Деврюкген Девюрлер - 4
Сакълавда оьтгерип бара сав яйны.
Кулай жибинлеге эпсиз къатыла,
Артындан чаба, тутма атыла.
Бахчада айлана чарлакъдай Гамиш,
Кулай буса ону бола гёрмемиш.
ТАНА, ГЁДЕК ВА БЁРЮ
Арпасы артгъан бир ёнкю Тана,
Гюренде къочулукъ этип айлана.
Бир етим Гёдекни мююшге тыгъа,
Итти мююзлерин къарнына сугъа.
Гёдекни шо ерде ичи тёгюле,
Амалсыз,тырпыллап еринде оьле.
Баягъысы,бу иш судгъа етише.
Тананы атасы мазаллы бугъа,
Шашыгъын къутултма ишге гирише:
Судья Бёрюге урушбат сугъа.
Даш-башдан Бёрюакъай сююнюп тазза,
Тананы бар затын онг этип яза.
Судда бу ишге болгъан шагьатлар,
Сыйырлар,Эчкилер,Къачырлар,Атлар,
Англап судьяны къастын,негетин,
(Сонг да,ёкъ чу мунда Гёдекни бети)
Болмайлы Танагъа гьеч яман атлы,
Талайсыз Гёдекге салды бар затны.
Чыгъара туруп судну гьасилин,
Бёрю булай сокъду:"Мунда,гьасили,
Оьзю бек айыплы гечинген Г'ёдек,
Тананы оьлтюрме къаст этген ол бек,
Шо Гёдек Тананы мююшге тыкъгъан,
Сюзюп бек къолайсыз бёттёбен йыкъгъан,
Тана къачып тайма гётерсе башын,
Мююзлери бола къарнына къаршы.
Тап-таза экенге Тана гьар якъдан
Суд азат эте ону туснакъдан".
***
Экиаякълы Бёрюлер
Судларда олтургъан сонг,
Гьарамчыланы иши
Озокъда,болажакъ онг.
КЪАЧЫР ВА ПОРСУКЪ
Завод къургъан бинада
Секциялар пайлана.
Оьзюгер уьй тюше деп
Порсукъ учуп айлана.
Порсукъжанны гьаты бар
Сююнмеге, озокъда,
Неге тюгюл онунчу
Уьйлеге списокда.
Уьйге ес болгъанланы
Списогу илине.
Ма, Порсукъ уьйден магьрюм
Къалгъанлыгъы билине.
Нетсин, эпсиз къыйналып,
Порсукъ завкомгъа гире.
Председатель Къачыр
Булай деп жавап бере:
- Нетесен гелип мунда
Тувуп мени жаныма!
Мен бир зат да билмеймен!
Больничныйде эдим мен
Сорап къара замыма.
Замы да, баягъысы,
Бу ишден баш къачыра:
- Мен бир зат да билмеймен!
Я, мен отпускада эдим,
Сорап къара Къачыргъа.
Порсукъ къыйынын айтма
Гирди энни парткомгъа.
- Мен бир зат да билмеймен!
Шо гюн жыйын болуп мен,
Гетген эдим горкомгъа.
Ондан сонг кёмек излеп,
Чапды ол директоргъа.
- Мен бир зат да билмеймен!
Уьйню завком пайлай, - деп,
Иссилей салды ёлгъа.
Заводда тюзлюк тапмай
Бавру ярылып тазза,
Шагьар исполкомуна
Порсукъжан арза яза.
Председатель ону
Тапшурду энди замгъа.
Зам да ону бакъдыра
Тюбюндеги адамгъа.
Ол да кабинетинден
Чыкъмай телефон сёйлей:
- Уьстюнгден арза гелген,
Бир жавап бер, - деп кюлей.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къайдасына!
Амалсыз, гене нетсин,
Къаламын алмай къолгъа?!
Порсукъ бу гезик дертин
Чечди прокуроргъа.
Баягъы кабинетден
Чыкъмай телефон сёйлей.
- Уьстюнгден арза гелген
Бир жавап бер, - деп кюлей.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къадасына!
Тюзлюкге сувсап – янып,
Язды гьатда обкомгъа,
Къайда язса да къайтып,
Геле арза завкомгъа.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къайдасына.
Тюзлюкню къойман тапмай
Деп гетди тахшагьаргъа.
Завком да алып онгай
Уруп ишден тайдырды,
«Прогуллары» баргъа.
Шулай кюлге булгъады
Завком оьз пайдасына.
Къара чы, сен буланы,
Ишлейген къайдасына!
Бир къайгъыны уьстюне
Гелип ондан бетери,
Кюстюне де кюстюне
Порсукъ билмей нетерин.
- Гьейлер, тюзлюк къайда? – деп
Чапды гьар гюн гьар якъгъа.
Инфаркт алып гечинди
Пакъыр, бармай узакъгъа.
Тийишсиз тюлкю тайпа
Буса авзун да къысып,
«Бокъча» сугъуп – уьй еси
Болуп, къалдылар пысып.
1984.
БЁРЮ ВА КИРПИ
Бёрюакъай да, Кирпи де
Лакъыр эте янаша:
- Я, Кирпи, бир затгъа мен
Боламан бек тамаша:
Къозулар бола ялкъа,
Тюзелип гетсе – эгиз.
Бизин балаларыбыз
Азындан бола сегиз.
Гёресен, къой сиривлер
Яйылгъан тавгъа-тюзге,
Бёрю сирив бир де ёкъ,
Не къыйын гелген бизге?!
Тюз затны айта гелген
Кирпижан булай деген:
- Саныгъызда бар тура
Шо нас, намарт къаныгъыз,
Сирив болма гьасирет
Къалар сизин жаныгъыз.
ПИЛ ВА ИТ
Гьар жыйын болса, Ит гьавлап – гьавлап,
Начальник Пилни талады бетин.
Турмасын деп ол гене де давлап,
Пил ону оьзюне къойду зам этип.
БЁРЮ, КЪАПЛАН ВА ШАРКА
Чилледе боранлы гюн
Ачгъа къутургъан Бёрю,
Туврадан-тувра бакъды
Бир уллу чалны гёрюп.
Къалбас бир Шарка булан
Эте малгъа къаравул.
Яллыгъа зат гёрюнмей,
Отгъа тюшме де къабул.
Шарка болушлукъ этмей
Аста тайышып къалды.
Къалбас бар гючюн жыйып,
Бёрюню алдын алды.
Нартлар йимик талаша
Бир ол, бир де бу йыгъа.
Экевюнден къайнайгъан
Къазанлардай пус чыгъа.
Хапгъан-хапгъан ерлерин
Алалар уьзюп-уьзюп.
Бир-бирин енгип болмай
Тура къанына юзюп.
Солувун гьаран ала
Ач бёрю гьалы битип.
Ягь этип, Къалбас ону
Токътай бувуп, бегетип.
Яллыны тынывлары
Тартылды кёп теренден.
Ёкъ-ёюн болгъан Шарка
Чыкъды энди гюренден.
Гёрсенг тёшюн чыгъарып,
«Игитге» ошап тазза.
Къыжыранып Бёрюню
Гьар ерин хаба-соза.
* * *
Мунагьана бир-бирде
Яшавда нечик бола:
Шарка йимик пысайлар
Сюекден1 ачув ала.
1970.
1
Сюекден – оьлген адамлан деген маънада.
ХАЙЫРСЫЗ
- Тынглагъыз, узакъ этмей
Сюемен къысгъа айтма:
Бёлюкден бир штатны
Герек бизге къысгъартма, -
Деп начальник тергевлю
Бизге багъып къарады.
«Гьы, кимни тайдырайыкъ?
Ким айта?» – деп сорады.
Лап биринчилей болуп,
Къолун гётерди Али.
- Сёз бериле Алиге,
Яхшы тынглайыкъ гьали.
- Мени гьтисабымдан чы
Муса таймагъа герек.
Оьзюгюз билесиз, ол –
Емиш бермейген терек.
- Тюз айта, бир гиччи яш
Билегенни де билмей.
Билегенлер айтгъан зат
Къулагъына да гирмей, -
Деп туруп гертиледи
Алини Агьматулла.
Къатдырып булай деди
Ондан сонг Рагьматулла:
- Геп-герти! Бир зат этмей
Акъча ала гьавайын –
Бизге этмеге тюше
Даим муну иш пайын.
Мусагъа турагъанда
Къапланып къат-къат айып,
Начальник ачывланып,
Булай деди орайып:
- Билигиз нетсегиз де
Ишден таймажакъ Муса.
Неге таймайгъанны да
Англатайым чы буса:
- Юмушлагъа ким чаба?
Озокъда, бизин Муса!
Ким циркге билет таба?
Озокъда, бизин Муса!
Я, шу Муса тюгюлмю,
Взносланы жыягъан?!
Я, шу Муса тюгюлмю
Лотерейни яягъан?!
Гёрдюгюз, бизин Муса
Талаша не къайдалы!
Гёрдюгюз, бизин учун
Муса нечик пайдалы!
Авараланы шолай
Сюймейсиз гьеч биригиз…
Муна адамны шулай
Гьар янындан тергегиз!
Шо арада атылып
Али бирдагъы турду.
Шефни мурадын англап,
Сёзюн шо янгъа бурду:
- Англадыкъ, «хайырсызны»
Герекбиз излемеге –
Нечакъы къаст этсек де
Болмайгъан «тюзлемеге».
Лап чинк де иттисине
Япадылар шо атны,
Даим шефни бетине
Айтагъангъа тюз затны.
1979.
РЕДАКТОР ВА КИТАП ТИЗИВЧЮ
- Гечикдире турасан
Пил, Гюргюрню китабын.
- Воллагь, болмай тураман
Бир китапгъа зат табып.
- Вагь, ону юбилейи…
Олай деген не хабар?
Ону чу савда чыкъгъан
Бир тёбе китабы бар!
- Айтгъаны болагъанда
Бар «пагьмусун» къоллагъан.
Тек артында-сонгунда
Бир хаппары болмагъан.
ДОНГУЗ ВА АТ
Приёмныйде жанлар
Эшикге гёзюн сатгъан.
Олтурма ерлер къалмай
Кёплер сын ташдай къатгъан.
Къабул этме башлар деп
Жанлар гьы къарай-къарай.
Ахырда чыдап болмай
Секретар къыздан сорай:
- Сав гюн бою къатдырма
Мунча да не иши бар?
- Мен айтдым чы занят, - деп.
- Онда гирген гиши бар!
