Равза - 11
Шолагъа саламым болсун.
Агьлюме алгьам этеген,
Тазиятыма гелеген,
Къабурум 2 къазма етеген,
Къардашлагъа салам болсун.
Уьч гюн къулгьума ким етсе,
Билеген дуасын этсе,
Яхшы деп шагьатлыкъ этсе,
Шолагъа саламым болсун.
Гётерип инбашгъа алагъан,
Къабурума алып барагъан,
Онгарып гьалтгъа 3 салагъан,
Къардашлагъа салам болсун.
Топуракъ тёгюп толтургъан,
Дёрт 4 мююшюнде олтургъан,
1 Тонавларымны, опракъларымны.
2 Къабурумну.
3 Къабурну ичине.
4 Дёртде.
378
Яман деп гьукму этмесе,
Асси ишлеге гетмесе,
Гёзюнден яшын тёкмесе,
Шолагъа саламым болсун.
Магъа сарнап йылагъанга,
Бетин-башын тырнагъанга,
Аллагьгъа асси болгъанга,
Шайтанны «саламы» болсун 1.
1 Бу гёчюм маънада геле: шайтанны саламы болуп болмай, ондан
мурат: шайтанны къутсузлугъу болсун, деген маънада.
379
Абдулгъани пикру этеген,
Пана дюньядан гетеген,
Дуагъыз умут этеген,
Этгенлеге салам болсун.
Сарнап яс этеген къатынланы
гьакъында
Расулуллагь юрютген,
Сюннетлени кёп этип,
Оьлюню гёмме чыгъып,
Аврувну гёрме етип.
Къардашлыкъ, къурдашлыкъны
Гирип-чыгъып, юрютюп,
Шар 1 ёлундан таймагъан
Шариатын унутуп.
Мени дин къардашларым,
Сёйлейим гьали сизге,
Нече де кёп намус бар
Аллагьым салгъан бизге.
Намусланы кютейик,
Буйрукъларын юрютюп,
Юрютмесек къаларбыз
Жагьаннем отда гююп.
1 Шариат.
380
Сарнап яс этген табун
Гелер къабурдан чыгъып,
Бети-башы чанг болуп
Къычывдан гюбе гийип 1.
О гюбени ишлеген 2
Жагьаннемни отундан
Юрек бавлары гюер
Иссиликни гючюнден.
Аллагьны лаънатындан 3
Гиеген иштанлары,
Авратларындан 4 агъар
Къан, сели иринлери.
Къатрандан гёйлеклери
Яман ийис гелеген,
Забаниятлар 5 болур
Гючлю азап береген.
Шоланы чуткъулары
Гёзлерин гюйдюреген,
Бетиндеги этлерин
Гюйдюрюп тёгюлеген.
1 Къычыв гелтиреген гёйлеклер гийип, деген маънада.
2 Этген.
3 Налатындан.
4 Уят ерлеринден.
5 Забаниятлар – Къагьрюлю, бек гючлю, хатырсыз кюйде къатты
азап береген Аллагьны малайиклери.
381
Гиеген мачийлери
Тиллерин сарнатагъан,
Табанларын къыздырып,
Мийисин къайнатагъан.
Малайиклер айтажакъ:
«Сарнап яс этигиз» деп,
Шо къатынлар айтажакъ:
«Гьали уялабыз» деп.
Кёкюреклерин ачып,
Къоллары булан тутуп,
Вай адаршай бизге деп,
Юрек бавларын юркъуп.
Забаниятлар уруп
Тёбелер «мальунат – 1 деп,
Дюньяда сарнамагъа
Неге уялмай эдинг – деп.
Малайиклер де айтар:
«Адаршай болсун сизге,
Сарнап, асси болагъан,
Яратгъан Ессигизге».
Аллагьынг эшитеди 2
Сен сарнайгъан сёзлеринг,
Аллагь булан дав этип
Йылай эди гёзлеринг».
Яс этген къатынланы
Гелтирсин деп буюрур,
Женнетни, жагьаннемни,
Арасында тургъузур.
Къатынлар бир сёз айтар,
Бир къолу тюшюп гетер,
Бир дагъы сёз айтгъанда,
Бир буту тюшюп гетер.
Къатрандан 1 опуракълар,
Отдан пердевлер салып,
Шоланы оьлюсюн де
Гелер, ягъына алып.
Къатынлар бек акъырар,
Йылажакъ адаршай деп,
Малайиклер айтажакъ:
«Адаршайны уллусу гьали болур сизге деп».
1
Яман ийисли, къара тюслю бир агъымдан этилинген
опуракълар. О агъымны табиаты отну оьзюгер багъып тартып
ону бек къабундурадыр.
1 Забаниятлар шо яс этеген къатынны уруп тёбелер, оьзлер де
айта туруп: Аллагьны сагъа налаты болсун, деп.
2 Эшите эди.
382
383
Оьлю олагъа айтар:
«Мени не такъсырым бар 1» деп,
«Сен васият этмединг
Сарнап йыламагъыз» деп.
Забаниятлар урар
Шо оьлюге гюч этип,
Оьлюню гьар-бир саны,
Къалыр айрылып гетип.
Бир дагъы ургъунчагъа,
Санлары къошулажакъ,
Шу кююнде оьлюге
Етти керен уражакъ.
Гьар ургъанда ол оьлю
Акъырар тавуш этип,
Бары махлукъ титирер
Шо тавушну эшитип.
Къатынланы башына
Отдан такъыя салыр,
Шоланы аягъына
Отдан чарыкъ гийдирер.
Забаниятлар айтар
Шулагъа жавап этип:
1 Мени не айыбым бар магъа да азаплар бермеге, деген маънада.
384
«Сарнап яс этедигиз 1
Аллагь булан дав этип –.
Забаниятлар сюйрер
– Юрюгюз – деп – дав этме
Кимни гючю кёп экен
Гёрюп мюкюрлюк этме.
Аллагь булан дав этме,
Гьали юрюгюз туруп,
Ким игитдир, ким осал,
Мюкюр болугъуз гёрюп.
Сарнап яслар этесиз,
Аллагь булан дав этип,
Сизин яманлыгъыгъыз
Токътай оьлюге етип».
Нече де кёп затлар бар
Ясны гьакъында айтма,
Герти кюйде тавба этип
Къарайыкъ гьакъгъа къайтма.
Жагьаннемге ташлажакъ
Сарнап яс этгенлени,
Сарнайгъанына къарап
Тынглап токътайгъанланы.
1 Эте эдигиз.
385
Аллагь булан дав этсе
Сарнап, йылап яс этип,
Алгьам этме ярамай
Шо ерге бирев етип.
Оьлюм гьар кимни
бойнундадыр
Пана дюнья бара булгъанып гетип,
Бары халкъны тура алдатып оьтюп,
Инсанлар да бара сув йимик гетип,
Сен рагьму айла 1, я Къадир Аллагь.
Дюньяда гьеч гиши къалмагъан къалмай,
Малакул-мавут 2 да рушбатын 3 алмай,
Пача, бий болса да къутулма болмай,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бирлеге берген дюньяда бийлик,
Биревлер ярлы, бирлеге генглик,
Жан базарда чы болажакъ тенглик,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бир табунлар алгъан дюньяда оьрлюк
Дюньясын юрюте, этип мен-менлик,
1 Эт.
2 Азрайил малайик.
3 Урушбатын.
386
Бир гюн чю болажакъ бар 1 халкъгъа тенглик,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Айтгъаным бола деп юрюйлер сюрюп,
Ахыратын унутуп дюньясын къуруп,
Бир гюн чю йыгъар, бойнуна уруп,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Булай заманлар кёп гелип оьтген,
Зулкъарнайни 2 дюньягъа пачалыкъ этген,
Къарангы зулматгъа ол барып етген,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Къарангы зулматгъа ол барып етди,
Минги сувун ичме оьзю къаст этди 3,
Къара ер къарнына ол барып ятды,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Ер юзюне пача Сулайман 4 болду
Гьар-бир жанываргъа гьукмусун къурду,
Къара ерни къарнын ол да чы гёрдю
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
1 Бары да.
2 Аллагь оьзюню Къуръанда эсгерген, Аллагьны сыйлы валиси,
оьзю савлай дюньягъа пача болгъан.
3 Ичсе дагъы бир де оьлмейген, сувну ичме къаст этди. Ондан
мурат: Инсан оьлген сонг Аллаутаала ону къайтып тирилте, сонг
инсан дагъы бир де оьлмейдир.
4
Аллагьны элчи пайхаммары, оьзю савлай дюньягъа пача
болгъан.
387
Намрутлар, Шаддатлар олар да гетди,
Пиръаванлар, Адлар 1 зулмулар этди,
Гёрмегендей болуп бары да гетди
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бизин Гьабибибиз Аллагьны досу,
Ону шариаты арив гьукмусу,
Ону учун яралды алам куллюсю 2,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Ону учун яратды кёклер, ерлени,
Женнет, жагьаннемни, бары аламны,
Тюшюрдю Огъар Къуръан каламны,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Абубакар, Умар, Османдыр, Али,
Гьасан, Гьусейин, анбияълар, вали
Бу пана дюньяда къалмады гьали,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Васият
Ол малакул-мавут 1 гелгенде етип,
Мени азиз жанымны алгъанда тартып,
Йыламагъыз сарнап, магъа яс этип,
Аман рагьму булан гелгин 2 Азрайил.
