Равза - 08

Мугьаммад Сайид, сонг дарвиш
Хаважа Мугьаммад бакъи,
Дёрт де силсила да маъзун
Имам Агьмадул-фарукъи.
Имам Раббани уланы
Мугьаммад Маъсум фарукъи,
Сайпуддин Нурмугьаммадин,
Дин ярыгъы Гьабибуллагь.
2 Аллагь Оьзю танглагъан сыйлы Мугьаммад пайхаммар
къыяматгюн арасат майданында уллу шапаатлар этмекге ес болур,
деген маънада.
3 Бу байтны маънасы: Мугьаммад пайхаммар дюньяны да,
Ахыратны да бийидир. Мугьаммад пайхаммар Аллагь яратгъан
аламланы ичиндеги махлукъну инг де яхшысыдыр. Мугьаммад
пайхаммар Аллагьны пайхаммарыдыр, деген маънада.
1 О Аллагьдан бек къоркъагъан гиши эди, деген маънада.
2 Ярыкъ береген чыракъны гьисабындагъы, уллу даражалагъа
етген Али деген шайых.
3
Сонг шайыхлардан Якъуб деген шайыхдыр, оьзю уллу
даражалагъа етген.
268
269
Сонг камил абид Абдуллагь,
Алларадыр 1 шайху Халид,
Исмайилдир забигьуллагь,
Хасмугьаммад гючлю абид.
Уллу алим Ярагъыдыр 2,
Жамалутдин мюршид саййид 3.
Юреклер нюр 4 Сугъуридир 5.
Камил мюршид валиюллагь.
Ижаза маъзуну болгъан
Сугъуриге халфа болгъан.
Афанди Ильяс гьазратдыр
Кавнайниге 6 ярыкъ берген.
Сугъури айтгъан оьзюгер:
«Бар арвагьлар рази болгъан 7,
Иршад этип мюридлени
Динге чакъыр валиюллагь».
Дагъы да айтгъан Сугъури:
«Мен гёчген сонг мени ругьдан
Сени ругьунга къайтып
Сен болурсан къутбул-аъзам» 1.
Кюллю илмулар ачылып,
Болду оьзю илму ирфан 2.
Дагъыстанда нюр чиракъдыр
Къурратул-айн валиюллагь 3.
Сонг шайхул-акбар саййиди
Гюн ярыгъы нурул-къулуб 4,
Нагьиясы Акъушадыр
Мажлисинде тая гёрюп.
Сугьбатда гьакъылдан тая,
Пайыз булагъы болуп нузул 5.
Оьзюдюр ол Акъушию
Дёрт де силсилада маъзун.
Дёрт силсиланы маъзуну
Къутбул-гъавсул аъзам оьзю 6,
1 Бу сёзню маънасын биз англамадыкъ. Бизин хыялыбызгъа геле
бу сёз бир ерни аты деп.
2 Мугьаммад Ярагъы шайых.
3 Жамалуддин Къумугъи шайых.
4 Юреклени нюрю.
5 Абдурагьман Сугъури шайых.
6 Аламлагъа ярыкъ берген, деген маънада.
7 Бары да машайыхлар рази болгъан.
1 Бу байтны маънасы: Абдурагьман Сугъури Ильяс устазгъа
айтгъан: Мен дюньядан ахыратгъа гёчген сонг мени орнумда сен
болурсан къутбу устаз, деп.
2 Ильяс устаз шариат, тарикъат, гьакъыкъат илмуларда англавлу
болуп, илму якъдан оьр макъамлагъа чыкъды, деген маънада.
3 Ильяс устаз гёзлеримни нюрю, сююнчюсю деген маънада.
4 Юреклени нюрю, деген маънада.
5 Пайызлары, берекетлери тийип, деген маънада.
6 Валилени де валиси деген маънада.
270
271
Малайикдей пешелери 1,
Юрюшю, турушу, сёзю.
Тили булан зат уьйретмей
Юрекден нюрлер тёгеди 1.
Ругь гьунерни гючюнден,
Кёп йыракъ халкъны тюз этген.
Оьзюню тасарруфуна 2
Ильяс дадам рази болгъан.
Юрекден нюрлер тёгюп,
Мюридлер сырын яшыра.
Ол Гьабиб тажын салды
Мюршидимни башына.
Болуп оьзю заманада 3
Кибриятул-агьмаргъа ошап 4,
Маънатисул-акбар йимик 5,
Тарта эди валиюллагь.
Мюршидимни оьрлендир, Аллагь,
Оьр болгъан даражасын.
Пирдавус женнетлерде
Жан мюршидим яшасын.
Тартмакълыгъы загьир эди,
Сугьбатда асар болады,
Герти арив пешелери 2
Пайхаммардай табиаты
Ачыкъ эди караматы
Бутирию Али Гьажи.