- Я севрюк тюгюлбюз чю,
Олтурма тиреп табан.
- Я, кимдир ол онча да
Чыкъмайгъан шунча заман.
- Айтайым, ял болугъуз
Эшек-шефни ювугъу.
…Акъ сыйыр гирип гетди,
Битип бар сабурлугъу.
Оьтесиз пушгъурланды
Елкеси базыкъ Донгуз:
- Къайда гирип гелесен
Онгсуз болмаса, онгсуз!
Сыйыр къызарып чыкъды.
Оьчюрдеги бир акъ Ат,
Бу ишге чыдап болмай,
Гирип гетди шоссагьат.
Донгуз бек сансынмайлы
Яман къарады Атгъа:
- Гючден гирип гелеген
Къара яман сыпатгъа!
- Донгуз, къарамайгъангъа
Ошайсан сен гюзгюге,
Къарай бусанг шолай деп
Айтмас эдинг оьзгеге, -
Деп документ узатды
Къолтугъундан чыгъарып,
Ток ургъандай Донгузну
Бети гетди агъарып.
- Ге-гечигиз, тилеймен!
Я, билмедим чи бирде!
Онгарылып алдынга –
Поездге чыкъмаймы эдим,
Билген бусам эгерде! –
Дей ол Атны алдында
Тобукъдан токътап ерде.
* * *
Ат чы дагъы уллу гьаким,
Тергевге гелген оьрден.
1972.
КУЛАЙ, ОЬГЮЗ ВА АТ
Бир оьгюз ишге тюшме
Геле отдел кадргъа.
Ёлу тюзелмей, пакъыр
Бек пашман чыгъа къыргъа.
Оьгюз ондан чыкъгъандокь,
Гирип гетди къашгъа Ат.
Тек Ат иржая чыкъды,
Гёрсенг алай гёнгю шат.
Оьгюз уяла туруп ,
Атгъа: «Алдымы» деди.
-Амалы бармы алмай,
Бир алмай болгъай эди.
Мени де эпсиз хошлу
Алмадылар ямманокь.
Жанын чыгъарып къойду
Оьрден этген званок.
Бек инжиндим бу ерни
Табып болмай мажжасын.
Не билейим Кулайны
Онча алай нажжасьн.
Уьч гюнден, дёрт гюнден деп
Йыл юрютдю пайдасыз.
Геч-геч бир Тюе чертди
Нас Кулайны къайдасын:
- Мунда ишге умут ёкъ
Урушбат къысдырмасанг.
Яда оьрден звонок
Этдирип пысдырмасанг.
1975.
МАЙМУН ВА ГЮЗГЮ
-Гьа, я, хари, сенмисен?Деген Маймун гюзгюге.
-Вагь, май битип къалгъанмы,
Маймун, сени гёзюнге ?
КЪОЙЧУЛАР ВА КЪОЙЛАР
Къой къошланы башчысы
Булай айта къойлагъа:
- Къоркъуп пысып турагъан
Кюйню герек къоймагъа.
Уьяныгъыз гетди чи
«Застой» деген заманлар,
Таман шашып тургъаны
Къойчулар, одаманлар.
Сиздеги чыдамлыкъгъа
Боламан эпсиз гьайран:
Ёймайсыз къойчуланы
Этегенлерин гьарам!
Кьошну баp ихтиярын
Къолугъузгьа aлыгъыз!
Сиз арив гёргенлени
Бшчы этип салыгъыз.
Къойлар: "Ишибиз гетди!»Деп чалланы оькюртдю.
Бири- бирине къарай
Арадан айлар оьтдю.
Бир къоччакъ Ирк ахырда
Чыкъды кьойчугъа къаршы.
"Пыс, нажжас!" – деп къойчу да
Уруп атылтды башын.
«Яхшымы?!- деп сойралгьан
Иркни ол тартып сойду,
Одаман къарап -къанып:
«Ерин этдинг!»- деп къойду.
***
Бар тура къойчуланы
Белинде хынжаллары,
Кьойчулагъа къойланы
Сейлеме гъалы бармы?!
БАЛЫКЪЛАНЫ БИЙИВЮ
(И. А. Крыловгьа гёре)
Гьакимлени гьакъында
Гелеген арзаланы,
Пача гьар охугъанда
Гете бек къазапланып .
Алдын алма оланы
Тарыкъ гьакъда ойлаша.
Уьлкесинден айланып,
Гьалны билме токъташа.
...Да-ав деп яллайгъан отгъа,
Салып зор чоюн тава,
Балыкъланы къызарма
Ташлай бирев бир гьава.
Олар ачып жанындан,
Атылалар оьр-оьрге.
Шо вакъти пача Арслан,
Гелип къала бу ерге.
Арсланкъаплан бек гьайран
Болуп тикленип къарай,
Къарсалап: - Гьей, сен кимсен?
Я, нетесен? - деп сорай.
- Пача, авурунг алайым,
Дей ол адап-адашып,
Менменчи шу якъдагъы
Бары сувланы башы.
Булар ерли башчылар,Дей таваны гёрсетип,
Гелегенинг эшитип,
Жыйылгьанбыз иш этип.
- Буса, яшав нечикдир?
Баймы бу якъ? - деп сорай,Мунда яшайгъанлагъа Женнетде деме ярай.
Гьар намазны артындан
Сагьа оьмюр тилейбиз.
Сен болмагъан бусанг, биз
Нетер эдик билмейбиз.
Пача эслей балыкълар
Бирден-бир бек талаша.
Болуп яшдай тамаша
Башчыгъа сорай пача:
- Олар башын-къуйругъун
Неге бек силлей онча?
- О, гьакъылтёбе пача! Гелгенингден къуванып,
Англата болмайгъанын
Сенден гьеч тоюп-къанып,
Пача тазза генене,
Бийивге къарай гене.
Алып башчыны къолун,
Пача узата ёлун.
Ой бюртюклер
ПАРАХАТ ТУРМА
Бекликни тышдан эсе
Ичинден алма рагьат,
Тыш яндан гьужум ёкъ деп,
Турма тюшмей парахат.
ХАЛКЪ АРЫГЪАН
Гьайымлар законланы
«Параличге» тарытып,
Урушбат юлкъа туруп,
Тура халкъны арытып.
КЪЫСМАТ
Къысмат бир башынг сыйпар,
Гюндей къашларын герип,
Бир жанынгдан ачытар,
Къатты къапасын берип.
ОГЪУРСУЗ
Эчки берип къой алма
Къуллукъ эте огъурсуз:
Барлылагъа «намуслу»,
Харлылагъа намуссуз.
КЪАРАНГЫЛЫКЪНЫ КЪУВМАКЪ УЧУН
Эливаш, къарангылыкъНамартланы къурдашы,
Къарангылыкъны къувма
Гюнеш бары не яхшы.
БУГЮН БУЛАН ЯШАМАЙ
Гьакъ герти шаир тува
Юрегинде гюн булан,
Гюндей йыракъгъа къарай,
Яшамай бугюн булан.
КЪОРКЪАЧЛАР
Йыланланы авзуна
Бакъа жынс оьзю гире.
Къоркъачлар да эпсиз тынч
Яманлагьа иере.
НИЗАМСЫЗ ПАЧАЛЫКЪНЫ ШАГЬЫ
Къаравсуз агъачлыкъда
Къарангылыкъ пачадыр.
Низамсыз пачалыкъны
Шагьы гьарам акъчадыр.
ЯРЕВКЕНИ ТИЛИ
Яревкени сёзлери
Татлиге тилни яра.
Сонг явъюрегинг яра,
Шо тилден тийген яра.
СОКЪУР ЮРЕК
Юреги сокъурлукъдан
Артыкъ зайыплыкъ ёкъдур.
Юреги сокъур кесден
Кёп къолай гёзю сокъур.
КЁПЮРДЕНДЕЙ ОЬТЕРСЕН
Дарс алмагьа бажарсанг
Яшавлукъ толкъунлардан,
Кёпюрден оьтегендей
Оьтерсен булкъунлардан.
ЁКЪ ОЬЛГЕН ГЮНЮ
Шаирни бола янгыз
Дюньягъа гелген гюню,
Оьлсе де яшайгъангъа,
Ёкъ ону оьлген гюню.
КЪОЙ ТЕРИЛИ БЁРЮ
Бёрю къой тери гийип,
Къочкъаргъа ошап къалгьан.
Тек не ашайгъанындан,
Ачылып къалгьан ялгъан.
БИЧИМИН ТУТА ГЬАЛИ
«Ярлы сабанчылардан
Чыкъгъанман» дейген гиши,
Гьали: «Бийлерденмен», — деп
Бичимин тутмакъ иши.
ГЬАРАМЧЫ
Гьарамгъа бёленгенлер
Нечик чыгъа орамгъа?
Башыбыз учуз этип,
Баш иймедик гьарамгъа.
ОЬЗЮНГЕ КЪАРА БАШЛАП
Гишини кемчилиги
Илингенде гёзюнге,
Бир башлап бек тергевлю
Къарап чыкъ сен оьзюнге.
КИМ ТЮЗЛЕР
Бары халкъ турса булай
Чыгъармай гьеч бир мынкъын,
Ким тюзлер экен бизии
Девюрню юз-минг дынкъын.
ЭПСИЗ УСТА
Ишде тири гёрюнме
Бу "илбис" уста эпсиз.
Тек иш ишге етгенде,
Бола шоссагьат кепсиз.
АТАНГ ДА ЯЛКЪАР
Айтылгъан сёз къайтмайгъандай,
Къайтмас этген хатанг да,
Чырмавларынг чырмалышса.
Ялкъар гьатта атанг да.
НЕСИ БАШГЪА
Ашап, ятып ва юхлап
Бажара гьайван-мал да.
Гьайвандан неси башгъа
Яшайгъанны шо гьалда?!
ЮХЛАТМАГЪА ЯЗЫЛМАЙ
Гьар-бир китап языла
Адамлар охусун деп,
Язылмай кёмек этсин
Гелтирме юхусун деп.
АЛТЫН ЕРИНДЕ СЫЙЛЫ
Тарлыкъгъа тарыдым деп,
Тюмень тартып гетесен,
"Алтын еринде сыйлы" Бек гьабас иш этесен.
КЪЫЛЫГЪЫНА ГЁРЕ
Къылыгъына гёредир
Гьар-бир гишини иши,
Тамуру зек терекни
Татли болмас емиши.
