Diamantstad - 17

"Ja--'k dorst niet--maar nou wel, nou wel."
"Ik ook," zei ze 'r lippen toestekend. Oog in oog, de monden in heftige
gloeiing, zaten ze in hartstochtlijke omarming, niets hoorend van
't huis, niets van de geluiden, 't praatmummlen beneden.
Toen, bang voor z'n opwinding, zei-ie.
"Hè! Daar ben 'k moe van geworden."
"Ik niet."
"Jij niet?"
"Nee," lachte ze met hoogroode wangen vochtige-troebele oogen:
"jij scheidt zoo gáúw uit."
"Je wordt 'r dronken van."
"Je mag ook wel dronken worde--as je mekaar voor 't eerst--wat?"
"'t Kaarsie gaat uit."
"La-maar uit gaan."
"Nee, dan motte we na benee."
"Waarom? Waarom?"--, zei ze teleurgesteld.
"Omdat--omdat," lachte hij: "omdat 'k je liever ziè."
't Verkoolde kaarspitje zakte in 't uitvloeiend sausje, danste met
blauw geknetter.
"Zoen dan nog effen vóór we na benejen gaan"--, zei ze, 'm niet met 'r
gitoogen loslatend. En weer, bij 't sputtrend getekker der olie, bij
't schichtigend sterven der vlam, sloeg-ie z'n armen om 't kloppend
vleesch van 'r lijf, 't jong vleesch dat de spanning der blouse
benauwde, weer zoog-ie 't vocht van 'r mond, deeën 'r scherpe tanden
'm pijn. De kaars knetterde, doofde. De bloemen van 't venster,
opgoudend door overzij-lampeschijn, fel-glanzend met krassen en
wiegende schubben, schuinden in speling tot dicht bij hun voeten.
'n Deur kierde--de trap kraakte.
Verschrikt stond-ie op.
"Daar komt iemand."
"Nee, die gaat na de plaats."
"Geef me 'n hand."
Zacht trok-ie 'r op, streek 'n lucifer af, zocht wat brochures voor
den nacht dien-ie bij Poddy zou waken.
"Wat zoek-ie?"
"Om te leze vannacht--as je vader me wakker houdt."
"Ik blijf bij je op."
"Nee--dat zal je niet."
"En as 'k nou wil?"
"Je wil 't niet--je zou ziek worde."
'n Nieuwe lucifer belichtte de kaften.
"Je zal me wel stom vinde--ik weet niks--jij ben zoo geleerd."
"Wie zeit dat?"
"Vader"....
"Geleerd!", lachte hij over-vroolijk: "as we 'n jaar getrouwd zijn,
ben je zoo wijs as ik--'k hei net zooveel school gehad as jij."
"'k Hei vanmorrege in een staan leze--toen 'k je kamer dee."
"En? En?"
"Nou--", lachtte ze onnoozel: "je ken d'r nie wijs uit worde. Wat
hei-je d'r an?"
"Je komt 'r door uit de krotten weg", zei-ie z'n arm om haar middel
leggend, zacht oploopend naar de deur.
"Uit wat?" vroeg ze, niet begrijpend.
"Je krijgt 'r idee in," zei hij, z'n hoogdravendheid terugnemend.
"Mag 'k nie mee opblijve?"
"Nee, vrouwtje van me."
"En mod-'k dan in jóúw bed?"--vroeg ze lacherig, de trap afgaand.
"As 'n prinses, ja--en morgenochtend zal 'k 't plekkie zoenen waar
je hoofd heit gelegen."
"Wat hei-je dáár an?", lachte ze, driestig van doen en even stilstaand
op de laagste trede, 'r armen om z'n knieën klemmend, zei ze zacht:
"'k wou dad-je al bij me lee..."
"Mot je niet zegge--màg je niet zegge", zei hij, schrikkend.
"Ik zeg 't tòch."
'r Armen wond-ie los. In 't trapduister 'r kopje tusschen z'n handen
nemend, dat de flardige brochures in 'r haar ritselden, kuste-die
'r voorhoofd, zei met z'n ouwen, mallen, wijzen toon: "As we getrouwd
zijn, Rebecca, mag je dat nog niet zegge."

