Ghetto: Burgerlijk Treurspel in 3 Bedrijven - 4

SACHEL. ’k Heb met jóu niks te maken.
AARON. Je zoon is ’n ploert en ’n....
SACHEL. D’r wordt je niks gevraagd....
AARON. Waren we accoord—ja of nee?
SACHEL. Nee.
AARON. Heeft je zuster niet gezeid, dat ik mijn Rebecca sturen zou?....
SACHEL. Weet ’k niet....
AARON. Jij weet niks wat je niet weten wil—of ’t mot zwart op wit
staan....
SACHEL. Je verveelt me!
AARON. Jij verveelt mijn al làng!
SACHEL. Wat doe ’k met jouw gemier! ’k Zal me zoon dwingen as-die joùw
dochter niet wil. Mot-ie zèlf weten!
AARON. Mijn dochter..... Mijn dochter.... ’n Wèldaad had ze ’m
bewezen....
SACHEL. Ik kan jouw weldaden niet gebruiken—en me zoon oók niet.
AARON. Jouw zoon! Jouw zoon! M’n voeten veeg ’k nog niet an ’m af. Daar
zijn me zolen te goed voor.


DERDE TOONEEL.

Sachel. Aaron. Esther.

ESTHER. Dacht ’k wel. Dàcht ’k wel. Hij mot zich wreken. Groot gelijk
heb-ie Aaron—gelijk tot over ’t end van je jaren! Is ’t geen schande
wat ’r gebeurt?
AARON. Schande? Schande? Jullie wèten nog niks! Jullie weet niet van
van-morgen—wat-ie met mijn Rebecca gedaan heit!
SACHEL. Kan me niks schelen!
ESTHER. Mijn wel! Mijn wel! Nòg trekt-ie z’n partij!
AARON. Heb jij niet gezeid dat Rebecca bij je most kommen?
ESTHER. Zeker heb ’k ’t gezeid.
AARON. En is ze niet grienend teruggekeerd? Grienend om ’t affront!
Zat-ie niet met die christenmeid, met die sjikse op z’n schoot? Mot je
zoo mijn dochter ontvangen? Mijn dochter is geen schànddochter! Mijn
dochter is geen vulnis! Mijn dochter kan huwelijken doen, reusachtig!
Mijn dochter hoeft door jóúw zoon niet van de deur gewezen te worden!
SACHEL. Had ze nièt gekommen!
ESTHER. Hoor hém! Hoor hém! Daar kan ’k me nou zóo bij opwinden! Daar
sta ’k geregeld bij te beven! O, o, as ’k geen meelij met je had! Mot
je die man nog òngelijk geven? Die man die zich komt beklagen! Die man
die in ’t fatsoenlijke tot je spreekt!
SACHEL. We hadden geen accoord....
ESTHER. Komt ’r wat op an!.... Zoo’n engel van ’n meissie!—Zat ze op
z’n schoot? Zat die vuilik op z’n schoot?
AARON. Met d’r eigen oogen—met d’r éigen oogen heit ze ’t gezien. En
was ’t daar bij gebleven! Maar beleedigd heìt-ie ’r, geaffronteerd in
’t bijzijn van die méid! Is mijn dochter ’n opraapsel van de straat?
Staat mijn dochter bij jou in de schúld? De brutaaligheid—de
brutaaligheid van die kwajongen! En joùw schuld! Joúw schuld!
ESTHER. Net wat ’k zei.
SACHEL. Práten jullie maar. Ik wor zelf ’t zwaarst gestraft.... Voelen
jullie dan geen zier meelij?
ESTHER. Jij ben te koppig. Jij neèmt je gelijk. Met jou kan niemand
over-weg.
SACHEL. ’k Heb ’t ’t éérst zien ankommen. Ik vóélde dat ’r wat was. Ik
wist ’t vóor jullie....
AARON. Hoor, wat ’n redeneering! Hij ziet ’t ankomme, hij weet ’t voor
ons... En geen mond doet-ie open. As ik in me huis ’n meid heb en me