Чалтлыкъ булан тонавумну чечерсиз,
Мугькам кюйде таза жувуп битерсиз,
Мени енгсиз халъатымны 3 бичерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Сонг гебинлеп, мени тамам этерсиз,
Жаназа къылып дуа этмеге етерсиз,
Барыгъыз да мен зайыпдан гечерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Мен оьлгендокъ бир гьайванны соярсыз,
Агьлюлерим аш биширме къарарсыз,
Чалтлыкъ булан капарат чыгъарарсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Табун тутуп олтурмассыз, яс этип,
Агьлюлерим айланарсыз аш этип,
Шонда барны ашатарсыз къаст этип,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
1 Намруд, Шаддад, Пиръавун, Ад булар барысы да Аллагьгъа
инанмайгъан, биз «аллагьларбыз» деп айтагъан, савлай дюньягъа
пача болгъанлар.
2 Бары да алам.
388
1 Азрайил малайик.
2 Гелсин.
3 Опурагъымны, абамны.
389
Къызъяшларым къуллукъ этер чюйрюлюп,
Гьадият 1 да айланарсан буюруп,
Васиятым къойма, уланым, сен бузуп,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Уланымны мен васию этемен 2,
Гьали мени рызкъым битди, гетемен,
Къызлар абам, сагъа аманат этемен 3.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Дос къардашым, айланарсыз аш берме,
Яс этмеге ярамас бирев гелме,
Зикру мажлис учун ярар халкъ гелме,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Гьар-ким гелсе алгьам этер олтуруп,
Пикру булан гёзюн яшдан толтуруп,
Шавукъ булан зикру этерсиз олтуруп.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Мен пакъырны жаназагъа саларсыз,
Гётеришип къабургъа алып барарсыз,
1 Абдулгъанини агьлюсю.
2 Уланыма мен васият этемен, деген маънада.
3 Къызланы Гьадият, сагъа аманант этемен, деген маънада.
Абдулгъани шиърусуну гелишивюн низамлы этмек учун агьлюсю
Гьадиятгъа абам деп къойгъан. Бары да яшлар Гьадиятгъа Абам
деп айтагъан саялы.
390
Къардашларым мени гьалтгъа 1 саларсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Сиз чыгъарсыз уьйде къазан асдырып,
Тез къайтарсыз къабурумну басдырып,
Шонда барны ашатарсыз къаст къылып,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Ашап битип халкълар уьйге баргъанда,
Къардашларым Къуръанны ачып алгъанда,
Бириси охур, бири охуп талгъанда,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Гьар-ким гелсе, олтурар Къуръан ачып,
Къыраатын 2 охур берекет чачып,
Шайтан мальун гетердей шондан къачып,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Шайтан гелсе юреклени ойлата,
Охуйгъанын бёлюп халкъны сёйлете,
Савап болмай гунагьлары кёп арта,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Уьч гюн ахшам къулгьуну гийирерсиз,
Сарнагъанлар ашамас билдирерсиз,
Пакъырлагъа унутмай тийдирерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
1 Къабурну ичине.
2 Къуръанын, деген маънада.
391
Уьч ай сама къулгьугъа юрютерсиз,
Асси ишлени юрютмей унутарсыз,
Васиятым бузмассыз юрютерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым шудур мени этерсиз,
Динигизни вёрегиз бек тутарсыз,
Шариатда бар кююнде оьтерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Шариатда тартып малны алырсыз,
Оьлгюнчеге бу дюньяда къалырсыз,
Унутмассыз мени де эсге алырсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым шудур сизге этмеге,
Ёлум йыракъ гьали магъа етмеге,
Азыгъым аз мени алып гетмеге,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Абдулгъани оьлюм пикру этеген,
Бу дюньядан болмагъандай гетеген,
Сиз де дюрсюз муну артындан етеген.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым сёйледим гьали сизге,
Жан базарда Аллагь рагьму этсин бизге,
Дин къардашлар, дуа аманат сизге,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
392
Васият 2
Аллагьгъа гьар-бир макътав
Бизге рагьму этеген,
Рызкъысы битген, битген
Оьлюп-оьлюп гетеген.
Рызкъылары битген сонг
Болурмеди 1 яшама?
Не рызкъы болур эди
Оьлмей къалса ашама.
Оьлюп-оьлюп гетдилер
Пайхаммарлар, валилер
Абубакар сыддыкъы,
Умар, Осман, Алилер.
Агьлюсюн, яшын къоюп
Бары да оьлюп гетди,
Оьлюм шарабын ичме 2
Магъа да вакъти етди.
Мен зайып Абдулгъани
Оьлюм пикру этеген,
Агьлюсюн, яшын къоюп
Бу дюньядан гетеген.
1 Болурму эди.
2 Оьлюмню намусун кютме, деген маънада.
393
Хошгелдинг Азрайил
Аллагь буйрукъ этеген,
Кимни рызкъысы битсе
Жанын алып гетеген.
Нечакъы сорасанг да
Болмай къыйынын айтып,
Къыйын ер деп чыдамай
Гьеч гиши гелмей къайтып.
Мени рызкъым битгенни
Англашдырдынг ёругъун,
Гьали юрютме ярай
Аллагьны гьакъ буйругъун.
Азрайил гелген сонг
Уьзюрюсюне къарамай,
О ерде къыйын-тынчгъа
Чыдамаса ярамай.
Оьлюм шараб аякъдыр,
Къоймажакъсан ичмесем,
Къоркъгъан булан амал ёкъ
Бу намусну кютмесем.
Мен зайыпгъа боласан
Чыдатмагъа, рагьму этме,
Иман ёлда жан берип
Пана дюньядан гетме.
Бу намус уллу намус
Азиз жанын береген,
Аллагьны буйругъудур
Бар 1 аламгъа гелеген.
Бу ялгъанчы дюньядан
Бара тураман гетип,
Тар къабургъа гирейим
Сизге васият этип.
Пача, бийлер болса да
Болмайлар амал этип,
Болжалы етген-етген,
Токътай къабургъа етип.
Рызкъысы битген-битген
Токътай къабургъа гирип,
Къыйынын, тынчын сорап
Болмайбыз гьалын билип.
Васиятым тутугъуз
Тюз туруп Тенгириге 1,
Парз булан сюннетлени
Салмагъыз сиз гериге.
Гьалалдан къазаныгъыз
Дюньяны юрютюгюз,
1 Ислам дин гелгинчеге къумукъларда Аллагьгъа Тенгир деп
айтылына болгъан.
1 Бары да.
394
395
Бу ислам динигизни
Вёрегиз бек тутугъуз.
Ашамакъдан, гиймекден,
Яшлар болмасын языкъ,
Гелеген-гетегенге,
Эркинлик болма тарыкъ.
Оьлгюнчеге яшагъыз,
Васиятым тюз этип,
Басгъан ерлерим басып
Сиз де гелерсиз етип.
Басгъан ерлерим басып
Гелерсиз сиз де етип,
Аллагьгъа асси болмагъыз
Магъа сарнап яс этип.
Уьй агьлюм, улан, къызым
Васиятым шу сизге,
Магьшаргюн болса тюгюл
Гёрюшмеклик ёкъ бизге.
Магьшаргюн жыяр бугъай
Бир Аллагьым рагьму этип,
Гьабибимден шапаат
Мюршидим кёмек этип.
396
Магьшаргюн жыйыларбыз
Иншааллагь барыбыз 1,
Бары да дин къардашлар
Агьлюлерим, улан, къыз.
Пана дюньядан гетдим,
Сизге васият этип,
Мени жаным ал, Аллагь,
Иман ёлгъа тюзелтип.
Бизге васият этип
Бара турасан гетип.
Иншааллагь гелербиз,
Васиятынг тюз этип.
Басгъан ерлеринг басып
Биз де гелербиз етип.
Бир Аллагьым рагьму этсин,
Гьар-бир ерде тюзелтип.
Оьлюп-оьлюп гетеген
Къулларынгбыз барыбыз.
Оьзюнг этген гьукмунга,
Нече де бек разибиз.
Нече де бек разибиз
Сени этген затынга 2.
1 Барыбызда.
2 Гьукмунга.
397
Даим аркъа таяйбыз,
Рагьим деген атынга.
Гъафурун-Рагьим атынг
Боласан рагьму этип.
Бизин жаныбызны ал,
Иман ёлгъа тюзелтип.
Аявлу азиз дадам
Яхшы ёл гьали сагъа.
Магьшаргюн ёлукъгъунча,
Къалар гёзьяшым агъа.
Биз сагъа сагъынсакъ да
Амал болмас чыдамай.
Васиятынг тутарбыз,
Сагъа сарнап йыламай.
Болгъан чакъы къастым бар
Разилигинг алмагъа.
О къыйынлы магьшаргюн
Сени булан болмагъа.
Магьшаргюн бирче жыйсын
Бир Аллагьым рагьму этип.
Мункар-Накир суалда 1
Жавапларынг тюзелтип.
Жавабында тюзелтип,
Магьшар майданга етип.
