Eline Vere: Een Haagsche roman - 36

schrijven. Je zal altijd weten waar wij zijn. En je hebt maar één
woord te zeggen en ik keer terug. Beloof me niets, maar weiger me ook
niets. Laat mij hopen en probeer zelve te hopen. Wil je dat doen? Is
dat te veel?
--Neen, fluisterde zij; o neen, dat is niet te veel. Ik zal je mijn
antwoord geven, na vijf maanden....
--Goed, sprak hij. Anders vraag ik je niets. En nu zal ik wachten tot
je oom en tante thuis zijn, om afscheid van ze te nemen. Vincent komt
morgen. Maar mag ik nu, dat we alleen zijn, afscheid van jou nemen?
Zij antwoordde niet, maar zag hem aan. Hij drukte haar in zijne armen
en kuste haar.
--Tot over vijf maanden! fluisterde hij met een glimlach. Zij richtte
zich even op, zag hem vast aan en sloeg toen hare armen om zijn
hals. Toen kuste zij zijn voorhoofd met een langen, innigen kus.
--Tot... over... vijf maanden! murmelde zij terug.


Hoofdstuk XXXIV.

I.

In het begin van dien winter was het Frédérique, alsof er op hare
ziel, die zich vroeger zoo vrij en luchtig als een vogel gevoeld
had, een gewicht van lood drukte. Het scheen haar toe, dat zij een
geheime misdaad gedaan had, dat zij Paul als het ware vermoord had,
en dat alleen Mathilde en Marie van dien moord afwisten. Zij was stil
geworden en had iets schuws gekregen, en haar verdriet temperde den
zwarten gloed van heur blik met een melancholieke zachtheid.
Zij zag Paul niet meer, want hij woonde nu te Bodegraven en hij kwam
slechts een zeer enkele maal in Den Haag. Had zij Paul verjaagd? Of
wilde hij nu burgemeester worden uit een gril, zooals hij vroeger
geschilderd of gezongen had, zooals hij vroeger bij Hovel had
gewerkt? Dacht hij nog aan haar of had hij vergeten, hoe hij haar
gekust had, haar gevraagd had zijne vrouw te worden, dien zonnigen
morgen op de Horze? En dacht hij aan haar, hoe zou hij haar dan
herdenken, met weemoed of met onverschilligheid?
Zij vermocht zich geen antwoord te geven op die vragen, die wreed in
haar omwoelden, zoodra zij even alleen was.
Frédérique had langzamerhand berust in het feit Paul niet meer
te zien. Zij verschrikte dus hevig, toen zij op een middag hem op
straat zag aankomen. Heur hart bonsde, zij werd zeer bleek en zoo
zij had moeten spreken, ware het haar onmogelijk geweest een klank
te uiten. Hij kwam nader en nam zijn hoed af; zij boog even terug en
zij gingen elkaâr voorbij. Hare knieën knikten, terwijl zij verder
trad. Zij overdacht bevend, of hij iets aan de uitdrukking van haar
gelaat zou hebben kunnen bespeuren.
Toen zij dien middag na vieren op de Princessegracht aangebeld had,
vroeg zij Bet, die opendeed:
--Is er visite binnen?
--Ja, freule, dat is te zeggen, de jonge mevrouw Van Raat met den
kleinen jongen, en dan ook nog de dames Eekhof.
--Niemand anders?
--Neen, niemand anders, freule.
Frédérique weifelde een oogenblik. Paul kon immers na haar komen. Maar
misschien was hij er ook reeds geweest. In alle geval kon zij haast
voorwenden en spoedig weg gaan; zij wilde Marie slechts even zien:
zij had behoefte Marie te zien.
Frédérique trad binnen. De heer en mevrouw Verstraeten zaten met Betsy
in de serre en Marie met Ange en Léonie in den kleinen salon. Ange
hield Ben op heur schoot. Men dronk thee. Frédérique bleef een
oogenblik in de serre en voegde zich daarna bij de meisjes. Zij mengde
zich in heur aller gesprek zonder te laten blijken, dat een angstige
gedachte haar bezighield. Maar eensklaps hoorde zij Betsy zeggen:
--Paul is in de stad, weet u. Hij heeft bij ons koffie gedronken.