In de kamer hoorde-ie 't nòg, zat-ie in bedwongen ontstemming. Zoo
zinnelijk had-ie 'r niet gedacht, niet geweten. Maar in de kleine
beredderingen voor 't eten, 'r moedertjes-doen, 'r zorgen voor de
kindren, die van de school thuis kwamen, 'r geduld met Poddy die 'r
kleinste bewegingen lei te bekregelen, telkens snauwde en gromde,
'r nu weer bleek-versmald gezichtje, vriendelijkte hij in stille
glimlachjes. Ze had geen begrip van wat ze 'r uitflapte. In de
slavernij van 't armoe-krotje, 't van 'r jonge jeugd af beulen
en sloffen voor 'n vader, twee broers, twee zusjes--was de moeder
niet vijf jaar gelejen in 't kraambed gestorven?--in 't dagelijks
warmteloos getob, was 'r genegenheid voor hem als 'n wilde, vlammende
roes geworden. Niemand had 'r geleerd. Ze gàf zich. Ze sprak van
dingen, waarover je zwijgen moest, waarover je niet spreken kòn
als je van 'n man hield, in de dronkenschap van 't onverwachte,
in de onstuimigheid van 'r bloed. De afzondering, 't bijna nooit
onder de menschen komen, hadden 'r als natuurkind bewaard. Z'n eigen
hartstochtelijkheid, z'n drift-van-zoenen waren de prikkel geweest tot
dàt, tot dat wat je voor goed zou afstooten, als je er iets anders
achter wist. Hij nam 'r zooals ze was. Zich zelf had-ie opgewerkt
van slaperigen niets in-zienden jongen tot een die op wèg was te
begrijpen. Vóor ze trouwden--'t kon jaren duren misschien--zou-ie van
'r maken 'n vrouw, 'n helder-denkende, zoo gelukkige omstandigheden
't wilden. Glimlachend, niet meer murmureerend, blij van teer
evenwicht, hielp-ie, wiesch-ie, toen Serre, Sally en Rozetje boven
naar bed waren, Poddy voor de laatste maal. Hij most netjes an 't
gasthuis worden afgeleverd. Zij stopte de sokken--hij borstelde op
't gangetje de schoenen. Op 'n stoel bij de bedstee leien ze z'n
kleeren klaar, z'n broek, z'n vest, z'n jas en 't halfhemdje dat-ie op
Sjabbes droeg. Poddy lachte om die schwanse-streke. Bijkomend door de
kamerstilte, de vrindelijkheidjes, zei-ie an Joozep hoe-die dóén most,
hoe met de tabak, hoe met de paar winkels die van 'm kochten. En as ze
'm morrege na benejen droege, dan moste ze 'm in 'n deken houen--Eli
onder de arme, Joozep en Suikerpeer bij de beene. Z'n gouwe horlogie,
gijnde-die--z'n gouwe horlogie en z'n portefuillie konne ze wel
hier beware. Rebecca, bij de tafel, zat in de brochures te blaren,
was vreemd-stil geworden, keek haast niet op. Joozep over haar,
de vuisten in 't wange-vleesch gejukt, soezelde hangerig in slaap.
"Scheelt 'r wat an? Wat ben je stil, Rebecca", zei Eleazar, de hand op
'r hoofd leggend.
Schrikkend zei ze dat ze moe was. En 'r oogen wezen dwaas-waarschuwend
naar Joozep, die snuivend te slaapknikkelen zat.
Naast 'r schoof-ie z'n stoel, lei z'n arm om 'r heen.
"Niet doen," fluisterde ze schuw.
Hij lachte. Alléén met 'm, zei ze dingen, dingen--en hier bleu,
bang voor 'r vader, dee ze als 'n schuw kind, aanbiddelijk van
timiede gebaartjes.
De lamp suizelde, liet de bedstee in 't donker, belichtte Joozep's
opwippende kin, overgulde haar gelaat met de wenkbrauw-donzing en
't zachte kafnaald-gesprei van de wimpers. Onder tafel hield ze zijn
hand en loerend langs de kap van de lamp--of niemand 't zag, gaf ze
'm verlegen, snel-tastende zoentjes.