1 Хасиятлары.
2 Гьаракатына, юрюшюне, турушуна.
3 Бир-бир заманларда.
4 Къызыл фосфоргъа ошагъан, деген маънада. Ондан мурат:
Абдулгъани Акъушалы уллу Алигьажини къызыл фосфоргъа
ошата, ону огъар ошатмагъы гёчюм маънададыр, неге тюгюлде
фосфор деген зат ерден чигъагъан маъдандыр оьзю яллайгъан
ва къарангылыкъда ярыкъ береген. Шо кепде уллу Алигьажи
де халкъгъа, оьзюню мюридлерине дин якъдан ярыкъ
беривчюсюдюр.
5 Бек гючю бар макънатис (магнит) йимик оьзюне тартагъан, деген
маънада. Бу да гёчюм маънада къоллана, ондан мурат: Абдулгъани
уллу Алигьажини уллу макънатисге ошатгъан. Шо уллу макънатис
оьзюне бек тартагъанда йимик, уллу Алигьажи де оьзюню яхшы
къылыгъы бар саялы, оьзюню йымышакъ гьалы бар саялы, оьзюню
терен илмусу бар саялы халкъ оьзюгер бек тартыла болгъан.
1 Тёге эди.
2 Хасиятлары, къылыкълары.
3 Аллагьгъа да, Ону элчиси Мугьамматгъа да гьашыкълыкъдан
гюйдю, деген маънада.
272
273
Ишкъу шарабындан гюйдю 3,
Бир Аллагьны герти сюйдю,
Бу пана дюньяны къойду
Бутирию Али Гьажи.
Ай шайыхлар мададигиз 1,
Бизге де гёз къаратыгъыз.
Зайыплагъа кёмек этмек
Даим сизин адатыгъыз.
Къайсигизге ялбарайым,
Къайсигизге къул болайым 2,
Зайыпланы мажлисине
Къайсигизни чакъырайым.
Чакъырма чакъы гьал да ёкъ,
Чакъырмасакъ амал да ёкъ,
Сиз бакъмай туруп ял да ёкъ,
Сизден мадад машайыхлар.
Ильяс устазны да, ону эки де
маъзунларыны да гьаллары
Ильяс дадам, гелгенбиз сенден тилей,
Бары шайыхлагъа баш уруп йылай.
Зайып къуллар сизден бир мадад излей,
Ай мубарак Ильяс дадам апенди.
Гунагьлыбыз, къара сизге бетибиз,
Тавба этгенбиз гьали бизден гечигиз,
Ай шайыхлар гьали бизге мадад этигиз.
Ай мубарак Ильяс дадам апенди 1.
1 Кёмегигиз болсун бизге.
2 Бу гёчюм маънада. Абдулгъани бу сёзлер булан англата Аллагьны
валилерине, шайыхлагъа бек гьашыкълыгъын, олагъа гьюрмет
этегенлигин, олар учун жанын къызгъанмайгъанлыгъын. Терс
ёравлагъа гетмекден сакъ болугъуз.
1 Бу сёзлер Аллагьгъа гьашыкълыгъындан айтылынагъан сёзлердир.
Аллагьгъа бек гьашыкъ болмакъ учун, Аллагьны сыйлы валилерин
сююп, олагъа гьашыкъ болмакъ булан боладыр. Аллаутаала Оьзю
Къуръанда айта: «Гьей Мугьаммад сен айт олагъа: Эгерде сиз Аллагьны
да, Ону динин де сюебиз деп айтабусагъыз алайса сиз магъа табиъ
болугъуз, мени сюннетлериме арт бермегиз. Шолай этсегиз Аллаутаала
сизин сюежек, ва этген гунагьларыгъыздан гечежек. Гертиден де
Аллагь гунагьланы гечеген, ва рагьму этеген Аллагьдыр» деп. Мундан
англашыла: Ким эрише буса мен Аллагьны бек сюемен, Аллагьгъа
бек инанаман деп, тек оьзю буса Пайхаммарны сюннетине хылап
чыгъа, Пайхаммарны сюймей, Пайхаммарны асгьабаларын сюймей,
асгьабаланы гёрген табиинлени сюймей, табиинлени гёрген атбаъланы
сюймей, шо кепде ер юзюнде болуп турагъан амал этеген Алимлени,
Аллагьны сыйлы къулларын, Къуръан охуп билегенлени, Аллагьны
динин яймакъ учун илму талап этеген муталимлени сюймей буса
шолай адам оьзюню «Мен Аллагьны сюемен, мен Аллагьгъа инанаман»
деген эришивюнде ялгъанчыдыр. Къардашларым Пайхаммарлагъа
гьашыкълыкъ чекмей туруп инсан Аллагьгъа гьашыкълыкъ чегип
болмайдыр. Шону мисалыннадыр Аллагьны валилери де, илмусу булан
амал этеген алимлер де, неге тюгюлде амал этеген алимлер де, валилер
де пайхаммарланы варислеридир, пайхаммар оьзюню гьадисинде
айтагъанда йимик: «Алимлер пайхаммарланы варислеридир» деп.
