensters voor 't gesicht, twee voor den Reuck, twee Ooren,
Twee Schouderen in 't kruys, twee Heupen daer sy hooren,
Een' Dye van wederzijds, een' Knie, een Been, een Voet;
Is, seid ick, dat Gods werck, soo is 't volkomen goed;
En, waer ick henen sagh, ick wist geen wet te soecken
Die by dees' gelden mocht: wegh, riep ick, scheeve hoecken,
En oneenparigheit, en ongeregelt scheel,
Dat niemant en vermaeckt, dan die sijn' Neus sijn' Keel,
Sijn' Mond, sijn' Kin, sijn' Buyck, sijn alle dingh, kan lijden
Verr' van de Middel-lijn slim uyt gestelt ter zijden.
En, als ick oversloegh waer sulcken stel op trock,
Soo viel ick op 't oneens[106] van een' Japonschen Rock,
Op 't onbegrijpelick van die verwerde plecken,
Die 't kleedsel voor cieraet, en my voor onlust strecken.
En, als ick by geval door sulcke paden trad,
Soo docht my, 't was om 't jock gedobbelt of om 't wat,
Waer dese boom sou staen, waer die steegh sou belenden;
Ick wierd' er koortsigh af, en waer ick quam te wenden,
Daer draeyde my het hoofd, gelijck des planters de,
Die alles onverhoeds gedraeyt had uyt sijn' ste.
Verlappers van oud werck kost ick genadigh dulden:
Maer Snijders van niew stoff en sagh ick niet t' ontschulden:
Mijn Laken was geheel, en ick een schele geck,
Soo ick 't versnipperde met een versuft besteck.
Recht-zijdigh ongemack en vond ick niet prijswaerdigh;
Maer, waer het mogelick, 't gemackelick en 't aerdigh
't Geschickt' en 't dienstige te mengen onder een,
Soo was de Nuttigheid verhylickt aen de Reen.
Dit hylick sloot ick soo, en noyde Post tot Speelman,
Die maeckte d' ondertrouw; en quam' er wat krackeel van,
't Wierd op 't papier gesticht, en, naer een soet gekijf,
Vergaderde 't gemack en 't fraey, als Man en Wijf.
Dat 's uyt: en nu niet meer van recht of scheef te melden.
De Spa gingh door de Zoo van klare klaver-velden,
Daer wel een Koe dry vier haer' meugh aen bijten moght:
En 't heeft een' taeyen Boer wat jammerlicks gedocht,
Soo kostelicken stael soo konstelick te scheuren;
Maer 't wasser toe gedoemt, het sou en 't most gebeuren:
Waerom sou 't beste groen het eewigh erfdeel zijn
Van Beesten-muylen, niet van Menschen, en niet mijn?
Men moet wat aen de vrucht, wat aen de vreughd besteden:
Wy leven van de Wey en van de Ploegh, dat 's reden:
Maer sonder lijf en ziel en is de mensch niet heel;
Is 't lichaem dan vernoeght, de Geest verheischt sijn deel,
En treckt sijn voedsel oock, maer op een' beter wijse;
En Gras of Koren-werck en streckt hem voor geen spijse;
Daer hoort sijn voeder toe, noch luchter dan de lucht,
Hoe noem ick 't op sijn best? onnoosele[107] genucht.
Dat voedsel aest[108] het hert, en daer 't van 's werelds saken
Gekneust is of gequetst, kan 't maer vermaeck vermaken;
En die voor sulcke Salv' een potjen overgaert,
Heeft wisselick gesorght en wijsselick gespaert.
Verr' van mijn' kinderen sij 't roeckeloos verquisten:
'k Had beter niet geweest, dan dat sy 't van my wisten;
Maer nuttelick gespilt naer Borsen grond en macht,
En heeft noyt wijse Man verwesen noch veracht.
Vier Sonen heeft my God, en 't Vaderland, geschoncken,
En, soo 't een Vader voeght, ick derv' er wat me proncken:
Mijn' sorgen hebben haer door wetenschapp en deughd
Voorspoedelick geleidt tot door de tweede jeughd.
