Diamantstad - 13

hoor! As 't nie ken, dan ken 't nie. As ik 'n visch was, dan gong
'k nou ook kapot van de kou"...
"Geef me 'n hand, dan help 'k je op 't ijs", zei Eleazar.

Ze liepen over de sneeuwbulten naast de baan, naar 't badhuis, waar
groote bijten waren gehakt. En voorzichtig toekruipend naar den rand
met z'n opstaande blokken ijs, de lomphoekige blokken die de rijders
waarschuwden dat 'r open vakken leien, brak Eleazar 't versche,
knappende vlies. Een enkel grijs-zilvrig vorentje met goud-rooden
oogjens en rossige vinnen dreef tusschen de splinters.
Jan, 'n eind verder--met z'n tweëen te dicht op den rand was
gevaarlijk--kreeg 'n schudding van lol.
"Godvergeefme--daar loopt-ie 'n halfuur voor uit! 'n Voren as 'n wòrm!"
"D'r komme 'r wel meer, as je geduld heb", zei Eleazar, 't vischje
grijpend en naast zich leggend. Op de knieën gehurkt, keek-ie naar
't machtloos gedobber van 'n groote bliek, die telkens op 'r buik
dreef, dan weer 'n trillend vinslagje deed.
Versteven van kou, klappertandend, zat-ie te lóéren, met de drift van
'n wanhopig-uitgehongerd beest.
"'k Wou da'k 'n hengel had", zei Jan, z'n armen stevig klappend als
'n kouwe schipper: "zeg--gane jullie dat nou heusch thuis vrete?"
"Ja," knikte Eleazar.
"Met aarpels?"
"Nee--d'r zijne geen aarpels".
"Vrete jullie dan enkel dat kreng!"
"'k Wou da-'k vast 'n zoodje had".
"Weet jij wat mijn vader zeit?"
"Nee--wat zeit jouw vader?"--, herhaalde Eleazar, opstaand--op de
knieën ging 't niet, snee de kou door je heupen.
"Vader zeit dat 't je èigen schuld is, as je nie hei te vrete, da-je
ken werke as je maar wìl."
"Niet zoo dicht bij 't water komme", waarschuwde Eleazar:--"je leit
'r in eer je 't weet--en ik ken niet zwemme."
"Is 't je eigen schuld, zeg? In plaas dooie visschies te kaaie,
kon je toch wèrke"...
"Ja-ja", zei Eleazar: "àlles ken, hè?"--en zich plotsling buigend,
greep-ie de bliek, die nog zwakjes leefde, even den staart in schudding
rukte en hijgend de slijmrige kieuwen bewoog.
"Jeezes mierande!", riep Jan, snel toeloopend en bewonderend kijkend:
"dat hei-je handig geflikt. Hij leeft nog. Mag ik 'm vasthoue?"
"As je 'm niet loslaat", zei Eleazar.
Het kind nam den visch in z'n zwart handje, hield z'n pink dicht bij
den bek.
"Zou-die bijte? Nee, hè? Ooge as kraaltjes, hè? Sodejuu, daar
spartelt-ie haast los. Ja, dat mot je probeere. Dan mot jij maar niet
zoo stom zijn, blinkende dief!"
"Rol ze in me zakdoek", zei Eleazar--dan blijve ze koud"...
'n Poos zaten ze stil, opgeschrikt soms door 't dreunen van 't ijs als
'n ris rijders voorbijglee.
"Waarom kies je geen ander vak, as je geen lol meer in diamantslijpe
heit!"--, begon 't kind weer.
"Lol is niet genoeg", geeuwde Eleazar, bevangen door de kou: "je mot
'r mee verdiene".
"Ja, voor niks dee 'k 't ook nie--niks is nimmendal.--Zeg, wat is dat,
zoo'n dìng, zoo'n diamant die jullie mot slijpe?"
"'n Diamant is 'n steen".
"En werom mot je die slijpe?"
"Om 'm glad te make".
"En dan?"
"Nou dan--dan is-die klaar en wordt-ie gedragen".
"Door wie?"
"Door menschen met duiten".
"Koope ze die?"
"O jee! Met 'n half pond van die steentjes, ben je zoo rijk dat je
'n eigen huis ken koope en niks hoeft te doen".
"Da's lulle", zei 't manke jogje, stellig: "met 'n half pond steene--'n
huis--'n héél huis! Wat kost dan zoo'n steen?"