КЪАЗАНЛАРДА КЪАЙНАТА
Яшав бизин нечесе
Къазанларда къайната:
Бир шербетин ичире,
Бир закъумун чайната.
ЯРЫШ АЧГЪАН
Гьейлер. гьалиги барыш
Айтма бир уллу иш зат:
Ат ярышдан да гючлю
Ярыш ачгъан урушбат.
КЪЫРЧЫН ЧЕБИЧ
Баш эркеч ёкъ сиривге
Къырчын чебич баш болур.
Чебич баш болгъан сирив
Бёрюлеге аш болур.
КЪУТУЛМАЙ
Къурумланы торуна
«Акъча къаплар» тутулмай,
Тенгирини торундан
Пачалар да къутулмай.
ТАВ ЧАКЪЫ ГЁТЕРГЕН ЮГЮ
Инсан — хумдай- къайырдай,
Дюньяны бир бюртюгю.
Тек тавдай сыртындагъы
Гётерген ону югю.
ТЮЗ ЁЛГЪА САЛАР
Инсан оьз-оьзюн эгер,
Ягьланып алса къолгъа.
Югенленген атныдай,
Салар оьзюн тюз ёлгъа.
ЙЫЛАН ВА БАЛЖИБИН
Гюл-чечек гёзелликдир
Юрек къувнап гетеген,
Оьзюнден йылан агъу —
Балжибин бал этеген.
НЕ ПАЙДА ЭТГЕНМЕН
Къакъгъанчагъа тёшюнге:
"Пеленмен-тюгенмен!" — деп.
Ойлаш халкъгъа не пайда
Этгенмен бугюн мен деп.
ЖАНЫБЫЗ ГЬАНКЪЫГЪАН
Къынгыргъа къынгыр дейик,
Тюз деп айтайыкъ тюзге.
Хужу, жаныбыз гьанкъып,
Тура чы герти сёзге.
ЯРЛЫНЫ ОЮ
Талчыкълагъа дырбайып,
Турагъангъа айгъызы,
Ярлы ойлаша байны
Ёкъдур деп бир къайгъысы.
НАЛОГСУЗ БАЙЛЫКЪ
Илму-билим гюн йимик
Герек бизге, озокъда,
Илму-билим — зор байлыкъ
Тёленмейген ясакъ1 да.
1
ясакъ- налог
ГИШИДЕН ГЁРЕ
Инсан бир тамаша жан:
Гесмей оьзюне тёре.
Оьзюню онгмагъанын
Башгъа гишиден гёре.
ЭЛГЕ МАКЪТАВ ГЕЛТИРЕ
"Эренни эр оьлтюрмей,
Эл намусу оьлтюре”.
Намус учун оьлгенлер,
Элге макътав гелтире.
ЭРКЕКЛИК
Бармыкен гьеч зат етер
Яшавда эркекликге?!
Эркеклиги бар эрлер
Ес болар эркинликге.
БАШЫНГНЫ БАЗАРЛАЙСАН
Артындан бугьтан айтып,
Хасланы азарлайсан.
"Хаслардан да хас" болуп,
Башынгны «базарлайсан».
ЗАМАН КЪАЧАН ТАБАСАН
Оьзгелени "гьайын" бек
Этеген адам гьаман,
Оьзюнгню гьайын этме
Къачан табасан заман.
ЮРЮМЕГЕН КЪОЛАЙ
Тюз, сен "юрюп билесен",
Биревлер билмей олай.
Сендей "юрюп билгенден"
Юрюмей къалгъан къолай.
ЗЫНТКЪЫДАЙ АЧЧЫ
Татывлулукъ гьавадай
Тарыкъ халкъгъа, озокъда.
Зынткъыны йимик аччы
Яшавубуз о ёкъда.
ДЁГЕРЕТЕ
Дав башланса бир ерде,
Дав артар дёгерекде.
Бетден дёгереген таш
Кёп ташны дёгерете.
БАШЫ АГЪУ, АРТЫ БАЛ
Инсан, аллагьынгадай
Сабурлукъгъа юрек сал.
Тек, тюзю, сабурлукъну
Башы агъу, арты бал.
НЕ ЯХШЫ СУВНУ БАРЫ
Ялын гьавлай дюньяны
Кюлге дёндюрюп къойма.
Не яхшы бары сувну,
Чачып сёндюрюп къойма.
ХАДИРИН БИЛЕ
Адам яшай бир керен,
Яшав — денгиздей терен.
Хадирин биле "батып”,
Гьаран къутулгъан эрен.
СЁЗЮНГ ОШАМАЙ
Намус-ягьны гьакъында
Сёйлесенг де бошамай,
Юрюшлеринг-ишлеринг,
Сёзюнге чи ошамай.
АЛДАНСАНГ
Яшав эпсиз гёзел зат,
Тек оьзю бек гьиллачы.
Татлисине алдансанг Арты агъудай аччы.
КЪАЙГЪЫЛАНЫ ДАРМАНЫ
Къайгъы гёрмей ким къалгъан
Бизин адам урлукъдан?!
Къайгъылагъа дарман ёкъ
Гьеч дагъы сабурлукъдан.
СЁЗ СИНГМЕС
Денгизлерде юзсе де
Оьрдекге гьеч сув сингмес.
Халкъ уьстюне тюшсе де
Темтекге гьеч сёз сингмес.
УЛАН ТУВА
Кантылламакъ макъталмай,
Гьеч пайда чыкъмас кантдан.
Улан тувар гьеч тувса,
Шамланып этген антдан.
БАГЬАСЫ
Пагьмусундан фасону
Юз керен артыкъ буса,
Тамашамы шолайны
Багьасы къартыкъ буса?!
ГЬАКЪЫЛЛЫ СЕНДЕН
Тош берип юрюйсен сен,
Гьакъыллы ёкъ деп менден,
Тошун чыгъармайгъанлар
Кёп де гьакъыллы сенден.
ГЁНГЮЛСЮЗ
Иш - маънасыз доланыв,
Этмесенг гёнгюнг булан.
Гёнгюлсюз къатын тапгъан
Дейлер гёлемсиз улан.
ОЙЛАШ ЧЫ
Талап-юлкъуп гьарам мал
Жыйгъанынга оьктемсен.
Бир гюн дом деп оьлгенде,
Ойлаш чы 6ир,сен кимсен!
ЯХШЫЛАР ВА ЯМАНЛАР
Яхшылар башгъалар да
Ойлай оьзю йимик деп.
Яманлар бары да халкъ
Тура гавур-гийик деп.
ЕРИ ЭДИ
Токътавсуз кантыллайсан:
Ел тюшген белинге деп.
Ери эди ел салса,
Питнечи тилинге де.
АДАМЛАНЫ КЮСДЮРЮВ
Олтургъанда гёрмейген
Боюн туруп гёрсетмек –
Адамланы кюсдюрюп,
Оьзюн оьзю ер этмек.
ГЬАРАМ
Бар зат бар инсан учун,
Гюн шавла,гьава,аш-сув...
Олар гьарам -ёкъ буса
Сенден дюньягъа асув.
ЮВУКЪ БОЛАБЫЗ
Оьзенлердей денгизге
Етмек учун агъагъан,
Ювукъ болабыз биз де
Гьар гюн сайын ягъагьа.
УЛЛУ ЮРЕК
Уллу юрек заралсыз зат,
Битсе эгер гьайвангъа.
Тек инсанны уллу юрек
Кюцсюз эте гьайрангъа.
ГЬАЙРАН
Тез-тез сыртынг бересен
«Ел чыгъып» гетсе эгер.
Сени шо "гьюнеринге"
Гьайран гьатта флюгер1.
КЪАРШЫ БОЛГЪАНДА
Къаршы болуп къалгъанда
Хужу,бир къолайсызгъа,
Гёре багъа бу инсан
Айланды талайсызгъа.
БАТЫРЛАР
Тамурлар бата ерге
Тepeги яшнасын деп.
Батырлар гире кёрге2
Миллети яшасын деп.
1
Флюгер - елге артын 6акъдырып,ол не якъдан эшегенни
гёрсегеген кьурал.
2
Гире кёрге - жанын бере,жанын къурбан эте деген маънада.
КЪОМУЗДАЙ КЮЙЛЕР
Уьлкени бийлесе осаллар-наслар,
Халкъны теридей ийлеме башлар.
Уьлкеге баш болса асиллер-хаслар,
Ону къомуздай кюйлеме башлар.
СЕНСИЗ БИЗГЕ ВЁВ ВА ШАВ
Сав аламны отав уьйдей безейген,
Гюнеш, сенсиз къайда бизге бу яшав.
Шавла берип гюмез кёкде гезейген,
Гюнеш, сенсиз дюньябызгъа вёв ва шав.
ЖЕННЕТГЕ ОШАР
Нарыстадай гьалал рызкъы ашасакъ,
Сабий яшдай ялгъан айтмай яшасакь,
Гьар ким къуллукъ этсек асил негетге,
Дуллу-дюнья ошап къалар женнетге.
МЮКЮРМЕН
Оьзенге мен этемен бек мюкюрлюк,
Бир заман да артын ерли къайтмайгъан.
Этип даим къысматына шюкюрлюк,
Къавшалдым деп, арыдым деп айтмайгъан.
КЪАЙДА БАРСАНГ - ЗЫР ЯЛГЪАН
Ер юзюнден чайылсын деп бар ялгъан,
Бу дюньяны нече-нече сюр чалгъан.
Бу не, гьейлер, не балагь къобуп къалгъан,
Къайда барсанг, къайда гирсенг — зыр ялгъан.
СЮЕ БУСАНГ
Чачмагъа сюе бусанг
Эгер тюзлюкню къумун,
Бажарылмас ютмасанг,
Гертиликни закъумун.
ТАС ЭТСЕ
Адамдан сыйлы,артыкъ
Бир зат ёкъ ер юзюн де.
Тас этсе адамлыгъын
Эсгик зат ёкъ оьзюнден.
БЕТИ ЯРЫКЪ
Гьалал яшайгъанланы
Бети ярыкь гьаманда.
Гюзгю йимик лавуллай
Ер сюреген сабан да.
ТЕРЕЗЕДЕН КЪАЧА
Законлар каш баживдей,
Къанъявгъур,акъча - пача.
Акъча эшикден гирсе,
Закон терезеден къача.
КИМ ТИРИ, КИМ АЗМАН
Боран сыпат къыш гелмей
Башыбызны сыйпама.
Геле о ким тиридир,
Ким азмандыр сынама.