Абдулгъанини шу мунажатларыны загьирин алып бир-бир тайпалар
тюз англамай къоюп бола, тек билигиз бу сёзлерде ислам динден
274
275
Мадад сизден – кёмек сизден
Гечмесегиз болмас бизден.
Муъмин, муъминатлардан
Бары бизин агьлюбюзден.
Герти мадад излейген,
Мен зайып Абдулгъани,
Дин къардашлар дуадан
Айырмагъыз сиз аны.
Ай шайыхлар, гьали бизге къарагъыз,
Сиз къарамай сав болмажакъ ярабыз.
Маъзунларынг васила этип салгъанбыз,
Ай мубарак Ильяс дадам апенди.
чыгъарагъан калималар ёкъдур. Абдулгъани булай мунажатланы
оьзюню шиъруларында кёп къоллайдыр, бу бары да мунажатлары
тавассул къаст булан къурулунгъандыр. Абдулгъанини о шайыхлагъа
булай мунажат этмекни себеби олардан шапаатны умутлап этедир.
Пайхаммарны гьадислеринде эсгерилеген кюйде къыяматгюн
болгъанда арасат майданны къыйынлыкъларындан халкъ инжинип,
сонг жыйылып оьзлеге кёмек этеген адамны талап этетуруп Адам
пайхаммаргъа барадыр, сонг Нугь пайхаммаргъа барадыр, шо кепде
гьар пайхаммаргъа барып олардан кёмек талап этедир. Ахырда бизин
Мугьаммад пайхаммаргъа барып ондан оьзлеге кёмек акътаражакъ.
Пайхаммар олагъа айтажакъ: Къайда гезей къалдыгъыз, менмен сизге
бугюн къыйынлыкълардан къутгъарып болагъан, деп. Къарагъыз
къардашлар Пайхаммарлардан, валилерден кёмек талап этмеге
ярамаймуса, оланы Аллагьны да оьзюню де арасында арачи этмеге
ярамай буса шо арасат майданындагъы халкъ пайхаммаргъа гелип
ондан кёмек акътаргъан заманда пайхаммар олагъа шолай айтарму
эди дагъы. Шо кепде Абдулгъани де Аллагь оьзлени сюйгенлени сююп,
этеген дуаларында оланы арагъа салып, Аллагьгъа бек гьашыкъ
болуп бажаргъан, булай девлет кимгемуса да болагъан зат тюгюл,
булай гишилеге айтылына герти устазына берилинген мюрит деп,
Асгьабалар пайхаммаргъа берилгенде йимик. Къуръанда Аллаутаала
айта: «Эгерде ол гунагьлагъа батгъанлар оьзлени этген гунагьларына,
яман юрюшюне мукур болуп, этген гунагьларына тоба этип, Аллагьгъа
ялбарып. Аллагьдан гечмекни талап эте туруп гьей Мугьаммад сагъа
гелсе, Сонг Аллагьны элчиси де Аллагьдан олагъа гечмекни тилесе, олар
Мени гечмакълыгъымны да, генг болгъан рагьмумну да къазанар эди»
деп. Шо саялы къардашларым пайхаммарлар болсун, валилер болсун,
сав заманында болсун, оьлген заманында болсун шоланы къырыйына
гелип этген гунагьлары бар буса Аллагьгъа тоба этсе, яда олардан тилесе:
Аллагьгъа тилегиз менден гечсин деп, Аллаутаала бизин тобабызны
къабул этмекге умутдур. Къардашларым билигиз пайхаммарлар,
валилер бизин къырыйыбыздан гетсе де олар оьлмейдир, Аллагь оланы
этлерин ерге ашамагъа гьарам этгендир. Олар сав заманындан да бек
гьис этип боладыр. Абдулгъани шулай затланы билеген саялы этеген
мунажатларында Аллагьны сыйлы къулларына ялбарып, Аллагьдан
тилейген мурадын олардан таба тилейдир, булай тилемек шариатда
яратылынгъан затдыр, неге тюгюлде олай тилейген адам гьакъыкъатда
ол пайхаммарлардан, ол шайыхлардан тилемейдир олар бир пайда да,
зарал да гелтирип болагъанлардан тюгюлдюр. Ону олардан тилемекни
маънасы булайдыр: Сиз Аллагьны алдында уллу макъамлагъа ес
болгъансыз, Аллагь сизин Оьзюню ювукъ къуллары этип тутгъан,
биз сизге ялбарабыз, сизин дуагъызгъа гьажатлыбыз, сиз шо сизге
берилинген макъамны къоллап Аллагьгъа биз учун ялбарыгъыз, сиз
Аллагьгъа биз учун ялбарсагъыз Аллагь бизден гечмеге бек умутдур.