"Je heit 'r van hònderdduizend gulden", blufte Eleazar, die schik in
de jongens-rapheid had: "van wel meer"...
"Van die dinge van hònderdduizend guldes", schreeuwde Jan, ongeloovig:
"en wat doene ze met zoo'n ding?"
"Drage", verklaarde Eleazar, ongeduldiger--je kon niks zeggen of
'r kwam 'n vraag: "drage an d'r oore, an d'r vingers, an d'r hals"...
"Verrek!"--, zei 't jongetje: "hoe ken dat? Wat heì-je an 'n ding van
honderdduizend guldes, dat je an je poote draagt!"--Weer schel-de
z'n stem in 'n spottend hù!--weer trok-ie 'n gezicht dat-ie zich
niet voor de mal liet houen: "godvergeefme de zonde wat ken jij met
'n glad smoel staan liege!"
Eleazar lachte hardop en Jan, denkend dat Eli 't niet langer kon
houen, schaterde mee. De zakdoek op 't ijs stuipte in schudding. De
bliek was nog niet dood. Er gingen meer schaatsenrijders voorbij,
luchtig van zwier, met ademgevlucht bij de monden. Dichtbij speelden
kindren met 'n slee, loopend in draf, met rinkel-raketting van dansende
bellen. En in de verte joelde 't geroep van de menschen in de tentjes
die slemp en jenever verkochten. Heen en weer loopend, met voeten
die geen bodem meer voelden en 'n vinnige tinteling in de handen van
't koude water, keek Eleazar naar 't vak. Jan, die zich verveelde,
zei dat-ie 'r vandoor ging.
"Blijf-ie nog lang, zeg?"
"Hei-je zoo'n haast?"
"Nou ja--wat mot 'k hier? Je vangt ommers niks"...
"As je maar wácht".
Hij stond haast te bedelen om 't gezelschap van 't kind. Alleen
hield-ie 't niet uit.
"Is je zussie weer beter?"--, vroeg-ie om te rekken.
"Wat voor zussie?"
"Die toen zoo ziek was--toen de kelder onder was geloopen?"
"Die was ommers nie ziek!"
"O nee?"
"Wel nee--noem-ie dat zièk?--Daar drijft 'r weer een! Daar komt-ie!"
'n Kleine bliek slapte omhoog, 't buikje rood-lichtend, de vinnen
draderig-waaiend als haar. Langzaam door 't donkere gat van 't water
rees-ie, luchtig van drijving. Liggend op 't ijs, de armen gestrekt
over de bijt, greep Eleazar.
Maar 't vischje in laatste herleving, schoot uit z'n hand, duikend
onder het ijs.
"Wat 'n sekreet om zich dood te houe", zei Jan en trapplend van kou,
herhaalde-die: "ik ga d'r vandeur, zeg".
"Goed", zei Eleazar, mat. En 'n paar blokken ijs dompend, ging-ie
zitten, de handen in de broekzakken, de beenen gekruist, wachtend op
den afval van benee. 't Jongetje klotste de baan op, zetjes nemend om
glijbaan te spelen, 't Horrelvoetje sleepte na, de armpjes strakten
in dwaze cadans.

Wezenloos, vaal-van-uitputting, bleef Eleazar, kijkend naar
't gat, naar den zakdoek die niet meer bewoog. 't Kind met z'n
drieste levenszekerheid had 'm òp gehouen--nou zakte-die in, moe en
verstompt. Dezelfde wanhoops-besluiping van de fabriek, toen-ie naast
Juda zat, in aanvoeling van 't onweer, deed z'n wil in 't futteloos
lichaam besterven. Een stap, eén luttele glijing en hij was 'r uit,
stikkend als de visschen, verlost uit 't hijgend getob. Ziekelijk
geeuwend, dat de tranen uit z'n ongemakkelijke oogen glibberden,
begon-ie weer op en neer te loopen, bang voor 't water dat 'm
aantrok. Als ze 'm nou brood hadden voorgezet, zou-ie 'r van gekikt
hebben, te ellendig as-ie zich voelde om ièts te kunnen. Wat was gebrek
'n ding dat je tot 'n beest maakte, dat je alles dee verwenschen,
vergeten--wat was je niks, niks met 'n maag die 't denken uit je
kop trapte. Klappertandend, bukkend om den zakdoek met de twee
dooie visschen mee te nemen, 't nog eens in de stad te beproeven,
zag-ie twee bliekjes beweegloos naast mekaar drijven. 't Kikkerde
'm op. Snel met z'n pet scheppend, verraste die ze. Vier. Vièr. As-ie
't opgaf, bracht-ie niks mee voor de kindren, de blinde, die gisteren
gewacht had, vandaag wachtte. De zakdoek op ' t ijs, trilde zachtjes,
de plezierige stuiptrekking echoënd.