En 't sullen Mannen zijn als ick er niet sal wesen;
Daer zijn mijn' plichten uyt: God, Vader van de Weesen,
Beveel ick haer bestier, met eene Sus daer toe;
Daer bid ick allen voor, als ick voor allen doe:
Besteden sy liet klein, dat ick haer naer kan laten,
In soeten teer naer neer[109], in vrolickheid met maten,
Sy hebben 't lijdelick, en die 't ons gonde, leeft,
Die niet te leur en stelt dan die Hem eerst begeeft.
Noch staen wy voor mijn' Poort; 't is onbedacht gesproken:
Mijn' Poorten most' er staen, of 't waer mijn woord gebroken;
Noch staen wy niet daer voor, ons' oogen zijnder in:
't Zijn Heckens, Vreemdelingh, en dat heeft oock sijn sin.
't Is open deuren-werck; 't gelaet van alle vromen,
Die in haer blancke hert voor geen gesicht en schromen,
Voor geen getuygeniss' van wat daer werdt gedacht,
Of in ontfangenis, of in geboort gebracht;
Want, als de buyten-stoff, is 't voeder van haer' rocken,
En, of ghy op het werck, van binnen op getrocken,
Of op den wijser siet, sy slaen altoos op een:
Maer sulcken uerwerck is, God weet het, niet gemeen:
My, bid ick, dat het voor wat openhertighs strecke,
Dat hier en daer een' Poort gescheurt is tot een hecke,
En dat het op het hert des Meesters werd' gepast.
Twee Poorten seggen meer: onthael ick vriend of gast,
't En is niet door een' deur, 't is door twee open' deuren:
Den ruymen ingangh thoont wat binnen sal gebeuren,
En dat de vrienden op mijn Brood en op mijn' Wijn
Niet half, niet heel, niet eens, maer tweemael welkom zijn.
Komt yemand tegens my het blaedjen om te keeren,
En seght: twee deuren op?--daer wil men ons by leeren,
Dat, als 't op scheiden komt, twee Lanen open staen,
En dat ick tweemael heet mijn' gasten henen gaen,
Die eens genoodight zijn: dat wil ick niet ontkennen;
Aen Man- of Vrouwen-kracht kan ick my niet gewennen;
D'Onheusche heusigheit, 't onsinnige geweld
Dat op den soeten kerf van vriendschap werdt mis-stelt,
En heb ick noyt gelooft[110]: maer wel van outs onthouden
Die willen, laten gaen, die niet en willen, houden:
De waerd moet gast-vry zijn; maer oock de gasten vry;
En dien ick soo misdoe verhael' het soo op my;
En 't sal in my den lust van wederkeeren wecken,
Daer gulde vryheit woont voor komen en vertrecken.
Mijn poorten houd ick wel verdedight: volght mijn Laen,
Mijn Lanen' wederzijds: die moet ghy oock sien staen,
Als Armen die mijn' vriend omhelsen en onthalen.
Doch Armen spreken niet: dees' konnen oock geen' talen:
Maer d'ander' menschlickheid, het Lachen, is haer' gaef.
Verstaet ghy dat gelach? let op het groene gaef[111]
Der Linden, mijn geboomt, en eertijds mijn' Laurieren,
Die haeren koelen pracht als wassche Toortsen cieren,
En denckt (om kort te zijn: sy selver zijn niet langh),
Dat wat mijn' jonge fluyt van 't Voorhouts groene gangh,
Op niewe noten peep, van dese staet te pijpen,
En, soo ick mijn vernuft noch eens bestond te slijpen,
Dat Hofwijck en den Haegh de samen souden gaen,
Of, waer de, Haegh de Son, dat Hofwijck waer de Maen.
De Stammen zijn gelijck, de schaduwende kruynen
Staen hier, soo wel als daer, gelijck begraesde duynen.
Hier in gaet Hofwijck voor; in 't 's Gravenhaeghsche Pand
Is niet als Linden-hout by Linden-hout geplant,
En dan een' steene buert, daer Mensch en Peerd en Wagen
De vlugge Fluytertjens[112] den soeten Haegh uyt jagen:
Danck hebb' het vuyl gewoel van Wagen, Mensch, en Peerd;
Sy jagen Hofwijck toe dat Hofwijck meest vereert.
De Goudvinck is van 't minst, de Kneu, de Spreew, de Lijster,
Hier sit de Nachtegael en gorgelt met sijn vrijster,
De Koeckoeck slaet de maet, en roemt van sijn bedrijf
In volle vryheit, want de Land-heer heeft geen wijf:
In Ste en doet hy niet dan Mans en Vrouwen tergen,
En menigh lacht' er om, diens haeren staen te bergen.
