De Geschiedenis van Woutertje Pieterse, Deel 2 - 03

... nu, dan zal ik, op God vertrouwend, in m'n eentje... maar griezelig
is 't voor 'n vrouw alleen!
Ze zag allen beurtelings aan, behalve juist den eenen tot wien ze
sprak. Wouter moest zich vergeten voelen, over 't hoofd gezien, en
daardoor geprikkeld tot den eisch om beschreven te worden onder de
ridderschap van den huize.
... als dan hier niemand is, die durft...
--Ik durf, juffrouw!
Allen stonden verbaasd, behalve onze menschenkenster die niets anders
verwacht had, maar toch geraden vond zich even verbaasd te houden
als de rest.
--Jy?
--Jy, Wouter?
--Jongen, ben je gek? Jy?
--Ja, ik! Ik durf, al waren er tien op je zolder, juffrouw, en duizend
onder je bed!
Hm, zoo'n kleine Luther! Maar er was verschil. Luther had 'n
God, waarop-i meende te kunnen rekenen... met behulp van 'n paar
keurvorsten... nu ja, die behoefte hadden aan troebel water. Onze
Wouter--zònder keurvorsten!--trok als 't ware ten-stryde tégen den
god, die toegelaten had dat er duizend en eenige moordenaars onder
't dak en bed van juffrouw Laps konden zitten.
--Maar, jongen!
--Ik durf!
--Och, laat hem begaan, juffrouw Pieterse! Je begrypt... het is
altyd 'n gezelligheid voor me, zoo'n kind by me te hebben! Zieje,
dan griezelt het me minder, als er misschien 'n moordenaar op zolder
zit. 'n Mensch wil aanspraak hebben, niet waar?
Ze bereikte haar doel: onze Wouter werd haar meegegeven. Met z'n
nachtpon en bakkersmuts in 'n pakjen onder den arm, verliet hy
't huis. De yzeren staaf werd achtergelaten, omdat juffrouw Laps
verzekerde dat zy 'n wel gevuld tuighuis had van gereedschappen
waarmee men zooveel moordenaars kon doodslaan als men verkoos.
De oorzaak dat de Pietersens zoo gemakkelyk toestemden in Wouter's
benoeming tot slotvoogd, lag voornamelyk in ydelheid. Eigenlyk keurde
het geen der leden van 't koncilie goed, dat de jongen meeging met
juffrouw Laps, maar de familie was groots op z'n moed. De zaak zou
bekend raken, oververteld worden, en juffrouw Pieterse zou wel zorgen
dat er bygevoegd werd:
--'t Is dezelfde jonge-heer, weetje, die laast geleseerd heeft by
dokter Holsma op den Kolveniers-burgwal.
"Ja, ja, er zit wel wat in die kinderen van diezelfde Juffrouw
Pieterse!" zou dan deze of gene de goedheid hebben te antwoorden.
En zoo-iets hoort men graag.
Dáárom kreeg juffrouw Laps ditmaal haar zin.
Maar... Fancy?
Preutsch was ze niet!
Dat verloochenen van Femke vond zy èrger!
Doch ook dáártegen zou ze raad weten, zy die alles was, alles wist,
alles kon, tot het regelen van de kans-verevening inkluis.
Niet tevreden--o neen!--maar kalm toch, en geenszins wanhopend, ging
ze met haren arbeid voort. Er was meer spot dan smart in haar gelaat,
toen ze Wouter dien avend den weg zag inslaan naar de woning der
oefenaarster. Ze toonde hierdoor hooger te staan dan de engel die door
Moritz Retsch tot droefgeestige getuige wordt gemaakt van de nederlaag
des jongelings die op 't schaakbord z'n ziel aan den duivel verspeelt.
Hm... in één party?
Moet dan het behoud der ziel afhangen van één veronachtzaamd: gardez
la Reine?
Waarachtig niet!
Men zou wenschen geen ziel te hebben, als ze zóó snel kon verloren
gaan!
Eilieve, dan immers stond de party tusschen God en Duivel niet gelyk?
Hoe! Eén misstap, ééne dwaling, één vergissing, zou naar de hel kunnen
voeren, en na 'n lang leven vol moeite, arbeid, onthouding en stryd,
is er nog 'n byzondere genade noodig om in den hemel te komen?
