De Geschiedenis van Woutertje Pieterse, Deel 1 - 24

aan gebrek aan ruimte.
[6] In de _Ideen_ 368, 370, 372-374 wordt gehandeld over het geweten
en den bybel, over deugd en zindelykheid en over het verschil tusschen
zeggen en doen.
[7] Op die markt namelyk werd gegeeseld, gebrandmerkt en gehangen,
in die dagen. (M.)
[8] I. 378 bevat een beschouwing over groote mannen en schoolmeesters.
[9] In I. 387 en 390 werpt M. de vraag op in hoeverre schoonheid
realistische uitbeelding toelaat: "s'il faut de la boue, pas trop
n'en faut."
[10] Verder weidt M. uit over zyn plicht als schryver. Zelf betitelt
hy I. 399-404 als "een malle uitval van den schryver, zeer geschikt
om de genegenheid van publiek te winnen, en dat monster over te halen
tot hernieuwing van zyn abonnement." (n.l. op de _Ideen_).
[11] Aan het slot van I. 405 weidt M. uit over kindermishandeling
door kortzichtigheid van opvoeders.
[12] I. 414-437 zyn in hoofdzaak gewyd aan de vraag: is godsdienst
noodig voor de zedelykheid? In I. 438 vindt men de geestige gelykenis
van Ornis over opvoeding.
[13] In I. 440 stelt M. de vraag, of die klacht werd verstaan,
dat roepen gehoord, met verwyzing naar zyne _Geloofsbelydenis_,
opgenomen in _Verspreide stukken_.
[14] In I. 443 wyst M. er op hoe alle volkeren de herinnering aan een
gouden eeuw bewaard hebben, doch dat deze fancy-verschyning vervloog,
toen priesters dit verlangen uit geldzucht gingen exploiteeren.
[15] In I. 511 betoogt M. het verderfelyke van schoolonderwys.
[16] In I. 513-517 wordt een uitvoerig betoog geleverd om de
"duidelyke oprechtheid der legende tegenover de leugens der historie"
te stellen. Hiertoe worden proclamaties en Staatsstukken uit den tyd
van de Bataafsche Republiek en van Koning Lodewyk en een necrologie
van Van der Palm als professioneele en professorale leugens op de
kaak gesteld. Daartegenover stelt M. de psychische waarheid in de
legenden van Amor en Psyche, van Genesis en Faust.
[17] In I. 1048 toont M. dergelyke ongerymdheden aan in de Grieksche
en Romeinsche mythologie en in andere meer moderne mythologieën... en
ook in de sentimenteele romans van Feith.
[18] In I. 1049c zet M. uiteen, dat de belangstelling van de meeste
menschen gericht is op het abstracte en niet op het praktische en
zakelyke. "Het schynt den mensch meer te hebben aangetrokken zich te
verdiepen in de eigenschappen van z'n goden, dan onderzoek te doen
naar den aard der dingen die hy onder de oogen had."
[19] In I. 1049d geeft M. eene aardige beschouwing van dit
straatliedje.
[20] I. 1050a, 1051b: verhandeling over de stelling: "Het waardeeren
van kunst door de regeering is _Volkszaak_."
[21] Hier volgt (in I. 1051c) eene uitweiding over het Hooglied als
drama in het bizonder en het hysterisch element in den Godsdienst in
't algemeen.
[22] Verder weidt M. in I. 1052 uit over de genadeleer als premie op
het zondigen, in verband met het bedenkelyke karakter van Laps.
[23] Idee _1052b_ en _1052c_: Humor en psychologische beoordeeling
by den Duitschen romanschryver August Lafontaine.
[24] In I. 1053-1058c geeft M. een vernietigende kritiek op de _Floris
de Vyfde_ van Bilderdyk.
[25] Het gemis aan besef van voortdurende verandering blykt o.a. uit
naïve anachronismen in de werken van dichters en beeldende kunstenaars,
zoowel middeleeuwsche als moderne (I. 1060a-1061); maar het blykt ook
uit bekrompenheid van blik en conservatisme op politiek, zedelyk en
godsdienstig gebied. (I. 1061-1061b.).
[26] Hier volgt (in I. 1062) een uitvoerige beschouwing over de rol
van klanknabootsing in de woordvorming.
[27] De werktuigkundige verbeteringen van den laatsten tyd hebben
waarschynlyk dit werktuig van de schepen verdrongen. Het was--of is--'n
zware cylinder die met handspaken in beweging werd gebracht, en die
in tegenstelling van 't vertikaal staand _gangspil_, in horizontale
richting niet ver van den boeg dwars over 't schip geplaatst was. De
zeer sterke rechtstandige balken waarin de as van dit spil zich
beweegt, heeten _betings_. Het winden wordt aan-boord _hieuwen_
genoemd, waarschynlyk 'n klanknabootsing van den krachtregelenden
maatzang dien de matrozen by dezen arbeid aanheffen. Of 't woord
"braadspil" iets te maken heeft met het engelsche: _broad_, weet
ik niet, maar wel dat het aan-boord der schepen nooit anders dan
_onzydig_ wordt gebruikt. Wie daar, op 't gezag onzer taalkundige
woordenboeken, van _de_ braadspil sprak, zou worden aangezien voor
'n vreemdeling of _nederlandsche-taal_professor. (M.)
[28] In I. 1067-1074 beproeft M. eene zielkundige ontleding van Femke,
met lange beschouwingen over onschuld, zinnelykheid en hysterie.
[29] I. 1075 bevat verder een beschouwing over beroepskeuze, ook in
verband met de toekomst der maatschappy.
[30] Hier volgt een ontboezeming over de sentimenteele romans van
August Lafontaine. (I. 1096).
[31] M. weidt vervolgens uit over de waarde(?) van klassieke
Studiën. (I. 1104-1106).