Hier danst dat vrye volck van d' een' op d' ander tack,
En is 't de Linden moe, het kiest een ander dack,
Een dack van Elsen-loof, reis-mantel van die Linden,
Die s' in haer' eerste jeughd beschermden voor de winden,
Beschutten voor Noord-Oost, behoedden voor Noord-West,
En doen noch dagelicks daertoe haer niewe best.
Heilsaemen Elsen-rack, wie soud' u konnen derven?
Ghy doet ons vreughd en baet in leven en in sterven;
Uw leven streekt voor muer, met een, en voor tapijt:
Uw leven geeft ons warmt, en koelte, naer den tijd,
En altijd louwe warmt en altijd stil verkoelen;
Uw' doode beenderen verquicken ons gevoelen,
Als 't IJs en Sneew verdooft; het is een meerder goed,
Gestorven goed te doen' dan menigh mensche doet.
Maer branden is te wreed voor sulcken dienst van leven:
Daer is een' minder' pijn, die u niew leven geven
Of 't oude lengen kan: ghy leent uw' lieven romp,
Daer Schip en goet aen hangt, tot booren van een' pomp.
Van kokers onder aerd, daer wateren door sluysen,
Spijt Roomens Metselwerck, en Brussels loode buysen,
Daer Klinckaert, en Arduyn, en Koper moet vergaen,
Daer stadigh lappen is en niew verboeten[113] aen;
Daer overleeft uw lijf, en daer ontsterft uw sterven,
En daer gerieft ghy kind, kinds kinderen, en erven;
In 't water stond uw' wiegh, uw' dood-kist light in 't vocht;
Daer duyckt ghy, en ontgaet de schennis van de locht:
Onsterffelicker lof verdienen noch uw' stoven;
Onsterffelicker penn', dan dese, maghse loven;
Mijn' uytspraeck schiet te kort, wanneer ick oversla,
Wat winst is door verlies, wat voordeel is door scha.
D' ondanckbaer Eicken stamm' en laet sich maer eens houwen:
U kan ick hondert mael behouwen en behouwen:
Behouwen? dat 's niet al, ghy levert goed voor quaed,
Ghy voedt die u verdoet, ghy segent die u slaet,
En, die de vreughd wil sien van dikwils niewe telgen,
En neem' niet als de moeyt van wreed zijn en verdelgen;
't Onthoofden geeft de winst: waer is dat noch gehoort?
Meer kinders dienen my, hoe ick meer ouders moord!
De wand van mijn Voorhout, of van mijn' twee Voorhouten,
Is noch maer half voldaen: maer u verveelt mijn kouten,
Niews-gierigh Wandelaer: soo swijgh ick van het groen
Van Haegh en Meyen-Boeck[114], die hier de plichten doen
Van Wallen hoogh en dicht, van vriendelicke mueren,
Die my het vry gesicht bepalen van mijn' bueren,
Die Maertje Knelis oogh onthouden uyt mijn' grond,
Als offer tusschen ons een' steenen heiningh stond.
Verganckelicke kalck en kon my maer bevrijden;
Dit eewige kan bey: bevrijden en verblijden;
In een woort segh ick 't al; 't is 't oorbaerlickste schut,
Dat schoon en dienstigh is, en aengenaem en nut.
Nu rechts of slinghs gewent; of quellen u de bochten,
Die dese wereld laeckt, en d' oude tijden sochten?
Leght beider redenen in d' een' en d' ander' schael;
Wy hebben veel gelijcks, maer min als altemael.
Een' lange ry Voorhouts te samen te sien krimpen
En sluyten tot een punt, gelijck des Backers timpen,
Verheught des Kijckers oogh, al waer het noch soo dom,
En in de red'lickheit gaet alle recht voor krom:
Maer 't kromm' heeft oock sijn' deughd, en 't buygen van de stegen,
Ontwalght den Wandelaer van al te lange wegen;
Of, sijnse wat te kort, de kromte maektse langh,
En, soo de plaets gebreeckt, de konst is in 't verlangh
Het een is prijsens waerd, het ander niet te laken;
Elck een voldoet sijn smaeck, elck een versnipt sijn laken
Naer eigen welgeval: eens was 't een spitsche schoen,
Nu kan een' platte leest, en anders geen, voldoen.