Dit moet 'n dwaling zyn! Maar... 'n dwaling die 't verklaart, waarom
de galerie zoo gaarne voor den Duivel parieert! En waarom er zooveel
speciaal-kunsten worden uitgevonden om God 'n beetje te helpen in
z'n ál te ongelyke kans.
Dit hoeft niet!
Fancy zal zich weten te redden. Zich, en... hem dien ze aanraakte
met haar vleugel.
Ze laat hem begaan, en doet--als ik!--haar werk. En:

... doet, als ik, haar werk!
En spint den vlok tot draad, en weeft den draad
Tot doek, waarop zy, eindloos voortbordurend,
Den loop van al wat is, te aanschouwen geeft.
En wie 't verband ontkent, is schuldig blind,
Ter nauwernood onschuldig wie 't niet kent!

Van dit alles wist Wouter niets. Z'n onkunde mag wel een der oorzaken
geweest zyn van de rilling die hem bekroop, toen-i met juffrouw Laps
de trap van haar woning opging.
't Eerste wat ze hem aanbood, bestond natuurlyk in de gebakken
aardappelen die opgegeten waren door al die gulzige moordenaars.
Hu! Wouter verbeeldde zich dat-i zou hebben raad geweten met
Schinderhannes in hoogsteigen persoon. En al blyft het nu de vraag,
of z'n--ongeoefende!--moed niet op 't beslissend oogenblik in de
schoenen zou gezakt zyn, hy méénde toch dat-i durfde. En hy was dan
toch begonnen met Schinderhannes inderdaad optezoeken...
Maar... alleen te wezen met die gebakken aardappelen, en met die
walgelyke vrindelykheid--wat ranser was wist-i niet!--daar hoort
méér toe!
Hy voelde berouw over z'n veronderstelden moed, en begreep niet
hoe hy z'n heldentocht had kunnen aanvangen zonder te letten op de
onvermydelyke byzaken.
Wèl beschouwd, was-i toch maar liever in een der driehoekjes gekropen,
die Laurens gewoon was zoo grootmoedig ter zyner beschikking te
stellen.



De lezer maakt kennis met een der meestberoemde Nederlanders
van deze eeuw. "En de Heere zeide tot Satan: zie, al wat myn
knecht Job heeft, zy in uw hand! Alleen strek uw hand niet aan
hem uit." Hoe juffrouw Laps door vuur van de straat verhinderd
werd deze voorwaarde te breken. Een-en-ander over de kalmte van
beschermengelen.

--Tast jy maar gerust toe, m'n jongen, en seneer je niet! Of wil je
misschien eerst je jasjen uittrekken, want daar je nu toch van-nacht
hier blyft, zieje, om op me te passen...
Wouter hield z'n jasje voorloopig aan.
En... 'n lekker likeurtje heb ik ook voor je... 't is beste! Van
Fockink, weetje, die z'n fabriek heeft in... die nauwe straat, je
weet wel. Je moet nooit door die straat gaan, want daar wonen gemeene
vrouwluî, en die staan aan de deur, zieje, en dat 's niet goed voor
'n jonkman als jy.
De "jonkman" Wouter keek heel vreemd op, maar ik zou jokken als ik zei
dat-i boos was. Juffrouw Laps had met aanbiddenswaardige handigheid
hem 'n paar tweede-luitenants epauletten op schouder gespykerd... z'n
eersten rang! En welke jongen neemt dit kwalyk? De verheffing tot
jonkman was streelender nog dan 't "in den handel" zyn.
Maar toch, er bleek dat-i verlegen was met z'n nieuwbakken
hoogheid. Althans juffrouw Laps vond goed zich te houden alsof ze
verstond dat-i toelichting wachtte. De dozis vleiery moest onverkort
worden toegemeten.
--Wel wis en zeker, Wouter, je bent 'n jonkman, wist je dat niet? 't
Komt omdat ze je thuis altyd zoo kinderachtig behandelen. Ik zeg dat
je-n-'n jonkman bent, zoo goed als de beste! Denk je, byv. dat ik
zooveel van... Stoffel houd als van jou? Waarachtig niet! Volstrekt
niet! In 't geheel niet! Ik houd veel meer van jou. Wil je-n-'n pyp
rooken? Je bent er mans genoeg toe. Wel zeker, waarom zou je niet
'n pypie rooken, net als andere mannen?