zoon—hád ’k ’r een!—me zoon die kruipt in d’r bed—dan—dan waarschouw ’k
me zoon—dan ben ’k as vader verplicht te waarschouwen dat-ie niet
blijft hàngen—dat-ie geen strop krijgt—zooas m’n vader-zaliger mijn
gewaarschouwd heit—toen—toen—’t was ’n mooie meid—gekheid, ’t is làng
voorbij—toen ’k in m’n jonge jaren was. Dat ben je as vader verplicht.
En luistert-ie niet—dan—dan roep je de meid—en dan maak je geen
herrie—herrie maakt ’n nàr—en je geeft ’r twintig gulden, dertig,
veertig—as ze lastig wordt honderd—’t is weggesmeten geld—maar as je ’t
niet doet?—as je ’t nièt doet krijg je grijze haren van zorg en
ellende—en, en, en je zet ’r met ’t geld je deur uit—en je neemt ’n
reçu—zonder reçu geen geld—en je belooft as ze stil is en wegblijft nóg
wat geld na máanden.—D’r is geen meid die née zegt—fèl zijn ze op
honderd gulden! Ze doen ’r ’n moord voor.... Nou? Nou? En wat doe jij?
Jij smoest voor jezelf. Jij laat God’s water over God’s akker
loopen—en, en, en, as ’t te laat is maak je lawaai. Maak lawaai vóór ’t
te laat is. Wat is je verdienste dat je ’t heb zien ankommen? Waar laat
je je winst? Nog nooit heb ’k iemand zoo dwars zien handelen, zoo
averechts. ’t Is bijzonder. ’t Is reusachtig. Hèb je je zoon
gewaarschouwd? Hèb je de meid afgekocht?
SACHEL. Hij laat zich niet waarschouwen....
AARON. En de meid? Nou?
SACHEL. Die laat zich niet afkoopen....
AARON. Zal ik jou is wat zeggen? Je mag ’n goed koopman zijn, maar van
die dingen heb-ie geen cent verstand, geen cent, geen hálve cent. Daar
heb-ie de zoon van Salomon—Salomon van de Dwarsstraat. Heb-ie niet
gehoord van de zoon van Salomon? Dan zal ’k ’t je vertelle. Die jongen
had ’n strop—en wát ’n strop. Zoover is joúw Rafaël nog niet eens. Daar
mag je dankbaar voor zijn. Toen Salomon zich d’r mee bemoeide had de
meid al ’n kind. En wat heit Salomon gedaan? Salomon heit z’n zoon op
de reis gestuurd en de meid afgekocht, voor twee, driehonderd gulden,
weisz-ich-viel! En toen ze werom kwam—vertrouwe kan je ze niet—heit-ie
’n agent late komme, ’n agent van politie en toen was ’t uit. Zal ’n
verstandig man anders handele? En handele de christenen anders? Spiegel
je an de christenen. Met geld krijgen joden èn christenen alles gedaan.
Heb je geld? Je hèb geld. Gebruik ’t dan. Eergister zag ik ’n christene
trouwpartij. En bij ’t stadhuis daar had je ’n scène! Daar stond ’n
meid met ’n kind. En die maakte spektakel! Reusachtig. En in ’n oògwenk
was ze gebrocht na ’t bureau! Had ze ’t niet angeleid met ’n heer boven
d’r stand! Had ze niet ja-gezeid! As ze nee zegge gebeurt ’r niks.
Allemaal d’r éigen schuld. As ze niet luistere willen motten ze voélen!
SACHEL. ’t Is nou te laat....
ESTHER. Wat is te laat? D’r is niks te laat. Aaron heit recht.
SACHEL. Doe wat je wil! Ik ga naar binnen. ’k Heb ’t koud. Ik zeg je—ik
zeg je—d’r valt niks te verhelpen.