Онгдан китабын берсин
Гьар-бир ерде тюзелтип.
Гьар-бир ерде тюзелтип,
Сират кёпюрден оьтюп.
Женнетлерине жыйсын
Бир Аллагьым рагьму этип.
Бир Аллагьым рагьму этсин
Гьабибимден шапаат.
Акъушию жан мюршид
Дадам сагъа аманат.
Дадам сагъа аманат
Бизге де гёзюнг къарат.
Иман ёлда жан берип
Мен болайым парахат.
Оьлюм пикру
Расулуллагь юрютген
Сюннетлени кёп этип,
Оьлюню гёмме чыгъып
Аврувну гёрме етип.
1 Къабурну ичинде эки малайик сорав алагъанда.
398
399
Къардашлыкъны, дослукъну
Гирип, чыгъып, юрютюп,
Шар 1 ёлундан таймагъан
Шариатын унутуп.
Биз этген гунагьланы
Аллагь Оьзю унутмай,
Гъыйбат, бугьтан сёйлесек
Къоймас азапгъа тутмай.
Мункар ишлер 2 кёп бола
Бу вакътиде гёрмеге.
Зайып умметге къыйын
Ону йимик болмагъа 3.
Шайтан мальун гиришип
Юреклени ойлата,
Зикру мажлис, мавлетде
Лагъву калам 1 сёйлете.
Оьлюню гёмме чыгъып
Аврув гёрме етебиз,
Биз савап алабыз деп
Кёп гунагьлар этебиз.
Бир табунлар сёз башлай,
Мен зайып артын хошлай 2,
Этген ибадатыбыз
Яллап къалагъанга ошай.
Къардашлыкъны, дослукъну
Гирип, чыгъып, юрютюп,
Гунагьланы кёп этип,
Биз къалабыз унутуп.
Этгенибиз яллатмай
Сакъ турмагъа къарайыкъ,
Шавукъ кюйде зикру этип
Аллагьгъа ялбарайыкъ.
Юрек булан, тил булан,
Къоймайыкъ шюкрю къылмай,
Яшыртгъынны, загьирны
Тюгюл Аллагьым билмей.
Мавлет этип чакъырса
Токътайбыз шонда барып,
Гьар билгенибиз айтып
Токътайбыз гунагь алып.
1 Шариатны.
2 Гунагь ишлер.
3 Бу вакъти бек къыйын вакътидир инсап ёл булан юрюмеге,
адамлар пасад болгъан саялы, гунагь ишлер кёп этилинеген
саялы.
400
Тазиятда олтурсакъ
Гьар ким алгьамгъа барып,
1 Бош, тарыкъсыз лакъырлар.
2 Мен бусам артын хошлайман, деген маънада.
401
Гъыйбат, бугьтанны сёйлеп
Къайтабыз гунагь алып.
Оьлюге охумагъа
Барсакъ къыраат этип 1,
Гьар ким билгенин айтып
Къоябыз очар этип.
Сарнап яс этген ерге
Ярайму алгьам этме,
Аш берип, ашын ашап
Шолагъа кёмек этме.
Ички той бар мажлисге
Ярайму шонда барма,
Кёмекге савбол салып
Берегенлерин алма.
Бусурман къардашланы
Тюгюл юрегим сюймей,
Гъыйбат, бугьтан сёйлетсе
Нетме 2 юрегим гюймей.
Экев бир ерде олтурса
Юреклени ойлата,
Бусурман къардашына
Гъыйбат, бугьтан сёйлете.
1 Къуръан да алып.
2 Не этмеге, не этсин.
Бирев булан олтурсам
Аз заман сугьбат этип,
Мен шонда бажармайман
Гунагьлы болмай оьтюп.
Зикру мажлис, мавлетге
Эринмейик, барайыкъ,
Дюнья калам сёйлемей
Сакъ турмагъа къарайыкъ.
Алгьамгъа, оьлю гёмме
Эринмейик, етейик,
Гъыйбат, бугьтан сёйлемей
Оьлюм пикру этейик.
Оьлюню гёмме барып,
Янгыз-янгыз олтуруп,
Оьлюм пикру этейик
Гёзню яшдан толтуруп.
Кёп-кёп болуп олтуруп,
Оьлюню гёмме барып,
Лагъву калам 1 кёп этип,
Къайтмайыкъ гунагь алып.
Къабурларда макъталгъан
Оьлюм пикру ойламакъ,
1 Бош лакъырлар.
402
403
О ерде уллу гунагь
Дюнья калам сёйлемек.
Оьлюлени биз ойлап
Къабурлагъа барайыкъ,
Дюнья калам сёйлемей
Сакъ турмагъа къарайыкъ.
Ай зайып Абдулгъани
Иржая сени тишинг,
Жан базары гелгенде,
Нечик болур сени ишинг?
Ай зайып Абдулгъани
Умутунг бар узакъгъа,
Хапарсыздан тюшерсен
Къутулмайгъан тузакъгъа.
Ай зайып Абдулгъани
Чирагъынг ёкъ якъмагъа,
Бек къарангы къабурунг
Сагъа герек ятмагъа.
Ай зайып Абдулгъани
Жавап онгар элтмеге,
Мункарун-Накир гелер
Онда суал этмеге.
Ай зайып Абдулгъани
Къыйын къоркъмай турмагъа,
Жавап берип болмаса
Гьазир олар урмагъа.
Ахыр сёзлер
Ай зайып Абдулгъани
Сен сюесен яшама,
Сапарынг узакъ сапар
Азыгъынг аз ашама.
Ай Аллагьым Сен билесен гьалымны
Азрайил алыр мени жанымны,
Варислерим талар жыйгъан малымны.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Ай зайып Абдулгъани
Азыгъынг аз элтмеге,
Аввал сени манзилинг 1
Янгыз къабур етмеге.
Варислерим гелип магъа жыйылар,
Васиятынг эт деп магъа билдирер,
Азиз жаным алты сандан айрылар.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Оьлген сонг биринчи барып сени токътайгъан еринг, деген
маънада.
404
Алты саным бошлар жанымны алып,
Жувар мени такътаны уьстюне салып,
405
Ким болажакъ болжал етген сонг къалып.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Болжал етип юрю деп магъа билдирип,
Мени енгсиз халатымны гийдирип,
Мен пакъырны агъачата 1 миндирип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Агъачата минип ёлгъа чыгъайым,
О къарангы янгыз уьйге гирейим,
Къабурумну гьалын гюнюн билейим.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Къабурумда мен токътарман ерлешип,
Мункар-Накир гелер магъа етишип,
Гьар-бир яндан суал этер гиришип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Мен олагъа боламанму чыдама,
Мен оьлгенде изну этмеймен йылама,
Сизге ярар бир Аллагьдан тилеме.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Сиз тилегиз бир Аллагьгъа рагьму эт деп,
Мен пакъырны гунагьларындан геч деп,
Ахыр нафас тинивюмде тюзелт деп.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Агъач атгъа. Агъач ат- къол арба, гётергич, носилка.
406
Ахыр нафас 1 иманым ёлдаш эт деп,
Мункар-Накир суалында тюзелт деп.
Магьшаргюнде Сен къоймагин 2 уялтып.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Магьшаргюнде Сен къоймагин уялтып,
Емиши ёкъ терек йимик къара этип,
Ай Аллагьым Сен боласан рагьму этип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Абдулгъани бир Аллагьдан тилейген,
Жан базарын ойлап-ойлап йылайгъан,
Дин къардашлар сизден дуа излейген.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Оьлюм пикру этер ислам агьлюсю,
Насигьатны ёкъдур мундан уллусу,
Оьлюм шараб ичер махлукъ кюллюсю 3.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Оьлюм макъамны ахыргъы пусуна етишгенде, ондан мурат
иман булан жанымны ал деген маънадыр.
2 Къойма Аллагьым.
3 Гьеч бирев къалмас оьлюмню агъусун чайнамайлы, деген
маънада.
407
Дагъы ачмайман гёзюмню
Бисмиллагь деп башлайым
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа,
Пана дюньяны ташлайым
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьлюм пикрусун этейим
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа,
Пана дюньядан гетейим
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пана дюньягъа алдандым,
Улан къызым деп къувандым,
Дин янындан магьрюм къалдым,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьали башладым тавба этме,
Пана дюньядан мен гетме,
Гьеч гиши ёкъ кёмек этме,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Атам-анам болмай етип,
Агьлюм болмай кёмек этип,
Азрайил гелди етип,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гелген сонг гетмессенг къайтып,
Мени жаным ал чы тартып,
408
Агьлюлеримни бозартып,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гелдинг Аллагь буйрукъ этип,
Мен пакъыргъа болжал етип,
Жанымны алсанг тюзелтип,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Азрайил гелсе къайтмай
Ол гелмежек болжал етмей,
Кимлер къалды мундан гетмей,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пайхаммарлар оьлдю гетди,
Оьлюм шарабындан 1 ичди,
Падишагьлар, беклер гетди,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гетмеге гьазир болгъанда,
Жанымны тартып алгъанда,
Жансыз чархымны гёргенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Тонавум чечип алгъанда,
Тахтаны уьстюне салгъанда,
Жувуп гебинлеп алгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Оьлюмню ичиминден.