Tegen vijf, blij met z'n vangst--hij had 'r wel twintig, liep-ie de
Sarphatistraat door. Daar waren ze nog bezig met 't ruimen. Op gelijke
afstanden leien puntige hoopen sneeuw en straatvuil. Handkarren werden
af en aan gereden om 't veegsel in de vaarten te storten. Bij het
station werkten ploegen met bezems, schoppen en latten. Suikerpeer,
ongewoon-rood van gelaatskleur, stond op 't trottoir de ingevroren
sneeuw los te bikken. Rustend op den steel, kapot van den arbeid dien
z'n oud joden-lichaam nauwlijks kon volhouden, spuwde-die hijgend.
"'k Wou dat ze mijn vanmorrege hadde angenome", zei Eleazar.
"'k Leg net zoo lief 'n week ziek", sprak de groentenjood, meewiegend
't gehijg van z'n borst: "dad-is geen werk voor 'n jid"...
"Je sleept 'n daalder na huis--wees blij, gammer".
"Blij! Blij! Me lendene krake--'k hei geen droge plek an me lijf. Daar
mod-je 't lichaam van 'n goj voor hebbe. Van zeven uur tot nou an
toe! Kijk wad-'n blare an me poote". Bevend van moeheid, met handen
die-die niet stil kon houden, liet-ie de stukgewerkte, bloedrige
blaren zien.
"Cente verzoete blare", zei Eleazar, bijna afgunstig.
Doorloopend, omdat de stadsopzichter op 't trottoir kwam, snauwend
naar 't gebabbel keek, wachtte-die op den hoek tot 'n handkar gevuld
was. Er werd een lantaren aangestoken, die schamper-geel met 'n
groenigen nimbus 't weifelend daglicht doorschrilde. In de holte van
't station vurigden de roode signaallichten en op 't plein kil en
nevel-schimmig klamde in meerdere kappen 'n vlam, slurperig-kwijnend
achter de vetting der glazen. De jodenbuurt inwandelend, hield-ie
in zich de ziening van de werkende mannen in de sneeuw, het norsch
beweeg der bezem-zwaaiende armen, het strammen der beenen--'t er ùit
vallen bij dien spierarbeid van den ouwen jood--gelijk 'n pootige
christen-koopman 'r uit viel--die met joden negotie dee.

Tante Reggie had van Soor 'n half brood gekregen. Nou Eleazar thuis
kwam met visch, kende ze 'r weelde niet.
"Hei-je ze gekòch?"--, vroeg ze eerst, den zakdoek betastend, van
elken visch door 't goed heen, de dikte bevoelend.
"Nee", zei-die, 'n homp droog brood in gulzige brokken slikkend--as-ie
langer gewacht had, was-ie in mekaar gezakt: "nee, die hei-'k uit
'n bijt gehaald".
"Uit 'n bijt", sprak ze: "hoe ken men z'n leven zoo wàge!" Hij lachte.
"Maar nou", zei ze, bezorgd voor zich heen pratend: "nou hebbe we
visch--en wadde lekkere dikke zijne d'r bij--maar nou bin je net zoo
wijd--zonder stoking enne zonder zout".
"Laat 'k ze eerst schoonmake", zei hij opgemonterd: "dan kijke
we verder". Zij, in den deurpost, luisterde naar 't geschrap
van z'n zakmes. Visch voor visch, lei-die op 't vensterkozijn en
't mes malschte de schubben, die in 't avondscheemren warrelend
stoven. Saartje, die van boven kwam, keek met blij-verwonderde oogen.
"Bin je an 't vissche gewees, oome?"
"Ja, Saar."
"En wat zijne dat oome?"
"Da's 'n bliek--en dat 'n voren--en dat--da's 'n ràre die 'k nie ken".
"Mag 'k mee hellepe schrappe?"
"Nee--stil nou!", zei-ie, ineens nijdig, omdat-ie zich stak an 'n
rugstekel--: "hè!", klaagde-die, zuigend en 't bloed in de sneeuw
spuwend.
"Hei-je je gesneje, jònge?"--, vroeg de blinde, pijnlijk kijkend.