VIERDE TOONEEL.

Aaron. Esther.

ESTHER. Redeneer daar tegen in.
AARON. As hij geen verstand heit, heb jij ’t voor twéé.
ESTHER. As ’k maar kon.
AARON. Met ’n zoet lijntje krijg je alles gedaan. Sachel is ’n
geweldenaar. Reusachtig. Wat bereik je met geweld? Geen sikkepit. ’t
Doet me hartzeer. Zou je dan denken dat ik me zooveel moeite zou geven
om die snotneus—om die leeglooper—as ’k niet wist dat mijn Rebecca d’r
zinnen op ’m gezet heit? Kan ze ’r niet honderd-duizend krijgen? Met
veel meer geld? Maar ze wil.
ESTHER. O, dat krèng, dat ’n heele familie verstoort.... As ’k ’r had
onder me handen!
AARON. Daar heb je d’r waarachtig!


VIJFDE TOONEEL.

Aaron. Esther. Rose.

ROSE. ’k Ben laat.
ESTHER. Wel nee, kind. Welnee. ’k Was al ongerust.
ROSE. ’t Is ’n schrikkelijk end. ’k Heb ’n uur lang gezocht, kon ’m
niet vinden en toen ’k ’r eindelijk was, moest ’k ’n heele tijd wachten
voor Meijer thuis kwam.
ESTHER. Nou, da’s niks hoor.
AARON. Zoo’n lange wandeling is heel gezond, best voor de
spijsvertering.
ROSE. Hij kan morgen niet komen.
ESTHER. Kan-ie niet?
ROSE. Eerst Maandag.
ESTHER. Best. Best. Heb je Rafaël gezien?
ROSE. Rafaël?
ESTHER. ’k Dacht zoo—’k bedoel—Hij ging juist ’n boodschap....
ROSE. ’k Heb ’m niet gezien.
ESTHER. Je zal wel moe zijn, hè? Ga maar binnen. D’r staat wat koud
vleesch .... Maar—maar wacht is....
ROSE. Roep u nog?
ESTHER. .... Dat wil zeggen—dat wil zeggen—
AARON. Ik wou je wat vragen—’k sprak ’r met de juffrouw over—of—of—zou
jij geen zin hebben—’k val maar met de deur in huis—om—om bij mijn te
kommen?....
ESTHER. Dat wil zegge....
AARON. Dat wil zegge—laat mijn nou gaan!—dat ’k in de verlegenheid zit,
in ’n gróóte verlegenheid—te lang om zoo in-eens uit te leggen—en toen
sprak ’k zoo....
ESTHER. —ja toen spraken we ’r over....
AARON. .... Zie je, niet voor gòed—maar zoo tijdelijk—voor ’n paar
dagen, voor ’n week...
ESTHER. Ja nàtuurlijk....
AARON. .... En na die paar weken—ga je weer na Esther terug—of—of ’t
most je zóó bij mijn bevallen! Hahaha!—’t Most je zoo bij mijn bevallen
dat je niet meer terug wil. Esther heit ’r niks op tegen....
ESTHER. Dat wil zegge.... ’k Heb ’r ’n hééle boel op tegen—maar je mot
mekaar helpe.
AARON. En je verdient ’n heele duit extra—Dat kan je mijn overlaten....
ESTHER. Dat is waar—dat kan je Aaron overlaten....
ROSE (rustig). Dus—ik moet wèg?
AARON. Wat zeit ze? Je mot? Je mot? Je mot niks! ’t Wordt je vrindelijk
verzocht. Je mot? Je wor niet gedwòngen!
ESTHER. Hoe kòm je ’r op?.... Nog voor geen góúd! As ’r iemand tevrejen
over je is, ben ìk ’t! Dat weet je. Enkel de kwestie van ’n paar
dagen...
AARON. Och, ’t is niet de moeite waard om lang over te praten. Mijn
huishoudster is ’r van door—met d’r beminde, hahaha!—en m’n dochter is
de godganschelijke dag in de zaak—zoo kan je ontriefd zitten!....
ESTHER. —ja, ’t is ’n last....
AARON. Of ’t!—En niewaar: ik doe ’r júllie geen overlast mee? Jij wil
je wel ’n paar dagen behelpen?
ESTHER. —Je weet wat ’k gezeid heb: liever niet. Maar in de steek laat
’k je niet. Is ’t goed, Roos?
ROSE. Nee.
ESTHER. Wat nee?
ROSE. Ik doe ’t niet.
ESTHER. Jij doet ’t niet? En wáárom doe jij ’t niet, as ’t je zoo
vrindelijk verzocht wordt?
AARON. Ja—dat is onzin! Op me woord van waarachtig: je heb ’r geen
nadeel bij.
ROSE. Dat kan me niet schelen.
ESTHER. Toon nou geen kop, kind! ’k Meen ’t goed met je—’k zal je niks
anrajen of je komt ’r mee vooruit.
AARON. Me dochter is ’n zachtzinnig meissie—andere huisgenooten heb ’k
niet....
ROSE. Je dóchter....—Nee.
ESTHER. Blijf hier.
ROSE. Waarom jaag je me niet weg—zònder omwegen?
ESTHER. Niemand jaagt je weg, malle meid. Praat ik niet in vrindschap