"Mannen!"
Help, Fancy!
Wouter antwoordde dat-i "nog niet" rooken kon. 't Kostte hem moeite
dit te zeggen. Hy was beschaamd over zooveel kinderachtigheid, maar
hy moest wel oprecht zyn omdat 'n eerste poging om Stoffel natedoen
in deze uiting van mannelykheid, zoo byzonder ziekelyk was afgeloopen
dat het voorstel tot herhaling hem schrik aanjoeg.
--Zóó? Rook je niet...
Ze liet het, "nog" weg.
...rook je niet! Heel goed! Eigenlyk is 't 'n verkeerde gewoonte
van de mannen. Dat eeuwige gerook! Ik ken meer jongelui die niet
rooken. Daar heb je, byv. Piet Hammel--hy is zoo oud als jy, maar
wat kleiner, en vryt met 'n nichtje van me--die rookt ook niet.
Iemand zoo oud als hy, maar kleiner, en die al aan "vryen" deed:
help, Fancy!
--Ja, ze willen trouwen, zoo tegen... ik weet niet
wanneer. Maar... trouwen willen ze! Zoodat ik maar zeggen wil dat
je-n-'n effetieve jonkman bent. 't Is heel mal dat ze je-n-altyd
behandelen als 'n kind! Dàt heb ik wel al honderdmaal aan je
moeder gezegd. Daar heb je nu, byv. om 'reis te noemen... zooeven
op-straat. Ik was bang, niet waar? Omdat ik maar 'n zwakke vrouw ben,
weetje? En 't was nacht, niet waar? Denk je dat ik nog bang was, toen
jy naast me liep? Geen zier! En waarom niet? Wèl, omdat ieder zien kon
dat ik 'n manspersoon by me had. Ik had je best 'n arm kunnen geven--je
bent heusch grooter dan ik--maar ik deed het niet, omdat je-n-'n pakje
droeg. En, bovendien... de menschen praten zoo! Want, zieje, de wacht
had het kunnen zien, en dan in de buurt overal rondvertellen dat ik
's nachts met 'n heer liep.
"Met 'n heer!"
Fancy!
--Want 'n mensch moet altyd zorgen voor z'n fatsoen! Hier
binnen'skamers is 't wat ànders, heel wat anders! Gut, ik weet wel
dat jy geen kwaad van me vertellen zult. Wie 'n vrouw bekladt, is
geen ware man, dit weet je-n-ook wel.
Ja, dit wist Wouter, al was er meer diepte in z'n besef van loyauteit,
dan helderheid in 't begrip van: "bekladden." Hy vertaalde juffrouw
Laps' maxime in z'n boekentermen, en las voor: "vrouw" en: "man"
de hem gemeenzamer uitdrukkingen: dame en: ridder.
't Mensch werd dus ditmaal beter begrepen dan zyzelf verwachten
of weten kon. Gesteld eens dat Wouter ontevreden ware geweest
over de likeur--par impossible, want ze was van Fockink--of dat
de olie waarmee ze haar aardappelen bakte, naar bejaardheid had
gesmaakt--onmogelyk alweer, want ze bakte met boter, die niet eens veel
slechter was dan de gewoonte der hollandsche vervalschings-industrie
meebrengt--jazelfs al had-i grond gevonden tot het maken van
gewichtiger aanmerkingen... meent men dat ridder Wouter dame Laps
zou hebben geschandvlekt? Nooit... "by m'n zwaard!"
De menschkunde van juffrouw Laps ging niet ver genoeg om dit intezien,
of althans om hierop zonder de minste voorzorg te vertrouwen. Voor
iemand die maar zoowat beunhaasde in menschenkennis, was 't
inderdaad al bekwaam genoeg dat ze zoo korrekt de loopgraven trok om
de belegerde vesting. Had ze inderdaad menschkunde bezeten, ze zou
geweten hebben dat ze kon stormloopen in alle gerustheid. Maar... dan
had ze tevens--door geestelyke oefening veredeld!--geen lust gevoeld in
zulke krygstochtjes en dus 't heele vestinkje met vrede gelaten. Zooals
nu de zaken stonden, sukkelde zy, zoo goed en kwaad het gaan wilde,
maar voort met de kleine middeltjes die leiden moesten naar 'n
mikroskopisch doeltje.