En Ben draaide zich op Ange's schoot om en herhaalde met zijn langzaam
stemmetje:
--Oom Paul... oom Paul heeft bij ons koffie gedronken.
--Zoo, vond je dat prettig, kleine dikzak? gichelde Ange, die het
zoete, stille kind zonderling vond.
Het gesprek kwam op Paul en de Eekhofjes informeerden naar Bodegraven
en hoe lang het nog zou duren, eer Paul geplaatst kon worden. Zij
vonden het in het geheel geen betrekking voor Paul; hij was er niet
geposeerd genoeg voor.
--Is hij hier geweest? vroeg Frédérique, schijnbaar onverschillig,
maar met een blik, dien Marie begreep.
--Neen, antwoordde zij. Hij komt misschien van avond even.
Frédérique wist niet, wat zij wenschte: dat zij hem onverwachts zou
zien binnentreden, of dat zij hem niet zou ontmoeten. Zij had behoefte
gehad Marie te zien en nu zag zij Marie; maar zij kon toch haar hart
niet uitstorten in het bijzijn der Eekhofjes. Ach, misschien was het
wel beter zoo.
Waarvoor te spreken, woorden vermochten niets.
En zij gevoelde zich tot weenens toe treurig om die eerste ontmoeting
na zoovele maanden, nu Betsy haar even met het rijtuig thuis bracht.

II.
Een paar dagen daarna, toen Frédérique meende, dat Paul reeds
terug naar Bodegraven was, ontmoette zij hem opnieuw, bij de
Verstraetens. Opnieuw voelde zij, dat zij bleek werd, maar het was niet
zichtbaar in de schemering van den namiddag. Zij zaten allen in den
grooten salon en Georges en Lili waren er eveneens. Frédérique groette;
ook aan Paul, die was opgestaan, reikte ze de hand. Zij weifelde een
oogenblik, of zij hem Paul of meneer Van Raat zou noemen, maar ook
slechts een oogenblik, want zij begreep dadelijk, dat de laatste naam
een ieder zou verwonderen. En hij antwoordde, zeer eenvoudig:
--Dag Freddy.
Lili klaagde aan mevrouw Verstraeten over haar vleeschhouwer en
haar boterboer en Marie riep uit, dat ze wanhopig vervelend werd
met dat getob over haar huishouden. Maar Lili verdedigde zich;
ze tobde niet; maar ze wilde zich niet voor den gek laten houden
door hare leveranciers... Paul sprak met oom Verstraeten, maar hij
wendde zich nu tot Frédérique met een zoo losse, natuurlijke stem,
dat zij er bijna van ontstelde.
--Wat een langen tijd, dat we elkaâr niet gezien hebben, Freddy! Gaat
het goed thuis?
--O ja, heel goed, merci.
--Een anderen keer, als ik meer tijd heb, kom ik je mama eene
visite maken. Vergeet niet mijn complimenten te doen, ook aan
Mathilde.... Etienne nog druk aan het werk?
--Ja, hij is vreeselijk ijverig tegenwoordig....
Paul lachte.
--Arme jongen! Nu, hij slaat er zich nogal goed door heen. Ga je veel
uit van den winter, is er nog al veel te doen?
--Nog niet veel: het begint pas, niet waar.... In Februari geven de
Eekhofjes hun jaarlijksch bal, dezen keer in het Hôtel des Indes.
--O ja, dat weet ik. Ange vroeg mij er voor over te komen....
Hij martelde haar met zijn luchtige stem en zijne praatjes, die zij
even luchtig moest beantwoorden, terwijl haar hart zoo vol was. Had
hij dan alles vergeten?
Het scheen wel zoo, want hij spaarde haar niet. Hij praatte door,
vroeg naar de opera, naar de Diligentia-concerten, naar het huwelijk
van Marguerite Van Laren, en hoewel Marie Frédérique vaak het antwoord
uit den mond nam, schenen die nietige vragen als pijnlijke flitsen
alle op haar, Frédérique, gedoeld. Maar zij richtte zich op onder
de smart, zij herwon hare oude fierheid en zij slaagde er weldra in
hem op ongedwongener toon te antwoorden. En zij herinnerde zich hare
eigene woorden, waaraan hij nu getrouw bleef: zij behoefden elkander
immers niet te boudeeren, omdat hij haar bij toeval had ten huwelijk
gevraagd en zij, als een meisje dat niet naïef was...