ПУРШАВ ЭТМЕ
Майчыракъны ялыныдай
Ашай бизин бу яшав,
Кёмекге етмей бусанг,
Этмей сама тур пуршав
ТОНАВЧУ
Сакъал юлюйген болуп,
Баш гесгенлей деллекчи,
«Демократ» болуп халкъны
Тонамагьа герек чи!
АЛЫСЫН БАЙГЪА
Алтынны йыртыллаву
Гёзюнгню къамашдыра.
Долларны хытырлаву
Гьакьылынг адашдыра.
КЪАРАП БОЛА
Юрюйген намус-ягьны
Арбасына егилип,
Къарап бола гьар кимни
Гёзлерине тигилип.
КЪАТЫВЛУ КЪОЛЛАР
Хасмушлар байтул малны1
Тюлкюлей пайлап алды.
Къатывлу къоллар буса
Артында тyтyп къалды.
1
байтул мал-ортакъ мал, халкъын малы, пачалыкъны малы
ТОГЪА ТАРТУВ
Яшав - о тогъа тартыв,
Утагъан,утдурагъан.
Утдургъан утанагъан,
Утгъанлар къутурагъан.
МАЛИМ ЭТЕ
Давлар- явлар , айрокъда,
Эренлени кемите.
Тек къоччакъ уланланы
Атларын малим эте.
УЬЛГЮ ГЁРСЕТЕ
Бармакълар бирикгенде
Айлана юмурукъгъа,
Уьлгю гёрсетегендей
Сыкълашмагъа къумукъгъа.
АЛГЪЫШЛАНА
Игитлер бизин элде
Аллагьдай алгъышлана.
Оланы гьарисине
Макътав йыр багъышлана.
ЧЁРЕКЧИ
Ягь - намусдан толтурма
Берген Аллагь юрекни.
Бирлер ону орнуна
Тыгъып къоя чёрекни.
ТЮЗЛЕП БОЛМАС ОЙЧУЛАР
Гьагав токълу тюшген ярдан учагъан,
Къой сиривню эбин тапмас къойчулар.
Темтек гьаким этип къойгъан хатаны,
Тюзлеп болмас юзлер булан ойчулар.
ПИСЛИКЛЕНИ ЖЫЙЫМЫ
Огь,инсанны англап-танып битмеге
Ва тюбюне ону тюшме къыйыны!
Шу сама да адамдыр деп токъташсанг,
Чыгъа болуп писликлени жыйымы.
КИМ ЭТЕЖЕК ГЬАЙЫН ?
Тюменлеге тамшандырып Тюмень якъ,
Гетегенлер артып тербей йыл сайын.
Тюмень тартып къумукътюзге таш атсакъ,
Ким этежек къумугъубузну гьайын.
АГЬЛЮНЮ ГЮЗГЮСЮ
Гьар яш чыкъгъан агьлюсюню гюзгюсю,
Демек, булай бу жумланы маънасы:
Яш исбатлай (къайда барса да,тюзю,)
Тарбияны берген ата-анасы.
ДЕЛИ
Арслан юрекли болмакъ бек яхшы,
Эгерде бар буса ёрукълу башы.
Бар буса эгерде башында ели –
Къоччакълардан тюгюл-халкъ ялкъар дели.
БАСДЫРМА ЧАБАГЪАНЛАР
Ишдеги иш ёлдашланы уьстюнден
Сагъа гелип ялалар ябагъанлар,
Билип къой, шеф, тангала сен сюрюнсенг,
Сени тез-тез басдырма чабагъанлар.
ЧЕПДЕЙ ТАШЛАЙСАН
Сен ойлама халкъ билмей деп,яревке,
Гелегенинг сени нече йилевке.
Гьакимингни итдей ялап башлайсан,
Таягъанын билсенг чёпдей ташлайсан.
ТОП ТИЙГЕН КЪОЛАЙ
Ягьлыланы ягьы сынар гюн гелгенде:
Девдей боюнг чубукълайын иелгенде,
Сыр билдирип къызбайлагъа баш ийгенден,
Къолай, воллагь, тюбек тиймей топ тийген де.
ТАНГ УЛАН
Хасмуш тайпа бажаралар нече де,
Байтул малгъа - гьарам малгъа базмагъа.
Танг уланлар ишлей гюнде-гече де,
Халкъыбызны къоймасбыз деп азмагъа.
ЮРЕГИНИ КЕЛПЕТИ
Гьакъ шаирге шулай сёзлер гелише:
Юрегин ол инсанлагъа уьлеше.
Асарлары - агьлюсю ва кюлпети,
Сатырларда - юрегини келпети.
ГАМИШДЕЙ ГЕНЕНЕ
Гьакимин макътап сюркюч
Кепине геле гене:
Ол да артын хашыгъан
Гамиш йимик генене
ГЬАНКЪЫГЪАН
Екъ,девюр булай кьалмас:
Чыдамас халкъ зулмугъа.
Мисгин халкъ лап гьанкъыгъан
"Тюзлюк" дейген илмугъа.
ОЬМЮРЮ УЗАКЪ
Йыллар сайын артса тюгюл абуру,
Гьакъ йыр оьлмей, ёкъ гьакъ сёзню къабуру.
Дюр, исбатлай гьар бир йыры Къазакъны,
Гьакъ сёзлени оьмюрю кёп узакъны.
ИНСАНЛАР «АЗДЫ»
Яшавму бу - къурдаш ёкъ да, дос ёкъ да?!
Бар биргине телевизор - "нишанлар".
"Демократлар" баш болгъанлы бу якъда,
Тазза "азып" битди, хари, инсанлар.
ЭКИЛИКЛЕР
***
Ёл булан бара бирев,
Тёшюнде къара билев.
** *
Бетге-бет малайиксен,
Арт бергендокъ гийиксен1.
** *
Биревню лакъубасы —
Биревню акъубасы.
** *
Гьар-бир шиъру дуадыр,
Аллагь берип тувадыр.
* **
Сёзю кёп буса эгер гишини,
Мажжасы2 болмас ону ишини.
***
Заман гелген зек,тамаша,
Оюнг оьрчюп - башынг шаша.
***
Тавукъ урлагъан тутула,
Тувар урлагъан къутула.
** *
Такъыллагъан булан болмай,
Тер тёкмесе бежен толмай.
** *
Биревлени ташы бюйреклеринде,
Биревленики - юреклеринде.
1
гийик (гавур-гийик)- бёрю
2
мажжасы- пакары, маънасы
***
Аллагьсыз - оьзю «аллагь»,
Оьзю «аллагь»-о балагь.
** *
Сюркючлер, яревкелер Адам сатар тавкелер.
** *
Халкъ салагъан гьарайгъа,
Ёкъ бурлугъуп къарайгъан.
** *
Эл,юрт - ортакъ уьюбюз,
Бизден гьасил кююбюз.
** *
Гездик харслы гюнлени де,
Сездик чарслы гюнлени де.
***
Намусну - ягьны къулу Эл арада атолу.
** *
Амин болсанг Ватангъа,
Атынг айтылар данггъа.
** *
Аялары къатывлуларАшы-суву татывлулар
** *
Туврачылыкъ- къоччакълыкъ,
Сюркючлюлюк-къоркъачлыкъ
***
Йиберилген ит шынжырдан,
Уьйге къайта билмес къырдан
***
Адамлыкъны оьзегиАямакъдыр оьзгени
***
Напсын енгме ягь герек,
Енгенден балагь арек
** *
Акъчаны къаракъулу,
Болмас бирде атолу.
***
Кесдеги имансызлыкъОьзюне инамсызлыкъ.
***
Наркоман авлетОьлеген оьлет.
** *
Гьюнер тюгюл талаплылыкъ,
Гьюнердир далаплылыкъ.
** *
Дарман - эм - заманлыкъ эмчи,
Татли тил- гьаманлыкъ эмчи.
** *
Аврув докътирден кёмек излей,
Докътир де ондан «шону» гёзлей.
***
Акъ гюллев - о сукъланыв,
Гюнчюлюкден -сакъланыв.
** *
Акъча сайлавлар - акъча депутат,
Олай вакилден болмас умпагьат.
***
Шашып, озуп гетсенг гьатдан,
Гьазир тюшерсен атдан.
***
Алысын байлар - уллу юреклер
Учун къалгьан халкъ - увакъ-тюеклер.
** *
Авлет, ташлагъан ата-ананы,
Якълармы къара гюн ана Ватанны?
***
Гиччи уьядан чыкъгъан къарчыгъа,
Етти къат кёклени геземе чыгъа.
***
Айрокъда гьеч кюрчюсю ёкъ оьктемлик,
Инсан учун оьтесиз уллу кемлик.
** *
Бойнубуздан таймайгъан намус баргъа,
Чыгъажакъбыз бир гюн къайтмас сапаргъа.
** *
Адамлар бар бир-биринден асил,хас.
Биревлер бар,огь,нече де осал,нас.
***
Минмедим гьеч гишини арбасына,
Къарамадым биревню дорбасына.
** *
Янгы байлар уллу завхда яшайлар,
Къуйрукъдагъы хуртлагьа не ошайлар!
***
Башынг учун этегенинг-заманлыкъ,
Халкъынг учун этегенинг- гьаманлыкъ.
** *
Къара будут къапланса да Гюнешге,
Къарангыны тыгъар гене мююшге.
** *
Янгы байлар байлыгъына кепленеБай этгенлер чёплюклерде чеплене
** *
Гёземелге йыламакълыкъ сегюле,
Къыйналгъанда гёзъяш шар деп тегюле.
***
Сёз хынжалны къарнына да сукъдура,
Сёз хынжалны къынына да сукъдура.
** *
Тамагъыны, напсысыны есири,
Пассат, саякъ юрюйгенлени чери.
** *
Этсек де биз тамашалыкъ-гьайранлыкъ,
Хасмушланы къолунда гьали «ханлыкъ»
** *
Етеген зат барму экен тюзлюкге(!),
Шондан татли сёз тапмайман сёзлюкде
** *
Намуслулукъ - эренни эр этеген,
Ва ягьлылыкъ канзисин оьр этеген
***
ДЁРТЛЮКЛЕР
Талпына болгъан бусакъ —
Гьаман асил негетге,
Дюньяны гьар мююшю
Ошар эди женнетге.
** *
Менмен деген эрлеге
Чююресен эрнингни,
Онча да олай улан,
Гёрсет да гьюнерингни.
***
Юрек булан къаламны
Ёкъ буса гьеч бирлиги,
Кимге тарыкъдыр шолай
Шаирни шаирлиги?!