Eens was de broeck soo smal, als mag're menschendyen,
Nu zij 't soo goed als 't wil, de mode wil 't niet lyen;
En 't zij dan spits, of rond, of langh, of ruym, of smal,
Elck weet sijn' verwe voor sijn kostelicke mal[115].
De gril rolt als de Tijd: wil yemand Rechter wesen,
Het vonnis, ben ick wijs, en sal men hier niet lesen:
't Zijn smaken, en die staen den vryen mensche vry:
Laet niemant oordeelen van 's naesten leckerny:
De rechte Dreef is recht, de kromm' heeft oock haer voordeel:
Sus doen, soo laten doen, is 't veilighst, in mijn oordeel;
En die den minsten haet soeckt in de meeste rust,
Vergunn' aen yeder een sijn' onbesproken lust.
In 't praten vind ick ons het hoeckjen om gekropen
Die naer 't Langh Achterom het Korte[116] door wil loopen.
Is niet verr' van de Merckt: soo gaet het hier in 't groen:
Maer die gelijckenis en kan my niet voldoen:
De Boomen passen best tot voorbeeld van de Boomen:
Denckt, dat wy 't schoon Voorhout ten einde zijn gekomen:
Nu volgt de Kneuterdijck, en stracks de Plaets daer aen:
Daer heb ick 't, Hagenaer, en treckt het u niet aen;
Noch stoff' ick om den prijs: Ghy levert niets als Linden
Naer Linden op de ry: hier is wat niews te vinden,
In 't niewe Pad niew Blad; Verandering verheught,
En al dat sterf'lick is kan walgen aen de vreughd
Die evenstadigh is: De vriendelickste toonen
Vervelen op den duer: het oor rust op 't verschoonen,
En alle lid begeeft, dat niet verpoost en werdt;
Veel soets vergalt sich; jae, langh kittelen wordt smert.
Noch is ons oogh het viest en keurighst aller leden:
't Wil wisselen, of 't kreunt, ja, van bevallickheden;
En die de reden soeckt van sijn' beweeghlickheid,
Sal vinden, datse daer, en naulicks elders leit.
De niew' bevallickheit, daer 't hier me staet te vleyen,
Is 't lieve loover-groen van suyver' Esschen Meyen.
Daer valt min schaduws af dan m'onder Linden siet:
Maer schaduwen zijn wind, of schaduwen zijn niet:
Het lichaem maeckt den man, de stammen zijn de Boomen:
Als 't op de waer aenkomt, voldoet men met geen droomen:
Stae by, taey' Esschen waer! De waerde van uw trouw
Verdiende wel wat roems, dat hier staen proncken souw;
Maer is de Vred' in 't land, ick wilse niet verstooren;
Ter Hellen met den krijgh; 'k magh van geen' Piecken hooren,
Die dunne Boomen, met een vinnigh ijsren blad!
Als 't aen mijn vonnis stond, hy sat noch op een rad,
Die d' eerste Esschen stam tot sulcken grouwel kliefde,
En menschen raserny met wapenen geriefde.
Blijft Boomen tot der dood, plantsoenen van mijn hand:
En, soo u Ouderdom, nae' menigh jaer, ontplant,
Leent liever uw gebeent voor Pijlen en voor Bogen,
En wordt voor tijd-verdrijf geschoten en getogen,
Dan dat ghy menschen-vleesch soudt scheuren met geweld,
En trecken uyt het groen in een rood bloedigh veld.
't Is langh genoegh gedolt in tweemael veertigh jaren[117],
Om eens den Esschen tack tot Bijl en Ploegh te sparen.
Laet noyt de Son op gaen, God Vader, en God Soon,
God Geest, dry-eenigh God! die ons den ouden toon,
Den on-toon, valsch geluyd van Trommelen en Fluyten,
Van niews opheffen sie van binnen of van buyten;
Laet Dijn' geterghde wraeck versaedt zijn in 't verderf
Van ons geburigh volck[118], daer nu Dijn heiligh erf,
Dijn' Kercke light versmoort en in haer bloed versopen,
Haer Konincklicke bloed, en buyten hulp en hopen,
En buyten trouw en troost voor eewigh schijnt ontdaen,
't En zij ghy met de boos' eens in 't gericht wilt gaen.