O, ze wist het, ze had hem in de hoogste mate gegriefd met hare
minachting en hoe vriendelijk en luchtig hij schijnbaar nu sprak,
zijn hart was vol van wrok over hare beleediging...

III.
Dien avond, na het diner, wierp Paul zich in een gemakkelijken stoel.
--Wanneer ga je naar Bodegraven terug? vroeg mevrouw Van Raat zacht.
--Morgen ochtend.
--Blijf je van avond thuis?
--Ja, ik geloof het wel.
--Steek gerust een sigaar op, kind, het hindert me niets, als je
rookt. Wil je eerst koffie?
--Als het geen last geeft...
Mevrouw belde en Leentje zorgde voor de koffie. Ook mevrouw zette
zich in haren gewonen fauteuil, waarin zij meestal na den eten een
dutje deed. Maar al sloot zij hare oogen, toch bleef hare gedachte
werken. Al was er iets gezelligs in, dat Paul in dien gemakkelijken
stoel zat, zijn koffie en zijn cognac dronk en een sigaar opstak,
toch scheen het haar toe, dat er een afstand tusschen haar en heur
zoon was, een afstand, die iederen dag grooter werd. Het was als een
vervreemding. De oude vrouw zocht in zichzelve, of zij zich iets
te verwijten had, een hardheid, eene onbillijkheid, maar zij vond
niets. Wel is waar had zij vroeger voor Henk haar innigste liefde
gekoesterd, en had Paul haar door iets grilligs en indolents in zijn
karakter geërgerd, maar nu gevoelde zij, als uit instinct, een groot
medelijden voor haar jongsten zoon, in wien zij een leed ried, dat
haar geheel en al onbekend was. En hoe grooter dat medelijden werd,
hoe meer die afstand zich verbreedde.
Zij opende even de oogen, die zij gesloten had, en zag met een
steelschen blik naar Paul. Werktuiglijk scheen hij den rook van zijn
sigaar in blauwe kronkelingen weg te blazen en zijn oogen dwaalden,
alsof hij nadacht, langs de kleurige arabesken van het plafond... Hij
zag niet, dat de blik zijner moeder op hem rustte en hij verschrikte
een weinig, toen hij haar zachte stem hoorde.
--Paul, zeg eens, voel je je minder wel dan anders.... Ben je ziek?
Hij richtte zich een weinig op en glimlachte.
--Hoe komt u daarop? vroeg hij. Ik zie er toch niet slecht
uit. Iedereen beweert, dat ik nog zwaarder ben geworden.
Uitvorschend zag hij haar aan: wat dacht zij? Hare bezorgde vraag
was hem zoet geweest; hij voelde er iets troostends in, er vloot iets
uit als een balsem, maar die balsem scheen hem nutteloos....
--Ja, dat kan wel zijn, antwoordde mevrouw Van Raat, en het werd haar
of de afstand minder werd. Maar... maar je bent toch niet zoo als je
vroeger was. Vergis ik me, of is er iets dat je drukt...?
--Iets dat me drukt... wel neen!
--Bevalt je je werkkring niet meer, verveel je je daar op zoo een dorp?
--Ach, het is nu juist niet amuzant, maar ik schik er mij heel
goed. Den Haag verveelt ook op den duur.
--Heb je dus heusch niets? Is er niets wat je hindert....?
--Ach moeder, waar zit je toch zoo over te tobben; ik heb heusch
niets. En ik ben zoo gezond als een visch.
--Nu des te beter, mijn jongen....
Zij onderdrukte een zucht, liet het hoofd terug in den stoel vallen
en sloot de oogen. De afstand was weêr even ver als vroeger. Er ging
een pooze voorbij en Paul dacht dat zij sliep. Maar eensklaps hoorde
hij haar zacht weenen, de handen voor het gelaat.