409
Жаназа намаз къылгъанда,
Тар къабурума гиргенде,
Оьз гьалым оьзюм билгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пасикълар наргъа салгъанда 1,
«Вай аман – деп акъыргъанда,Мадад-мадад» чакъыргъанда 2,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Мункарун-Накир етгенде,
Магъа суаллар этгенде,
Жавабын берип оьтгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Набилер 3 кантын этгенде,
Гьабибге тюзелтгенде,
Аламны бийи етгенде
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Магьшар майданга баргъанда,
Сират, мизанын къургъанда,
Сен Оьзюнг Къази 1 болгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьзюнг тюз гьукму этгенде,
Сират, мизандан оьтгенде,
Гьар ким ерине етгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьар ким оьз ерин билгенде,
Муъминлер женнет 2 гиргенде,
Шюкрю суждасын къылгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Гьюкмючю болгъанда.
2 Женнетге.
410
Башындан тажын алгъанда,
Сагъа суждагъа баргъанда,
Уммет учун ялбаргъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Досунга жавап этгенде,
Бары умметден гечгенде,
Жагьнам азапдан оьтгенде 4,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Кавсарында 5 кирингенде,
Нюрлю болуп билингенде,
1 Пасикъланы, гунагьчилени жагьаннемге салгъанда, деген
маънада.
2 Кёмек этигиз-кёмек этигиз, деп талап этгенде.
3 Пайхаммарлар.
4 Жагьаннемни азабындан къутгъарылгъанда.
5 Кавсар – Аллагь пайхаммарыбызгъа женнетде онгаргъан гьавуз
булакъ, оьзюнден ичгенлер бир де сувсаплыкъны тапмайгъан.
Ондан ичежек пайхаммарны ёлун таза юрютгенлер.
411
Женнетлерине гиргенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Женнет ниъмат 1 ашагъанда,
Шиъруларын башлагъанда,
Абад шонда яшагъанда 2,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьали артыдыр сёзюмню,
Дагъы ачмайман гёзюмню,
Артда тюзлегин оьзюмню
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Аввалынг ёкъ ахырынг ёкъ,
Мен зайып Сени герти этип,
Гёрмей Гьабибге инанып,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Билдирип иман шартларын,
Герти этип ислам парзларын,
Къылдырып беш де намазын,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьзюм герти этдим барын да,
Шагьатларым бар янымда,
Къоркъувум жагьнамны нарындан 3
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Абдулгъанидир оьлеген,
Шайтангъа боюн береген,
Тез-тез тавба этип билеген,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Женнетни ниъматын.
2 Женнетлерде даимликге къалгъанда, деген маънада.
3 Жагьаннемни отундан.
412
Абдулгъани къызыны яшлары булан
413
Абдулгъанини къызы да, гиевю де
Абдулгъани уьягьлюсю Гьадият булан
Абдулгъанини къызы Рапаат
414
415
Арт сёз
Шу ерде Абдулгъанини назмуларын таманлашдырабыз, гьакъыллы тынглавлу
адамгъа тюз ёлуна тюшмеге шу эсгерилинген назмулар бютюнлюк этедир. Англамайгъан пикири ёкъ адамгъа буса минг
китапны охуп къойса да ондан натижа алмажакъ.
Аллагь бизин гёзлерибизни ачсын, къулакъларыбыздан пердевлени тайдырсын,
тилсизлигибизни тюзелтсин. Аллагь барыбызгъа да насип этсин гёзлерибизни
Аллагьны къудратларына къарап пикир
этмекликге, оланы къоллайгъанлардан болмагъа, къулакъларыбызны Къуръангъа,
Пайхаммарланы Гьадислерине ва хабарларына, валилени гьикаятларына, алимлени ваъза насигьатларына, шулай пайдалы
шиърулагъа тынглайгъанлардан болмагъа,
тилибизни буса Аллагьны эсгерип, Къуръан
охуп, илму охуп, не заманда да тюз затны
айтып, нечакъы оьзюгер аччы тие буса да,
халкълагъа дин якъдан яхшы затланы айтагъанлардан болмагъа.
416
Аллагьутаала уьстюбюзню арив этгенде йимик Къуръанда Аллагь Оьзю де айта:
«Мен инсанны арив суратдай яратгъанман» деп, бизин юреклерибизни де таза
этип арив этсин, Къуръанда Аллагь Оьзю
эсгерегенлени санавундан этсин, Къуръанда Аллагь айта: «Къыяматгюн болгъанда
биревге де жыйгъан маллары, авлетлери
кёмек этмежек. О гюн къутулажакъ гунагьлардан таза болгъанлар, Аллагьгъа таза
юрек булан гелгенлер» деп. Ва дагъы да билигиз Аллагьутаала бизин загьир гёрюнюшюбюзге къарамайдыр, Аллагьгъа бизин
союбуз да, боюбуз да, гийген опуракъларыбыз да, жыйгъан байлыгъыбыз да, къазангъан гьакимлигибиз де тарыкъ тюгюлдюр. Гертиден де, Аллагьутаала бизин
юреклерибизге де, этеген амалларыбызгъа
да къарайдыр, Аллагь бизин батын гёрюнюшюбюзге къарайдыр. Пайхаммарыбыз
айта: «Аллагьутаала сизин чархларыгъызгъа да, малларыгъызгъа да къарамайдыр,
гертиденде Аллагьутаала къарайдыр сизин
юреклеригизге де ва сизин этеген амалларыгъызгъа да» деп. Шо саялы, аявлу мени
дин къардашларым ва къызардашларым,
биз уьстюбюзню таза этмеге гьайин этип
айланагъанда йимик ичибизни де таза этмеге гьайин этейик, неге десегиз, сиз сизин
417
уьст, арив гёрюнюшюгюз саялы жагьаннемден къутулмажакъсыз, жагьаннемден
къутулмакъ учун батын гёрюнюшюн арив
этмеге гьайин этмеге герек. Батын гёрюнюшюгюзню арив этмеге сюе бусагъыз ондан мурат юрегигизни Аллагьгъа бакъгъан
якъда таза салим этмеге сюе бусагъыз шу
Абдулгъанини назмуларына гёре яшавлукъ
къурсагъыз мурадыгъызгъа етерсиз Аллагь буюрса, неге тюгюл де шу Абдулгъанини назмуларында гьакъыллы адамлагъа
дин якъдан яшав бар ва бютюнлюк бар.
Охуйгъанда юрек салып, пикир этип, охугъан затны къабул этип, къабул этген сонг
шону яшавлукъгъа чыгъармагъа гьаракат
этсегиз шо батын гёрюнюшюгюзню таза,
арив этмекге себеп болур Аллагь буюрса.
ишинде де, сёзюнде де кёмек этедир» деп.
Шу китап басылынып чыкъмакълыкъгъа
тёгюлюнген бары да загьмат Аллагь учун
этилинеген гьаракатлардандыр, Аллагь
буса Оьзю учун гьаракат этгенлени Оьзюню ёлуна тюзлейдир, иншаАллагь шо саялы
шу китапны пайдасы чыкъмай къалмас.
Билигиз бары да яхшы ишлер Аллагь сююп
боладыр, яман гунагь ишлеге буса Аллагьны
разилиги ёкъдур, бу китап яхшы ишлерден
болмакълыгъына буса шеклик ёкъ.
Шу китапны жыймакъ учун мен кёп заманымны йибердим, уллу загьматымны
тёкдюм, ва къайратлыгъымны харжладым,
харжлагъаныма да бир де гьёкюнмеймен
неге десегиз харжлагъан бусам инсанлагъа пайда учун харжлагъанмандыр. Аллагь буюрса Аллагь мени гьаракатымны зая
этмес. Аллагь Къуръанда айта: «Мени учун
гьаракат этип айлангъанланы, мен оланы
мени тюз ёлума мени савап ёлума тюзлермен, гертиденде Аллагьутаала муъминлеге
Шу китапны ахырын гелтиребиз Аллагьгъа етгерикли кюйдеги, тюбю гесилмейген, даим оьсюп турагъан, бары да
макътавланы къуршайгъан макътавлар этмеклик булан Оьзю шу китап яшавлукъгъа
чыкъмагъа кёмек этген, Аллагь гьар-бир
яхшы ишде кёмекчидир. Пайхаммарыбызгъа Салат Саламлар берип Оьзю бютюн
аламгъа рагьму болуп йиберилинген, шу
назмулар Оьзюне гьашыкълыкъдан къурулунгъан. Биз оьрде эсгергенде йимик,
Абдулгъани ёллагъа чакъа яягъан ишчи
болгъан, шо оьзюню бары да назмуларын чакъаны да яйып, ял болмагъа олтургъанда, чакъа тёбелерде олтуруп язгъан,
оьзю де назмусунда айта: «Мен зайып Абдулгъани ёлда чакъа яягъан, таш ёлланы
418
419
уьстюнде дос булан йыбанагъан». «Дос булан йыбанагъан» деген затны маънасы,
Аллагьгъа макътав этип, Мугьаммат Пайхаммарны умметинден болмакълыгъына
шукру этип, Пайхаммаргъа гьашыкълыкъ
Агьлюме алгьам этеген,
Тазиятыма гелеген,
Къабурум 2 къазма етеген,
Къардашлагъа салам болсун.