"Nee--me geprikt".
"Mot je goed uitzuige--Sally van Mak heit 'r 'n opgezette hand van
gekrege--van belang! Zuig-ie goed?"
"Ja, norschte hij, kribbig van pijn.
De traptreden kraakten, stugger van knettergeluid in de kou. Essie
van Suikerpeer, 'n doek om 'r hoofd, kwam is kijken waar Suikerpeer
bleef. Toen ze hoorde dat Eleazar 'm gezien had, bleef ze 'r handen
wrijvend staan babbelen.
"Wad-'n bemazzel", zei ze, 'r bandeau-hoofdje wrikkend: "hoe komp
iemand zoo bemazzel, as 't water dich leit as 'n pòt! Hoe kèn men
hengele--mijn 'n wonder!"
"Heit-ie uit bijte opgehaald--met levensgevaar", praatte de blinde.
"Zal wel twee pond weze", taxeerde Essie: "zijne dat baarsies?"
"Bliek en vores", vertelde Eleazar geduldig.
"Nou zal u nie geloove", knikkelde Essie: "maar nou loop me 't water
uit me mond--zoo werachtig as 'k leef--wat 'n mazzel!"
Ze zei 't zoo verlekkerd, zoo gretig en 't heele huis wist zoo wat
ieder in z'n kast had, dat Reggie, goedig-lachend, vroeg of ze 'r
de helft van wou--want tien voor haar, Dovid, Eli en de kindere was
zàdde genog.
"Nee, nee," zei Essie, lacherig, buur-vrindelijk: "nee, laat 'k u
niet ontrieve".
"Ontrieve! Ontrieve!", drong Reggie aan: "hoe ken u mijn ontrieve? We
hebbe jà visch zonder vuur, en hebbe we jà vuur d'r bij, dan hebbe
we geen zout en geene aarpels".
Even soesde Essie in overweging van 't voor en 't tegen--dan ineens
druk-lachend zei ze:
"...Weet uwe wat? Weet uwe wat? Leit u bij mijn uw dalles--dan hebbe we
allemaal àlles. Hèhèhè!--Enne dan kenne we bij mijn koke--'k hei nog 'n
kooltje over en 'n beetje heete asch--enne dan zalle we verder zien."
"Kanne we met zooveul bij u zitte?"--, vroeg Reggie.
"Hoe meer ziel, hoe meer simge", knikte Essie.
Eleazar, die de vischjes in 'n emmer water gemept had, veegde z'n
mes schoon.
Maar Essie, die 'm enkel had zien schrappen, werd ongerust.
"Eli, wat gaat uwe nou beginne? Mot 't vuil 'r nie uit?"
"'t Vuil", zei hij--"wat voor vuil?"
"Og, wad-'n frotzak--me-kan toch geen visch koke met de darme d'r
bij! Sjijn zal 't weze. As de gol d'r in blijf, ken je ze wegsmijte
as grate!"
"An welleke kant mot 'k ze dan opensnijje?"--vroeg-ie--"links of
rechts?"
"Snijdt uwe ze ope an de buik", zei Essie: "dan heit-u links en dan
heit-u rechs--as u ze vergalt is de heele maaltijd verschteurd"...
Voorzichtig zette Eleazar de punt van 't mes in 'n buik, snee toe naar
den kop en in 't geschemer der plaats, slipte 't vuil uit de wond. De
gal kon-ie niet vinden. Tastend en trekkend kreeg-ie de groen-bruine
smurrie over de vingers.
"Adeschim wad-'n mijnse!", riep Essie: "as z'n hande in boter zijne
gebrajen, ken-die 't nog nie! Stop 'm derek in 't water, anders kots
je je hart uit je lijf"...
Saartje liep met 't vischje naar de kraan, Essie nam 't mes over van
Eleazar. En met handige sneedjes wipte ze de ingewanden er uit.
"Zoo--as uwe 't zoo doet, Eli, kenne d'r nooit geen vergallinge
gebeure--enne goed dad-'k 'r bij bin gekomme, Reggie--want uwe had
't nie gezien--Og, wad-'n bezze gammer, die jà 'n kòningsmaal zal
bederve"...