--Moesje! wat is er nu? vroeg hij, een weinig verbaasd.
--Niets, niets! murmelde zij terug. Er is niets aan te doen....
Hij stond op, kwam nader en zette zich naast haar.
--Zeg me, waarom u huilt.... Is het mijn schuld, dat u huilt?
De ongewoon zachte klank zijner stem deed haar wegsmelten van
droefheid.
--Neen, kind, neen, het is niet jouw schuld, maar het is zoo treurig,
zoo treurig....
--Wat is treurig?
--Dat jonge menschen zich zoo opsluiten in hunzelve en altijd denken,
dat wij niets voor ze kunnen doen. Eline dacht dat, en het maakte me
zoo ongelukkig. En nu denk je het ook, jij, mijn eigen kind. Want
ik voel het, dat je je voor me verbergt. Ik voel, dat er iets is,
waarover je verdriet hebt....
--Ik verzeker u....
--Verzeker me niet, dat het niet zoo is: je hoeft er niet om te
jokken. Ik zeg je, kind, dat ik het weet.... Ik voel het al sedert
maanden. En ik had je al lang willen vragen of je geen behoefte had
het mij te vertellen, maar ik was bang, dat je me zou afschepen.... Ik
vraag het je nu ook niet; ik huil er maar een beetje om, omdat het
zoo treurig is.
Er tintelde iets vochtigs ook in zijne oogen, en zwijgend streelde
hij hare oude hand.
--Ach, ik neem het je niet kwalijk, dat je zoo bent; jullie zijn
tegenwoordig allemaal zoo, jullie stellen geen vertrouwen in je
ouders.... En wie kan zooveel van je houden als je moeder.... Maar
neen, je zwijgt, je bent zoo diplomatisch mogelijk.... Altijd zwijgen,
alles verzwijgen, en wanneer je spreekt, niets zeggen.... Zoo
zijn jullie allemaal.... Je leeft niet meer met elkaâr.... Ieder
denkt om zichzelven, ieder heeft zijn eigen plezier en zijn eigen
verdriet.... Ach, het zal wel zoo moeten, het zal wel niet anders
kunnen. Maar het is zoo treurig....
Zij snikte zachtjes, gedrukt onder het noodlot, dat die vervreemding
van ouders en kinderen eischte. Zijn lippen trilden, zijne oogen
stonden vol tranen, maar hij zweeg.
--Je ziet, dat je kind gebukt gaat onder iets.... maanden lang.... maar
je bent niet thuis in het hart van je kind, je bent voor niets goed
meer.... Altijd maar zwijgen, dat is het beste....
Hij slaakte een grooten snik, geheel verweekt, omdat zij hare
teederheid verspild waande, en hij verborg zijn gelaat in de
handen. Zacht wond zij haar arm om zijn hals en het hart brak haar,
nu zij hem, zoo groot en sterk, in hare omhelzing hoorde weenen. Zij
kuste hem op zijn dik, donkerblond haar.
--Ik verwijt je niets, mijn jongen; je moet er niet om huilen, hoor....
Hij klemde zich vaster aan hare borst, in een strijd of hij spreken
zou of zou blijven zwijgen.
--Begrijpt u dan niet, dat het soms zoo wreed kan zijn te moeten
spreken. Dat men veel minder lijdt als men zwijgt....
--Misschien voor het oogenblik, maar beurt het later niet op, gesproken
te hebben?
--Ik weet het niet, ik weet het niet! stamelde hij.
Zij drong niet aan, maar hij bleef in hare armen, weldadig getroost
door het overvloeien harer moederlijke liefde. Hij wachtte nog,
hopende, dat zij meer zou dringen. Maar toen zij niet meer sprak,
begon hijzelve te spreken, in een onweêrhoudbare behoefte.
--Hoe is het mogelijk dat u iets gemerkt heeft. Ik dacht, dat ik me
zoo goed hield, dat ik was als altijd. Ik woû er maar niet meer aan
denken, want ik vond het zoo flauw, zoo laf in me, dat ik me dat
alles zoo aantrok. Alsof ik niet kon leven zonder dat nest.