Om tien uur ging-ie naar benee, om Reggie genacht te zeggen. Ze
was al naar bed, klaagde over pijn in de beenen en kloppingen in
't hoofd. 'n Lucifer afstrijkend in 't raamlooze hok, waar-ie dien
eersten avond had rondgekeken, het hok met den water-zweetenden
muur, de schoorsteenhuif met 't geblaker van schimmlende kluiten,
zag-ie 'r liggen met Saartje en Moosje. Zonder bandeau was ze haast
niet te herkennen. 't Karige zilverhaar pluisde den vleeschbeenigen
schedel om, wit als zwanedons. Achter haar, ademde 't open mondje van
Saartje. Hij wou 'r wat warms te drinken geven, om uit te zweeten. Zij
rustig knikkend, zei dat 't niks was, dat-ie alleen de lamp wat most
afdraaien. In 't duister bukkend gaf-ie 'r 'n zoen, duwde de deken om
'r schouders, aarzelde het hok uit. En de lamp dempend in schemer,
stapte-ie zachtjes de trap op.
"Eli!" riep een stem.
Hij wou de deur van Poddy openen.
"Hier--bòven!", riep ze in fluistring.
Als 'n dief sloop-ie de tweede trap op.
"'k Ben hièr vast gegaan," zei ze klappertandend: "vóor Joozep na
bed komp--die zit nou nog lekker an tafel te slape".
Voor de kamerdeur, warmde-die 'r koude handen.
"Waar bleef je zoo lang?"
"Tante Reggie is niet goed in orde."
Ze luisterde al niet meer, sloeg 'r armen om z'n hals, perste zich
tegen 'm an om 'r scha in te halen van den heelen avond.
En weer in 't zwijgend donker, hield-ie zijn mond op den hare,
behijgde-ie 'r tandvleesch, 'r tandjes, 'r tong, drong 'r buik tegen 'm
op, voelde-die de vleeschlijn van 'r beenen, 't beven van 'r borsten.
Toen, bang voor 'r hartstocht, 'r toomeloosheid, liet-ie 'r los.
"Slaap lekker, kind," zei-ie 'r hoofd nog eens vastnemend, alsof-ie
'r zàg: "slaap lekker--tot morgen..."
'r Stem bewoog vreemd. Ze zei wèer iets dat z'n adem dee knappen.
"Hei je zoo'n haast?--Is dat àlles?"
"Alles"--, herhaalde hij: "alles?--wat meen je?"
"Je begrijp me wel," zei ze hijgend, 'r armen om z'n middel klemmend.
"Ik begrijp je niet," aarzelde hij doezelig.
"Je begrijp me wèl," zei ze nog eens, z'n lippen zoekend.
"Rebecca," heeschte hij, in de opwinding van 'r gekus: "je weet niet
wat je zeit!"
"Vanmiddag op 't matras ha-je 't al kenne doen," fluisterde ze,
met driftige ademstootjes.
Vinnig wrong-ie 'r handen van z'n nek, duwde 'r af dat ze tegen
't beschot dreunde.
"Jazzus! Jazzus!"--, schorde hij, geen woorden vindend voor 't gevoel
van vervreemding dat 'm terug dee wijken.
Toen, in 't angstig, vijandig donker van 't portaaltje, begon ze te
huilen, bedwongen-snikkend en eer-ie in bitse onthutsing woorden voor
dàt had gevonden, drensde ze 'r iets uit dat z'n tong verlamde, z'n
oogen wijd-gespannen dee starren naar de zij van de gedrochtlijke,
z'n hersens doorgierende klanken.
"Jazzus...," snikhijgde ze: "waarom jàzzus as Joozep 't wèl doet--as
Joozep 't wèl doet".
In wilde klauwing dreven z'n nagels in 't hout van 't beschot,
alsof-ie zich most vast-grijpen. Z'n uitbrandende oogen zàgen 'r in
't duister, z'n nek groef naar voren.
"Wat--wàt doet Joozep bij je?", vroeg-ie toonloos hakkelend.
"Dat begrijp-ie wel," zei ze snuffelend: "en jij--jij staat ènkel
te zoene.."
Nog terwijl 'r stem-snikking op 'm toe geelde, pijndoend van
snerpende stuiping, leefde in de kramp van z'n hersens het vierkant
van Poddy's kamerdeur--'t matras op den grond--de tafel met de gekapte
stronken--de stoel met de rokken en den broek--'r lachrig-verlegen
kijken--'t bleeke gezicht van den jongen met 't aankomend snordons, de
vet-rooie lippen--'t slapend gezichtje van Serre. Naar adem krimpend,
dee-die 'n stap, 'n vasthou betastend, gebroken-van-gebaar, alsof-ie
in stikking zou storten. En wagglend, zwaarvol van hoofd, bonsde-die
lomp tegen 't beschot, dat de delen krakerig piepten.