Wat drommel, men kan toch niet meer doen dan roeien met de riemen
die men hééft! Brave hoogstrevende lezer, wees niet boozer
op de goeie juffrouw Laps dan u past, en vooral... minacht de
wetenschappelyke laagte niet van haar taktiekje. Ik ken menigen
dokter in allerbespiegelendste wysbegeerte, die niet in-staat zou
geweest zyn het mensch voorby- of natestreven op 't zielkundig
terrein dat ze hier betrad, en dat toch, wel beschouwd, niet eens
't hare was. Want--wie zal dit begrypen?--haar scherpzinnigheid was
minder wysgeerig dan sexueel. Nooit immers zou 'n man--overigens gelyk
begaafd--uit de sobere gegevens die hààr tendienste stonden, een zóó
praktisch operatie-plan tegen Wouter hebben kunnen samenknutselen. En,
omgekeerd, zy zou minder bekwaamheid hebben aan den dag gelegd,
wanneer niet haar kinderachtig plannetjen in-verband had gestaan met
verwrongen geslachtsdrift.
Wie billyk oordeelt vindt haar strategische wendingen om te
kussen! Wouter had waarlyk behoefte aan voorlichting van 'n paar
gepensioneerde generaals, om uittemaken of er tegen zùlken vyand
verdediging mogelyk was?
En... Fancy? Wendde ze treurig 't hoofd af? Meesmuilde zy? Begon ze
te schreien? Brak zy in jammerklacht uit?
Teekent haar de artist--die m'n werken illustreeren... zou, als ik
't geluk had geen Hollander te zyn--wordt ze hier door den schilder
voorgesteld in gebogen houding, handenwringend?
Vlucht ze heen?
Wat toch doet hier onze Fancy?
Komaan, artisten--die m'n werken niet illustreert, omdat ik maar
'n Hollander ben, in-plaats van 'n zevende-klas buitenlandsche
beroemdheid!--komaan, ik zal u helpen. Weg met die tranen op Fancy's
wangen...
Een geest weent niet om zoo weinig...
Weg met die geknakte gestalte...
Geesten bukken niet onder zoo geringen last!
Ze weende niet, en boog niet, en vluchtte niet. Ze deed niets van
dit alles!
Kalm en ernstig--'n glimlach misstond er niet by!--zette zy haar
kans-verevening aan den arbeid. Geschiedde daar op die bovenkamer
iets te véél... welnu, er zou méér geschieden, elders of hier!
Aventuur op aventuur, storm op storm, spanning op spanning...
Halt! roepen wy menschjes by zulke gelegenheid. We vreezen dat de
natuur der dingen, die slechts in feiten spreken kan, taal zal te-kort
komen omdat haar feiten òpraken.
Aventuur op aventuur! Is 't u te veel? Ei, ziedaar... 'n nieuwen schok!
Spanning op spanning? Te sterk, meent ge? Welaan... dàn 'n nieuwen
takel aan de koord geslagen... ze kan méér dragen, méér heffen,
en knappen zal ze niet!
Storm op storm! Te hevig, meent ge? De sterke Fancy geneest uw angst
met 'n orkaan!
En ze glimlacht!
Want, ziet ge... gy, A, zy is niet A! Want, ziet ge, B... zy is niet
B! En ook C is ze niet! En D niet! En de rest niet!
Zy is Fancy, de groote, de ryke, de machtige, de majestueuze.
Zy is de Natuur, die alles in voorraad heeft, en ryker wordt, al
gevende. Zy is er geen tiphon armer om, al heeft ze gister nieuwe
vastlanden opgestormd uit den oceaan, al heeft ze zooeven met den
adem van haar mond melkwegen gezuiverd van nevelvlekken.
De lezer begrypt dus dat en waarom ze zich niet zeer angstig toonde
voor 't gelukken der menschenkennige kunstjes van juffrouw Laps. En
ik verzoek hem uit-bestwil, z'n deel te nemen van die kalmte.