Van het eene kwam hij op het andere en, als bij smartelijke horten en
stooten, deelde hij nu zijne moeder mede, hoe hij Frédérique gevraagd
had en hoe zij hem zoo schimpend, zoo beleedigend had afgewezen. Hij
verklaarde, dat hij er wel eenigen tijd onder geleden had, maar hij
zou gauw zijn verdriet te boven zijn: het was te dwaas.
--Hou je dan niet meer van haar? vroeg mevrouw Van Raat.
Hare eerste gedachte, toen hij van "dat nest" sprak, was op Eline
gericht, maar toen zij wist dat hij Freddy bedoelde, gevoelde ze,
niettegenstaande zijn verdriet, een blijdschap haar gedurende een
seconde doortrillen, maar ook slechts gedurende een seconde, want
zij werd bedroefd om die teleurstelling, waaronder hij reeds zoo lang
geleden had.
--Neen, neen! antwoordde hij en hij schudde driftig het hoofd. O,
neen! Ik hou niet meer van haar.
Zij richtte met heure hand zijn gelaat op en zag hem lang in de oogen.
--Waarom ben je nu anders dan vroeger? vroeg zij verwijtend, als
ried ze dat hij geen waarheid sprak. Waarom ben je zoo stil en heb ik
kunnen merken, dat er iets was, dat je me verborg? Maar ik wil niet
meer uitvragen, kind; ik stel me tevreden met wat je me vertellen
wilt. Alleen dit: bedrieg me niet, Paul, zwijg dan maar liever.
Hij zuchtte. Hare vingers dwaalden langzaam door zijn haar, terwijl
hij, een weinig gebukt, bij haar zat, met het hoofd in de handen.
--O, u is lief! stamelde hij. En het doet mij goed, dat alles aan u
gezegd te hebben, maar het is toch ook pijnlijk daarover te spreken.
--Als je niet meer van haar houdt, is het toch alleen pijnlijk
voor je eigenliefde, Paul, die een beetje gekwetst is. En dat is
een pijnlijkheid, die je niet tellen mag; daar moet je je overheen
zetten. Maar ik kan niet gelooven, dat je zou lijden alleen uit
ijdelheid. Ik geloof dus niet, dat Freddy je geheel en al onverschillig
is geworden. Maar zooals ik je zeg, mijn jongen, ik vraag niet meer,
ik wil je geen pijn doen. Ik dank je alleen, dat je vertrouwen in me
hebt gesteld en me eindelijk je verdriet hebt laten meêlijden.
--Verwijt u me, dat ik het niet eerder deed?
--Kind, ik verwijt je niets. Ik veronderstel, dat er genoeg treurigheid
in je hart is, en mijn verwijtingen behoeven daar niets toe bij te
dragen. Maar ik zie je graag gelukkig en je was de dagen, dat ik je
zag, stil en eenzelvig. Ik dacht, dat je ziek was, dat je werk je
verveelde. Nu weet ik wat het is en tob ik niet meer. En ik geloof,
dat het je een beetje verlichten zal, als we samen je verdriet
dragen. Mijn arme jongen! Geloof je, dat je oude moeder van je houdt?
Hij knikte van ja en knelde haar in zijn armen. Het viel haar eensklaps
op, hoe hij thans, meer dan Henk, op het portret van haar man geleek,
dat levensgroot aan den wand hing. En die treffende gelijkenis, met
de smart, die hij voelde, maakte dat zij hem in dit oogenblik, nu hij
tegen haar bleef leunen, zóo lief kreeg, als zij Henk nooit lief gehad
had. Het was een nieuw gevoel, dat haar geheel en al doorstroomde en
haar met zulk een weelde vervulde, als zij niet gedacht had ooit om
Paul te kunnen koesteren.

IV.
Marie's buien van vroolijkheid waren voorbij. Zij lachte niet meer met
dien onbedwingbaren schaterlach, waarmede zij gelachen had gedurende
den tijd, waarin zij en Emilie De Woude het huisje voor Georges en Lili
hadden gereed gemaakt. Zij schikte zich in de teleurstelling harer
verwachtingen. Het leven dommelde voor haar grijs en eentonig voort,
als een grauwe wolk aan een droefgeestigen, valen hemel. Janbroêr was
nu cadet te Breda en het was stil in huis. Zij benijdde Frédérique
het gewoel der Van Rijseltjes, die, al waren Tina en Jo een gedeelte
van den dag op school, het groote huis van mevrouw Van Erlevoort toch
met een bruisende drukte bleven vervullen. Zij ook, zij verlangde
zulke drukte.