'n Koningsmaal. Ja, 't werd 'n koningsnoen, 'n noen die 't heele huis
in vroolijkheid zette. Want nog terwijl de visch stond te koken,
met 'n beetje zout dat Mijntje bij den schoenmaker--'n haurik van
'n vent in de laaste tijd--maar zout weigerde je an niemand, an je
grootste vijanden niet!--had geleend, kwam Suikerpeer thuis met harde
bokkings. Wat-ie nooit dee, was 'm vandaag overkommen. Rot van moeheid,
was-ie baloorig met de andere sneeuwruimers 'n paar brandewijntjes met
suiker gaan drinken--enkel jenever lustte-die niet--toen opgeknapt,
bang voor Essie die 'n honde-neus had en 't merkte as-die sjikkerde,
had-ie zes harde bokkings voor 'n dubbeltje gekocht. Je kon d'r rauw
an smullen en gewarmd op 'n doove-kooltje was 't om je tien geboden
te likken. Visch met 'n scheutje azijn, 'n pietsie peper èn harde
bokkings--in geen tijje hadde ze 't zoo betoeg gehad, zei Reggie,
'r vrindlijke tevredenheid aan de andren opdringend.
"Over 't end van me jare", praatte Suikerpeer: "mod-'k geen sneeuw
meer scheppe. Da's grùwelwerk. Addeschim, as je 'n uur bezig bin,
hei-je geen rug meer--en geen poote meer--hei-je niks meer. Geef mijn
'n kar met negotie--late zìj zich 'n breuk sappele! Niks voor ons!"
"'k Wou dad-je d'r nachwerk van had", zei Essie: "hoe ken men zoo
vloeke over 'n kostelijk daggeld!"
"Zal ìk me droppele zweet, niet te telle, voor honderd-vijftig rooie
cente verkoope!", rekende de groentenjood: "hei-'k gelijk, Eli?"
Bezig de kinderen, die pas gekrijscht en gevochten hadden, stil te
houden, knikte Eleazar. As-ie 't tegendeel zei, zwaar-op-de-hand ging
beweren, kreeg-ie 'n heibel als dien avond bij Soor.
"Je doeit 't", zei Suikerpeer: "omdat je anders krom ken legge van
honger--as 'k je weer hei te vloeke, wensch 'k je blare van-de-sneeuw".
Net kwam Rebecca binnen. 't Petrolie-stel onder de rijst met de grauwe
erwten, die ze samen in één pan kookte, was uitgegaan. Of 't hinderde
as ze de pan in 'n leeg gat van de kachel stak? Ze zag blauw van de
kou. Dagen lang hadden ze niet gestookt. En Poddy kreeg zoo'n trek,
nou-die vandaag wat beter was.
"Zal ik je wat zegge?"--, zei Suikerpeer uitbundig: "komme juillie
allemaal hier--dan fresse we bij mekaar--botje bij botje"...
"Ja doe dat", knikte Reggie: "gesjogtenheid is geen gesjogtenheid--as
je déélt"...
"En vàder?", zei Rebecca, traag-aarzelend--'t was hier zoo lekker
warm en zooveel mensche.
"Dan gane we je vader 'n borretje van álles brenge", zei Suikerpeer:
"dan krijgt-ie 'n--'n franse maaltijd--eerst visch--pezon--enne dan
harde bokking--bekon--enne dan rijs met soger-errette"...
Na de hardheid van den dag, 't sloven en zwoegen in de felle
winterkou, schenen ze uitgelaten te worden. Kwam de morgen, dan kwam de
morgen. Nou, terwijl de wind langs de hoeken van 't huis gier-suisde,
voelden ze 'n vreemden drang bij mekaar te kruipen.
"Zal 'k 't vader gaan vrage?"
"Natuurlijk", zei Essie.
"En mag Joozep meekomme?"
"Nou nee! Mot Joozep dan niet ete, nar van 'n meid!", schreeuwde
Suikerpeer.

De kamer pufte van 't rumoer. Esther, Meijer, Jaantje, Flippie en
Bekkie, de kindren, praatten en kibbelden. Bekkie, hongerig, sloeg met
'r lepel tegen 'n bord.
Mijntje, die van de kast naar de tafel liep, tellend of 'r genoeg
vaatwerk was, trok 'r dan nijdig den lepel uit de hand, 'm op 't
tafelvlak kletsend--'t was om stapel te worde, dat lawaai en getik!--en
als ze weer bij de kast was, dee Bekkie 't opnieuw, verwend en brutaal.
"As uwe van beneje effen wat borde wil hale?"--, vroeg Essie aan
Eleazar: "we komme d'r nie. Nee, we komme dr nie, Mijntje. Wij zijne
met z'n achte en u en Reggie en Saartje zijne d'r ellef--enne Bekkie
en Joozep--dad-zijne d'r dertien"...