Neen, dit begrypen sommige lezers nog altyd niet. Dus meer daarvan!
Wie verzekert ons dat Fancy die kunstjes vreezen zou, ook al was
't slagen zéker?
Voorwaar, voorwaar, daar is steviger bodem voor 't goede dan de
verleidbaarheid van 'n halfwassen jongeling, al zy het dan dat de
zoetigheid van Fockink's likeurtjes, en de nog zoeter drang van
gekittelde ydelheid mee-oprukken als bondgenooten van het booze!
Ook zelfs by zekerheid van den aanstaanden "val"--och, arm!--blyft
het misschien de vraag, of 't Fancy de moeite waard wezen zou de
wapens aantegorden in 'n stryd van zoo weinig belang? Dat... "booze"
was maar ordinair.
Wanneer ze 't doet, geschiedt het waarschynlyk uit luim
alleen. Want... luimig is ze. Luimig als 't spel, als 't weder,
als de wereldgeschiedenis, als alles wat òns luimig toeschynt omdat
ze dom zyn, beginnertjes maar in de moeielyke studie van 't rerum
cognoscere causas! [1]
En àls nu eens onze Fancy--uit zoogenaamden luim dan!--mocht blyven
versmaden 't belaagd jongetje by-tyds de hand te reiken, àls...
Juffrouw Laps was 'n slecht wyf. O, zeker! Maar, geloof me,
lezer, het doelwitje van haar begeerte beteekende veel minder dan
volgens boeken-traditie geloofd wordt. De schuld dezer dwaling
ligt aan de vermeende eischen van 't boekmakers-ambacht. Sedert
onheugelyke tyden gebruiken de heeren van 't métier, dergelyke
zaakjes als hoofd-katastroof. 't Afgezaagd: "en ze viel!" is de
lievelings-kataklysme tot opbeurende kitteling van arme lezende zielen.
Ze, ja, ze! Want in-verband met de duurte der voedingsmiddelen, en de
daaruit voortspruitende behoefte aan 'n "fatsoenlyk huwelyk"--ik erken
volmondig die behoefte, doch alleen: "omdat uwe harten boos zyn"--is
't vallend voorwerp gewoonlyk 'n stumperige "zy."
Welnu, die "zy" begaat 'n fout als ze valt. Men moet niet vallen. Al
vinden de lezers--die de zaak hardschreeuwend afkeuren!--zoo'n "val"
allerplezierigst, en 't onmisbaar element in 'n "mooi" boek: men moet
niet vallen!
En wanneer by uitzondering de valler 'n "hy" is ...
Minder pikant, omdat de maatschappelyke pozitie daardoor niet aan 't
wankelen wordt gebracht. Wouter, byv. zou geen haarbreed ongeschikter
voor den "handel" geworden zyn wanneer-i z'n jasje had uitgetrokken,
en z'n... vestjen er by!
... als er 'n "hy" valt...
Wèl, dan heeft-i 'n fout begaan, 'n Mensch moet niet vallen. Hy heeft
beter dingen te doen.
Doch--"hy" of "zy" dan--leugen is 't, zulke nietigheidjes voortestellen
als uitgangspunten van wel-gekonditionneerde verdoemenis!
Dààrtegen protesteeren Jezus en ik.
Neen, heeren predikers van kakangélien, zóó makkelyk komt men niet in
de hel! Zóó ligt is de taak van den Satan niet! Dat mocht-i willen,
de oude stumpert!
Leugenachtig dus is die triumfelyke voorstelling van 't kwade. Zoo
overdryven kwakzalvers 't gevaar van 'n lichte ongesteldheid, om hun
poeiertjes aan-den-man te brengen.
En leugen is 't ook uit 'n aesthetisch oogpunt, als men van zulke
armzalige gegeventjes alleen, 't zedelyk schoon of de leelykheid
eener figuur wil laten afhangen.
Byna zou ik lust gevoelen, juffrouw Laps 'n handje te helpen in
haar plannetjes--'t staat aan my!--om te doen in 't oog springen
dat m'n heldje, zóó gevallen, nog altyd redelyk wel tot stáán kan
worden gebracht. Maar ik heb 't recht niet, m'n Fancy vóórtegrypen,
die wel weten zal wat er te doen is. En hierop reken ik dan ook,
dat zy me wel gelegenheid verschaffen zal ter-zyner-tyd aantetoonen
dat zulke valgeschiedenissen...