Сиз бизин ташламагъыз, сиз бизге арт бермегиз, сизин булан Аллагьгъа
ялбарсак тюгюл эсе дагъы кюйде Аллагьгъа ялбармагъа бизин бетибиз
къара. деп. Къардашлар бу сёзлени ичинде гьеч динден чыгъарагъан
сёзлер ёкъдур. Бар деп эришеген адам буса ярты илмулудур, енгил
гьакъыллыдыр. Абдулгъанини мунажатларыны маънасы шу биз
эсгерген маънаны яшырадыр. Биз сёзню узакъландырмагъыбызны
себеби авам халкъ, илмусу ёкълар Абдулгъанини къысгъалы ва амма
терен маъналы шиъру байтлерин англамай яман ёравлагъа гетип
къалар деп къоркъуп.
1 Ондан мурат: даим юреги мюридлерде болуп, оланы гьайын
этип, олагъа дуа этип тура деген маъна. Мулутну маънасы
минутдур.
276
277
Бир маъзунунг Акъушада сайлангъан,
Бириси де Къакъашурада къалгъан.
Талайлыдыр олардан къуллукъ алгъан,
Ай мубарак Акъушию жан мюршид.
Акъушию ислам динни тереги,
Бутырию муъмин къуллар гереги.
Мюридлерде даим болгъан юреги,
Ай мубарак Бутырию жан устаз.
Мюридлерден бир мулут айрылмайгъан 1,
Дюнья мусыбатына къайгъырмайгъан,
Ят, ич этип гьеч кимни айырмайгъан,
Ай мубарак Бутырию жан мюршид.
Уламаълар 1 къанатына гиреген,
Загьир-батын илмуланы 2 билеген,
Ким багьс 3 этсе ажыз болуп талагъан.
Ай мубарак Акъушию жан мюршид.
Къасаватлы юреклени ачагъан,
Гёлентгисин гёрсе Иблис къачагъан,
Мюридлеге пайызланы чачагъан,
Ай мубарак Бутырию жан устаз.
Дюнья юзю пайызындан толагъан,
Кёкде, ерде не бар буса гёреген 4,
1 Алимлер.
2 Шариат илмуну да, тарикъат илмуну да.
3 Багьс – бир илму масъаланы арагъа салып, ону уьстюнде
ойлашыв, эришив.
4 Бу эки маънада геле: Кёкде, ерде не бар буса гёре, деген затны
биринчи маънасы: Пикир этип дюньяны да ахыратны да гьалларын
ойлап, пикру гёзден, тергев гёзден гёре деген маънадыр. Экинчи
маънасы: Ишлер гьакъыкъатда болмагъа умут, неге тюгюлде
Аллагьгъа Оьзюню сыйлы къулларына Ахыратны да, дюньяны да
ишлерин аяндан гёрсетмеге ажыз тюгюлдюр, Пайхаммарыбызгъа
гёрсетгенде йимик. Аллаутаала Пайхаммарыбызгъа аян кюйде,
етти де кёкню, женнет-жагьаннемни, кёклени малакутларын
гёрсетгендир. Гьатта байтул-маъмургъа гьар гюн гиреген
етмуш минг малайикни де гёрсетген. Гьатта Оьзюню гёрсетген.
Пайхаммар булай ишлеге шагьат болмакъгъа Муъжизатлар
деп айтылына. Шо кепде шулай ва башгъа адамны табиатына
гелишмейген ишлер Аллагьны валилеринде де боладыр, тек бугъар
муъжизат деп айтылынмай, бугъар караматлар деп айтылына.
Валилени караматлары пайхаммарланы муъжизатларындан бир
гиччи гесегидир, о саялы валилени караматларына инанмайгъан
гиши адашгъан гишидир.
278
Хизри-Наби 1 булан мажлис къурагъан,
Ай мубарак Акъушию жан мюршид.
Расулуллагь булан сугьбат этеген,
Лагьзат чакъгъа етти кёкден оьтеген,
Гьазратуллагь буйругъун тюз этеген.
Ай мубарак Акъушию жан мюршид.
Ай шайыхлар гьали бизге къарагъыз,
Сизин булан Гьабибиме барабыз,
Гьабиб булан Аллагьгъа ялбарабыз,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Зайып Абдулгъани сизден тилейген,
Гьабиб булан бир Аллагьгъа йылайгъан,
Дин къардашлар, сизден дуа гёзлейген,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Тавассул 2
Акъушада ватан тутуп токътагъан,
Тувгъан гече Гьажи Али 3 макътагъан.
1 Хизри пайхаммар.