Daer was ick over Zee: afgrijsen doet my keeren,
Van daer een eenigh Heer gesplist is in veel' Heeren,
Van daer een' Kroon, een' Kroon, en noch een' Kroon[119] verrast
Op hoofden is geraeckt, daer op sy niet en past.
Hoe soet is 't in mijn Laen te komen uyt die stancken!
Wat hebben wy met ernst den Hemel te bedancken,
Voor 't sachte spiegelen aen volckeren, diens quaed
Het onse schier--niet schier, maer verr' te boven gaet!
'k Heb met den Esch gedaen, Esch-doornen, schooner troncken,
Ghy mooght niet ongemelt mijn' Vierhoeck om staen proncken.
(Dit 's 't Merckt-veld, of de Plaets, naest aen 't Kort Achterom,
Of aen mijn Kneuterdijck) ick heet my wellekom,
En, vrienden, u met een, die met mijn' trage treden
Tot op dit groene Ruym geduldigh zijt geschreden.
Leent noch wat lijdsaemheids eer dat wy verder gaen,
't Is mogelick de pijn wat waerdigh stil te staen.
My dunckt het is een Plein: een Pleintje sult ghy 't noemen:
Maer, daer de waerheit spreeckt, en schroom ick niet te roemen.
Denckt aen het hoogh gebouw van balcken, verr' gebrocht[120],
Dat geen vervuyl en kent van Spinnewebs gedrocht:
Denckt aen het trots gewelf van Hollands oude Heeren,
Daer dusend menschen daeghs en dusend in verkeeren,
Daer dack, en muren toe, gekropt zijn met den pracht
Van Spaensche Vendelen by Wilhelm t'huys gebracht,
By Maurits menighmael, by Frederick om 't beste,
By Wilhelm ander mael: (God geve niet voor 't leste:
Soo 't oyt gebeurde dat de leste van dien stam
Den toom van 's Vaderlands bestier te stade quam)
Daer eens het bloedigh jock geschopt en afgesworen,
En uyt de slaverny de Vryheit is geboren;
Daer laest der pijlen knoop, die op het slippen stond,
Van niews versekert is in broederlick verbond,
't En is geen Kamertjen: 't magh wel een' Kamer heeten:
't En magh geen' Kamer zijn: een' Sael is 't, die wy weten
Dat by de grootste staet; een vloer, daer menigh voet
Den anderen doorwert en geen belet en doet.
Maer, brenght de Maet-ry voort, 'k sal 't tot een vloertje maken,
Een Vloertje tot mijn Plein: nu schijnen 't stijve kaken;
Stracks sullen 't slappe zijn; wat zijn thien roeden vlacks
Op vier of vijf in 't kruys? veel, seght ghy, onder dacks:
't Is seker en bekent: maer dobbelt doet veel schelen,
En dobbel is de[121] vloer, en tweemael hier de deelen
Van gins het breed en 't lang; Siet vry mijn Pleintjen aen:
Daer ghy staet, souden pas twee Hoofsche Saelen staen;
Maer 't schijnt niet. Dat 's soo waer, dat ick, die 't hoor te weten,
Mijn selven menighmael de mis-maet heb verweten,
Mijn' oogen menighmael in 't ongelijck gestelt;
Tot dat ick 't wiss' en 't waer van niews had overtelt,
En 't vonnis tegens mijn steegh onverstand gestreken.
Doe 't waer was en waer bleef, bestond ick, de gebreken
Van 's menschen oordeel ('k meen sijn oogh-deel) aen te gaen,
En, dool ick nu noch niet, soo hebb ick 't doe[122] verstaen.
Dit Plein is, als ick sey, twee Saelen; maer twee Saelen
Met eene kapp' bedeckt; en die kapp' doet ons dwalen:
Die kapp' is 't halve rond des Hemels, dat wy sien;
En tegens sulcken kapp' wat is dit Plein? misschien
Een punt, in duysenden van punten doorgesneden.
Doe pleitt' ick tegens my, doe vraeghden ick mijn Reden:
Is 't wonder, dat het krimpt en klein wordt in ons oogh?
Is 't wel een stuckjen van een pees tot sulcken boogh?