***
Тарихге сингди - гетди
Асрусу давну-шавну,
Янгы асру кюрчюсю
Болгъур давсуз яшавну!
***
Атгъа башлап ер салгъан
Ат белин явур этер.
Сынавсуз гьаким халкъны
Яшавун авур этер.
***
Урунгъунча гишини
Кемчилигин излеме,
Гьакъылбайсан гиришсенг,
Кулай жибинлеге эпсиз къатыла,
Артындан чаба, тутма атыла.
Бахчада айлана чарлакъдай Гамиш,
Кулай буса ону бола гёрмемиш.
ТАНА, ГЁДЕК ВА БЁРЮ
Арпасы артгъан бир ёнкю Тана,
Гюренде къочулукъ этип айлана.
Бир етим Гёдекни мююшге тыгъа,
Итти мююзлерин къарнына сугъа.
Гёдекни шо ерде ичи тёгюле,
Амалсыз,тырпыллап еринде оьле.
Баягъысы,бу иш судгъа етише.
Тананы атасы мазаллы бугъа,
Шашыгъын къутултма ишге гирише:
Судья Бёрюге урушбат сугъа.
Даш-башдан Бёрюакъай сююнюп тазза,
Тананы бар затын онг этип яза.
Судда бу ишге болгъан шагьатлар,
Сыйырлар,Эчкилер,Къачырлар,Атлар,
Англап судьяны къастын,негетин,
(Сонг да,ёкъ чу мунда Гёдекни бети)
Болмайлы Танагъа гьеч яман атлы,
Талайсыз Гёдекге салды бар затны.
Чыгъара туруп судну гьасилин,
Бёрю булай сокъду:"Мунда,гьасили,
Оьзю бек айыплы гечинген Г'ёдек,
Тананы оьлтюрме къаст этген ол бек,
Шо Гёдек Тананы мююшге тыкъгъан,
Сюзюп бек къолайсыз бёттёбен йыкъгъан,
Тана къачып тайма гётерсе башын,
Мююзлери бола къарнына къаршы.
Тап-таза экенге Тана гьар якъдан
Суд азат эте ону туснакъдан".
***
Экиаякълы Бёрюлер
Судларда олтургъан сонг,
Гьарамчыланы иши
Озокъда,болажакъ онг.
КЪАЧЫР ВА ПОРСУКЪ
Завод къургъан бинада
Секциялар пайлана.
Оьзюгер уьй тюше деп
Порсукъ учуп айлана.
Порсукъжанны гьаты бар
Сююнмеге, озокъда,
Неге тюгюл онунчу
Уьйлеге списокда.
Уьйге ес болгъанланы
Списогу илине.
Ма, Порсукъ уьйден магьрюм
Къалгъанлыгъы билине.
Нетсин, эпсиз къыйналып,
Порсукъ завкомгъа гире.
Председатель Къачыр
Булай деп жавап бере:
- Нетесен гелип мунда
Тувуп мени жаныма!
Мен бир зат да билмеймен!
Больничныйде эдим мен
Сорап къара замыма.
Замы да, баягъысы,
Бу ишден баш къачыра:
- Мен бир зат да билмеймен!
Я, мен отпускада эдим,
Сорап къара Къачыргъа.
Порсукъ къыйынын айтма
Гирди энни парткомгъа.
- Мен бир зат да билмеймен!
Шо гюн жыйын болуп мен,
Гетген эдим горкомгъа.
Ондан сонг кёмек излеп,
Чапды ол директоргъа.
- Мен бир зат да билмеймен!
Уьйню завком пайлай, - деп,
Иссилей салды ёлгъа.
Заводда тюзлюк тапмай
Бавру ярылып тазза,
Шагьар исполкомуна
Порсукъжан арза яза.
Председатель ону
Тапшурду энди замгъа.
Зам да ону бакъдыра
Тюбюндеги адамгъа.
Ол да кабинетинден
Чыкъмай телефон сёйлей:
- Уьстюнгден арза гелген,
Бир жавап бер, - деп кюлей.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къайдасына!
Амалсыз, гене нетсин,
Къаламын алмай къолгъа?!
Порсукъ бу гезик дертин
Чечди прокуроргъа.
Баягъы кабинетден
Чыкъмай телефон сёйлей.
- Уьстюнгден арза гелген
Бир жавап бер, - деп кюлей.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къадасына!
Тюзлюкге сувсап – янып,
Язды гьатда обкомгъа,
Къайда язса да къайтып,
Геле арза завкомгъа.
Завком жавап йибере
Кюйлеп оьз пайдасына.
Къара, бюрократланы
Ишлейген къайдасына.
Тюзлюкню къойман тапмай
Деп гетди тахшагьаргъа.
Завком да алып онгай
Уруп ишден тайдырды,
«Прогуллары» баргъа.
Шулай кюлге булгъады
Завком оьз пайдасына.
Къара чы, сен буланы,
Ишлейген къайдасына!
Бир къайгъыны уьстюне
Гелип ондан бетери,
Кюстюне де кюстюне
Порсукъ билмей нетерин.
- Гьейлер, тюзлюк къайда? – деп
Чапды гьар гюн гьар якъгъа.
Инфаркт алып гечинди
Пакъыр, бармай узакъгъа.
Тийишсиз тюлкю тайпа
Буса авзун да къысып,
«Бокъча» сугъуп – уьй еси
Болуп, къалдылар пысып.
1984.
БЁРЮ ВА КИРПИ
Бёрюакъай да, Кирпи де
Лакъыр эте янаша:
- Я, Кирпи, бир затгъа мен
Боламан бек тамаша:
Къозулар бола ялкъа,
Тюзелип гетсе – эгиз.
Бизин балаларыбыз
Азындан бола сегиз.
Гёресен, къой сиривлер
Яйылгъан тавгъа-тюзге,
Бёрю сирив бир де ёкъ,
Не къыйын гелген бизге?!
Тюз затны айта гелген
Кирпижан булай деген:
- Саныгъызда бар тура
Шо нас, намарт къаныгъыз,
Сирив болма гьасирет
Къалар сизин жаныгъыз.
ПИЛ ВА ИТ
Гьар жыйын болса, Ит гьавлап – гьавлап,
Начальник Пилни талады бетин.
Турмасын деп ол гене де давлап,
Пил ону оьзюне къойду зам этип.
БЁРЮ, КЪАПЛАН ВА ШАРКА
Чилледе боранлы гюн
Ачгъа къутургъан Бёрю,
Туврадан-тувра бакъды
Бир уллу чалны гёрюп.
Къалбас бир Шарка булан
Эте малгъа къаравул.
Яллыгъа зат гёрюнмей,
Отгъа тюшме де къабул.
Шарка болушлукъ этмей
Аста тайышып къалды.
Къалбас бар гючюн жыйып,
Бёрюню алдын алды.
Нартлар йимик талаша
Бир ол, бир де бу йыгъа.
Экевюнден къайнайгъан
Къазанлардай пус чыгъа.
Хапгъан-хапгъан ерлерин
Алалар уьзюп-уьзюп.
Бир-бирин енгип болмай
Тура къанына юзюп.
Солувун гьаран ала
Ач бёрю гьалы битип.
Ягь этип, Къалбас ону
Токътай бувуп, бегетип.
Яллыны тынывлары
Тартылды кёп теренден.
Ёкъ-ёюн болгъан Шарка
Чыкъды энди гюренден.
Гёрсенг тёшюн чыгъарып,
«Игитге» ошап тазза.
Къыжыранып Бёрюню
Гьар ерин хаба-соза.
* * *
Мунагьана бир-бирде
Яшавда нечик бола:
Шарка йимик пысайлар
Сюекден1 ачув ала.
1970.
1
Сюекден – оьлген адамлан деген маънада.
ХАЙЫРСЫЗ
- Тынглагъыз, узакъ этмей
Сюемен къысгъа айтма:
Бёлюкден бир штатны
Герек бизге къысгъартма, -
Деп начальник тергевлю
Бизге багъып къарады.
«Гьы, кимни тайдырайыкъ?
Ким айта?» – деп сорады.
Лап биринчилей болуп,
Къолун гётерди Али.
- Сёз бериле Алиге,
Яхшы тынглайыкъ гьали.
- Мени гьтисабымдан чы
Муса таймагъа герек.
Оьзюгюз билесиз, ол –
Емиш бермейген терек.
- Тюз айта, бир гиччи яш
Билегенни де билмей.
Билегенлер айтгъан зат
Къулагъына да гирмей, -
Деп туруп гертиледи
Алини Агьматулла.
Къатдырып булай деди
Ондан сонг Рагьматулла:
- Геп-герти! Бир зат этмей
Акъча ала гьавайын –
Бизге этмеге тюше
Даим муну иш пайын.
Мусагъа турагъанда
Къапланып къат-къат айып,
Начальник ачывланып,
Булай деди орайып:
- Билигиз нетсегиз де
Ишден таймажакъ Муса.
Неге таймайгъанны да
Англатайым чы буса:
- Юмушлагъа ким чаба?
Озокъда, бизин Муса!
Ким циркге билет таба?
Озокъда, бизин Муса!
Я, шу Муса тюгюлмю,
Взносланы жыягъан?!
Я, шу Муса тюгюлмю
Лотерейни яягъан?!
Гёрдюгюз, бизин Муса
Талаша не къайдалы!
Гёрдюгюз, бизин учун
Муса нечик пайдалы!
Авараланы шолай
Сюймейсиз гьеч биригиз…
Муна адамны шулай
Гьар янындан тергегиз!
Шо арада атылып
Али бирдагъы турду.
Шефни мурадын англап,
Сёзюн шо янгъа бурду:
- Англадыкъ, «хайырсызны»
Герекбиз излемеге –
Нечакъы къаст этсек де
Болмайгъан «тюзлемеге».
Лап чинк де иттисине
Япадылар шо атны,
Даим шефни бетине
Айтагъангъа тюз затны.
1979.
РЕДАКТОР ВА КИТАП ТИЗИВЧЮ
- Гечикдире турасан
Пил, Гюргюрню китабын.
- Воллагь, болмай тураман
Бир китапгъа зат табып.
- Вагь, ону юбилейи…
Олай деген не хабар?
Ону чу савда чыкъгъан
Бир тёбе китабы бар!
- Айтгъаны болагъанда
Бар «пагьмусун» къоллагъан.
Тек артында-сонгунда
Бир хаппары болмагъан.
ДОНГУЗ ВА АТ
Приёмныйде жанлар
Эшикге гёзюн сатгъан.