"Dertien", zei tante Reggie, angstig: "dertien--dertien mag nie. Heit-u
Dovid wel meegeteld?"
"Enne Dovid is veertien", knikte Essie gerustgesteld. Met z'n dertiene
ete, nie voor al 't geld van de wereld--dan had 'r een weg gemotte.
Met bolle stappen dook Eleazar de trap af, mal-vergenoegd. Wel meer
had-ie 't meegemaakt, dat in tijden van armoe, een-hoog en twee-hoog
d'r eten bij mekaar brachten. Jaren en jaren geleden, hadden ze nog zoo
is gezeten met Juda en Hes, alles scharrelend uit hoeken en gaten--en
eens met Isaacs, die op kermissen koek verlootte--telkens was 't 'n
vervroolijking, 'n gijntjes-zeggen zonder eind geweest. Nou, na 't
gezoek, 't gewroet, 't getob--z'n wanhoop bij de bijt zwartte nog in
z'n hoofd--stond de komende avond als 'n niet gewachte vreugde. Vorken,
lepels, borden en schalen greep-ie in 't donker en haast neuriënd
stormde-die de snauwend-krakende trap op. Op 't portaaltje gaapten
de deuren van Suikerpeer en Poddy.
Lawaaierig-druk, lollig van lach, hielp de groentenjood Rebecca, om
Poddy's tafel door de posten te wringen. Poddy, in 't bed, vermagerd,
met hoofd- en baardhaar in wilde vergroeiing om 't scherp gespaak
van neus, mond en jukken, zat te schreeuwen hoe 't most.
"Luister dan nie! Luister dan nie! Zoo is-die d'r nie in gekomme! Draai
'm over zijn kop!"
"Laat mijn nou trekke!", riep Suikerpeer koppig, stootend en wrikkend:
"waas ist dos voor 'n verschwarzte tafel!"
"Draai 'm over zijn kop!", schreeuwde Poddy weer.
"Hoe ken men zien wad-de kop en wad-de togus is?"--, gijnde Suikerpeer.
Met viel de la uit de tafel, wat zoo'n smak gaf dat Essie en Mijntje
en de kindren op 't portaaltje te hoop drongen.
"Nah! Nou zeg 'k niks meer! Hij heit z'n zin!", gromde Poddy.
"Hoe ken men zoo verstopt, zoo stom zijn", begon Essie te verwijten.
"Groot ongeluk!", lachte Suikerpeer, oprapend wat in de la had gezeten:
"dr leit jà 'n pietekam en 'n zilveren vork in! Hoe bergt men zijn
zilver nie beter!"
't Duurde 'n poos eer de tafel door 't deurgat was. Want iedereen
gaf raad.
Poddy wou 'm op z'n kòp, Essie overdwars, Mijntje
schuingehouen-in-de-lengte. En blinde Reggie stond maar gedwee
te roepen dat ze op moste passe om d'r vingers niet te klemme en
niet te struikele bij de trap. Toen, bij 't nieuwe deurgat, moest
Eleazar 'n poot afhouen die tegen den muur werkte, 't kalkgruis met
stuivingen dee storten, stompte Suikerpeer tegen 'n knellenden hoek
van 't blad. Rebecca, giegelend, met bedwongen proesten, omdat de
groentenjood zich pijn dee, hield de la vast, de la met de kam, de
ijzeren lepels, bandjes en klosjes. Eindelijk met 'n hoera van Meijer,
Saartje, Jaantje en Flippie, schoof de tafel naar binnen.
Eleazar maakte 'n praatje met Poddy. De heele, hééle nach--sprak
de zieke--had-ie legge schwitze en noeste. Nou, gedank, had-ie 'n
paar vrije uurtjes--en trek--op z'n woord-van-werachtig trèk. Z'n
skelet-handen bewogen als in weving over de deken, z'n oogen leien
verdoft in de kassen.
"Laat Joozep en Rebecca maar hiernaast eten", zei-die blazend:
"ik stik enne zij krimpe van de kou. Sally enne Rozetje enne Serre
hèbbe al gegete--'n wonder hoe kindere door alles heenslape"...
"Hei-je 't zoo warm?", zei Eleazar, huiverend in de kilte der kamer,
na de lekkere warmte bij Suikerpeer.
"Warrem?--'k Hei 't nie warrem en nie koud--'k hei 't lèkker--'k hei
me in geen maande zoo lekker gevoeld. Niks as 'n kou gewees--enkel
'n kou"...