Met... dàt, kan men goed zyn, of goed worden.
En velen zyn afschuwelyk, zònder... dat!
Vlek is vlek, bezoedeling is bezoedeling: geen genade voor de minste
afwyking van de wetten der zedelyke logika...
Zóó immers wordt "deugd" by denkers genoemd?
Maar die zedelyke logika zou verkracht worden door de ongerymde
machtsverheffing van 'n zweertje tot kanker.
't Is lasteren van de deugd, haar by-uitsluiting te zoeken in 't
vermyden van zulke mis... greepjes.
En we doen aan de ondeugd te veel eer, als we haar vervloeken pour
si peu!
Goddank, er zyn--'t geringe niet minachtend--verhevener dingen
te bejagen!
Goddank, er zyn--zonder de minste vergoelyking van
pekelzondjes--vreeselyker zaken te vermyden!
De te grypen eerekroon in 't strydperk der Mensheid, hangt hóóger. En
wel is 't jammer dat zooveel mislukte gladiatoren krom groeiden door
de opgedrongen hebbelykheid om steeds te bukken naar den lagen prys
dien ze deelen met 'n eunuuk.
Excelsior, heeren schryvers en lezers en deugdwetgevers en
onthoudingpreekers, en verdere gladiatoren in miniatuur!
Komaan, moralisten, al hàd nu eens onze Fancy geslapen dien nacht,
of al wàre ze 's morgens ontmoedigd weggeklept naar 't hof van
Wouter's moeder, om daar de treurmare te brengen dat prins Upsilon
gestruikeld was...
Zou ze niet met 'n strenge vermaning zyn teruggezonden naar 't
zoo ontydig verlaten strydperk? Liep ze niet gevaar--zyzelf nu, de
wachtster!--veranderd te worden in 'n zandkorrel, wegens al te grove
miskenning van haar plicht?
Er hoorde moed toe--krankzinnigheid liever!--dáár aantekomen met
de boodschap:

Scheur u het starrengewaad, o gy arme gebiedster der geesten:
't Hemelsche Ryk heeft 'n eind ... maak voor uw meerdere plaats!
Laps sloeg ons prinsje te-pletter, my, u, ons allen, godbetert,
Met 'n compositum mixtum. [2] van vleipraat en Fockink's likeur!

Wat de geesten zouden gelachen hebben!
Wanneer Fancy aldus gesproken had, zou zy inderdaad één element
van bederf dat den vyand ten-dienste stond, hebben overgeslagen. De
fleemery met het verrassend jonkmanschap miste niet allen grond. Wouter
was inderdaad opweg om 'n jonkman te worden. Misschien wàs-i 't
al. Wie hem dit kwalyk neemt, moet ook afkeuren dat z'n bovenlip
begon te roepen om... den barbier wel niet, maar om de schaar toch.
--Zoodat ik maar zeggen wil, dat je nooit die steeg moet passeeren. Als
je-n-'n kind was, zou 't geen kwaad kunnen, want 'n kind heeft geen
erg. Maar jy!
Zeker, hy moest "erg" hebben! En z'n jeugdig kneveltje was er volstrekt
niet tegen om "erg" te krygen. "Al wat van zelven wast, behoeft men
niet te zaaien!" zei Kamphuizen. Onze hovenierster liet het daarop
niet aankomen, en zaaide zoo hard ze kon. Zelfs was ze niet afkeerig
van 't begieten.
--Laat my je nu reis inschenken...
Wouter dronk.
En ... Fancy?
Ze glimlachte!
Allerlichtzinnigst voor 'n hofdame uit het gebied der geesten?
Toch niet!
--Hoe vind je nu dàt likeurtje?
Wouter erkende...
Fancy, Fancy!
Wouter erkende dat-i smaak vond in de parfait-amour uit de steeg
die-n-i niet passeeren mocht omdat-i te groot geworden was om zich
welstaanshalve te onthouden van "erg".
En 't winkelmeisje van Satan schonk hem nog eens in. De glaasjes waren
zoo klein, zei ze, ware notendoppen! Nu ja... doppen van zeer groote
noten dan.