2 Пайхаммарланы, валилени, яхшы адамланы арагъа салып
Аллагьдан тилемек, деген маънада.
3 Шо вакътидеги бир уллу вали гиши. О оьзюню муталимлерине
карамат якъдан гележекде уллу Али Гьажи нечик гиши
болажагъын билдирген. Шу бёлюкдеги «Акъушалы уллу Али
Гьажи» деген назмуну ичинде ону уллу Али Гьажини гьакъындан
айтгъан затларын охуп боласыз.
279
Бир Аллагьдан къайры затдан къоркъмагъан
Акъушию жан мюршид валиюллагь.
Загьир-батын илмуланы билеген,
Ругь гьюнери булан мюрид жыягъан,
Уламаълар салкъынына гиреген,
Акъушию жан мюршид валиюллагь.
Акъушию сагъа къувун салайым,
Бутырию агъабызгъа къарайым,
Ильяс дадам, сагъа да ялбарайым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Сугъури жан сагъа гелип йылайым,
Жамалутдин, сенден мадад тилейим,
Ярагъию мен сагъа йыгъылайым
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Хасмугьаммат, къапугъузгъа гелейим,
Я Курдами, сагъа арзым берейим,
Шайху Халид, мен сагъа сыйынайым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Абдуллагьгъа баш энкейтип барайым,
Гьабибуллагь нетер 1 экен къарайым,
Нурмугьаммат, сагъа да ялбарайым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
1 Не этер.
Я Сайпутдин, сенден нетип 1 оьтейим,
Къарамасанг йылай туруп гетейим,
Мугьаммат Маъсум, сагъа кантым этейим,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Имам Агьмат, сагъа къонакъ болайым,
Мугьаммат бакъы Хаважасын гёрейим,
Дарвиш Загьид Мугьамматлар багъайым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Убайдуллагь, сагъа къарай гёзлерим,
Жаным Якъуб англайбусанг сёзлерим,
Алаутдин, сагъа багъып бозладым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Бухари жан, сагъа бакъгъан юрегим,
Мен пакъырны кёпдюр сенден тилегим,
Даража Али, сен бусанг жув юрегим,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Саййид Амир, сизге багъып гелейим,
Али Баба Магьмутларын гёрейим,
Ариф Абдулхалыкъындан тилейим,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Юсупума мен гьали къычырайым,
Бабу Али къапусуна гирейим,
1 Не этип.
280
281
Абулгьасан Тайфургъа бет урайым,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Жагъфар Къасым, гелдим сизден уяла,
Ва я Салман, зайып къуллагъа къара,
Я Сыддыкъым, сен эт дертлеге чара,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Ай шайыхлар, сизин салдыкъ арачы,
Гьабибимдир зайыплагъа дарманчы.
Ай Аллагьым, рагьмунг булан къара чы,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Мюршидим 1
Силсиланы мен яздым тамам этип,
Ай Гьабибим, гелгенмен Сагъа етип,
Сен де къара бизге шапаат этип,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Мен бир пакъыр зайып къул
Бир гесек пикру этейим.
Мюршидимни гьакъындан
Эки жавап этейим.
Ай Гьабибим, шапаатынг излейбиз,
Сени булан бир Аллагьдан тилейбиз,
Ай Аллагьым, Сенден мадад излейбиз,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Мюршидим болмагъан сонг
Бу дюньяны нетейим 2.
Ону гьалларын айтып
Мен артындан гетейим.
Зайып Абдулгъани мадад 1 излейген,
Гьабиб булан бир Аллагьдан тилейген,
Дин къардашлар, сизден дуа гёзлейген,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Ону гьалларын айтма,
Мени гючюм етерму.
Шоланы сама билмесем,
Оьзюгер мюрид этерму.
Аллагь рагьму эт бизге, дуа этгенге,
Зикру мажлис жамиятгъа етгенге,
Аллагь учун бир биринден гечгенге,
Шапаат я Расулаллагь Мугьаммад.
Мюршидлеринден сёйлесек
Гьар бириси оьзю маъзун.
1 Кёмек.
282
1 Абдулгъани оьзюню устазы Акъушалы уллу Али Гьажини
гьакъындан тизген шиърусу.
2 Не этейим.
283
Расулуллагь Мустафаны
Силсилеринде маъмун.
Къутбул-гъавсул аъзам болуп 1,
Етти йылдан артыкъ гетген
Ильясун Цудакъари
Оьз орнундан къоюп гетген.
Магьаббатлы шайхул-акбар
Тасарруфу якъын болгъан 2.
Саййид Гьажи Ширвалиден
Халыпалыкъ 3 бугъар гёчген.
Оьзю уллу мусаннифдир 4,
Денгиз йимик алим болгъан.
Мугьаммад Запир Мадани
Истанбулда изну берген.
Шайыхлардан бири болгъан,
Дагъыстандан гёчюп гетген.