"Zeg-ie niks, Eli?"--, vroeg ze, 'r hand in zoeking vooruit tot ze
'm raakte. Dat rilde 'm wakker.
"Morge zulle we prate," zei-ie simpel, de trap afstromplend.
"Zeg-ie me nie goeie-nacht?"
"Nacht--nacht," hakkelde hij 't duister toe. En versuft, doodsbleek,
de deur bij Poddy openend, riep-ie door den kier, slap nog wetend
dat-ie 'm niet zou kùnnen zièn: "Joozep!"
"Ja?", vroeg de stem van 't dor mannetje aan de tafel.
"...Ik mot uit--blijf jij bij je vader--tot 'k werom kom."




XV.

Stappend als 'n dronken man, zonder bewustzijn, zonder herkenning
van straten en pleinen, met 'n versletenheid in 't hoofd alsof-ie
afgebeuld was door laten nacht-arbeid, had-ie geloopen, geloopen,
tot-ie moe en versuft op 'n bank in 't Vondelpark was gezakt. En daar
zittend, klein van hurking, vaag zich verzettend tegen 'n loomzwaren
slaap, 'n afmattende kramping die z'n oogen inwaarts scheen te
drukken, den schedel langs den rand van den hoed hardkantig aandreef,
bestaarde-die zinneloos, bot van bedwelming 't vastgevroren grint dat
met grauwige glansjes in 't licht van den maansikkel zwom. De wind,
fel opgestoken, joeg z'n loeiing door de lanen, wolkte het stuifsel
der ijsvijvers in bol gedwarrel, berukte de zwiepende, klagende takken
der wijkende boomen. Van uit de achterzij-vensters van 'n straat,
schemerig-streepend het zwart van de boomstammen langs, roodde een
schijn van kamertjes-lampen, gebrokkeld door 't massieve norschen
der rompen van 't park. Onrustig schuivend in 't zwellen en builen
van blazende wolkjes, bleekte de zilverlijnige maansikkel, rumoerig
beslagen door 't schuimend geklots van pluizen en takken. Er was eene
doffe, zwaar-tredende stilte van wind en takken-verzet, van geruchten
en roepingen die tot den nacht en de verlatenheid schenen te behooren.
Z'n stroef-verlept hoofd in de voelloosheid der handen leggend, den
warmen neus-adem terugsnuivend, wist-ie alleen dat-ie wanhopig-moe,
afgestompt van herinnering was. Pijnlijk-kreunend trok-ie de beenen
op de bank en 't hoofd, af-zakkend, zocht 'n steun bij de kou van
het hout. De wind snee in de lauwte van z'n broekspijpen, joeg onder
't vest--de hoed, schuin-geplet rukte met de waaiingen mee.
'n Hand beklopte z'n schouder, 'n grove stem sprak:
"...Hei daar! De banke benne d'r niet om te beslape!"
Niet begrijpend keek-ie op. 'r Stonden twee agenten.
"Hee-je niet verstaan? Of ben je bezopen?"
De hand schudde dat z'n schouderblad zeerdee.
Toen rees-ie op, suffig wat antwoordend, nagekeken door de parkwachters
of ze 'm niet mosten inrekenen.
'n Heel eind stapte-die voort, recht van gang, zeker van pas. Het grint
kraakte, bevroren blaren knapten. Over den vijver, eenzaam, kervend
van zwarte tegen 't wit gewaas van 't ijs, glee 'n schaatsenrijder,
onhoorbaar, schimmig, tot-ie met knarsende schrapzetting stil hield. En
'n hond, in een van de tuinen, blafte jenkerig-driftig, eindeloos van
aanslag, snel keffend en weer in galmhuiling het nachtzwart bekrassend.