met je? Je mot niet overal wat achter zoeken.
ROSE. Je wil me kwijt. Goed. Zeg ’t eerlijk. Mot ’t dàdelijk?
AARON. Wat ’n opwinding voor ’n bagatel. Laat ìk nou is duidelijk
make....
ROSE. ’k Heb met jóu niks te praten. Mot ’t dàdelijk?
ESTHER. Wel nee! Hoe kom je ’r op? Al wou je járen bij me blijven. Ik
had alleen liéver....
AARON. Gekheid! Gekheid! Jij draait ’r om heen. Zoo kom je ’r
nooit!.... Zal ’k jou is wat zegge, meissie: je mag God danke dat je
bij zulke goeie mensche beland ben—ik zou je anders behandele!
ESTHER. Wat waar is, is waar. ’n Zoon van z’n vader hale—netjes is ’t
niet!....
ROSE. Ah!
AARON. Netjes? Geméén is ’t!
ESTHER. Gemeen—geméen! Dát zal ’k niet beweren. ’k Kan begrijpe dat ’n
knappe jonge meid ’n oogie laat vallen op ’n knappe jongen—maar alles
heit z’n grenzen.—Je wéet dat ’t niet gaat. Vreemd geloof trouwt niet
met vreemd geloof.—Dat is ’t zondigst wat ’r bestaat. Daar hoeven we
heelemaal niet over te praten. Dat leit voor de hand. Maar ’k neem ’t
je niet kwalijk! God beware! Rafaël is ’n sjieke jongen. ’k Begrijp ’t
best....
AARON. ’n Jood met ’n christene vrouw of ’n christen met ’n jodene
vrouw dat gààt niet. Wij zijn oùwer, wij kenne de wereld beter. Jij
komp pas kijke. Trouw jij met een van joùw geloof. Daar doe je wijs an.
Wat niet bij mekaar past mot je niet met geweld bij mekaar brengen. ’t
Ongeluk leit ’r dik bovenop, dikker dan je denkt.
ESTHER. En nog niet eens van z’n vader gesproken—van z’n ongelukkigen
vader. Sterft-ie niet van hartzeer om wat ’r gebeurd is? Wees jij nou
wijs en ga ’n dag of veertien weg. Dan is Sachel gekalmeerd en kan jij
ook is dénke...
ROSE. Ik heb niet te denken. Ik hou van hem en ’k laat ’m niet los....
ESTHER. Dàt pleit voor je karakter. As je dadelijk jà zei, zou je geen
knip voor je neus waard zijn. D’r is geen meissie over de heele wereld
dat née zeit as ze jà meent—in diè dinge. En—en—’k zal niet bewere dat
je ’m dàdelijk mot láten—dat zou gróóte gekkigheid zijn—’k zal de
laatste zijn om je an te rajen tegen je geweten in te handelen—maar ga
nou is na—ga nou is góed na—hóé wou je hier blijven?—hóé wou je blijven
nou we alles weten....
ROSE. Dat wil ik ook niet. Ik ga met Rafaël...
ESTHER (kwaadaardig). Jij gaat! Jij gáát!....
AARON. Stil nou! Niet driftig! Dat geeft allemaal niks. As ik ’n
woordje zeggen mag: ’t is onzin, meid! Reusachtig. In de eerste plaas
kàn ’t niet—in de tweede plaas—às ’t kon—zou ’t nòg niet kennen. Ik heb
joden gekend en christene die ’t gedaan hebben. ’t Ongeluk lag ’r
bovenop—zei ’k straks al—En met jóu kan ’t nog in geen dúízend
jaren—bij wijze van spreken—over duizend jaar zijn we allemaal
dood.—Want let nou is op: is z’n vader blind ja of nee? Z’n vader is
blind. Wat wou jij met die blinde man beginnen? Daar kan je niks mee
beginnen. Die z’n ideejen verander je niet. Wij zijn liberaler. Maar ’n
man van die leeftijd die buig je niet—die bréék je. Wou je bij ’m
inwonen? Nog geen spoog water zal-ie bij je gebruiken, nog geen
handdruk zal-ie je geven. Wou je nièt bij ’m inwonen? Dat wil zeggen
wou je ’m an z’n lot overlaten—we zijn allemaal sterfelijk en Esther is
op leeftijd—wou je dàt? ’n Ramp as je ’t doet! Geen sekonde rust in je
leven. En later de verwijten! Later verwijt hij jou, dat je ’m van z’n
vader gehaald heb—familie blijft familie! Later heb je allebei
spijt—dat wil zeggen—as ’t kon dat jullie samen—maar ’t kàn niet....
ESTHER. Heel verstandig. En as je luistert ben je góed af.... Met
plezier heb ’k ’r wat voor over....
ROSE. Wat voor óver?
ESTHER. ’k Ben nìet rijk.... ’k Leef zelf van me broer—maar as je ’t
dée—as ’n góed kind—as ’n verstandig kind—dan kreeg je buiten je loon