Олтурма ерлер къалмай
Кёплер сын ташдай къатгъан.
Къабул этме башлар деп
Жанлар гьы къарай-къарай.
Ахырда чыдап болмай
Секретар къыздан сорай:
- Сав гюн бою къатдырма
Мунча да не иши бар?
- Мен айтдым чы занят, - деп.
- Онда гирген гиши бар!
- Я севрюк тюгюлбюз чю,
Олтурма тиреп табан.
- Я, кимдир ол онча да
Чыкъмайгъан шунча заман.
- Айтайым, ял болугъуз
Эшек-шефни ювугъу.
…Акъ сыйыр гирип гетди,
Битип бар сабурлугъу.
Оьтесиз пушгъурланды
Елкеси базыкъ Донгуз:
- Къайда гирип гелесен
Онгсуз болмаса, онгсуз!
Сыйыр къызарып чыкъды.
Оьчюрдеги бир акъ Ат,
Бу ишге чыдап болмай,
Гирип гетди шоссагьат.
Донгуз бек сансынмайлы
Яман къарады Атгъа:
- Гючден гирип гелеген
Къара яман сыпатгъа!
- Донгуз, къарамайгъангъа
Ошайсан сен гюзгюге,
Къарай бусанг шолай деп
Айтмас эдинг оьзгеге, -
Деп документ узатды
Къолтугъундан чыгъарып,
Ток ургъандай Донгузну
Бети гетди агъарып.
- Ге-гечигиз, тилеймен!
Я, билмедим чи бирде!
Онгарылып алдынга –
Поездге чыкъмаймы эдим,
Билген бусам эгерде! –
Дей ол Атны алдында
Тобукъдан токътап ерде.
* * *
Ат чы дагъы уллу гьаким,
Тергевге гелген оьрден.
1972.
КУЛАЙ, ОЬГЮЗ ВА АТ
Бир оьгюз ишге тюшме
Геле отдел кадргъа.
Ёлу тюзелмей, пакъыр
Бек пашман чыгъа къыргъа.
Оьгюз ондан чыкъгъандокь,
Гирип гетди къашгъа Ат.
Тек Ат иржая чыкъды,
Гёрсенг алай гёнгю шат.
Оьгюз уяла туруп ,
Атгъа: «Алдымы» деди.
-Амалы бармы алмай,
Бир алмай болгъай эди.
Мени де эпсиз хошлу
Алмадылар ямманокь.
Жанын чыгъарып къойду
Оьрден этген званок.
Бек инжиндим бу ерни
Табып болмай мажжасын.
Не билейим Кулайны
Онча алай нажжасьн.
Уьч гюнден, дёрт гюнден деп
Йыл юрютдю пайдасыз.
Геч-геч бир Тюе чертди
Нас Кулайны къайдасын:
- Мунда ишге умут ёкъ
Урушбат къысдырмасанг.
Яда оьрден звонок
Этдирип пысдырмасанг.
1975.
МАЙМУН ВА ГЮЗГЮ
-Гьа, я, хари, сенмисен?Деген Маймун гюзгюге.
-Вагь, май битип къалгъанмы,
Маймун, сени гёзюнге ?
КЪОЙЧУЛАР ВА КЪОЙЛАР
Къой къошланы башчысы
Булай айта къойлагъа:
- Къоркъуп пысып турагъан
Кюйню герек къоймагъа.
Уьяныгъыз гетди чи
«Застой» деген заманлар,
Таман шашып тургъаны
Къойчулар, одаманлар.
Сиздеги чыдамлыкъгъа
Боламан эпсиз гьайран:
Ёймайсыз къойчуланы
Этегенлерин гьарам!
Кьошну баp ихтиярын
Къолугъузгьа aлыгъыз!
Сиз арив гёргенлени
Бшчы этип салыгъыз.
Къойлар: "Ишибиз гетди!»Деп чалланы оькюртдю.
Бири- бирине къарай
Арадан айлар оьтдю.
Бир къоччакъ Ирк ахырда
Чыкъды кьойчугъа къаршы.
"Пыс, нажжас!" – деп къойчу да
Уруп атылтды башын.
«Яхшымы?!- деп сойралгьан
Иркни ол тартып сойду,
Одаман къарап -къанып:
«Ерин этдинг!»- деп къойду.
***
Бар тура къойчуланы
Белинде хынжаллары,
Кьойчулагъа къойланы
Сейлеме гъалы бармы?!
БАЛЫКЪЛАНЫ БИЙИВЮ
(И. А. Крыловгьа гёре)
Гьакимлени гьакъында
Гелеген арзаланы,
Пача гьар охугъанда
Гете бек къазапланып .
Алдын алма оланы
Тарыкъ гьакъда ойлаша.
Уьлкесинден айланып,
Гьалны билме токъташа.
...Да-ав деп яллайгъан отгъа,
Салып зор чоюн тава,
Балыкъланы къызарма
Ташлай бирев бир гьава.
Олар ачып жанындан,
Атылалар оьр-оьрге.
Шо вакъти пача Арслан,
Гелип къала бу ерге.
Арсланкъаплан бек гьайран
Болуп тикленип къарай,
Къарсалап: - Гьей, сен кимсен?
Я, нетесен? - деп сорай.
- Пача, авурунг алайым,
Дей ол адап-адашып,
Менменчи шу якъдагъы
Бары сувланы башы.
Булар ерли башчылар,Дей таваны гёрсетип,
Гелегенинг эшитип,
Жыйылгьанбыз иш этип.
- Буса, яшав нечикдир?
Баймы бу якъ? - деп сорай,Мунда яшайгъанлагъа Женнетде деме ярай.
Гьар намазны артындан
Сагьа оьмюр тилейбиз.
Сен болмагъан бусанг, биз
Нетер эдик билмейбиз.
Пача эслей балыкълар
Бирден-бир бек талаша.
Болуп яшдай тамаша
Башчыгъа сорай пача:
- Олар башын-къуйругъун
Неге бек силлей онча?
- О, гьакъылтёбе пача! Гелгенингден къуванып,
Англата болмайгъанын
Сенден гьеч тоюп-къанып,
Пача тазза генене,
Бийивге къарай гене.
Алып башчыны къолун,
Пача узата ёлун.
Ой бюртюклер
ПАРАХАТ ТУРМА
Бекликни тышдан эсе
Ичинден алма рагьат,
Тыш яндан гьужум ёкъ деп,
Турма тюшмей парахат.
ХАЛКЪ АРЫГЪАН
Гьайымлар законланы
«Параличге» тарытып,
Урушбат юлкъа туруп,
Тура халкъны арытып.
КЪЫСМАТ
Къысмат бир башынг сыйпар,
Гюндей къашларын герип,
Бир жанынгдан ачытар,
Къатты къапасын берип.
ОГЪУРСУЗ
Эчки берип къой алма
Къуллукъ эте огъурсуз:
Барлылагъа «намуслу»,
Харлылагъа намуссуз.
КЪАРАНГЫЛЫКЪНЫ КЪУВМАКЪ УЧУН
Эливаш, къарангылыкъНамартланы къурдашы,
Къарангылыкъны къувма
Гюнеш бары не яхшы.
БУГЮН БУЛАН ЯШАМАЙ
Гьакъ герти шаир тува
Юрегинде гюн булан,
Гюндей йыракъгъа къарай,
Яшамай бугюн булан.
КЪОРКЪАЧЛАР
Йыланланы авзуна
Бакъа жынс оьзю гире.
Къоркъачлар да эпсиз тынч
Яманлагьа иере.
НИЗАМСЫЗ ПАЧАЛЫКЪНЫ ШАГЬЫ
Къаравсуз агъачлыкъда
Къарангылыкъ пачадыр.
Низамсыз пачалыкъны
Шагьы гьарам акъчадыр.
ЯРЕВКЕНИ ТИЛИ
Яревкени сёзлери
Татлиге тилни яра.
Сонг явъюрегинг яра,
Шо тилден тийген яра.
СОКЪУР ЮРЕК
Юреги сокъурлукъдан
Артыкъ зайыплыкъ ёкъдур.
Юреги сокъур кесден
Кёп къолай гёзю сокъур.
КЁПЮРДЕНДЕЙ ОЬТЕРСЕН
Дарс алмагьа бажарсанг
Яшавлукъ толкъунлардан,
Кёпюрден оьтегендей
Оьтерсен булкъунлардан.
ЁКЪ ОЬЛГЕН ГЮНЮ
Шаирни бола янгыз
Дюньягъа гелген гюню,
Оьлсе де яшайгъангъа,
Ёкъ ону оьлген гюню.
КЪОЙ ТЕРИЛИ БЁРЮ
Бёрю къой тери гийип,
Къочкъаргъа ошап къалгьан.
Тек не ашайгъанындан,
Ачылып къалгьан ялгъан.
БИЧИМИН ТУТА ГЬАЛИ
«Ярлы сабанчылардан
Чыкъгъанман» дейген гиши,
Гьали: «Бийлерденмен», — деп
Бичимин тутмакъ иши.
ГЬАРАМЧЫ
Гьарамгъа бёленгенлер
Нечик чыгъа орамгъа?
Башыбыз учуз этип,
Баш иймедик гьарамгъа.
ОЬЗЮНГЕ КЪАРА БАШЛАП
Гишини кемчилиги
Илингенде гёзюнге,
Бир башлап бек тергевлю
Къарап чыкъ сен оьзюнге.
КИМ ТЮЗЛЕР
Бары халкъ турса булай
Чыгъармай гьеч бир мынкъын,
Ким тюзлер экен бизии
Девюрню юз-минг дынкъын.
ЭПСИЗ УСТА
Ишде тири гёрюнме
Бу "илбис" уста эпсиз.
Тек иш ишге етгенде,
Бола шоссагьат кепсиз.
АТАНГ ДА ЯЛКЪАР
Айтылгъан сёз къайтмайгъандай,
Къайтмас этген хатанг да,
Чырмавларынг чырмалышса.
Ялкъар гьатта атанг да.
НЕСИ БАШГЪА
Ашап, ятып ва юхлап
Бажара гьайван-мал да.
Гьайвандан неси башгъа
Яшайгъанны шо гьалда?!
ЮХЛАТМАГЪА ЯЗЫЛМАЙ
Гьар-бир китап языла
Адамлар охусун деп,
Язылмай кёмек этсин
Гелтирме юхусун деп.