Loopend in één aandrift door, soms onnoozelig als in wordenden waanzin
de versteening van z'n voorhoofd betastend, luid-puffend blazend door
de dorheid der lippentuit om 't drukkende, beklemmende, stroef-nijpende
weg te zuchten, kwam-ie dichter bij 't bebouwd deel van 't park. Van
de kou voelde-die niets. Z'n oogen, gloeiend van ronding bezwaarden
de vochtige, kil-natte kassen, z'n nek, in verstijving, mat-tintlend,
zwol als 'n masker naar den hoed. Stil-staand, verwezen-gebarend,
drukte, bewreef z'n hand de huid en de haartjes, scheurde z'n mond in
pijnlijk geadem. Dan, verder stromplend, z'n voetstappen verliezend
in de zuigende leegte, de steunlooze verwijding rondom, gliste
'n hak over een modderplas, stortte-die tegen den harden, bevroren
grond, die 'n snauwenden grom vloekte. Even bleef-ie liggen. Even
lei-ie stil. Toen, zich kermachtig opduwend in zittende houding,
bekneep-ie de knie, veegde-die 't bloed van z'n voorhoofd, langzaam,
moeilijk alsof-ie bezweet was. De luwe warmte bij de knieschijf,
waar de stukgestooten broek week-vochtig werd, bevingerend,
smartelijk-krimpend van pijn, stuipte-die los in gesnik, ineens
wètend waarom-ie hier lag. Luid-uit jammerend, bang dat ze 'm zouen
hooren, bang voor 't geloer der roode venster-oogen achter de boomen,
liet-ie zich terugglijden zooals-ie gevallen was, smoorde-die z'n
kokend-huilenden kop in 't geplooi van den arm. 't Goed van de jas
in de grijpende knersing van z'n tanden door-bijtend, dempte-die z'n
gebrul, z'n verstikkend geweeklaag, lei-ie de snijdende klopping van
z'n knie als 'n ophitsende verluchting te besnikken, de wond-wreeding
die 'm 'n weldaad was, die 'm warmde. De verkilling van z'n hersenen,
de stolling van z'n denken, verzonken in 't heet-vlammend gekrop,
dat z'n rauw-kreunende borst naar de striemende halsaders perste. 'r
Gezichtje, 'r vermoeid-bleek gezichtje, zooals-ie 't 't laatst had
gezien bij de lamp, 'r gezichtje met de trekjes van afmatting door
den heelen nacht waken, 'r gezichtje met de paars-zwarte oogen,
't los-wirlend haar, bewoog op de schokking van z'n folterend
steunen. En 'r woorden her-hoorend--wat Jòòzep doet--wat Jòòzep
doet--sloeg-ie in dierlijke drift de gewonde knie tegen den grond,
krijschend, gier-razend, gezwiept en gegruweld door eene joelende,
klotsende wanhoop, die in z'n klein-brandend hoofd geen uitweg vond.

Opstaand, dof-week van 't lange gesnik, liet-ie de aardplek waar z'n
lichaam 'n dauw had gedonkerd, achter zich. Hinkend, voorzichtig gaand,
de gladdingen mijdend, liep-ie terug, dood-op, maar helder-rustig
van denken, triestig zinnend wat-ie zou doen. Zoo fel, zoo
krankzinnig-buldrend was z'n smart geweest, zoo groot was de afmatting
geworden, dat-ie ademde als altijd, avond-moe dacht als altijd. Hij
zou naar 't Toevluchtsoord voor onbehuisden, bij 't _Casino_ gaan--hij
had nog tien cente. En dan morgen, as-ie wakker werd--slapen zóú-ie,
slapen zóo as-ie lee, slapen in één verdooving door--, morgen as-ie
de ouwe kracht weer had, zou-ie overleggen, besluiten. Z'n woede,
z'n dolle bezetenheid, was-ie kwijt. In 't Park, tegen den grond,
den ijzeren grond, krimpend, had-ie bij 't vizioen van 't vijftien-,
zestien-, zeventien-jarig goor mannetje--hoe oud-ie was, wist-ie
niet--'t oud-verlept kereltje dat dezelfde lippen gezoend had, dat
ontuchtig 'r lichaam had bezeten, 's nachts op het bultig matras--, in
't Park had-ie als 'n woest beest z'n mond langs de harde modderranden