Уьч гюн къулгьума ким етсе,
Билеген дуасын этсе,
Яхшы деп шагьатлыкъ этсе,
Шолагъа саламым болсун.
Гётерип инбашгъа алагъан,
Къабурума алып барагъан,
Онгарып гьалтгъа 3 салагъан,
Къардашлагъа салам болсун.
Топуракъ тёгюп толтургъан,
Дёрт 4 мююшюнде олтургъан,
1 Тонавларымны, опракъларымны.
2 Къабурумну.
3 Къабурну ичине.
4 Дёртде.
378
Яман деп гьукму этмесе,
Асси ишлеге гетмесе,
Гёзюнден яшын тёкмесе,
Шолагъа саламым болсун.
Магъа сарнап йылагъанга,
Бетин-башын тырнагъанга,
Аллагьгъа асси болгъанга,
Шайтанны «саламы» болсун 1.
1 Бу гёчюм маънада геле: шайтанны саламы болуп болмай, ондан
мурат: шайтанны къутсузлугъу болсун, деген маънада.
379
Абдулгъани пикру этеген,
Пана дюньядан гетеген,
Дуагъыз умут этеген,
Этгенлеге салам болсун.
Сарнап яс этеген къатынланы
гьакъында
Расулуллагь юрютген,
Сюннетлени кёп этип,
Оьлюню гёмме чыгъып,
Аврувну гёрме етип.
Къардашлыкъ, къурдашлыкъны
Гирип-чыгъып, юрютюп,
Шар 1 ёлундан таймагъан
Шариатын унутуп.
Мени дин къардашларым,
Сёйлейим гьали сизге,
Нече де кёп намус бар
Аллагьым салгъан бизге.
Намусланы кютейик,
Буйрукъларын юрютюп,
Юрютмесек къаларбыз
Жагьаннем отда гююп.
1 Шариат.
380
Сарнап яс этген табун
Гелер къабурдан чыгъып,
Бети-башы чанг болуп
Къычывдан гюбе гийип 1.
О гюбени ишлеген 2
Жагьаннемни отундан
Юрек бавлары гюер
Иссиликни гючюнден.
Аллагьны лаънатындан 3
Гиеген иштанлары,
Авратларындан 4 агъар
Къан, сели иринлери.
Къатрандан гёйлеклери
Яман ийис гелеген,
Забаниятлар 5 болур
Гючлю азап береген.
Шоланы чуткъулары
Гёзлерин гюйдюреген,
Бетиндеги этлерин
Гюйдюрюп тёгюлеген.
1 Къычыв гелтиреген гёйлеклер гийип, деген маънада.
2 Этген.
3 Налатындан.
4 Уят ерлеринден.
5 Забаниятлар – Къагьрюлю, бек гючлю, хатырсыз кюйде къатты
азап береген Аллагьны малайиклери.
381
Гиеген мачийлери
Тиллерин сарнатагъан,
Табанларын къыздырып,
Мийисин къайнатагъан.
Малайиклер айтажакъ:
«Сарнап яс этигиз» деп,
Шо къатынлар айтажакъ:
«Гьали уялабыз» деп.
Кёкюреклерин ачып,
Къоллары булан тутуп,
Вай адаршай бизге деп,
Юрек бавларын юркъуп.
Забаниятлар уруп
Тёбелер «мальунат – 1 деп,
Дюньяда сарнамагъа
Неге уялмай эдинг – деп.
Малайиклер де айтар:
«Адаршай болсун сизге,
Сарнап, асси болагъан,
Яратгъан Ессигизге».
Аллагьынг эшитеди 2
Сен сарнайгъан сёзлеринг,
Аллагь булан дав этип
Йылай эди гёзлеринг».
Яс этген къатынланы
Гелтирсин деп буюрур,
Женнетни, жагьаннемни,
Арасында тургъузур.
Къатынлар бир сёз айтар,
Бир къолу тюшюп гетер,
Бир дагъы сёз айтгъанда,
Бир буту тюшюп гетер.
Къатрандан 1 опуракълар,
Отдан пердевлер салып,
Шоланы оьлюсюн де
Гелер, ягъына алып.
Къатынлар бек акъырар,
Йылажакъ адаршай деп,
Малайиклер айтажакъ:
«Адаршайны уллусу гьали болур сизге деп».
1
Яман ийисли, къара тюслю бир агъымдан этилинген
опуракълар. О агъымны табиаты отну оьзюгер багъып тартып
ону бек къабундурадыр.
1 Забаниятлар шо яс этеген къатынны уруп тёбелер, оьзлер де
айта туруп: Аллагьны сагъа налаты болсун, деп.
2 Эшите эди.
382
383
Оьлю олагъа айтар:
«Мени не такъсырым бар 1» деп,
«Сен васият этмединг
Сарнап йыламагъыз» деп.
Забаниятлар урар
Шо оьлюге гюч этип,
Оьлюню гьар-бир саны,
Къалыр айрылып гетип.
Бир дагъы ургъунчагъа,
Санлары къошулажакъ,
Шу кююнде оьлюге
Етти керен уражакъ.
Гьар ургъанда ол оьлю
Акъырар тавуш этип,
Бары махлукъ титирер
Шо тавушну эшитип.
Къатынланы башына
Отдан такъыя салыр,
Шоланы аягъына
Отдан чарыкъ гийдирер.
Забаниятлар айтар
Шулагъа жавап этип:
1 Мени не айыбым бар магъа да азаплар бермеге, деген маънада.
384
«Сарнап яс этедигиз 1
Аллагь булан дав этип –.
Забаниятлар сюйрер
– Юрюгюз – деп – дав этме
Кимни гючю кёп экен
Гёрюп мюкюрлюк этме.
Аллагь булан дав этме,
Гьали юрюгюз туруп,
Ким игитдир, ким осал,
Мюкюр болугъуз гёрюп.
Сарнап яслар этесиз,
Аллагь булан дав этип,
Сизин яманлыгъыгъыз
Токътай оьлюге етип».
Нече де кёп затлар бар
Ясны гьакъында айтма,
Герти кюйде тавба этип
Къарайыкъ гьакъгъа къайтма.
Жагьаннемге ташлажакъ
Сарнап яс этгенлени,
Сарнайгъанына къарап
Тынглап токътайгъанланы.
1 Эте эдигиз.
385
Аллагь булан дав этсе
Сарнап, йылап яс этип,
Алгьам этме ярамай
Шо ерге бирев етип.
Оьлюм гьар кимни
бойнундадыр
Пана дюнья бара булгъанып гетип,
Бары халкъны тура алдатып оьтюп,
Инсанлар да бара сув йимик гетип,
Сен рагьму айла 1, я Къадир Аллагь.
Дюньяда гьеч гиши къалмагъан къалмай,
Малакул-мавут 2 да рушбатын 3 алмай,
Пача, бий болса да къутулма болмай,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бирлеге берген дюньяда бийлик,
Биревлер ярлы, бирлеге генглик,
Жан базарда чы болажакъ тенглик,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бир табунлар алгъан дюньяда оьрлюк
Дюньясын юрюте, этип мен-менлик,
1 Эт.
2 Азрайил малайик.
3 Урушбатын.
386
Бир гюн чю болажакъ бар 1 халкъгъа тенглик,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Айтгъаным бола деп юрюйлер сюрюп,
Ахыратын унутуп дюньясын къуруп,
Бир гюн чю йыгъар, бойнуна уруп,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Булай заманлар кёп гелип оьтген,
Зулкъарнайни 2 дюньягъа пачалыкъ этген,
Къарангы зулматгъа ол барып етген,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Къарангы зулматгъа ол барып етди,
Минги сувун ичме оьзю къаст этди 3,
Къара ер къарнына ол барып ятды,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Ер юзюне пача Сулайман 4 болду
Гьар-бир жанываргъа гьукмусун къурду,
Къара ерни къарнын ол да чы гёрдю
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
1 Бары да.
2 Аллагь оьзюню Къуръанда эсгерген, Аллагьны сыйлы валиси,
оьзю савлай дюньягъа пача болгъан.
3 Ичсе дагъы бир де оьлмейген, сувну ичме къаст этди. Ондан
мурат: Инсан оьлген сонг Аллаутаала ону къайтып тирилте, сонг
инсан дагъы бир де оьлмейдир.
4
Аллагьны элчи пайхаммары, оьзю савлай дюньягъа пача
болгъан.
387
Намрутлар, Шаддатлар олар да гетди,
Пиръаванлар, Адлар 1 зулмулар этди,
Гёрмегендей болуп бары да гетди
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Бизин Гьабибибиз Аллагьны досу,
Ону шариаты арив гьукмусу,
Ону учун яралды алам куллюсю 2,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Ону учун яратды кёклер, ерлени,
Женнет, жагьаннемни, бары аламны,
Тюшюрдю Огъар Къуръан каламны,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Абубакар, Умар, Османдыр, Али,
Гьасан, Гьусейин, анбияълар, вали
Бу пана дюньяда къалмады гьали,
Сен рагьму айла, я Къадир Аллагь.
Васият
Ол малакул-мавут 1 гелгенде етип,
Мени азиз жанымны алгъанда тартып,
Йыламагъыз сарнап, магъа яс этип,
Аман рагьму булан гелгин 2 Азрайил.