Otto kwam nooit in Den Haag. Sedert Augustus, toen Marie op de Horze
gelogeerd had, had zij hem niet meer gezien, en zij teerde op de
armoede harer weinige herinneringen; het heugde haar, hoe zij, ginds
op de Horze, een enkele maal alleen met hem gesproken en gewandeld had
in het park. Nooit waren die gesprekken vertrouwelijk of belangrijk
geweest. Maar toch schonken zij haar nu in het verleden kleine,
zoete oase's, waarvan hare gedachte noode scheiden kon.
Slechts een enkele maal was de stille roman van haar hart tot een
crisis gestegen. Eens had Frédérique, over Eline, over Otto's eenzaam
leven in Elzen sprekende, uitgeroepen:
--O, Marie, jij zou een lieve vrouw voor Otto geweest zijn! Jij zou
hem gewaardeerd hebben.
--Ik! had zij schuchter geantwoord en zij had gepoogd te
glimlachen. Toen Frédérique later vertrokken was, had zij bitter
geweend. Maar na die ure werd alles weder hetzelfde: een grijze,
zachte treurigheid, waarin zij zich schikte.
Zoo zat zij een middag te mijmeren, toen zij verrast werd door een
bezoek van tante Dora, mevrouw Van Raat. Marie was alleen thuis; de
heer Verstraeten was naar Lili, mevrouw op boodschappen uit. Tante
trof het slecht, meende Marie; tante kwam zoo zelden en nu waren papa
en mama er niet. Maar tante antwoordde, dat ze het heel gezellig zou
vinden, wat met Marie te babbelen. Zij zette zich en het verwonderde
Marie, hoe tante, die anders zoo stil was, nu allerlei onderwerpen
aanroerde, uit zichzelve naar het bal van de Eekhofs vroeg, over
een brief van Eline sprak en beweerde, dat Paul zich toch maar goed
in Bodegraven hield en nu bij zijne voornemens scheen te willen
blijven. Het verheugde Marie, dat tante nu zoo vriendelijk over Paul
sprak, terwijl zij meestal over hem placht te klagen. Ook vond Marie
het heel aardig van tante, dat ze bij het heengaan zeide:
--A propos, hoe gaat het met Freddy? Ik heb haar in lang niet
gezien. Je mag haar wel eens zeggen, dat ze me mooi begint te
vergeten... Ze is zeker in geen maanden bij me geweest! Zal je haar
eens vertellen, dat ze een stoute meid is?
--Goed tante, ik zal het doen! antwoordde Marie met een zacht
lachje. Mevrouw Van Raat vertrok. Marie bleef eenzaam, peinzend of
tante Dora iets wist of vermoedde van het voorgevallene tusschen Paul
en Freddy.

V.
Toen Frédérique door Marie vernam, dat mevrouw Van Raat een bezoek
wachtte, bedacht zij zich een poos. Opzettelijk had zij het huis van
de Laan van Meerdervoort vermeden, uit een gevoel van kieschheid,
gemengeld met weemoed en schroom. Nu mevrouw haar echter verwachtte,
meende zij hieruit te moeten opmaken, dat Pauls moeder niets wist van
het aanzoek haars zoons. Daarbij toonde Paul zelve zeer duidelijk,
dat hij het verleden wenschte te vergeten. Hare kieschheid was dus
overbodig en schroom en weemoed alleen mochten haar niet weêrhouden
de vriendelijke oude vrouw niet te veronachtzamen. Zij besloot dus
haar een visite te maken.
Maar heur hart klopte snel en angstig toen zij aanbelde. Als een
vreemde bezocht zij mevrouw Van Raat en zij had haar tot een dochter
kunnen worden.