geschuierd, spoegend en kwijlend. De heete herinnering aan de lippen,
de tanden die in bijslaap bij 'n broer hadden gelegen, most-ie van
zich af braken, most-ie uit de slijmende na-voeling scheuren. Als
Joozep bij 'm geweest was, had-ie 'm met den klauwenden greep van
z'n handen geworgd, had-ie den nek van den jongen als 'n roofdier met
groen-lichtende oogen besprongen, had-ie 'm met gil-lachende hakken
den neus en den mond en den schedel vertrapt. Dat was voorbij. Dat
kwam niet meer terug. Leeg van smart kon-ie nog enkel diep, eindeloos
meelijden voelen, deed 't gebeurde als 'n verre huivering aan, als
'n vormloos ding, dat 'm in z'n rustige uitgeputheid nauwlijks meer
kwelde. Nou begreep-ie volkomen. Nou zag-ie 'r doen, 'r kijken, 'r
lachen in 'n tragisch, noodlottig verband. Tóen had-ie 'r 't allereerst
ontmoet, bij Suikerpeer, 'r driestheidjes opgelet, zich gestooten an
'r oogen--later in de hal van de school bij 'r brutaal terugkijken,
'r gemeenen lach, 'r leunen tegen de zuil, was ze al zonder weerstand
geweest, hadden z'n handen klam-zweetig gebeefd--later, op z'n kamer na
't heengaan van Saartje, hàd ze 't al gezègd van Joozep--hoe ze dicht
op mekaar kropen voor de kou--had-ie staan glimlachen om 'r plotsling
vertrouwen. Als ze wist wèlk 'n rampzaligheid ze bedreef, zou ze geen
woord hebben gezegd, zou ze schuw hebben gezwegen. Ze wist niet. In
't donker portaal, bij de eerste omarming, was ze niet verschrikt,
niet verrast, niet bleu geweest, had ze wild gezoend en gezoend,
zonder aarzling, zonder gehaper. En in 't begin van den avond, bij
't knettrend eindje kaars--hoe 'r tanden pijn deeën, hoe ze op de
trap z'n knieën omgreep--en làter 't gesnik dat-ie niet wou wat
Joozep, Joozep... Ze wìst niet. Ze praatte over 't schriklijkste,
jammerlijkste met de losmondigheid van 'n kind. Als je begrip van iets
gemeens, nacht-liederlijks had, zwéég je. 'n Hoer zei zùlke dingen
nog niet. 'n Hoer zou liever 'r tong afbijten voor ze er diè schande
uitflapte, uit-huilde in de armen van 'n krankzinnig verliefde. Ze
wìst niet. Hoe kòn ze weten? Hoe kon Joozep weten? Joozep was jonger
dan zij, een, twee jaar jonger. Joozep was 'n stumper als zij. Had-ie
gister niet bij de tenten op 't ijs gestaan en als-ie honger kreeg
'n sigaret stuk gewoeld om de tabak te kauwen? Zij, enkel thuis,
passend op de kinderen--Joozep, bang jodenjongetje dat haast nooit
sprak, dat besnauwd werd als-ie niet verkocht. Was 't wonder, dat 't
gebeurde? Smeet niet de ellende broers en zusters, jongens en meisjes
bij mekaar--in èen bed--op éen matras? Leien ze niet òveral zoo in de
jodenbuurt? Zelf, als jongen, had-ie naast Esther, Bram en Jozef op
den grond geslapen. Esther, Bram, Jozef waren dood--hij leefde--hij
kon navertellen--hij wist dat ze als kindren 's morgens stoeiden,
mekaar kietelden, rare dingen deeën, die elk kind dee als 't niet werd
geleid. Bij Suikerpeer leien Esther van twaalf jaar, Jaantje van tien
met Meijer en Flippie. Bij tante Soor, bij 't tusschenschotraam, lagen
er vier op 'n matras, hadden ze Stella van Grompel en Jacob moeten
wegnemen, was de armendokter 'r aan te pas gekomen--de dokter--de
dokters die wisten dat 't gebeurde--dat 't gebeurd wàs dat zusjes 'n
druiper kregen van 'n vroeg-rijp broertje--dat 't zoo zéldzaam niet
was--àls 't uitlekte. Dàcht je an zulke monsterachtige dingen van 'n
arme wijk, als je in prachtoogen keek? Dat kon je niet. Dan was je zelf
'n schooier, 'n vuilik, dan zocht je smerigheden waar ze niet waren.