Чалтлыкъ булан тонавумну чечерсиз,
Мугькам кюйде таза жувуп битерсиз,
Мени енгсиз халъатымны 3 бичерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Сонг гебинлеп, мени тамам этерсиз,
Жаназа къылып дуа этмеге етерсиз,
Барыгъыз да мен зайыпдан гечерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Мен оьлгендокъ бир гьайванны соярсыз,
Агьлюлерим аш биширме къарарсыз,
Чалтлыкъ булан капарат чыгъарарсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Табун тутуп олтурмассыз, яс этип,
Агьлюлерим айланарсыз аш этип,
Шонда барны ашатарсыз къаст этип,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
1 Намруд, Шаддад, Пиръавун, Ад булар барысы да Аллагьгъа
инанмайгъан, биз «аллагьларбыз» деп айтагъан, савлай дюньягъа
пача болгъанлар.
2 Бары да алам.
388
1 Азрайил малайик.
2 Гелсин.
3 Опурагъымны, абамны.
389
Къызъяшларым къуллукъ этер чюйрюлюп,
Гьадият 1 да айланарсан буюруп,
Васиятым къойма, уланым, сен бузуп,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Уланымны мен васию этемен 2,
Гьали мени рызкъым битди, гетемен,
Къызлар абам, сагъа аманат этемен 3.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Дос къардашым, айланарсыз аш берме,
Яс этмеге ярамас бирев гелме,
Зикру мажлис учун ярар халкъ гелме,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Гьар-ким гелсе алгьам этер олтуруп,
Пикру булан гёзюн яшдан толтуруп,
Шавукъ булан зикру этерсиз олтуруп.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Мен пакъырны жаназагъа саларсыз,
Гётеришип къабургъа алып барарсыз,
1 Абдулгъанини агьлюсю.
2 Уланыма мен васият этемен, деген маънада.
3 Къызланы Гьадият, сагъа аманант этемен, деген маънада.
Абдулгъани шиърусуну гелишивюн низамлы этмек учун агьлюсю
Гьадиятгъа абам деп къойгъан. Бары да яшлар Гьадиятгъа Абам
деп айтагъан саялы.
390
Къардашларым мени гьалтгъа 1 саларсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Сиз чыгъарсыз уьйде къазан асдырып,
Тез къайтарсыз къабурумну басдырып,
Шонда барны ашатарсыз къаст къылып,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Ашап битип халкълар уьйге баргъанда,
Къардашларым Къуръанны ачып алгъанда,
Бириси охур, бири охуп талгъанда,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Гьар-ким гелсе, олтурар Къуръан ачып,
Къыраатын 2 охур берекет чачып,
Шайтан мальун гетердей шондан къачып,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Шайтан гелсе юреклени ойлата,
Охуйгъанын бёлюп халкъны сёйлете,
Савап болмай гунагьлары кёп арта,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Уьч гюн ахшам къулгьуну гийирерсиз,
Сарнагъанлар ашамас билдирерсиз,
Пакъырлагъа унутмай тийдирерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
1 Къабурну ичине.
2 Къуръанын, деген маънада.
391
Уьч ай сама къулгьугъа юрютерсиз,
Асси ишлени юрютмей унутарсыз,
Васиятым бузмассыз юрютерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым шудур мени этерсиз,
Динигизни вёрегиз бек тутарсыз,
Шариатда бар кююнде оьтерсиз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Шариатда тартып малны алырсыз,
Оьлгюнчеге бу дюньяда къалырсыз,
Унутмассыз мени де эсге алырсыз,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым шудур сизге этмеге,
Ёлум йыракъ гьали магъа етмеге,
Азыгъым аз мени алып гетмеге,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Абдулгъани оьлюм пикру этеген,
Бу дюньядан болмагъандай гетеген,
Сиз де дюрсюз муну артындан етеген.
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
Васиятым сёйледим гьали сизге,
Жан базарда Аллагь рагьму этсин бизге,
Дин къардашлар, дуа аманат сизге,
Аман рагьму булан гелгин Азрайил.
392
Васият 2
Аллагьгъа гьар-бир макътав
Бизге рагьму этеген,
Рызкъысы битген, битген
Оьлюп-оьлюп гетеген.
Рызкъылары битген сонг
Болурмеди 1 яшама?
Не рызкъы болур эди
Оьлмей къалса ашама.
Оьлюп-оьлюп гетдилер
Пайхаммарлар, валилер
Абубакар сыддыкъы,
Умар, Осман, Алилер.
Агьлюсюн, яшын къоюп
Бары да оьлюп гетди,
Оьлюм шарабын ичме 2
Магъа да вакъти етди.
Мен зайып Абдулгъани
Оьлюм пикру этеген,
Агьлюсюн, яшын къоюп
Бу дюньядан гетеген.
1 Болурму эди.
2 Оьлюмню намусун кютме, деген маънада.
393
Хошгелдинг Азрайил
Аллагь буйрукъ этеген,
Кимни рызкъысы битсе
Жанын алып гетеген.
Нечакъы сорасанг да
Болмай къыйынын айтып,
Къыйын ер деп чыдамай
Гьеч гиши гелмей къайтып.
Мени рызкъым битгенни
Англашдырдынг ёругъун,
Гьали юрютме ярай
Аллагьны гьакъ буйругъун.
Азрайил гелген сонг
Уьзюрюсюне къарамай,
О ерде къыйын-тынчгъа
Чыдамаса ярамай.
Оьлюм шараб аякъдыр,
Къоймажакъсан ичмесем,
Къоркъгъан булан амал ёкъ
Бу намусну кютмесем.
Мен зайыпгъа боласан
Чыдатмагъа, рагьму этме,
Иман ёлда жан берип
Пана дюньядан гетме.
Бу намус уллу намус
Азиз жанын береген,
Аллагьны буйругъудур
Бар 1 аламгъа гелеген.
Бу ялгъанчы дюньядан
Бара тураман гетип,
Тар къабургъа гирейим
Сизге васият этип.
Пача, бийлер болса да
Болмайлар амал этип,
Болжалы етген-етген,
Токътай къабургъа етип.
Рызкъысы битген-битген
Токътай къабургъа гирип,
Къыйынын, тынчын сорап
Болмайбыз гьалын билип.
Васиятым тутугъуз
Тюз туруп Тенгириге 1,
Парз булан сюннетлени
Салмагъыз сиз гериге.
Гьалалдан къазаныгъыз
Дюньяны юрютюгюз,
1 Ислам дин гелгинчеге къумукъларда Аллагьгъа Тенгир деп
айтылына болгъан.
1 Бары да.
394
395
Бу ислам динигизни
Вёрегиз бек тутугъуз.
Ашамакъдан, гиймекден,
Яшлар болмасын языкъ,
Гелеген-гетегенге,
Эркинлик болма тарыкъ.
Оьлгюнчеге яшагъыз,
Васиятым тюз этип,
Басгъан ерлерим басып
Сиз де гелерсиз етип.
Басгъан ерлерим басып
Гелерсиз сиз де етип,
Аллагьгъа асси болмагъыз
Магъа сарнап яс этип.
Уьй агьлюм, улан, къызым
Васиятым шу сизге,
Магьшаргюн болса тюгюл
Гёрюшмеклик ёкъ бизге.
Магьшаргюн жыяр бугъай
Бир Аллагьым рагьму этип,
Гьабибимден шапаат
Мюршидим кёмек этип.
396
Магьшаргюн жыйыларбыз
Иншааллагь барыбыз 1,
Бары да дин къардашлар
Агьлюлерим, улан, къыз.
Пана дюньядан гетдим,
Сизге васият этип,
Мени жаным ал, Аллагь,
Иман ёлгъа тюзелтип.
Бизге васият этип
Бара турасан гетип.
Иншааллагь гелербиз,
Васиятынг тюз этип.
Басгъан ерлеринг басып
Биз де гелербиз етип.
Бир Аллагьым рагьму этсин,
Гьар-бир ерде тюзелтип.
Оьлюп-оьлюп гетеген
Къулларынгбыз барыбыз.
Оьзюнг этген гьукмунга,
Нече де бек разибиз.
Нече де бек разибиз
Сени этген затынга 2.
1 Барыбызда.
2 Гьукмунга.
397
Даим аркъа таяйбыз,
Рагьим деген атынга.
Гъафурун-Рагьим атынг
Боласан рагьму этип.
Бизин жаныбызны ал,
Иман ёлгъа тюзелтип.
Аявлу азиз дадам
Яхшы ёл гьали сагъа.
Магьшаргюн ёлукъгъунча,
Къалар гёзьяшым агъа.
Биз сагъа сагъынсакъ да
Амал болмас чыдамай.
Васиятынг тутарбыз,
Сагъа сарнап йыламай.
Болгъан чакъы къастым бар
Разилигинг алмагъа.
О къыйынлы магьшаргюн
Сени булан болмагъа.
Магьшаргюн бирче жыйсын
Бир Аллагьым рагьму этип.
Мункар-Накир суалда 1
Жавапларынг тюзелтип.
Жавабында тюзелтип,
Магьшар майданга етип.
Онгдан китабын берсин
Гьар-бир ерде тюзелтип.