Mevrouw toonde zich zeer verheugd Frédérique te zien, en terwijl
zij haar eenige vriendelijke, belangstellende vragen deed, nam zij
het jonge meisje aandachtig op. Mevrouw herinnerde zich iets als een
droombeeld gekoesterd te hebben, waarin zij Paul en Eline te zamen
zag, en zij kon het niet helpen thans een vergelijking te maken
tusschen Eline's verwelkte elegance en de rozige frischheid van
Frédérique, slechts een weinig overwaasd door een bijna onzichtbare
melancholie. Maar hoe innemend die bloeiende schoonheid ook was,
mevrouw Van Raat voelde toch wrok.... wrok terwille van haar
Paul. Frédérique was zoo mooi, zoo gezond en hij leed, leed in
stilte....
Zij had niet gedacht, dat ze zoo diplomatisch kon zijn, de oude
vrouw. In heur hart wist zijzelve niet wat zij wilde en had zij
geene overdachte voornemens; alleen gevoelde zij een behoefte
Frédérique beter te kennen dan zij deed, eenigszins te raden wat er
in de ziel van dat mooie meisje omging, nu, op het oogenblik, dat
zij koutte met de moeder van den man, dien zij afgewezen had. Maar
voor die karakterstudie was dit oogenblik, nu beiden hare geheime
gevoelens onder een sluier van oppervlakkigen kout moesten verbergen,
te kort. Toch scheen het, toen Freddy vertrokken was, mevrouw toe,
dat zij met beide handen haar wrok moest vasthouden, wilde die niet
vervliegen... Wat was dat kind eenvoudig, vriendelijk, lief, en dat
zonder de behaagzieke aanlokkelijkheid van Eline! Neen, met Paul
gespeeld kon Freddy niet hebben, zij hield niet van Paul of.... ach,
of er waren andere redenen.... Aan die andere reden wilde mevrouw
het liefst gelooven....
--Nu heb je het goed gemaakt! zeide mevrouw tot Freddy, toen ze
vertrok. Maar laat me je nu niet meer behoeven aan te manen. Je komt
nu en dan eens uit jezelve aan, kwade meid! Ik ga nooit uit en ik zit
hier zoo alleen. Ik vind het zoo prettig 's middags de een of ander
te zien...
De wrok was zeer nevelachtig, toen Frédérique met een kus beloofde
dikwijls te zullen komen.
Er was na dat bezoek vaak iets nadenkends in den doffen blik van
mevrouws oogen en om haar lippen een glimlachje, waarin bijna iets
sluws speelde. Zoo langzaam, langzaam aan had mevrouw uit hare
onzekerheid en doelloosheid een doel zien verrijzen. Maar het was
moeilijk dat doel te bereiken. Het was wel veraf! Vertrouwde zij
nogmaals niet te veel op hare zwakke, oude krachten, zooals zij te
veel op ze vertrouwd had toen dokter Reijer haar had aangespoord
Eline tot levensvreugde op te wekken? Zou haar niet nogmaals eene
teleurstelling wachten, eene nog grootere, nu heur doel het geluk van
haar kind gold? Maar eenvoudig geloovig als zij was, bad zij innig
God om hulp, om verlichting.
Toen Paul na eenigen tijd weder in Den Haag kwam, sprak zijn moeder
geen woord over Frédérique en haar bezoek. Al meer en meer begon
mevrouw met diplomatische tact de draden van heur net te spinnen. Bij
Freddy's tweede bezoek bracht zij het gesprek op lectuur en ze
beweerde, dat het zoo heerlijk was voorgelezen te worden; vroeger
deed Eline dat wel eens, maar ze werd zoo gauw moê. Marie was nu
zoo vriendelijk het een enkelen keer te doen, des avonds. Frédérique
moest dan eens meêkomen. Frédérique beloofde het, maar niet zonder
strijd. Hoe meer mevrouw haar aanhaalde, hoe grooter haar schroom,
hoe dieper haar weemoed werd, en zij overdacht vaak hoe mevrouw
jegens haar wezen zou, indien zij wist... Want nooit liet mevrouw
ook maar in het minste blijken, dàt ze wist, en dat Paul haar alles
had medegedeeld. Frédérique wist zich niet te onttrekken aan de
liefkoozende innemendheid der oude vrouw en zij kwam steeds vaker
en vaker in het huis der Laan van Meerdervoort. Paul ontmoette zij
echter niet, daar zij nooit kwam zoo hij in de stad was, en mevrouw
zelve haar die dagen ook niet vroeg te komen.