’n.... ’n....
AARON. Zeg vijftig gulden!
ROSE. O! O! Vijftig gulden!
ESTHER. Honderd! Daar! Honderd guldens is ’n boel geld.
AARON. ’n Héele boel. En trouw je later met ’n fàtsoenlijke
burgerjongen—dan schiet ’r nòg wel wat over.
ESTHER. En alles wat ’k je gegeven heb, kan je houen—en ik reken je
maand vol-uit....
ROSE. O, tuig, tuig! Vervloekt tuig!
ESTHER (snerpend). Wat zeg je, jij slét!
AARON. Stil nou! Maak geen burengerucht! Jullie begrepen mekaar niet.
Gebruik nou je hoofd, stomme meid! ’r Komt tòch niks van, niks—tusschen
jou en die jongen. ’t Kan niet. Je heb ’t vooruit geweten. Je ben de
eerste niet. Je zal de laatste niet zijn. Ga dan niet op je achterste
pooten staan. Wat bereik je ’r mee? Dat wij geweld met gewèld keeren.
Want wij hebben ’t recht op onze hand!—En as je dat weet—handel
verstandig—neem wat je krijgen kan....
ESTHER. Twéé honderd guldens hebben we ’r voor over....
AARON. En doe je ’t niét—dan ben je éven ver, dan win je geen zier—dan
wor je zóó an de deur gezet....
ROSE. Ik laat me niet an de deur zetten! Ik vraag m’n man. Anders niet!
AARON. Je man! Hahaha!
ESTHER. Je man? Je man?
ROSE. Mijn man! Mijn man die jullie me niet ontnemen kunnen! Mijn man
die eerlijk en groot is! Mijn man die niet buigt voor jullie gèld, zoo
min als ik ’t doe! O! O!... Dat ze me zóo iets kunnen andoen!
AARON. Jouw man? Wiè is jouw man? Ben je dan heelemaal doof meid, dat
je niet begrijp—na zooveel, zóóveel woorden—dat-ie met mìjn dochter
trouwt?
ROSE. Dat lieg je!
ESTHER. Jij liegt gemeen schepsel die onze jongen angehaald heb,
angehaald met je hóerestreken!
ROSE. Niks van je beleedigingen voel ’k. God heeft ’t gewild! Júllie
halen ons niet van elkaar!
AARON. Hahaha! Nou wordt ze prachtig—as in ’n bóék! Ik lach me ’n
ongeluk! As je ’t dan weten wil: vanmiddag is ’t ’r door gegaan, vàn
mìddag....
ESTHER. En daarvoor hebben we je uitgezonden!
AARON. En over vier weken trouwen ze!
ESTHER (krijschend). Versta je? Versta je? En nou me deur uit! Me deur
uit! En geen stuk neem je mee! Me deur uit! Op staande voet!
ROSE. Nee-nee! Ik ga niet zonder hém! Jullie, belíegt me! Anders zou je
geen géld gebojen hebben!
AARON. Wie zegt je, dat hij ’t niet verzocht?...
ROSE. Wàt zeg je?
AARON. Heb ’k ’t zélf niet gehoord dat we tot twééhonderd gulden
mochten gaan?
ROSE. Je liegt! Je liegt! O, kerel wat ben je laag!
AARON. Lieg ik? Hoor je dat Esther? Zal ’k ’r ’n vloek op doen?
ESTHER. Laat ’r gaar koken in d’r eigen vuil! ’k Heb ’r genog van!
(hàrder krijschend). Jij serpent durf jij ’t hoogste woord voeren? Jij
die ongeluk brengt over ’n heele familie! Jij! Jij! Wat doe je nog
hier? Wat let me of....
AARON. Kalm nou! Kalm nou! Brand je vingers niet! Ze wéét ’t nou. Ze
weet dat Rafaël binnen ’n maand trouwt en dat-ie ’r twééhonderd gulden
biedt—en geen cent meer—versta je: twééhonderd gulden òm vàn jè àf tè
kòmmen.
ESTHER. En me huis niet meer in! Geen voet meer over me drempel! Geen
voet hoor!
AARON. Gelijk heb je. Laat ’r maar uithuilen.—As je nou dádelijk bij
mijn thuis komt is de zaak in orde. ’t Geld leit klaar. Op die jongen
hoef je niet te wachten. Die is weg.
ROSE. Weg?
AARON. Weg voor ’n hééle poos.
ROSE. Waarheen?
AARON. Dat mag ik je niet zeggen!
ROSE. O God, belieg me niet! Belieg me niet!
ESTHER. As-ie nièt weg was, had j’m al lang gezien. ’n Bewijs dat Aaron
de waarheid zeit.
AARON. Nou? Neem je ’t an?
ROSE (suffig). Ik weet ’t niet.... Ik weet ’t niet.... Ik wor gek....
Ik kan niet meer.... O lieve heer Jezus!....
AARON. Sust! Niks meer zeggen.... ’t Kòmt in orde. Nou. Nou. We loopen
’n grachie om. Bedenk je terwijl. Op straat kan je niet slapen.
(Af.)