De deur werd geopend en Jozef, de oudste zoon, kwam binnen. Voor 't
eerst zag Eleazar 'm van dichtbij--'n jongen van zestien of zeventien,
of vijftien, met aankomend snordons, bleek en met vet-rooie lippen. Hij
kon ouder geweest zijn, dor mannetje als-ie leek.
"Dag", zei-ie, Eleazar niet herkennend.
"Hei-je verkoch?"--, vroeg Poddy, 'n doos overnemend, waarin netjes
gerijd de sigaretten lagen.
"Nimmendal", zei de jongen, bot. Den heelen dag had-ie op 't ijs,
bij de tenten, gestaan, zonder eten. As 't 'm te lam om z'n maag werd,
scheurde-die 't papier van 'n sigaret, kauwde de tabak als 'n pruim.
"Nimmendal!", gromde Poddy: "is mijn nog nooit overkomme!"
"Prebeer 't dan zèllef!", zei de jongen valsch.
"Mod-ik 't prebeere!"--, rauwde de vader: "vuile hond! Hei-'k 't nie
me heele leven voor juillie gedaan?"
Verkleumd ging de jongen bij 't dakraam zitten.
Meelijdend schudde Eleazar 't hoofd naar de zij van de bedstee,
wenkend met de oogen.
"Trek z'n partij!", kregelde Poddy: "leg je hande onder z'n luie poote,
dan wordt-ie nòg geen sauger! Ik 't prebeere! Ik 't prebeere! Ik met
me zieke lichaam en me stijve poot! Vuile hond!"
De jongen keek gluuperig-valsch, hield zich in. Rozetje, op 't
matras in den hoek, wakker-geschreeuwd door Poddy's kwaadaardigheid,
zat even op, wreef zich de oogen, keek rond, zakte weer naast Sally,
't broertje. Eleazar's oogen gingen van 't matras naar 't dor mannetje
bij 't dakraam. En zich den avond herinnerend, toen-ie in den deurpost
van den sigaretten-jood had gewacht, toen de lamp walmde en ie Rebecca
met Joozep en Serre tezaam had zien liggen op den grond, kreeg-ie
'n dwaze, rillerige, onverklaarbare sensatie--dwaas, dwaas--z'n eigen
jeugd was niet anders geweest.

't Was bij achten eer ze aten. 't Liep van geen leien dak. Essie
kwam azijn tekort. Saartje werd naar benejen gezonden, om de flesch
te halen, waarin nog 'n restantje most zijn. 'r Geelde 'n dikke laag
schimmel op. Beurt om beurt roken Essie, Reggie, Mijntje, Suikerpeer
aan den hals of ze nog goed was, of je ze nog mocht gebruiken. En
terwijl Essie roerde, met toeterblaasjes van den lepel proevend,
slurpend met vinnige haaltjes, stampte Mijntje de trap af, om voor
brood te zorgen. Scheelde geen nippertje of ze hadde 't vergeten. Dovid
was 'r nog niet. Ongerust, bang voor 't getal dertien--zat Reggie in
't rumoer de buitengeluiden te beluistren. Rebecca most effen gaan
kijken en Eleazar rondzien in de straat, voor. Poddy kreeg vast z'n
portie--'n gestoofde bliek, 'n kwak rijst met erwten en 'n halleve
harden bokking. Suikerpeer bracht 't 'm zelf, maakte 'n kuil in de
deken, trok 't vel van den bokking met z'n nagels, omdat Poddy zoo
schlemielig tekeer ging dadde de erwte in 't bed rolde. Dan, hijgend,
frisch-rood van de vriezende straat, holde Mijntje terug met 't brood
en de heete centen, die ze van 't kwartje werom had gekregen. 't
Vierkant brood op de tafel, nam ze 'n mes om 'r op los te hakken.
"Schei uit!", schreeuwde Essie, die de eerste homp met vijandige
oogies volgde: "schei uit--dad-is geen snijje--dad-is jàpe!"
"Komp 'r wad-op-an! Zoo of zoo"--, zei Mijntje, betweterig.
"Blijf d'r af--laat mijn 't doen!", riep Essie schel en 'r Reggie in
betrekkend, praatte ze over 't kindergeraas heen: "nog geen nà-gedachte
as 'n cent zoo groot! Brood jape is geen brood snijje. Voel u is! Dat
noemp ze 'n boterham. Hoeveul boterhamme snijdt u uit 'n brood?"