Айди Гьажи изну берип,
Ижаза кагъыз йиберген 5.
Шайых Муса, Казим де
Иршадгъа изну берген 1.
Акъушию жан мюршид
Дёрт тарикъатны жыйгъан.
Накъшубанны, шазалини,
Къадирийи, магьдия,
Шу дёрт де тарикъатда
Болду халкъгъа васила.
Гьакъыкъат денгизинден
Жавгьарларын алып чыкъды.
Маърифат майданында 2
Ватан тутду валиюллагь.
Расулуллагь Мустафадан
Загьир-батин эки илму
Экисинден варис болуп
Тёгюлюп бугьайру болду 3.
Расулуллагь Мустафаны
Сиррусу тёгюлдю аны,
Халыпалыкъны табшуруп
Орнуна болду наиби.
1 Бу сёзню маънасын «Васила» деген назмусунда англажакъсыз,
биз онда бу сёзге баянлыкълар бергенбиз.
2 Этеген ишлери гьакъ герти болгъан.
3 Устазлыкъ.
4 Китаплар язагъан, тизеген гишидир.
5
Айди Гьажи Акъушалы Али Гьажиге устазлыкъгъа изну
берип, изну бергенин кагъызгъа да язып, мюгьюр де басып огъар
йиберген. Шо кагъызгъа ижаза кагъыз деп айтылына.
1 Устазлыкъгъа изну берген, деген маънада.
2 Аллагьны танымакълыгъыны майданында, деген маънада.
3 Ильму якъдан Акъушалы Али Гьажи бир гиччи денгизни
мисалындадыр, деген маънада.
284
285
Болуп оьзю заманада 1
Кибриятул-агьмаргъа ошап 2.
Маънатисул-акбар йимик 3
Тартади 4 ол валиюллагь.
Мюршидимни оьрлендир Аллагь
Оьр болгъан даражасын.
Пирдавус женнетлерде
Жан мюршидим яшасын.
Тартмакълыгъы загьир эди,
Сугьбатда асар болади 5,
Тили булан зат уьйретмей,
Юрекден нюрлер тёгеди 6.
Зайып Абдулгъаниге
Рагьму этсин сизге-бизге.
Мени дин къардашларым
Дуа аманат сизге.
Юрекден нюрлер тёгюп
Мюридлер сырын яшыра.
Ол Гьабибим тажын салды
Мюршидимни башына.
1 Бир-бир заманларда.
2
Къызыл фосфоргъа ошагъан, деген маъна. Ондан мурат
Абдулгъани Акъушалы уллу Алигьажини къызыл фосфоргъа
ошата, ону огъар ошатмагъы гёчюм маънададыр, неге тюгюлде
фосфор деген зат ерден чигъагъан маъдандыр оьзю яллайгъан
ва къарангылыкъда ярыкъ береген, шо кепде уллу Алигьажи де
халкъгъа, оьзюню мюридлерине дин якъдан ярыкъ беривчюсю.
3 Бек гючю бар макънатис (магнит) йимик оьзюне тартагъан,
деген маъна. Бу да гёчюм маънада къоллана, ондан мурат:
Абдулгъани уллу Алигьажини уллу макънатисге ошатгъан. Шо
уллу макънатис оьзюне бек тартагъанда йимик, уллу Алигьажи
де оьзюню яхшы къылыгъы бар саялы, оьзюню йымышакъ гьалы
бар саялы, оьзюню терен илмусу бар саялы халкъ оьзюгер бек
тартыла болгъан.
4 Тарта эди.
5 Бола эди.
6 Тёге эди.
286
Тарикъат агьлюлени мунажаты
Ай Аллагьым зайып къулунг ойлайым,
Мени зайып гьалларымдан сёйлейим,
Бирин айтып, бирин айтмай къоймайым.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим 1.
Мен айтайым гьейлер мени гьалымдан,
Гьар гюн сайын азагъан иманымдан,
Жан мюршидим, сен таймагин янымдан.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Жан мюршидим сагъа кантым этейим,
Гьарам рызкъы мунда ашап нетейим 2,
1
Дюньяда бары да халкъгъа бир йимик языкъсынагъан,
ахыратда буса муъминлеге тюгюл эсе языкъсынмайгъан Ессим,
магъа дюньяда да, ахыратда да языкъсын, деген маънада.
2 Не этейим.
287
Сагъа асси болуп нечик гетейим.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Асси болуп гьарам рызкъы ашайбыз,
Гъыйбат, бугьтан 1 сёйлемеге башлайбыз,
Бичен чалып, сонг гюйдюрюп ташлайбыз.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Мен тураман яхшы амалымны гюйдюрюп,
Гьарам рызкъы ашап къарным тойдуруп,
Напс шайтанны турабыз сююндюрюп.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Мени напсым шайтан булан гелишип,
Васваслыкълар сала магъа гиришип,
Мен болмайман шолар булан эришип.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Шо мальунлар мени булан эришген,
Азазили гючюн салып гиришген 2,
Мени напсым шолар булан гелишген.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
1 Гъыйбат – адамны кем гёрюп, ону артындан багъшалагъа бар
кемчиликлерин айтмакъ.