En steeds bleef de toenadering zijner moeder tot Freddy een geheim voor
Paul; hij wist niets van heur herhaalde bezoeken, van die leesavonden
met Marie.
Mevrouw Van Raat sprak soms over hem, ter loops, om niet den schijn
te hebben, alsof zij vermeed zijn naam te noemen, maar elken keer,
dat zij dien naam uitsprak, poogde zij, innerlijk zeer angstig,
Frédérique te doorgronden. Het was begrijpelijk, dat Frédérique bij
dien naam een lichte verlegenheid gevoelde, en die lichte verlegenheid
was ook zichtbaar. Maar meer dan die verlegenheid zag zij niet en
zij werd ongeduldig. Zij nam zich voor bij de eerste gelegenheid de
beste den langzamen gang der omstandigheden, die haar heur doel niet
nader brachten, een weinig te brusqueeren.
Op een avond, dat mevrouw Van Raat Marie en Frédérique verwachtte,
kwam de laatste alleen, daar Marie licht ongesteld was. Frédérique
wisselde Marie een enkele maal af als lezeres en vroeg mevrouw, of
deze zich voor van avond met haar wilde tevreden stellen. De komst
van het jonge meisje vulde aanstonds met een zachte gezelligheid de
ruime kamer. Buiten woei het, maar binnen scheen het gaslicht rozig
door de roode kappen, en de theeketel neuriede. Tolstoï's tweede deel
van La Guerre et la Paix lag op tafel.
Maar het zou dezen avond niet gauw tot de lectuur komen. Mevrouw
keuvelde honderd uit, en Frédérique verwonderde er zich over,
dat mevrouw tegenwoordig zoo opgewekt was. Ze bracht het gesprek
op Paul; hij was in den laatsten tijd ernstig en degelijk geworden,
geheel anders dan vroeger. Frédérique's lichte verlegenheid was weêr
zichtbaar, maar Pauls moeder dacht er niet aan dezen avond ontferming
te toonen. Het was Paul voor en Paul na. Ach, hij was nooit kwaad
geweest. Hij verloor nu zijn wilde haren, hij had nu uitgeraasd en
hij werd een beste, verstandige jongen. Het had heel anders met hem
kunnen eindigen. Het was zoo gevaarlijk voor een jongmensch geld te
hebben. Zij was heel tevreden over Paul en Freddy had hem ook gaarne
mogen lijden, niet waar?
--Niet waar, je mag hem immers ook? herhaalde mevrouw dringend,
toen Freddy iets onhoorbaars had gestameld.
--O zeker.... zeker! stotterde Freddy ten tweede male.
Mevrouw martelde haar en zag het, dat ze haar martelde, maar ze
zou geen medelijden toonen, want ze wist nog niets zekers. Ze wist
nog niet of Freddy haar Paul nog niet een weinig lief kon hebben;
ze wist de redenen niet, die hen van elkaâr gescheiden hadden.
--Nu we toch over hem praten, hernam mevrouw vertrouwelijk, nu moet
ik je toch eens iets vragen, Freddy. Zal je het me niet kwalijk nemen?
Zij had hare hand op Frédérique's arm gelegd en zij voelde, dat
het meisje beefde. Heure groote oogen zagen mevrouw bijna verwijtend
aan. Inderdaad was het Freddy, alsof die oude dame haar in een net van
vriendelijkheid en sympathie gevangen had, waaruit zij niet vermocht
los te breken. Moeilijk kon zij iets anders stamelen dan:
--Natuurlijk niet! Wat wilde u vragen?
En zij sidderde van angst voor die vraag, die komen zou.
--Ik wou je vragen, of er iets onaangenaams is voorgevallen tusschen
jou en Paul. Ik zal je zeggen hoe ik daarop kom. Hij doet altijd zoo
vreemd, als ik bij toeval je naam noem, weet je, of als een ander