Гьар-бир ерде тюзелтип,
Сират кёпюрден оьтюп.
Женнетлерине жыйсын
Бир Аллагьым рагьму этип.
Бир Аллагьым рагьму этсин
Гьабибимден шапаат.
Акъушию жан мюршид
Дадам сагъа аманат.
Дадам сагъа аманат
Бизге де гёзюнг къарат.
Иман ёлда жан берип
Мен болайым парахат.
Оьлюм пикру
Расулуллагь юрютген
Сюннетлени кёп этип,
Оьлюню гёмме чыгъып
Аврувну гёрме етип.
1 Къабурну ичинде эки малайик сорав алагъанда.
398
399
Къардашлыкъны, дослукъну
Гирип, чыгъып, юрютюп,
Шар 1 ёлундан таймагъан
Шариатын унутуп.
Биз этген гунагьланы
Аллагь Оьзю унутмай,
Гъыйбат, бугьтан сёйлесек
Къоймас азапгъа тутмай.
Мункар ишлер 2 кёп бола
Бу вакътиде гёрмеге.
Зайып умметге къыйын
Ону йимик болмагъа 3.
Шайтан мальун гиришип
Юреклени ойлата,
Зикру мажлис, мавлетде
Лагъву калам 1 сёйлете.
Оьлюню гёмме чыгъып
Аврув гёрме етебиз,
Биз савап алабыз деп
Кёп гунагьлар этебиз.
Бир табунлар сёз башлай,
Мен зайып артын хошлай 2,
Этген ибадатыбыз
Яллап къалагъанга ошай.
Къардашлыкъны, дослукъну
Гирип, чыгъып, юрютюп,
Гунагьланы кёп этип,
Биз къалабыз унутуп.
Этгенибиз яллатмай
Сакъ турмагъа къарайыкъ,
Шавукъ кюйде зикру этип
Аллагьгъа ялбарайыкъ.
Юрек булан, тил булан,
Къоймайыкъ шюкрю къылмай,
Яшыртгъынны, загьирны
Тюгюл Аллагьым билмей.
Мавлет этип чакъырса
Токътайбыз шонда барып,
Гьар билгенибиз айтып
Токътайбыз гунагь алып.
1 Шариатны.
2 Гунагь ишлер.
3 Бу вакъти бек къыйын вакътидир инсап ёл булан юрюмеге,
адамлар пасад болгъан саялы, гунагь ишлер кёп этилинеген
саялы.
400
Тазиятда олтурсакъ
Гьар ким алгьамгъа барып,
1 Бош, тарыкъсыз лакъырлар.
2 Мен бусам артын хошлайман, деген маънада.
401
Гъыйбат, бугьтанны сёйлеп
Къайтабыз гунагь алып.
Оьлюге охумагъа
Барсакъ къыраат этип 1,
Гьар ким билгенин айтып
Къоябыз очар этип.
Сарнап яс этген ерге
Ярайму алгьам этме,
Аш берип, ашын ашап
Шолагъа кёмек этме.
Ички той бар мажлисге
Ярайму шонда барма,
Кёмекге савбол салып
Берегенлерин алма.
Бусурман къардашланы
Тюгюл юрегим сюймей,
Гъыйбат, бугьтан сёйлетсе
Нетме 2 юрегим гюймей.
Экев бир ерде олтурса
Юреклени ойлата,
Бусурман къардашына
Гъыйбат, бугьтан сёйлете.
1 Къуръан да алып.
2 Не этмеге, не этсин.
Бирев булан олтурсам
Аз заман сугьбат этип,
Мен шонда бажармайман
Гунагьлы болмай оьтюп.
Зикру мажлис, мавлетге
Эринмейик, барайыкъ,
Дюнья калам сёйлемей
Сакъ турмагъа къарайыкъ.
Алгьамгъа, оьлю гёмме
Эринмейик, етейик,
Гъыйбат, бугьтан сёйлемей
Оьлюм пикру этейик.
Оьлюню гёмме барып,
Янгыз-янгыз олтуруп,
Оьлюм пикру этейик
Гёзню яшдан толтуруп.
Кёп-кёп болуп олтуруп,
Оьлюню гёмме барып,
Лагъву калам 1 кёп этип,
Къайтмайыкъ гунагь алып.
Къабурларда макъталгъан
Оьлюм пикру ойламакъ,
1 Бош лакъырлар.
402
403
О ерде уллу гунагь
Дюнья калам сёйлемек.
Оьлюлени биз ойлап
Къабурлагъа барайыкъ,
Дюнья калам сёйлемей
Сакъ турмагъа къарайыкъ.
Ай зайып Абдулгъани
Иржая сени тишинг,
Жан базары гелгенде,
Нечик болур сени ишинг?
Ай зайып Абдулгъани
Умутунг бар узакъгъа,
Хапарсыздан тюшерсен
Къутулмайгъан тузакъгъа.
Ай зайып Абдулгъани
Чирагъынг ёкъ якъмагъа,
Бек къарангы къабурунг
Сагъа герек ятмагъа.
Ай зайып Абдулгъани
Жавап онгар элтмеге,
Мункарун-Накир гелер
Онда суал этмеге.
Ай зайып Абдулгъани
Къыйын къоркъмай турмагъа,
Жавап берип болмаса
Гьазир олар урмагъа.
Ахыр сёзлер
Ай зайып Абдулгъани
Сен сюесен яшама,
Сапарынг узакъ сапар
Азыгъынг аз ашама.
Ай Аллагьым Сен билесен гьалымны
Азрайил алыр мени жанымны,
Варислерим талар жыйгъан малымны.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Ай зайып Абдулгъани
Азыгъынг аз элтмеге,
Аввал сени манзилинг 1
Янгыз къабур етмеге.
Варислерим гелип магъа жыйылар,
Васиятынг эт деп магъа билдирер,
Азиз жаным алты сандан айрылар.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Оьлген сонг биринчи барып сени токътайгъан еринг, деген
маънада.
404
Алты саным бошлар жанымны алып,
Жувар мени такътаны уьстюне салып,
405
Ким болажакъ болжал етген сонг къалып.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Болжал етип юрю деп магъа билдирип,
Мени енгсиз халатымны гийдирип,
Мен пакъырны агъачата 1 миндирип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Агъачата минип ёлгъа чыгъайым,
О къарангы янгыз уьйге гирейим,
Къабурумну гьалын гюнюн билейим.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Къабурумда мен токътарман ерлешип,
Мункар-Накир гелер магъа етишип,
Гьар-бир яндан суал этер гиришип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Мен олагъа боламанму чыдама,
Мен оьлгенде изну этмеймен йылама,
Сизге ярар бир Аллагьдан тилеме.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Сиз тилегиз бир Аллагьгъа рагьму эт деп,
Мен пакъырны гунагьларындан геч деп,
Ахыр нафас тинивюмде тюзелт деп.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Агъач атгъа. Агъач ат- къол арба, гётергич, носилка.
406
Ахыр нафас 1 иманым ёлдаш эт деп,
Мункар-Накир суалында тюзелт деп.
Магьшаргюнде Сен къоймагин 2 уялтып.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Магьшаргюнде Сен къоймагин уялтып,
Емиши ёкъ терек йимик къара этип,
Ай Аллагьым Сен боласан рагьму этип.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Абдулгъани бир Аллагьдан тилейген,
Жан базарын ойлап-ойлап йылайгъан,
Дин къардашлар сизден дуа излейген.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
Оьлюм пикру этер ислам агьлюсю,
Насигьатны ёкъдур мундан уллусу,
Оьлюм шараб ичер махлукъ кюллюсю 3.
Мавлан Аллагь айырма иманымдан.
1 Оьлюм макъамны ахыргъы пусуна етишгенде, ондан мурат
иман булан жанымны ал деген маънадыр.
2 Къойма Аллагьым.
3 Гьеч бирев къалмас оьлюмню агъусун чайнамайлы, деген
маънада.
407
Дагъы ачмайман гёзюмню
Бисмиллагь деп башлайым
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа,
Пана дюньяны ташлайым
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьлюм пикрусун этейим
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа,
Пана дюньядан гетейим
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пана дюньягъа алдандым,
Улан къызым деп къувандым,
Дин янындан магьрюм къалдым,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьали башладым тавба этме,
Пана дюньядан мен гетме,
Гьеч гиши ёкъ кёмек этме,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Атам-анам болмай етип,
Агьлюм болмай кёмек этип,
Азрайил гелди етип,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гелген сонг гетмессенг къайтып,
Мени жаным ал чы тартып,
408
Агьлюлеримни бозартып,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гелдинг Аллагь буйрукъ этип,
Мен пакъыргъа болжал етип,
Жанымны алсанг тюзелтип,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Азрайил гелсе къайтмай
Ол гелмежек болжал етмей,
Кимлер къалды мундан гетмей,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пайхаммарлар оьлдю гетди,
Оьлюм шарабындан 1 ичди,
Падишагьлар, беклер гетди,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гетмеге гьазир болгъанда,
Жанымны тартып алгъанда,
Жансыз чархымны гёргенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Тонавум чечип алгъанда,
Тахтаны уьстюне салгъанда,
Жувуп гебинлеп алгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Оьлюмню ичиминден.