In duizlende vermoeidheid, even rustend op 'n bank van 't plantsoen
bij 't Frederiksplein, trok-ie den zakdoek, die van z'n knie was
gegleden, hooger. Z'n oogen gloeiden, vurigden tegen de hersenen,
stieten 't licht der lantaarns in stralen-sproeiing terug. Van 't
asfalt der Utrechtsche straat, klikte de hoefslag van sneltrappende
paarden, vergrommeld in 't keiengeweld als de koets op 't plein
kwam. 't Was nog vóór tweeën. Achter de adem-beslagen ruiten van
'n hoek-café goud-wasemde licht en 't verre gelol van nacht-luide
stemmen dommelde aan, met 't krakend geraas van 'n lach. In de
huizen, zwart van schaduw-geglooi waren nog vensters verlicht,
vensters met stram-gelen schijn en wijnrood gevloei. En in den
melk-wit wijdenden hemel groef het Paleis een silhouet van koepels
en torens. Oud, moeilijk van nek-buiging, alsof 't vleesch van z'n
hals blééf zwellen, keek-ie rond, langs de slanke boomstammen naar
het Plein, naar de lichtcirklingen op de keien, naar de onbewogen
huizen, de flauw-lijnende gevels, de glans-kartlende sneeuw in de
perken. 't Verzwom in de logge warmte van z'n oogen--'t broeide heen
in de lauwe volte van z'n hoofd. Als-ie niet opstond, niet vortging,
zou-die op de bank in slaap suffen. Nauwlijks had-ie nog wil om te
loopen. De gedachte an 't Toevluchtsoord was 'm ontdoezeld--hij most
Joozep aflosse--Joozep, die 'm niet hinderde, geen wrok gaf--Joozep die
niet scheen te bestaan, wiens gezicht-ie niet wist. Joozep zou-die na
bed zende--want morrege kwamme ze Poddy hale. Op de grond met 'n zak
onder z'n hoofd ging 't best. En as-ie háár morrege zag, dan zou-die,
dan wist-ie niet wàt-ie zou, dat kon-ie in de gekke zwaarte van z'n
kop niet bedenken. Elke stap dee 'm pijn. De huizen, de straten,
de keien, de stoepen walmden in bruin gemist op 'm toe. Van z'n
kloppende slapen droop 'n kramp langs z'n jukken, omkringlend naar
't looden gebons in 't achterhoofd.

Dicht bij de poort van de binnenplaats stond-ie stil, bot kijkend
of-ie 'r was. Hij was 'r nièt--hij kòn 'r niet weze. De poort was
donker--dèze had een wijdgespitst hol, ros van lichting, met zwarte
kontoeren, alsof een waaiende toorts de wanden bevlamde. Aarzlend,
versuft, wou-ie doorloopen, toen 'n vreemd gesplinter van glas 'm dee
omkijken en met in schrik spalkende oogen de in den nacht òplevende
poort bestaren. Nog terwijl-ie zoo stond, dompten de voetstappen
van politieagenten den hoek om. De een, plotsling-aandachtig, 't
licht-gespeel bij het poorthol ziend, vloekte verschrikt: "Godverdomme,
d'r is brand!" Eleazar opzij duwend, stormde hij de binnenplaats op,
en daar door een rooden, in fronsende schaduwen schuilenden schijn,
die het staal van z'n helm en de knoopen der uniform-jas met rosse
wapperinkjes bespatte, gegrepen, schreeuwde hij 'n kreet, dien
de huizenkoker tot aan de daken echoode: "Bràààànd! Bràààànd!" Die
schreeuw-van-ontzetting, als een fluitende striem de nachteenzaamheid
doorscheurend, schichtte bijtende vonken in Eleazar's versleten
hoofd. Het was of 'n ruwe vuist hem plots in den nek greep, 'm
smeet naar de zonverlichte binnenplaats, zooals-ie 'r nooit had
gezien. Gelijk met den andren agent, als een verwilderde rondkijkend,
gaf-ie een gil. 'r Was brand bij Reggie. 'n Felroode gloed bekoperde
de ruitjes--de tullen gordijntjes krompen in slierende vlamming--op
't kozijn zilver-glinstrend, sparkelden met tuilende straaltjes, de
schubben der vischen, die hij er gister met Essie samen geschrapt had.
"Bràààànd! Bràààànd!", brulde nog eens de agent. Beurt om beurt
trachtten zij de deur te openen, die van binnen gesloten was.
"Dovid! Tante Reggie!", gilde Eleazar met de vuisten 't zwijgend hout
bebeukend. Binnen klonk enkel 'n angstig geknetter. Toen, terwijl de
eene agent heen-rende om de brandweer te alarmeeren, bonsden grimmig
de mannen hun schouders tegen de deur. Boven werd een raam opgeschoven,
kwam Suikerpeer's hoofd verschrikt over het raamhor kijken.
"Wad-is 'r! Wad-is 'r!", schreeuwde hij schor. Dan 't kringlend
gewiegel op den overzijmuur, het purper wiel der gedompte handkar
ziend, riep-ie half in den koker, half in de kamer-duisternis:
"Addenoj-elloeheinoe--brààànd!"