Бугьтан – адамны сёгюп, онда ёкъ затланы айтып, багъшалагъа
яман гёрсетип, ону артындан яла япмакъ.
2 Азазил деген сёз Иблисны аввалгъы аты. Абдулгъани бу сёзню
Иблисни черивюне къоллагъан.
288
Шо мальунну гелегенин гёрмеймен,
Гьалым зайып шону йыгъып болмайман,
Амма оьзюм боюн берип турмайман.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Бойнумдеги гётергеним иманым,
Ай, Аллагьым, Оьзюнг билесен гьалым,
Жан мюршидим сен болгун мени яным.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Акъушию сагъа къувун салайым,
Бутырию агъабызгъа къарайым,
Ильяс дадам, сагъа да ялбарайым,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Сугъури жан, сагъа гелип йылайым,
Жамалутдин сенден мадад тилейим,
Ярагъию мен сагъа йыгъылайым,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Ай шайыхлар гелдим сизден уяла,
Ва я Салман зайып къуллагъа къара,
Я Сыддыкъым, сен эт дертлеге чара,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Умар фарукъ, сен бизден хантавмусан,
Ва я Усман, бизге къарамаймусан,
289
Я Алию сен бизин гёрмеймусан,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Ва я Гьасан, сизге багъып гелейим,
Зайып гьалым Гьусейинден тилейим,
Патиматун Загьрагъа йыгъылайым.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Айшат булан агьлюге кант этейим,
Кубра булан Гьабибиме етейим,
Къарамаса зайып къулман, нетейим?
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Ай шайыхлар ол Гьабибим къарайму?
Яда мени гунагьларым санайму?
Къарамаса мен пакъыргъа ярайму,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Биз пакъырлар герти тавба этгенбиз,
Тилей туруп къапулардан оьтгенбиз,
Ай Гьабибим гьали сагъа етгенбиз.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Ай Гьабибим бизге бетинг къатдырма,
Зайып къуллар кёп йылатып ятдырма,
Биз пакъырлар 1 жагьаннемге атдырма.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
1 Бизин йимик пакъырланы.
290
Гунагьлылар жагьаннемге тюшежек.
Муъминлени шу табунгъа къошажакъ 1,
Шолар булан женнетине учажакъ,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Сен насип эт шолар булан болмагъа,
Женнетингде шолар булан турмагъа,
Магьшаргюнде жамалигинг 2 гёрмеге,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Мен тураман шолар булан къуванып
Гунагьларым ойлап, юрегим янып,
Байтуллагьгъа3 барсам къалыр эдим къанып.
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Байтуллагьдан айланып таваф этсем,
Мадинаны равзасына мен етсем,
Гьабибимни къолун алып бир оьпсем,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Сен насип эт шу муратгъа етейим,
Шу къастымдан узакъ къалмай оьтейим,
Шогъар етсем жаным къурбан этейим,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
1
Пайхаммарланы, валилени, алимлени дюньяда сюеген
муъминлер, ахыратда да шолар булан бирче болажакъ.
2 Сени аривлюгюнг гёрмеге, гьей Аллагьым, деген маънада.
3
Каъба уьйге. Бу гёчюм маънадыр, ондан мурат: Гьажы
къылмагъа бармагъа.
291
Мени жаным къурбан Сени ёлунгдан,
Оьлгюнчеге Сен сакълагин сулукда 1,
Оьлегенде айырма иманымдан,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Тилей гелгенбиз къара деп,
Гьар дертибизге чара деп,
Сен бизин бош къайтарма деп,
Жан мюршидим Акъушию.
Оьлегенде иманымны ёлдаш эт,
Улан-къызым, уьй агьлюлеримден геч,
Бары ислам агьлюлени азат эт,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Гелген гишини бош къоймай,
Юрегим нюрден толтурмай,
Бизге вёре ачувланмай,
Жан мюршидим Акъушию.
Саламун-алайкум, жаны
Сыйлысысан валилени
Варисисен пайхаммарны
Жан мюршидим Акъушию.
Зайып Абдулгъани ойлап йылайгъан,
Къувун салып Аллагьындан тилейген,
Дин къардашлар, сизден дуа излейген,
Иргьам Аллагь я Рагьману я Рагьим.
Варислик пайизин алгъан,
Халкъны тюз ёлуна салгъан,
Сёзлери унутулмайгъан,
Жан мюршидим Акъушию.