--En, je moest er wat by eten ook, m'n allerbeste jongen--gut, ik
heb altyd zooveel van je gehouden--dat 's zoo gezond by 'n likeurtje!
God-vergeef-'m-de-zonde, Wouter begon te eten ook! Nog 'n oogenblik,
en hy zal zich thuis voelen, àl te thuis!
Fancy, ben je blind?
--En trek jy gerust je jasjen uit, m'n lieveling! Je moet denken,
we zyn hier onder ons beidjes.
Een koninkryk voor 'n nieuwen vloek, o goden: onze Wouter trok
waarachtig z'n jasjen uit!
Fancy!
--Heelemaal met ons beidjes, zieje!
Fancy, ben je doof?
--En ik heb lust, dicht naast je te zitten, omdat je zoo'n lieve
beste jongen bent...
Fancy... deern!
Wouter schikte by.
Wie dáár niet wanhoopt, moet geen hoop te verliezen hebben!
Och neen!
Ik zeg juist andersom: wie dáár wanhoopt, had nooit behoorlyken grond
voor z'n hoop!
"Maar, eilieve... dat is de ware echte oude: zal-i,
zal-i-niet-litteratuur!"
Ja, lezer! In stipt-letterlyken zin, ja! Maar overigens?
Meent ge dat ik Wouter in den hemel helpen kan, zonder hem te leiden
langs àlle paden die men moet doorworstelen om daar aantelanden?
Dacht ge dat hy ooit den rang die hem by geboorterecht toekomt, weder
zou kunnen innemen zonder in 't leger der Menschheid als rekruut te
hebben dienst gedaan van de patroontasch af?
Mocht iemand, in-weerwil hiervan, aanmerking maken op Fancy's leiding,
dan ligt de schuld aan hem. Het lage bestààt. Wie 't loochent,
liegt even misdadig als de miskenner van 't hoogere, van 't goede,
want zonder laagheid is er geen hoogte denkbaar.
Niet in de schildering van dat lage ligt de fout, de fout ligt in
't sierlyk aankleeden van 't gemeene, en vooral in 't belangryk maken
van onnoozele lapsische platheid.
Hoort ge nog altyd niet, hoe Fancy schatert van lachen over 't
veldtochtje van haar stumperige vyandin?
De nietigheid van zulke zaakjes rechtvaardigt zoo'n wyf niet. En ook
onze kleine man liep gevaar... schuldiger te worden dan geoorloofd was,
zelfs aan de nuchterheid van 'n kind.
Want ieder moet geoordeeld worden naar den maatstaf dien-i omdraagt
in z'n eigen gemoed, en Wouter voelde heel goed dat-i zich bevond
op... onfatsoenlyk terrein. Zóó ongeveer zoud-i de zaak gekwalificeerd
hebben, als-i genoopt ware geworden z'n indruk te vertolken in
'n woord.
Maar... dit zeer betrekkelyk schuldbesef verheft de zaak, als zoodanig,
niet tot 'n wereldberoerende kalamiteit, tot 'n casus diluvii! Och, wat
zouden we weinig droge jaren hebben als er 'n god was die regenplassend
toornde over zùlke ... kostschooljongensvergrypen!
Nogeens, juffrouw Laps wàs 'n slecht schepsel. Om 't beoogde feit
niet zoozeer, maar... ze veroorloofde zich zulke feitjes te beoogen
omdàt ze nu eenmaal 'n slecht schepsel was. Godsdienst, vochtmenging,
zittende levenswys, en 'n tal van dusdanige ziekten meer, zouden
kunnen worden aangevoerd ter verligting van schuld. Ik kan me zelfs
'n zéér hoog standpunt denken, vanwaar zou mogen worden gekonkludeerd
tot finale vryspraak.
Maar op dàt standpunt plaats ik me nu niet, heden niet! Ze was
inderdaad 'n slecht schepsel, en daarmee voor 't oogenblik: uit! Of
zou men misschien...
Ik beweer vandaag alleen dat ze ... niet zeer byzonder was. Niet zeer
buitengewoon. Niet zeer belangwekkend. Geen kunstenares van eersten,
noch zelfs van eenigen rang. Geen exploitatrice van ryk terrein. Geen
hóóggeplaatst ambtenaresje van den Duivel...