Langhs die leer klom ick op tot boven all' de buyen,
Die 't Zuyden tegens 't Noord,'t Oost tegens 't Westen ruyen
By dagelicks krackeel: van daer tot by de Maen,
Van daer verby de Son, tot daer de Sterren staen,
Van daer tot daer Gods man[123] sijn' heilige gedachten,
Sijn Lichaam, of sijn' Geest (hy kon 't niet seggen) brachten
Ten derden Hemel in; en 'k was mijn Pleintje quijt,
Als of 't 'er niet en waer. Doe viel ick aen 't verwijt
Van 's werelds ydelheit, en, seid ick, sotte menschen,
Besteedt men daer beneen dat sorgen en dat wenschen,
Dat eewigh tommelen aen sulcken niet met al?
Is heel de werelds kloot niet meer als sulcken bal?
Is 't sulcken balletje? en, als wy 't al besaten,
Met al den Mieren-nest van Kroonen en van Staten,
Waer 't wel een Datje by het onuytspreeckbaer Dit,
Waer 't wel besittens waerd by wat men hier besit?
Mijn' ziel was soo vernoeght in 't geestigh ommeroeren
Van al haer binnenste, en 't heilige vervoeren
Verwerdden haer soo soet in 't dencken wat sy docht,
Dat ickse pijnelick van boven neder brocht:
My dacht sy futselden, en hare lusten spraken
Van Tabernakelen omhoogh te mogen maken:
Soo wel was 't daerse was, en daerse gingh soo slecht.
Nochtans hier is sy weer. Hoe raken wy te recht?
Eschdoornen, leeft ghy noch? u liet ick hier beneden;
U komt het einde toe van mijn' gebroken reden.
Zijt ghy het wild geboomt daer 't mannetjen[124] in sat
Om God in 't vleesch te sien? Daer leeft wat in uw blad
Dat Sycomorich lijckt; en 't heeft de soete luyden,
Die, langh in d' aerd verrot, noch leven in haer' kruyden,
Doen seggen: ja en neen; en 't hanght noch in den strijd,
Dien ick niet scheiden sal: ick neem u soo ghy zijt,
Of als m' u hebben wil, of als ick u kan vinden:
Half Moerbey en half Vijgh, half Wijnranck en half Linden,
Al soo m' u doopen wil, mits ghy voor slaven streckt,
En mijn hoofd met het uw, als Parasollen, deckt.
't Is aengenamen dienst, soo langh uw' kruynen duren;
Maer dat 's half-jarigh werck: Dat weten uw' geburen,
Mijn' bruyne Mannetjens, die tusschen beiden op
By el voor el in 't jaer haer' nemmer grijsen kop
Ten Hemel spoedigen, om Somer-Sonn' te blinden,
En 't plein te decken voor de schrale winter-winden.
'k Verpraet my: 't is oud Hout, en hondert jaer in staet[125]
Van breede schaduwen, en die van verre staet
Verneemt van Nootdorp af het vierkant Bosch van Masten;
En die 't van bijds[126] geniet (u meen ick, lieve Gasten,
Die Coets en Peerden hier of voor de koude berght,
Of voor de spitse Mugg', die warme Henghsten terght)
Prijst de voorsichtigheid van Hofwijcks dooden stichter
Die 't ongemack bevroedd' en maeckten 't Beesten lichter,
En menschen aengenaem, gelijck is alle pijn,
Die onsen naesten smert, en daer wy vry af zijn.
Mijn Wandelaer is moe: ick kan 't hem niet verwijten:
Wie soud' sijn lijdsaemheit in 't einde niet verslijten
Op soo veel wild geklaps? maer 't sal haest beter zijn:
Tot noch toe voed ick hem met Peper en Asijn,
Tot allerley Salaet van smaeckeloose bladen:
Hier neffens light een Bosch dat beter is geladen;
Een dat de keel toe lacht; een' Keucken-wildernis,
Daer 't fruyt geschotelt staet en maer te grijpen is.
Komt binnen, Heer en Vrouw; maer, Meid en Knecht, staet uyt, en
Lackeyen, weest gegroet, en, Pages, wandelt buyten:
Voor sulcke Kijckers zijn de sporten van dit Heck,
Voor sulcke most mijn' Bors aen 't kostelick besteck,
Dat desen Boomgaert sloot in vijverlicke Grachten.