Dovid scheen door 't geraas wakker te worden. Het vurig gestoei
bij 't raam werd door 'n schaduw onderschept. Een hand betastte
de klink, 'n doffe smak kreunde. Bedwelmd door den rook moest-ie
gevallen zijn. Krankzinnig, niet wetend wat-ie deed, gejaagd als 'n
dier, sloeg Eleazar de ruitjes en de vermolmde raamlatjes stuk. En
gesteund door den agent, tegen de plots uitwaaiende vlammen in, de
handen scheurend aan de scherven van het glas, wrong-ie zich over
't kozijn. Bijna struiklend over Dovid, die in z'n hemd voor den
drempel lag, draaide-ie woest den sleutel om, ketste de klink uit den
haak. De deur plonste open. De agent trok Dovid naar buiten, rukte
wat brandende flarden van 't behang. Het was te laat. Gezogen door
den boven den huizenkoker trekkenden wind, joelden de vlammen van
zoldring en wanden het venster uit. Een grauwe zwaar-wolkende rook,
perste naar 't deurgat, traagde omhoog. Even week Eleazar verblind en
gurgelend-hoestend. Het portretje van Esther in 't verguld lijstje,
door de woeling der vlammen van den schoorsteenrand gekolkt, kwakte
bij zijn voeten. Boven, klotste de smeulende trap onder het stampend
gevlucht van Suikerpeer en de kinderen. Essie benauwd-kuchend, liep
te huilen, te krijschen. Nog voor ze benejen waren, dol van angst
om wat in de kamer bij Reggie gebeurde, de handen voor de oogen
om de schroeiende hitte niet te voelen, de haren verzengd, stortte
Eleazar naar het raamlooze hok. Voor-ie den deurknop te pakken had,
voor-ie in de folterende rook-bersting den tusschen-drempel bereikte,
wankelde-die duizelend. Stikkend, braak-hoestend, tastte-ie de alkoof
in, greep de blinde om 't magere middel. Met wanhopig geweld, hijgend,
reutel-ademend, smorend, sleurde-ie 't bewegingloos lichaam tot aan
de schoorsteenhuif. Daar hakend tegen 't matras, waarop Dovid had
gelegen, smakte-die met haar op den grond. Een oogenblik verdoofd
door den aanploffenden rook, machtloos, 't hoofd op de magerte van
Reggie's lichaam, bleef-ie liggen. Dan zich wanhopig, kermend afduwend,
in doodsbenauwing strompelend, greep-ie de vracht weer die 'm nekte,
trapte-die ademknersend op een van 'r slingrende handen, sleurend,
trekkend, worstlend, tot-ie in de brandende kamer was. De breede,
zwiepende vlammen slangden tegen 'm aan, schroeiden z'n gelaat,
blakerden de handen die als klauwen de oude vrouw hielden, krinkelden
om 'r slap-geknakt lichaam, 'r zilver-spartlend haar. De agent,
die Essie en Suikerpeer over de vonkende trap had geholpen, zag 'm
beulen, deed 'n paar passen, strekte angstig de handen, struikelde
terug. Mijntje, die Bekkie suste en Reggie met Eleazar in de kamer
hoorde, gilde dat 'r gekrijsch langs de wanden opgierde. Dat fel,
snijdend geklaag, scheen Eleazar te zwiepen. Den rook met raspende
stooten inslurpend, grimmig de tanden knersend, rukte-ie de blinde
in z'n armen, stapte met één zet door de vuurlaaiing heen, liet 'r
in volle bezinning, alsof-ie wist wat-ie dee, zacht en pijnloos op de
steenen glijden, trapte met dronken gebaar de roodvretende gaten van
'r ondergoed onder zijn voeten--dan mal-zwaaiend, naar 'n vasthou
grijpend, viel-ie bewustloos tegen den grond, 't doodsbleek gelaat
verpurperd door den gloed uit de deuropening.
"Addenoj! Addenoj!", schreeuwde Suikerpeer, de armen smartlijk heffend:
"Addenoj! De vlam slaat na bove! 't Huis, 't heele huis gaat na de
raschmedij! Saartje en Moosie legge d'rin!"
"En Poddy en Rebecca en de kindere!", huilde Mijntje.
"'k Ga d'r in! 'k Ga d'r in!", gilde Suikerpeer, 'n traptree
bestuivend.