ZESDE TOONEEL.

Rose. Sachel.

SACHEL. Mot ’k de heele avond alleen blijven? Hoor je niet, Esther.
ROSE (angstig-opschrikkend). Ik ben ’t....
SACHEL (woest). Jij! Jij!....
ROSE. O God—doe me niks—doe me niks—’k Ben zoo bang voor je.
SACHEL. Wat mot je nog hier?
ROSE. Ik weet ’t niet....
SACHEL (woest). Durf jij nog....
ROSE. O nee..... ’k durf niks..... ’k zal wel gaan.... as je maar
niet....
SACHEL. .... Ik zal je niet vermoorden.... Ik zié je niet, ’k heb geen
kracht meer—jij, uitvaagsel!... Jij, jij, jij....
ROSE. Ja—ja—Je heb gelijk—je heb gelijk—’k Ben suf—In Godsnaam—In
Godsnaam drijf me ’t wàter niet in!
SACHEL. .... ’t Water....
ROSE. Kwam-ie maar.... Kwam-ie maar.... O Rafaël! Rafaël!...
SACHEL. Hou je bek! Ruk uit! Ruk uit, zeg ’k je!
ROSE (smeekend). Zeg dan of ’t waar is..... Jij ben blind—Je ziet niks
dan donker—Jij kan niet liegen—dat voel ’k—hoe zou jij kunnen
liegen—zeg of ’t wáár is dat-ie met Rebecca trouwt....
SACHEL. Dat raakt je niet! Ruk uit! Of ’k zal je weg-ranselen—met me
ouwe handen!...
ROSE. Ik heb je niks misdaan, nooit wat misdaan! Zeg of ’t wáár is!
Sachel! Sachel!
SACHEL. Niks misdaan? En m’n zoon?... M’n zoon?
ROSE. O, praat daar nou niet over! Nou niet!—Trouwt-ie Rebecca?
Trouwt-ie Rebecca?
SACHEL. Dacht je dat-ie joù trouwen zou, jou, ’n christin, jou, ’n
méid! Wou je méér zijn dan z’n tijdverdrijf, meer dan z’n bijslaap?
ROSE. O! O! Lieg jìj niet! Ze hebben me geld gebojen, géld! Ze hebben
me willen afkoopen... Ze hebben me neergetrapt erger dan ’n hoer! Hoor
me nóu! Hoor me! Wat hebben jullie an m’n ongeluk. Niks heb ’k op de
wereld. Niks. En ’k hou zoo van ’m, zoo alles. Wat kan ’t me schelen of
jullie joden zijn. ’k Denk ’r niet an. ’k Vraag ’r niet na. ’k Hou van
jullie allemaal, van jou en van Esther, van wie hier komt. Als ’k maar
blijven mag, blijven. Enkel blijven—als-ie háár maar niet trouwt! O
Sachel, Sachel, draai je gezicht niet af. Je hoort da’k haast
krankzinnig wor. ’k Zal goed voor je zijn. Je zal niet te klagen
hebben, nooit, nooit! ’k Wil jodin worden, alles wat je maar zegt.
Alles. Maar jaag me niet weg. Ik kan niet leven alléén, zònder hem. Kom
nou. Toe nou!... Zég ’n woordje... Je maakt me bang met je oogen. Kijk
me zoo niet an, Sachel!
SACHEL (rauw). Raak me niet an. Had ’k je liever gewurgd voór ’k je in
me huis nam—jij....
ROSE. ... Scheld niet! ’k Ben kapot genoeg! Zeg ’t! Zeg dat Aaron
gelogen heeft, dat-ie me niet in de steek laat!
SACHEL (hard). Blijf van me af, ongeluksmeid, bedriegster! Was
gekrepeerd de dag van je eerste ontucht! Was....
ROSE. Ja-ja. Vloek me. Vlóek me! Maar lieg niet! Zeg wat je wil, alles
goed, alles goed!... Is ’t wáár?... Ze hebben me.. O, ’k wor gek...
SACHEL. Jij heb mijn jongen... Heb je an mijn gedacht.... An mìjn ouwen
dag?...
ROSE. Nee. Ja.... Verwijt nou niks.... ’t Is niet meer te verhelpen...
’k Wil ’t wel goed maken, als ’t kán, als ’t kán...
SACHEL. ’t Kan niet meer. Ruk uit!
ROSE. O nee, nee... Wéet wat je doet, Sachel! Sachel, weet wat je