Och, in myn oog zou 't mensch zoo weinig kontritie behoeven om recht te
hebben op 'n goedig: "uw zonden zyn u vergeven, ga heen en... arbeid!"
Want, lezer, er zit veel luiheid onder de oorzaken van zulke
afdwalinkjes. Menigeen toont zich wat wulpscher dan noodig en behoorlyk
is, omdat-i te weinig te doen heeft, of te ... denken.
Misschien had juffrouw Laps de "deugd" van ons kereltje met rust
gelaten, wanneer men in-plaats van met God, Israël en hysterische
theologie, haar pover zieltje gevoed had met... gedachten. Wasschen,
schuren, boenen, is ook goed. Jazelfs, 't verstellen der onderbroeken
van 'n pastoor.
Wat Femke rein en gezond bleef by de bezigheid die skabreus zou hebben
toegeschenen aan besmette zieken!
Ziek, ziek ... ziedaar 't woord! Juffrouw Laps was ziek!
Hoe is 't mogelyk, dat ik zóó lang zoeken moest naar den waren naam
van haar kinderachtig slechtheidje! Dit was dom en verschoold van
me. De lezer bedenke dat ik veel boeken heb gelezen. Toch beloof
ik beterschap, en als blyk van berouw verbind ik my ter-zyner-tyd
ziekteverschynsels van erger soort te schetsen. Ik zal me die laten
leveren door Feith, dominee Hasebroek, en meer lui van dergelyk
allergodzaligst kaliber. Die voorbeelden zyn van 'n aard, dat men byna
achting zou gaan voelen voor juffrouw Laps. De lezer heeft immers
opgemerkt dat ze haar "God" wegliet by de zaak? Geschiedde dit uit
schaamte? Uit diskretie? Uit besef van overbodigheid? Uit vermoeienis
van 't gehuichel? Uit gebrek aan bedrevenheid in toonzetting, en vrees
alzoo voor--vermeenden--wanklank? Hoe dit zy, in al haar geknoei had
het schepsel de verdienste der Sancta Simplicitas. Ze theologizeerde er
niet by, en poogde niet Wouter in den waan te brengen dat-i dezen of
genen "Heer" 'n pleizier deed door 't uittrekken van z'n jasje. Dit,
of zooiets, trachten die andere verlokkers wèl! Blyvende erkennen dat
ons Lapsjen aan zeer ziekelyke aandoeningen leed, wordt het waarlyk
tyd eens voor-goed de symptomen te leeren kennen die den geneesheer
in-staat stellen lichte verkoudheden te onderscheiden van kwaden droes,
huiselyke namiddagkoortsjes van... pest!
Wouter, overigens... goed, of althans niet volstrekt ziek nog, zou
'r geen grein boozer om geworden zyn, al ware... de likeur van den
hoogstberoemden Nederlander Fockink nog 'n graad of wat sterker
geweest.
Hierom zeker veroorloofde zich de guitige Fancy te lachen. En ze wrong
zich nog altyd de handen in 't minst niet, zy die toch blyk gaf van
strengheid, door zich verstoord te toonen over Wouter's félonie van
den vorigen dag!
Fancy was, en is... liberaal!
Te liberaal?
Voyons!
Beste lezer--ik bedoel: gy die onder al m'n lezers de minst onoprechte
zyt--stel u eens op 'n plaats waar zeer veel menschen voorbygaan. En
houd boek!
Tel, weeg, meet en noteer de tranenstroomen die al dezen voorbygangers
langs wang en kleeren gudsen. Tel de jaren gewrongen handen, de
dozynen wanhopighedens, de duizenden gescheurde opperkleeren, de
legioenen opengereten boezems...
Verzamel eens al de asch die de voorbygaande dames en heeren zich
op 't hoofd strooiden sedert den misstap van de bekende soort, die
eenmaal voor elk hunner de traditioneele "eerste" was...
Komponeer vertwyfelings-hymnen uit al 't geween, 'n de profundis uit
het gekners der tanden...
Bevolk 'n zoölogisch muzeum met al de wurmen die 't gezelschap
inkommodeeren met hardnekkig knagende onsterfelykheid...
En dan...