Гьар шайыхны уьстюне
баргъанда шо шайыхгъа
айтма ярай:
Гелгенбиз сагъа баш уруп,
Напсын гьавасындан буруп,
Бизге амал дарман деюп 1,
Жан мюршидим Акъушию.
Гелгенбиз сагъа ялбара,
Биз гелдик сенден уяла
Сен иршад этип бир къара 2
Жан мюршидим Акъушию.
1 Тарикъатдан таймай, устазгъа элинген кюйде.
2 Аллагьгъа бизге дуачы бол, бизин унутма, деген маънада.
292
Гелип токътадыкъ алдынга,
Дуабызны бош къалдырма.
1 Деп.
293
Силсилалардан айырма,
Жан мюршидим Акъушию.
Акъушию оьзю оьрде,
Уллу тавланы тюбюнде,
Тамаша арив макъамда,
Жан мюршидим Акъушию.
Юрегибизни тазала,
Гьар дертибизге эт чара,
Рагьмунг булан бир къара,
Жан мюршидим Акъушию.
Абдулгъани сагъа аманат,
Рагьмунг булан гёзюнг къарат.
Дин къардашлар дуа аманат,
Жан мюршидим Акъушию.
Биз пакъырлар гелдик агълай 1,
Къарлыгъачлар йимик сарнай,
Сени ишкъунг булан яллай 2,
Жан мюршидим Акъушию.
Акъушалы уллу Али Гьажи
Ишкъу гьайран къылды мени 3
Жумла алам билди сени.
Дертимсен сен гьаман мени,
Жан мюршидим Акъушию.
Бисмиллагь деюб 1 башлайым сёзюм,
Пикру этип къарасам яш тёге эки гёзюм,
Жан мюршидимден айрылдым оьзюм,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь 2.
Яллай бизин юрегибиз,
Сенден бизин тилегибиз 4,
Тазала кёкюрегибиз,
Жан мюршидим Акъушию.
Накълу болду азиз жаны къыйылып,
Мажлисинде олтурадик 3 жыйылып,
Пайизлары агъылади 4 билинип,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
1 Йылай, тилей.
2 Сагъа гьашыкъ болуп яллайбыз гьей Акъушалы уллу Али
Гьажи, деген маънада.
3 Сагъа бакъгъан якъдагъы гьашыкълыгъым мени гьайран
этди.
4 Тилевюбюз.
294
1 Деп.
2 Сен дюньядан гетип, мен янгыз къалдым, деген маънада.
3 Олтура эдик.
4 Агъыла эди.
295
Пайызланы булагъыди 1 чыгъагъан,
Кёкде, ерде не бар буса билеген 2,
Уламаълар 3 къанатына гиреген.
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Къутлап айтгъан: «Бу яш вали болажакъ,
Ол вакътиде мусыбатдан 1 толажакъ,
Муну булан ислам дини туражакъ –,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Акъушада ватан тутуп токътагъан,
Бир Аллагьдан къайры затдан къоркъмагъан,
Гьажи Али тувгъан гече макътагъан,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Я Али, сен васиятым тутарсан,
Бир къавгъалы заманагъа 2 етерсен,
Ислам динни вёре сен бек тутарсан –,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Ол макътагъан: «Бир яш тувду гьали – деп,
Ону аты болур уллу Али – деп,
Бир вакътиде болур уллу вали» – деп,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Гьажи Али бир назму этип макътагъан,
Муталимлер ол 4 назмусун сакълагъан,
Авлияълар 5 бир-бирине къутлагъан,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
1 Булагъы эди.
2 Бу эки маънада геле: Кёкде, ерде не бар буса билеген, деген
затны биринчи маънасы: Пикир этип дюньяны да ахыратны
да гьалларын ойлап, пикру гёзден, тергев гёзден билеген, деген
маънадыр. Экинчи маънасы: Ишлер гьакъыкъатда болмагъа
умут, неге тюгюлде Аллагь оьзюню сыйлы къулларына Ахыратны
да, дюньяны да ишлерин аяндан билдирмеге ажыз тюгюлдюр,
Пайхаммарыбызгъа Ахыратны да, дюньяны да илмуларын
билдиргенде йимик.
3 Алимлер.
4 О.
5 Аллагьны валилери.
296
Намуслар бар сагъа кютмеге нече»
Гьажи Али буюрду тувгъан гече:
«Илмуланы охурсан нече-нече –,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Илму охурсан халыпалыкъ къайтгъынча,
«Уллу Али» – деп халкълар cагъа айтгъынча,
Загьир-батын илмуланы ачгъынча»
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
Жан мюршидим нече йылгъа етишип,
Илму охугъан къатты кюйде гиришип,
Сёз англамай илмусуна къарышып,
Накълу болдукъ жан мюршид валиюллагь.
1 Балагьлардан, къыйынлыкълардан.
2 Заманлагъа.
297