АЛТЫН ЕРИНДЕ СЫЙЛЫ
Тарлыкъгъа тарыдым деп,
Тюмень тартып гетесен,
"Алтын еринде сыйлы" Бек гьабас иш этесен.
КЪЫЛЫГЪЫНА ГЁРЕ
Къылыгъына гёредир
Гьар-бир гишини иши,
Тамуру зек терекни
Татли болмас емиши.
КЪАЗАНЛАРДА КЪАЙНАТА
Яшав бизин нечесе
Къазанларда къайната:
Бир шербетин ичире,
Бир закъумун чайната.
ЯРЫШ АЧГЪАН
Гьейлер. гьалиги барыш
Айтма бир уллу иш зат:
Ат ярышдан да гючлю
Ярыш ачгъан урушбат.
КЪЫРЧЫН ЧЕБИЧ
Баш эркеч ёкъ сиривге
Къырчын чебич баш болур.
Чебич баш болгъан сирив
Бёрюлеге аш болур.
КЪУТУЛМАЙ
Къурумланы торуна
«Акъча къаплар» тутулмай,
Тенгирини торундан
Пачалар да къутулмай.
ТАВ ЧАКЪЫ ГЁТЕРГЕН ЮГЮ
Инсан — хумдай- къайырдай,
Дюньяны бир бюртюгю.
Тек тавдай сыртындагъы
Гётерген ону югю.
ТЮЗ ЁЛГЪА САЛАР
Инсан оьз-оьзюн эгер,
Ягьланып алса къолгъа.
Югенленген атныдай,
Салар оьзюн тюз ёлгъа.
ЙЫЛАН ВА БАЛЖИБИН
Гюл-чечек гёзелликдир
Юрек къувнап гетеген,
Оьзюнден йылан агъу —
Балжибин бал этеген.
НЕ ПАЙДА ЭТГЕНМЕН
Къакъгъанчагъа тёшюнге:
"Пеленмен-тюгенмен!" — деп.
Ойлаш халкъгъа не пайда
Этгенмен бугюн мен деп.
ЖАНЫБЫЗ ГЬАНКЪЫГЪАН
Къынгыргъа къынгыр дейик,
Тюз деп айтайыкъ тюзге.
Хужу, жаныбыз гьанкъып,
Тура чы герти сёзге.
ЯРЛЫНЫ ОЮ
Талчыкълагъа дырбайып,
Турагъангъа айгъызы,
Ярлы ойлаша байны
Ёкъдур деп бир къайгъысы.
НАЛОГСУЗ БАЙЛЫКЪ
Илму-билим гюн йимик
Герек бизге, озокъда,
Илму-билим — зор байлыкъ
Тёленмейген ясакъ1 да.
1
ясакъ- налог
ГИШИДЕН ГЁРЕ
Инсан бир тамаша жан:
Гесмей оьзюне тёре.
Оьзюню онгмагъанын
Башгъа гишиден гёре.
ЭЛГЕ МАКЪТАВ ГЕЛТИРЕ
"Эренни эр оьлтюрмей,
Эл намусу оьлтюре”.
Намус учун оьлгенлер,
Элге макътав гелтире.
ЭРКЕКЛИК
Бармыкен гьеч зат етер
Яшавда эркекликге?!
Эркеклиги бар эрлер
Ес болар эркинликге.
БАШЫНГНЫ БАЗАРЛАЙСАН
Артындан бугьтан айтып,
Хасланы азарлайсан.
"Хаслардан да хас" болуп,
Башынгны «базарлайсан».
ЗАМАН КЪАЧАН ТАБАСАН
Оьзгелени "гьайын" бек
Этеген адам гьаман,
Оьзюнгню гьайын этме
Къачан табасан заман.
ЮРЮМЕГЕН КЪОЛАЙ
Тюз, сен "юрюп билесен",
Биревлер билмей олай.
Сендей "юрюп билгенден"
Юрюмей къалгъан къолай.
ЗЫНТКЪЫДАЙ АЧЧЫ
Татывлулукъ гьавадай
Тарыкъ халкъгъа, озокъда.
Зынткъыны йимик аччы
Яшавубуз о ёкъда.
ДЁГЕРЕТЕ
Дав башланса бир ерде,
Дав артар дёгерекде.
Бетден дёгереген таш
Кёп ташны дёгерете.
БАШЫ АГЪУ, АРТЫ БАЛ
Инсан, аллагьынгадай
Сабурлукъгъа юрек сал.
Тек, тюзю, сабурлукъну
Башы агъу, арты бал.
НЕ ЯХШЫ СУВНУ БАРЫ
Ялын гьавлай дюньяны
Кюлге дёндюрюп къойма.
Не яхшы бары сувну,
Чачып сёндюрюп къойма.
ХАДИРИН БИЛЕ
Адам яшай бир керен,
Яшав — денгиздей терен.
Хадирин биле "батып”,
Гьаран къутулгъан эрен.
СЁЗЮНГ ОШАМАЙ
Намус-ягьны гьакъында
Сёйлесенг де бошамай,
Юрюшлеринг-ишлеринг,
Сёзюнге чи ошамай.
АЛДАНСАНГ
Яшав эпсиз гёзел зат,
Тек оьзю бек гьиллачы.
Татлисине алдансанг Арты агъудай аччы.
КЪАЙГЪЫЛАНЫ ДАРМАНЫ
Къайгъы гёрмей ким къалгъан
Бизин адам урлукъдан?!
Къайгъылагъа дарман ёкъ
Гьеч дагъы сабурлукъдан.
СЁЗ СИНГМЕС
Денгизлерде юзсе де
Оьрдекге гьеч сув сингмес.
Халкъ уьстюне тюшсе де
Темтекге гьеч сёз сингмес.
УЛАН ТУВА
Кантылламакъ макъталмай,
Гьеч пайда чыкъмас кантдан.
Улан тувар гьеч тувса,
Шамланып этген антдан.
БАГЬАСЫ
Пагьмусундан фасону
Юз керен артыкъ буса,
Тамашамы шолайны
Багьасы къартыкъ буса?!
ГЬАКЪЫЛЛЫ СЕНДЕН
Тош берип юрюйсен сен,
Гьакъыллы ёкъ деп менден,
Тошун чыгъармайгъанлар
Кёп де гьакъыллы сенден.
ГЁНГЮЛСЮЗ
Иш - маънасыз доланыв,
Этмесенг гёнгюнг булан.
Гёнгюлсюз къатын тапгъан
Дейлер гёлемсиз улан.
ОЙЛАШ ЧЫ
Талап-юлкъуп гьарам мал
Жыйгъанынга оьктемсен.
Бир гюн дом деп оьлгенде,
Ойлаш чы 6ир,сен кимсен!
ЯХШЫЛАР ВА ЯМАНЛАР
Яхшылар башгъалар да
Ойлай оьзю йимик деп.
Яманлар бары да халкъ
Тура гавур-гийик деп.
ЕРИ ЭДИ
Токътавсуз кантыллайсан:
Ел тюшген белинге деп.
Ери эди ел салса,
Питнечи тилинге де.
АДАМЛАНЫ КЮСДЮРЮВ
Олтургъанда гёрмейген
Боюн туруп гёрсетмек –
Адамланы кюсдюрюп,
Оьзюн оьзю ер этмек.
ГЬАРАМ
Бар зат бар инсан учун,
Гюн шавла,гьава,аш-сув...
Олар гьарам -ёкъ буса
Сенден дюньягъа асув.
ЮВУКЪ БОЛАБЫЗ
Оьзенлердей денгизге
Етмек учун агъагъан,
Ювукъ болабыз биз де
Гьар гюн сайын ягъагьа.
УЛЛУ ЮРЕК
Уллу юрек заралсыз зат,
Битсе эгер гьайвангъа.
Тек инсанны уллу юрек
Кюцсюз эте гьайрангъа.
ГЬАЙРАН
Тез-тез сыртынг бересен
«Ел чыгъып» гетсе эгер.
Сени шо "гьюнеринге"
Гьайран гьатта флюгер1.
КЪАРШЫ БОЛГЪАНДА
Къаршы болуп къалгъанда
Хужу,бир къолайсызгъа,
Гёре багъа бу инсан
Айланды талайсызгъа.
БАТЫРЛАР
Тамурлар бата ерге
Тepeги яшнасын деп.
Батырлар гире кёрге2
Миллети яшасын деп.
1
Флюгер - елге артын 6акъдырып,ол не якъдан эшегенни
гёрсегеген кьурал.
2
Гире кёрге - жанын бере,жанын къурбан эте деген маънада.
КЪОМУЗДАЙ КЮЙЛЕР
Уьлкени бийлесе осаллар-наслар,
Халкъны теридей ийлеме башлар.
Уьлкеге баш болса асиллер-хаслар,
Ону къомуздай кюйлеме башлар.
СЕНСИЗ БИЗГЕ ВЁВ ВА ШАВ
Сав аламны отав уьйдей безейген,
Гюнеш, сенсиз къайда бизге бу яшав.
Шавла берип гюмез кёкде гезейген,
Гюнеш, сенсиз дюньябызгъа вёв ва шав.
ЖЕННЕТГЕ ОШАР
Нарыстадай гьалал рызкъы ашасакъ,
Сабий яшдай ялгъан айтмай яшасакь,
Гьар ким къуллукъ этсек асил негетге,
Дуллу-дюнья ошап къалар женнетге.
МЮКЮРМЕН
Оьзенге мен этемен бек мюкюрлюк,
Бир заман да артын ерли къайтмайгъан.
Этип даим къысматына шюкюрлюк,
Къавшалдым деп, арыдым деп айтмайгъан.
КЪАЙДА БАРСАНГ - ЗЫР ЯЛГЪАН
Ер юзюнден чайылсын деп бар ялгъан,
Бу дюньяны нече-нече сюр чалгъан.
Бу не, гьейлер, не балагь къобуп къалгъан,
Къайда барсанг, къайда гирсенг — зыр ялгъан.
СЮЕ БУСАНГ
Чачмагъа сюе бусанг
Эгер тюзлюкню къумун,
Бажарылмас ютмасанг,
Гертиликни закъумун.
ТАС ЭТСЕ
Адамдан сыйлы,артыкъ
Бир зат ёкъ ер юзюн де.
Тас этсе адамлыгъын
Эсгик зат ёкъ оьзюнден.
БЕТИ ЯРЫКЪ
Гьалал яшайгъанланы
Бети ярыкь гьаманда.
Гюзгю йимик лавуллай
Ер сюреген сабан да.