"Zooveul as 'k wìl", glimlachte de blinde, die jaren op den tast
had gesneden--dik of dun, naarmate 'r was--: "boterhamme snijje is
'n kùnst--'k haal d'r wel twintig uit".
"Twintig!", zong Essie: "nee, dan mod-u is wachte--dan zal ik u wat
anders late zien".--En 't brood tegen de plank van 'r platte borsten
houdend, liet ze 'r snel en sekuur 't mes in glissen, zonder 'n
afwijking, zonder 'n hapering. Meijertje, aandachtig de handen onder
't hoofd, telde hardop en hoe hooger-ie telde... drie-en-twindig,
vier-en-twindig, vijf-en-twindig, tot een en dertig toe, hoe
bewonderend-wieglender Reggie's glimlachend hoofd bewoog.
"Jij bin 'n húisvrouw", zei ze met klank van weten en zegen.
"U ken ze nie zien--u heit makkelijk zegge dat moeder 't verstaat",
zeurde Mijntje: "dat zijne geen boterhamme, dat zijne piemeltjes".
"Zijne dat piemeltjes!"--, riep Essie, nijdig 'n boterham tegen
't licht houdend, dat de korst op 'r voordeeligst te zien kwam:
"doe 't me na voor veertien perzone, stik schlemiel!"
"Ik ken nog wel pietseriger piemeltjes snijje", bleef Mijntje drenzen:
"as je goed kijk binne 't matzes"...
'r Dreigde 'n kleine twist, Suikerpeer lachte, Essie keek giftig,
vroeg of-ie gesjikkerd had, dad-ie zoo mesjogge dee? Jaantje, die de
broodkruimels van 't tafelzeil pikte, kreeg 'n tik op 'r hand.
Gelukkig knepperden de traptreden onder haastig-trappende voeten.
"Dovid", zei de blinde met vreugde in 'r stem.

Hij was buiten adem van 't loopen, had groote pupillen van
opgewondenheid en 'n stem zoo beslagen van zenuwen, dat-ie stond te
brabbelen, verward en kuchend.
"We hebbe op je gewach! We rammele van de honger!", schreeuwde
Suikerpeer.
"Is dat uitblijve! Bij achte!", klaagde Reggie.
"An tafel! An tafel!", riep Mijntje de lawaaiende kinderen toe.
Met groote moeite, de woorden uitblazend, zei Dovid: "Nieuws! Groot
nieuws!"
"Nieuws?"--, vroeg de blinde 't sterkst van gehoor.
En Dovid, zich voor 't eerst sinds weken tot Eleazar wendend, riep
schor: "wij gane winne!"
"Winne?"--, zei Eleazar, schrikkend.
Weer zei Dovid wat, maar de kinderen gilden en Bekkie sloeg met den
lepel op 't bord.
"Houe juillie je schmoele!", dreigde Suikerpeer.
"Mod-je na bed zonder vrete?", snauwde Mijntje, die 'r 't meest ontzag
onder had.
De herrie zakte en hijgend, kurkig van zenuw-wrokking, klonk nog
eens Dovid's stem: "wij gane winne! De juweliers--de juweliers--hebbe
vanmiddag 'n brief--'n brief geschreve--"... Trillend van 't nieuws
dat-ie kwijt was, hapte-die naar adem.
Nou-ie door geweld en ruzie, was gedwongen geweest, 't werk neer te
leggen en weken en weken op de stakers had gescholden, de pooiers
en vuilike die 'm 't brood uit z'n bek hadde gescheurd--voelde-die
nou toch ièts van den massalen roes, iets van de vreemde vreugde die
Eleazar deed opbonzen.
"Hebbe de juweliers geschreven!"--, riep-ie: "en wat? Hoe weet
jìj dat?"
Blazend, hoesterig zat Dovid te glimlacheren.
"Hoe ik 't weet!", hijgde-die: "van wiè zal 'k 't wete,
gammerkop! Ze vrage om Dekker te spreke--morrege zal d'r konferentie
weze--overmorrege 'n meetting in 't Paleis"...
Na de diepe ellende van de staking, 't tergend geduld van de juweliers,
de grijnzende wanhoop dat 't eind 'r was, dat ze nutteloos hadden
gevochten, dat ze verdeeld, uit elkaar geslagen 'n vragende hand
zouen moeten ophouen, klonk 't bericht zoo geweldig, 't bericht dat