doet!...
SACHEL. ’k Weet wat ’k doe, ’k weet dat ’k je haat, ’k weet dat ’k je
bloed zou kunnen drinken...
ROSE. Goed. Goed. Haat me. Vervloek me. Verwensch me. Maar de waarheid!
De waarheid! Jij kán niet liegen, jij met je blinde oogen! Ze wouen me
tweehonderd gulden geven—zeien dat ’t van Rafaël kwam, dat-ie weg is,
me verschopt.... O, dat is schrikkelijk, niewaar Sachel,—schrikkelijk
om zóó je eeden te breken!.... Toe nou! Toe nou! ’k Sta voor je te
beven.... Zeg dan iets, iets... Als ’t waar is—als—als—dan—verdrink ’k
me voor je oogen, dan wil ’k niet langer leven, geen oogenblik langer.
Want wat heb ’k dan nog? Dan heb ’k niks meer, niks, niks! O, jij weet
niet wat niks is!...
SACHEL (dof). Ik? Ik? Ik zou ’t niet weten!
ROSE. O jij ook. Jij ook. Maar niet zoo!
SACHEL (zachter). Niet zoo? Wat heb ik dan! Ik?...
ROSE. Jij.... jij.... O je ben óok ongelukkig.... Maar je leeft.... je
weet niet wat liéfde is.... Je weet niet.... Toe! Toe! We zullen goed
voor je zijn.... We zullen.... Je heb alles in je eigen hand....
SACHEL (snauwend). ’k Mot niks van jou
hebben!
ROSE. Hahaha! Dan hebben ze gelogen! Dan heeft Aaron gelogen! Dan heeft
Esther gelogen! Dan.... Dan.... Als ’t waar was zou je ’t zeggen. En je
zegt niks! Als-ie vanmiddag beloofd had Rebecca te trouwen zou jij ’r
om làchen, had je al lang geroepen jà, jà! Hahaha!... O, nou lukt ’t
niet! Nou wacht ’k—nou wacht ’k op ’m de heele nacht!....
SACHEL (woest). Wacht niet—wacht niet—hij
komt nièt!
ROSE. Hij komt! Hij komt!
SACHEL. Hij komt nièt.—’t Is wáár!
ROSE. Zweer ’t! Zweer ’t Sachel!
SACHEL. Laat me met rust slet van m’n zoon, slet die an me tàfel zat,
slet die me bedrogen heeft, onder me eigen dak!
ROSE. Zweer ’t, toe! ’k Geloof jóu. ’t Water is zoo dichtbij.... ’k Ben
gèk, gèk.... drijf me ’r niet in met ’n leugen....
SACHEL (heesch). Verdrink je voor mijn part! Mot ik je terughouen, ik,
ik?
ROSE. O, wees niet zoo wreed....
SACHEL (woest). Alles is waar. En verdrink je nou! Jij—jij—jij je
verdrinken!... Jouw sóórt, verdrinkt zich niet!
ROSE. Dus hij komt niet terug?
SACHEL. Nee! Vort!
ROSE. Zweer ’t... Zweer bij de geboden op de post van je deur....
SACHEL (legt vluchtig de hand op de mezoesos). ’k Zweer.—’k Zweer.—En
nou wèg! Dat geld kan je krijgen.—Dat gèld....
ROSE (versuft) ... Dan... dan... ja, dan... lieve Jezus....
SACHEL (angstig). Waar ga je heen?...
ROSE. Nergens.... nergens....
SACHEL (schreeuwend). Niet bij ’t water kommen! Niet bij ’t water!...
(zij springt in de gracht)... God! ’t Is niet waar, Rose! Rose! (bukt
zich naar het water). Hier is m’n hand! ’n Stok! ’n Stok! Is ’r geen
stok! Waar ben je? Antwoord dan! Hoor je me niet? O! O,
godlief—godlief—O! O! (bonst op de deur van den buurman). Levi! Levi,
doe open! Niemand thuis! (bukt opnieuw bij den walkant). Hier is m’n
hand. Hier! Hier! Geef dan antwoord!... Hou je mond niet! God, God,
laat ’r niet verdrinken. Rose!—Roòòòse!—O, geen geluid!... Geen enkel
geluid!... (wankelt naar de bank voor den uitdragerswinkel).