Een woord voor duysenden: al die maer met gedachten
Mijn' sinlickheden rooft, is hier soo willekom
Als hamer-slagen op een' Porceleine kom.
Nochtans is 't open Hof in dese vier Saletten;
Maer moet ick Heer en Knecht gelijck aen tafel setten?
Plant ick voor groot en klein? Ey, jongh volck, neempt mijn geld,
En snoept den Merckt-korf uyt, en doet hier geen geweld.
Geweld is, achterbacx den Landheer af te halen,
Dat weinigh stuyvertjens met niemands leed betalen,
Daer 't naer den kooper wacht: Hier kan mijn soet verwacht
Van menigh jaer gequeecks, onwetend, ongeacht,
't Gestolen beetjen zijn van die maer lust te snoeyen:
Hier kan de dertelheit den teeren tack in 't bloeyen
Soo ternen[127] dat hy bloed', en niet en bloey van 't jaer.
Maer 'k wenschte, dat soo sterft noch ongeboren waer,
Eer dat ick om een leur[128] van Appelen of Peeren
Het vriendelick onthael van vreemden most ontbeeren,
En sien suer eer ick 't wist. Neen, vrienden, wie ghy zijt,
Die my een deel vergunt van uw' verloren tijd,
En komt van uyt Den Haegh tot binnen dese hagen,
Gevolght of ongevolght; ick stel 't aen uw behagen,
De sleutel van mijn hert is die van desen thuyn;
Daer is een' vrye Jacht oock in 't verpachte Duyn:
Magh de gebroodde knecht sijns Meesters plaets bewaren,
Ick gun u met de vreughd de vrucht der volle jaeren;
Pluckt en doet plucken, schudt en laet u schudden, raept
En laet u raepen: denckt, de Land-heer sit en slaept;
't Is buyt al wat u lust: spaert maer de teere telgen;
't Ooft is ten besten, 't hout en kan men niet verswelgen;
Die 't Capitael behoudt, sorght voor den Interest:
Die blijft u op mijn gunst voor 't naeste jaer gevest.
Doctoren van den Haegh, 't zij t' uwer baet gesproken:
Send ick u Siecken t'huys, ick houw my niet gewroken;
My is geen leed geschiet, dat wrekens waerdigh zij:
Is 't mergen moghelick, Rhabarbertje, stae by,
En Sene, windigh blad, en Mann' en Tamarinden,
En Aloe, die 't al kont drijven en ontbinden,
De schuld is buyten my; ick ben maer Waerd geweest,
Dien 't minst van allen past: _dit schaedt_ of _dat geneest_.
'k Heb vry gelagh gegunt, 'k heb mildelick gegeven,
En laeten nemen: maer van giften, die vergeven,
En draecht mijn acker geen: het schielick witte-brood
Dat naer den Duyvel heet[129], en altemet eens doodt,
En altijdt geckt en lockt, en wijse luy doet duchten,
Schaff ick geen vyanden indien uw' siecken suchten,
Sy wijten 't niemand als haer' ongebonden keel,
En 't lieve misverstand, dat Kostelick Te Veel,
Dat gulde letteren tot uwent mosten eeren;
Raeckt dat ter wereld uyt, seght goeden nacht, mijn' Heeren,
Aen Boeck, en Apotheeck, aen Croes, en Recipe.
Maer 't ambacht lijdt geen' last; de Duyvel lacht' er me:
Van Adams Boomgaerd af tot die wy heden pooten,
Zijn onse keelen maer bedrieghelicke gooten,
Verraders van ons Lijf en onse Zielen toe.
Och! of[130] sy lachen kost, die weelderige koe,
Die ginder in 't vol-op van Hollands beste weiden
Genoegh en overdaed soo wijs'lick weet te scheiden;
Wat maeckte sy geschals, wat sprack sy met genucht,
Dat, die haer Meester is, sijn selven niet en tucht,
Dat die de wetten maeckt en roemt alleen op Reden,
Geen' eigen wet en weet voor 't minste sijner leden,
Geen' buyck-, geen' mondjes-maet, dat Beesten Menschen zijn
En menschen meestendeel maer redelick in schijn!
Wat light my aen de moeyt' van 't pleiten voor de Beesten?
't Stuck valt my wat te swaer; ick schenck het sterker' geesten;
Want, wat de keel belanght, en 't leckere verdriet,
't Zij roemeloos geseght, de Sond' en raeckt my niet.