409
Жаназа намаз къылгъанда,
Тар къабурума гиргенде,
Оьз гьалым оьзюм билгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Пасикълар наргъа салгъанда 1,
«Вай аман – деп акъыргъанда,Мадад-мадад» чакъыргъанда 2,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Мункарун-Накир етгенде,
Магъа суаллар этгенде,
Жавабын берип оьтгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Набилер 3 кантын этгенде,
Гьабибге тюзелтгенде,
Аламны бийи етгенде
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Магьшар майданга баргъанда,
Сират, мизанын къургъанда,
Сен Оьзюнг Къази 1 болгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьзюнг тюз гьукму этгенде,
Сират, мизандан оьтгенде,
Гьар ким ерине етгенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьар ким оьз ерин билгенде,
Муъминлер женнет 2 гиргенде,
Шюкрю суждасын къылгъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Гьюкмючю болгъанда.
2 Женнетге.
410
Башындан тажын алгъанда,
Сагъа суждагъа баргъанда,
Уммет учун ялбаргъанда,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Досунга жавап этгенде,
Бары умметден гечгенде,
Жагьнам азапдан оьтгенде 4,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Кавсарында 5 кирингенде,
Нюрлю болуп билингенде,
1 Пасикъланы, гунагьчилени жагьаннемге салгъанда, деген
маънада.
2 Кёмек этигиз-кёмек этигиз, деп талап этгенде.
3 Пайхаммарлар.
4 Жагьаннемни азабындан къутгъарылгъанда.
5 Кавсар – Аллагь пайхаммарыбызгъа женнетде онгаргъан гьавуз
булакъ, оьзюнден ичгенлер бир де сувсаплыкъны тапмайгъан.
Ондан ичежек пайхаммарны ёлун таза юрютгенлер.
411
Женнетлерине гиргенде,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Женнет ниъмат 1 ашагъанда,
Шиъруларын башлагъанда,
Абад шонда яшагъанда 2,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Гьали артыдыр сёзюмню,
Дагъы ачмайман гёзюмню,
Артда тюзлегин оьзюмню
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Аввалынг ёкъ ахырынг ёкъ,
Мен зайып Сени герти этип,
Гёрмей Гьабибге инанып,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Билдирип иман шартларын,
Герти этип ислам парзларын,
Къылдырып беш де намазын,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Оьзюм герти этдим барын да,
Шагьатларым бар янымда,
Къоркъувум жагьнамны нарындан 3
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
Абдулгъанидир оьлеген,
Шайтангъа боюн береген,
Тез-тез тавба этип билеген,
Алгьамдулиллагьдыр Сагъа.
1 Женнетни ниъматын.
2 Женнетлерде даимликге къалгъанда, деген маънада.
3 Жагьаннемни отундан.
412
Абдулгъани къызыны яшлары булан
413
Абдулгъанини къызы да, гиевю де
Абдулгъани уьягьлюсю Гьадият булан
Абдулгъанини къызы Рапаат
414
415
Арт сёз
Шу ерде Абдулгъанини назмуларын таманлашдырабыз, гьакъыллы тынглавлу
адамгъа тюз ёлуна тюшмеге шу эсгерилинген назмулар бютюнлюк этедир. Англамайгъан пикири ёкъ адамгъа буса минг
китапны охуп къойса да ондан натижа алмажакъ.
Аллагь бизин гёзлерибизни ачсын, къулакъларыбыздан пердевлени тайдырсын,
тилсизлигибизни тюзелтсин. Аллагь барыбызгъа да насип этсин гёзлерибизни
Аллагьны къудратларына къарап пикир
этмекликге, оланы къоллайгъанлардан болмагъа, къулакъларыбызны Къуръангъа,
Пайхаммарланы Гьадислерине ва хабарларына, валилени гьикаятларына, алимлени ваъза насигьатларына, шулай пайдалы
шиърулагъа тынглайгъанлардан болмагъа,
тилибизни буса Аллагьны эсгерип, Къуръан
охуп, илму охуп, не заманда да тюз затны
айтып, нечакъы оьзюгер аччы тие буса да,
халкълагъа дин якъдан яхшы затланы айтагъанлардан болмагъа.
416
Аллагьутаала уьстюбюзню арив этгенде йимик Къуръанда Аллагь Оьзю де айта:
«Мен инсанны арив суратдай яратгъанман» деп, бизин юреклерибизни де таза
этип арив этсин, Къуръанда Аллагь Оьзю
эсгерегенлени санавундан этсин, Къуръанда Аллагь айта: «Къыяматгюн болгъанда
биревге де жыйгъан маллары, авлетлери
кёмек этмежек. О гюн къутулажакъ гунагьлардан таза болгъанлар, Аллагьгъа таза
юрек булан гелгенлер» деп. Ва дагъы да билигиз Аллагьутаала бизин загьир гёрюнюшюбюзге къарамайдыр, Аллагьгъа бизин
союбуз да, боюбуз да, гийген опуракъларыбыз да, жыйгъан байлыгъыбыз да, къазангъан гьакимлигибиз де тарыкъ тюгюлдюр. Гертиден де, Аллагьутаала бизин
юреклерибизге де, этеген амалларыбызгъа
да къарайдыр, Аллагь бизин батын гёрюнюшюбюзге къарайдыр. Пайхаммарыбыз
айта: «Аллагьутаала сизин чархларыгъызгъа да, малларыгъызгъа да къарамайдыр,
гертиденде Аллагьутаала къарайдыр сизин
юреклеригизге де ва сизин этеген амалларыгъызгъа да» деп. Шо саялы, аявлу мени
дин къардашларым ва къызардашларым,
биз уьстюбюзню таза этмеге гьайин этип
айланагъанда йимик ичибизни де таза этмеге гьайин этейик, неге десегиз, сиз сизин
417
уьст, арив гёрюнюшюгюз саялы жагьаннемден къутулмажакъсыз, жагьаннемден
къутулмакъ учун батын гёрюнюшюн арив
этмеге гьайин этмеге герек. Батын гёрюнюшюгюзню арив этмеге сюе бусагъыз ондан мурат юрегигизни Аллагьгъа бакъгъан
якъда таза салим этмеге сюе бусагъыз шу
Абдулгъанини назмуларына гёре яшавлукъ
къурсагъыз мурадыгъызгъа етерсиз Аллагь буюрса, неге тюгюл де шу Абдулгъанини назмуларында гьакъыллы адамлагъа
дин якъдан яшав бар ва бютюнлюк бар.
Охуйгъанда юрек салып, пикир этип, охугъан затны къабул этип, къабул этген сонг
шону яшавлукъгъа чыгъармагъа гьаракат
этсегиз шо батын гёрюнюшюгюзню таза,
арив этмекге себеп болур Аллагь буюрса.
ишинде де, сёзюнде де кёмек этедир» деп.
Шу китап басылынып чыкъмакълыкъгъа
тёгюлюнген бары да загьмат Аллагь учун
этилинеген гьаракатлардандыр, Аллагь
буса Оьзю учун гьаракат этгенлени Оьзюню ёлуна тюзлейдир, иншаАллагь шо саялы
шу китапны пайдасы чыкъмай къалмас.
Билигиз бары да яхшы ишлер Аллагь сююп
боладыр, яман гунагь ишлеге буса Аллагьны
разилиги ёкъдур, бу китап яхшы ишлерден
болмакълыгъына буса шеклик ёкъ.
Шу китапны жыймакъ учун мен кёп заманымны йибердим, уллу загьматымны
тёкдюм, ва къайратлыгъымны харжладым,
харжлагъаныма да бир де гьёкюнмеймен
неге десегиз харжлагъан бусам инсанлагъа пайда учун харжлагъанмандыр. Аллагь буюрса Аллагь мени гьаракатымны зая
этмес. Аллагь Къуръанда айта: «Мени учун
гьаракат этип айлангъанланы, мен оланы
мени тюз ёлума мени савап ёлума тюзлермен, гертиденде Аллагьутаала муъминлеге
Шу китапны ахырын гелтиребиз Аллагьгъа етгерикли кюйдеги, тюбю гесилмейген, даим оьсюп турагъан, бары да
макътавланы къуршайгъан макътавлар этмеклик булан Оьзю шу китап яшавлукъгъа
чыкъмагъа кёмек этген, Аллагь гьар-бир
яхшы ишде кёмекчидир. Пайхаммарыбызгъа Салат Саламлар берип Оьзю бютюн
аламгъа рагьму болуп йиберилинген, шу
назмулар Оьзюне гьашыкълыкъдан къурулунгъан. Биз оьрде эсгергенде йимик,
Абдулгъани ёллагъа чакъа яягъан ишчи
болгъан, шо оьзюню бары да назмуларын чакъаны да яйып, ял болмагъа олтургъанда, чакъа тёбелерде олтуруп язгъан,
оьзю де назмусунда айта: «Мен зайып Абдулгъани ёлда чакъа яягъан, таш ёлланы
418
419
уьстюнде дос булан йыбанагъан». «Дос булан йыбанагъан» деген затны маънасы,
Аллагьгъа макътав этип, Мугьаммат Пайхаммарны умметинден болмакълыгъына
шукру этип, Пайхаммаргъа гьашыкълыкъ