ZEVENDE TOONEEL.

Sachel. Esther. Aaron.

ESTHER. Is die meid wèg? Heb je die meid niet gezien?
SACHEL. Die meid!... Die meid!... Wàt meid?
ESTHER. Je maakt me schrikken! Wat scheelt je?—(tot Aaron). Mooie raad
die je gegeven heb! Nou is ze vòrt...
SACHEL. Zachies pratén. Zachies. Zachies.
ESTHER. Je lijkt wel gék!... Wat mot je toch!...
SACHEL. Laten we naar binnen gaan—naar binnen.
AARON. Hij klappertandt—hij heit koorts...
SACHEL. Dat lieg je!... Ik klappertand niet!... Ik, ik, ik.....
ESTHER. Waarom gil je zoo?...
SACHEL. Sust!
ESTHER. Schei toch uit! Ben je ’n man of ’n kind?
SACHEL. O! O!... Jullie motten bij me blijven—de heele avond—de heele
nacht—me niet alleen laten! Kom nou.—Kom nou! De deur dicht. Stevig
dicht. God-lief!


ACHTSTE TOONEEL.

Rafaël. Sachel. Esther. Aaron.

RAFAËL. Wat gebeurt hier?
ESTHER. Hij vraagt wat ’r gebeurt!...
AARON. Durf jij dat vragen!...
ESTHER. Vermoorden doe je ’m, die ouwe man! Kijk in wat ’n toestand je
’m gebracht heb!
AARON. Ben jij ’n zóón? ’n Ouwe blinde vader die je krankzinnig
maakt!...
SACHEL. Niet zoo hàrd praten!
ESTHER. Steek dan je pooten uit en breng ’m naar binnen!
RAFAËL. Kom vader!
SACHEL. Weg jullie tuig!—Alleen m’n zóón. O, Rafaël, lieve jongen,
goeie jongen! Wat motten jullie van me? ’k Ben ziek, ’k ben op. Laten
we naar binnen gaan! Vóór Levi thuis komt. Weg jij!
ESTHER. Hou je daar bij in! Dat mot je ànhooren!... Kindsch wordt-ie.
RAFAËL. Wees stil! Zìe je niet dat-ie ziek is....
ESTHER. Heb ìk ’r schuld an—jij, leeglooper!...
AARON. ’k Zou háár nog verwijte!... Og, dat loopt de spuigaten uit!...
ESTHER. Ziek? Ziek? Had ’m niet z’n kop gek gemaakt met die meid, met
jouw slêt!...
RAFAËL. Mijn slèt... Pas op! ’k Ben in geen stemming om je vuilheden an
te hooren!...
ESTHER. Mijn vuilheden? Mijn vuilheden?.... Ongeluk!... Daàr zit jouw
werk! In je graf zal je nog geen minuut rust hebben—jij niet en die
slet niet!...
RAFAËL. Pas op!... Pas op!... Je kent me nog niet! Als je m’n vrouw met
één woord beleedigt als ze daar thuis komt...
ESTHER. ’k Lach om je dreigementen! Zijn vrouw! De meid die mijn vuil
gereinigd heit! Zoek ’r! Ze is goddank vort... Met ’n fooi was ze af te
koopen!...
RAFAËL. Beest!...
SACHEL. Niewaar! Niet gelooven, Rafaël. Ze liegt ’t...
RAFAËL. Waar is ze dan?
SACHEL. ’k Weet ’t niet! ’k Weet ’t niet! ’k Heb ’r niet gezien!
RAFAËL. Waar heb je ’r heengezonden dat ze zoo lang wegblijft? Uren
wacht ’k voor niks.
ESTHER. Hij maakt zich bezorgd over dat krèng! (Gerucht).
RAFAËL. Stil! (loopt op de gracht toe).
SACHEL (schreeuwend). Niet bij ’t water!.....
ESTHER. Schreeuw toch zoo niet.
AARON. Ze kommen door de poort...
SACHEL. O! O!


NEGENDE TOONEEL.

Sachel. Esther. Aaron. Rafaël. Bewoners.

EEN BEWONER. We hebben ’n vrouw opgehaald...
SACHEL. Weg ’r mee!
RAFAËL. Rose!...
EEN BEWONER. Ze lag voor de tralies van ’t riool bij ons... ’k Wou
water scheppen...
RAFAËL (tot Esther). Dat heb jij gedaan!...
ESTHER. Ik? Zoo waar hoort me God...
RAFAËL. Roep God niet an! Moordenaarster! Jij en hij!...
ESTHER. Je ben krankzinnig!
RAFAËL. O, m’n liefje, min hartje! Gòd, God, Gòd...
ESTHER. Laat me los...
RAFAËL. Zeg op! Zeg op!...
ESTHER. Je breekt m’n pols, lafbek! (Bewoners rukken Rafaël los).
RAFAËL. Jullie heb gelijk—gelijk.—Liefje, liefje! D’r haren—d’r mooie
blonde haren—vol slijk!—En d’r oogen—d’r mond.—Kijk d’r mond!—Gestikt
bij ’n riool—bij ’n riool! O, wat hebben jullie gedaan!
AARON. As je naar rede wil luistere...
RAFAËL. Naar rede? (razend). Schurftige moordenaar!.....
SACHEL. Rafaël!...
RAFAËL. Weg van me vader!...
SACHEL. ’k Kon ’r niet tegenhouen...
RAFAËL. Jij?... jij!...
SACHEL. Rafaël!...
RAFAËL. Dus—Dus—Ze was hier met jóú?
SACHEL. O! O!...
RAFAËL. Je was ’r bij?...
SACHEL. Ja-ja...
RAFAËL. ... Je heb ’t geweten!...
SACHEL. Ik wou—Ik wou—O, m’n jongen.