Danck hebbe Die my gaf mijn selven te vermannen,
En tegens 't sot geweld van Mond-lust in te spannen:
Ick ben niet smaeckeloos, noch mijn gehemelt steen:
Maer 't is mijn Hemel niet: mijn' tongh en is geen been;
Sy voelt; en ick voel oock, hoe langh sy dient te voelen,
Hoe veel, en hoe veel niet: verdrincken is geen spoelen;
Daer hoort maer drincken toe; dat weet ick, en wat meer;
Gelijck het spoelen koelt, soo doet verdrincken seer:
Al dat ick draghen kan, en schroom ick niet te laden:
Maer dat ick niet en kan, het minste Meer, kan schaden:
Als 't vat maer vol en is, soo drijft het, of het stond;
Soo haest als 't overloopt, soo moet het naer den grond:
Dat doet de letste drop: wat doen dan duysend droppen
Naer 't vat aen 't sincken is? let, sponsien, let, soppen,
Let, drinckers, die te bedd', gelijck te gronde, gaet;
En, daer ick wesen wouw, let, Snoepers sonder maet,
Wat dat uw' Maegh gewelds van Tongh en Keel moet lijden,
Van overswelgens meer als Beestelick verblijden.
Een gierige Portier magh aen de deure staen,
De deur van 't Kamer-spel, en laeten binnen gaen
Al wat 'er wesen wil: in 't ende moet hy hooren
Dat over-val benauwt; dan moet het of van voren,
Of weer van achter uyt, dat meer is dan de Sael
Kan swelgen met gemack. Ick spreeck geen' duyster' tael;
De saecke self spreeckt Duytsch: wie ooren heeft, kan hooren;
Wy sien wat ons gebeurt van achteren, van voren,
(Daer moet geen doeckjen om) van ond'ren, met verlof,
Van boven rauw en rot, en geel, en groen, en grof,
En al om eens Portiers verraderlick onthaelen
Van al dat binnen wil, en eindelick de Saelen
Van Maegh en Buyck en Darm doet bersten van Colijck,
You have read 1 text from Dutch literature.
Next - Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 05
  • Parts
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 01
    Total number of words is 4559
    Total number of unique words is 1778
    27.4 of words are in the 2000 most common words
    37.9 of words are in the 5000 most common words
    43.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 02
    Total number of words is 4782
    Total number of unique words is 1688
    25.2 of words are in the 2000 most common words
    34.3 of words are in the 5000 most common words
    40.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 03
    Total number of words is 5046
    Total number of unique words is 1590
    25.6 of words are in the 2000 most common words
    37.4 of words are in the 5000 most common words
    42.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 04
    Total number of words is 4942
    Total number of unique words is 1670
    25.9 of words are in the 2000 most common words
    37.3 of words are in the 5000 most common words
    44.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 05
    Total number of words is 4977
    Total number of unique words is 1804
    23.5 of words are in the 2000 most common words
    34.3 of words are in the 5000 most common words
    40.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 06
    Total number of words is 4910
    Total number of unique words is 1735
    22.8 of words are in the 2000 most common words
    33.3 of words are in the 5000 most common words
    39.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 07
    Total number of words is 4310
    Total number of unique words is 1758
    27.1 of words are in the 2000 most common words
    38.1 of words are in the 5000 most common words
    45.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 08
    Total number of words is 3937
    Total number of unique words is 1287
    29.8 of words are in the 2000 most common words
    41.0 of words are in the 5000 most common words
    48.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 09
    Total number of words is 4094
    Total number of unique words is 1295
    29.4 of words are in the 2000 most common words
    40.1 of words are in the 5000 most common words
    46.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 10
    Total number of words is 4109
    Total number of unique words is 1290
    28.4 of words are in the 2000 most common words
    40.3 of words are in the 5000 most common words
    47.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 11
    Total number of words is 4063
    Total number of unique words is 1243
    29.9 of words are in the 2000 most common words
    41.0 of words are in the 5000 most common words
    48.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Vitaulium: Hofwyck en Spaansche Wijsheit - 12
    Total number of words is 1694
    Total number of unique words is 767
    38.6 of words are in the 2000 most common words
    49.8 of words are in the 5000 most common words
    56.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.