ТЕРЕЗЕДЕН КЪАЧА
Законлар каш баживдей,
Къанъявгъур,акъча - пача.
Акъча эшикден гирсе,
Закон терезеден къача.
КИМ ТИРИ, КИМ АЗМАН
Боран сыпат къыш гелмей
Башыбызны сыйпама.
Геле о ким тиридир,
Ким азмандыр сынама.
ПУРШАВ ЭТМЕ
Майчыракъны ялыныдай
Ашай бизин бу яшав,
Кёмекге етмей бусанг,
Этмей сама тур пуршав
ТОНАВЧУ
Сакъал юлюйген болуп,
Баш гесгенлей деллекчи,
«Демократ» болуп халкъны
Тонамагьа герек чи!
АЛЫСЫН БАЙГЪА
Алтынны йыртыллаву
Гёзюнгню къамашдыра.
Долларны хытырлаву
Гьакьылынг адашдыра.
КЪАРАП БОЛА
Юрюйген намус-ягьны
Арбасына егилип,
Къарап бола гьар кимни
Гёзлерине тигилип.
КЪАТЫВЛУ КЪОЛЛАР
Хасмушлар байтул малны1
Тюлкюлей пайлап алды.
Къатывлу къоллар буса
Артында тyтyп къалды.
1
байтул мал-ортакъ мал, халкъын малы, пачалыкъны малы
ТОГЪА ТАРТУВ
Яшав - о тогъа тартыв,
Утагъан,утдурагъан.
Утдургъан утанагъан,
Утгъанлар къутурагъан.
МАЛИМ ЭТЕ
Давлар- явлар , айрокъда,
Эренлени кемите.
Тек къоччакъ уланланы
Атларын малим эте.
УЬЛГЮ ГЁРСЕТЕ
Бармакълар бирикгенде
Айлана юмурукъгъа,
Уьлгю гёрсетегендей
Сыкълашмагъа къумукъгъа.
АЛГЪЫШЛАНА
Игитлер бизин элде
Аллагьдай алгъышлана.
Оланы гьарисине
Макътав йыр багъышлана.
ЧЁРЕКЧИ
Ягь - намусдан толтурма
Берген Аллагь юрекни.
Бирлер ону орнуна
Тыгъып къоя чёрекни.
ТЮЗЛЕП БОЛМАС ОЙЧУЛАР
Гьагав токълу тюшген ярдан учагъан,
Къой сиривню эбин тапмас къойчулар.
Темтек гьаким этип къойгъан хатаны,
Тюзлеп болмас юзлер булан ойчулар.
ПИСЛИКЛЕНИ ЖЫЙЫМЫ
Огь,инсанны англап-танып битмеге
Ва тюбюне ону тюшме къыйыны!
Шу сама да адамдыр деп токъташсанг,
Чыгъа болуп писликлени жыйымы.
КИМ ЭТЕЖЕК ГЬАЙЫН ?
Тюменлеге тамшандырып Тюмень якъ,
Гетегенлер артып тербей йыл сайын.
Тюмень тартып къумукътюзге таш атсакъ,
Ким этежек къумугъубузну гьайын.
АГЬЛЮНЮ ГЮЗГЮСЮ
Гьар яш чыкъгъан агьлюсюню гюзгюсю,
Демек, булай бу жумланы маънасы:
Яш исбатлай (къайда барса да,тюзю,)
Тарбияны берген ата-анасы.
ДЕЛИ
Арслан юрекли болмакъ бек яхшы,
Эгерде бар буса ёрукълу башы.
Бар буса эгерде башында ели –
Къоччакълардан тюгюл-халкъ ялкъар дели.
БАСДЫРМА ЧАБАГЪАНЛАР
Ишдеги иш ёлдашланы уьстюнден
Сагъа гелип ялалар ябагъанлар,
Билип къой, шеф, тангала сен сюрюнсенг,
Сени тез-тез басдырма чабагъанлар.
ЧЕПДЕЙ ТАШЛАЙСАН
Сен ойлама халкъ билмей деп,яревке,
Гелегенинг сени нече йилевке.
Гьакимингни итдей ялап башлайсан,
Таягъанын билсенг чёпдей ташлайсан.
ТОП ТИЙГЕН КЪОЛАЙ
Ягьлыланы ягьы сынар гюн гелгенде:
Девдей боюнг чубукълайын иелгенде,
Сыр билдирип къызбайлагъа баш ийгенден,
Къолай, воллагь, тюбек тиймей топ тийген де.
ТАНГ УЛАН
Хасмуш тайпа бажаралар нече де,
Байтул малгъа - гьарам малгъа базмагъа.
Танг уланлар ишлей гюнде-гече де,
Халкъыбызны къоймасбыз деп азмагъа.
ЮРЕГИНИ КЕЛПЕТИ
Гьакъ шаирге шулай сёзлер гелише:
Юрегин ол инсанлагъа уьлеше.
Асарлары - агьлюсю ва кюлпети,
Сатырларда - юрегини келпети.
ГАМИШДЕЙ ГЕНЕНЕ
Гьакимин макътап сюркюч
Кепине геле гене:
Ол да артын хашыгъан
Гамиш йимик генене
ГЬАНКЪЫГЪАН
Екъ,девюр булай кьалмас:
Чыдамас халкъ зулмугъа.
Мисгин халкъ лап гьанкъыгъан
"Тюзлюк" дейген илмугъа.
ОЬМЮРЮ УЗАКЪ
Йыллар сайын артса тюгюл абуру,
Гьакъ йыр оьлмей, ёкъ гьакъ сёзню къабуру.
Дюр, исбатлай гьар бир йыры Къазакъны,
Гьакъ сёзлени оьмюрю кёп узакъны.
ИНСАНЛАР «АЗДЫ»
Яшавму бу - къурдаш ёкъ да, дос ёкъ да?!
Бар биргине телевизор - "нишанлар".
"Демократлар" баш болгъанлы бу якъда,
Тазза "азып" битди, хари, инсанлар.
ЭКИЛИКЛЕР
***
Ёл булан бара бирев,
Тёшюнде къара билев.
** *
Бетге-бет малайиксен,
Арт бергендокъ гийиксен1.
** *
Биревню лакъубасы —
Биревню акъубасы.
** *
Гьар-бир шиъру дуадыр,
Аллагь берип тувадыр.
* **
Сёзю кёп буса эгер гишини,
Мажжасы2 болмас ону ишини.
***
Заман гелген зек,тамаша,
Оюнг оьрчюп - башынг шаша.
***
Тавукъ урлагъан тутула,
Тувар урлагъан къутула.
** *
Такъыллагъан булан болмай,
Тер тёкмесе бежен толмай.
** *
Биревлени ташы бюйреклеринде,
Биревленики - юреклеринде.
1
гийик (гавур-гийик)- бёрю
2
мажжасы- пакары, маънасы
***
Аллагьсыз - оьзю «аллагь»,
Оьзю «аллагь»-о балагь.
** *
Сюркючлер, яревкелер Адам сатар тавкелер.
** *
Халкъ салагъан гьарайгъа,
Ёкъ бурлугъуп къарайгъан.
** *
Эл,юрт - ортакъ уьюбюз,
Бизден гьасил кююбюз.
** *
Гездик харслы гюнлени де,
Сездик чарслы гюнлени де.
***
Намусну - ягьны къулу Эл арада атолу.
** *
Амин болсанг Ватангъа,
Атынг айтылар данггъа.
** *
Аялары къатывлуларАшы-суву татывлулар
** *
Туврачылыкъ- къоччакълыкъ,
Сюркючлюлюк-къоркъачлыкъ
***
Йиберилген ит шынжырдан,
Уьйге къайта билмес къырдан
***
Адамлыкъны оьзегиАямакъдыр оьзгени
***
Напсын енгме ягь герек,
Енгенден балагь арек
** *
Акъчаны къаракъулу,
Болмас бирде атолу.
***
Кесдеги имансызлыкъОьзюне инамсызлыкъ.
***
Наркоман авлетОьлеген оьлет.
** *
Гьюнер тюгюл талаплылыкъ,
Гьюнердир далаплылыкъ.
** *
Дарман - эм - заманлыкъ эмчи,
Татли тил- гьаманлыкъ эмчи.
** *
Аврув докътирден кёмек излей,
Докътир де ондан «шону» гёзлей.
***
Акъ гюллев - о сукъланыв,
Гюнчюлюкден -сакъланыв.
** *
Акъча сайлавлар - акъча депутат,
Олай вакилден болмас умпагьат.
***
Шашып, озуп гетсенг гьатдан,
Гьазир тюшерсен атдан.
***
Алысын байлар - уллу юреклер
Учун къалгьан халкъ - увакъ-тюеклер.
** *
Авлет, ташлагъан ата-ананы,
Якълармы къара гюн ана Ватанны?
***
Гиччи уьядан чыкъгъан къарчыгъа,
Етти къат кёклени геземе чыгъа.
***
Айрокъда гьеч кюрчюсю ёкъ оьктемлик,
Инсан учун оьтесиз уллу кемлик.
** *
Бойнубуздан таймайгъан намус баргъа,
Чыгъажакъбыз бир гюн къайтмас сапаргъа.
** *
Адамлар бар бир-биринден асил,хас.
Биревлер бар,огь,нече де осал,нас.
***
Минмедим гьеч гишини арбасына,
Къарамадым биревню дорбасына.
** *
Янгы байлар уллу завхда яшайлар,
Къуйрукъдагъы хуртлагьа не ошайлар!
***
Башынг учун этегенинг-заманлыкъ,
Халкъынг учун этегенинг- гьаманлыкъ.
** *
Къара будут къапланса да Гюнешге,
Къарангыны тыгъар гене мююшге.
** *
Янгы байлар байлыгъына кепленеБай этгенлер чёплюклерде чеплене
** *
Гёземелге йыламакълыкъ сегюле,
Къыйналгъанда гёзъяш шар деп тегюле.
***
Сёз хынжалны къарнына да сукъдура,
Сёз хынжалны къынына да сукъдура.
** *
Тамагъыны, напсысыны есири,
Пассат, саякъ юрюйгенлени чери.
** *
Этсек де биз тамашалыкъ-гьайранлыкъ,
Хасмушланы къолунда гьали «ханлыкъ»
** *
Етеген зат барму экен тюзлюкге(!),
Шондан татли сёз тапмайман сёзлюкде
** *
Намуслулукъ - эренни эр этеген,
Ва ягьлылыкъ канзисин оьр этеген
***
ДЁРТЛЮКЛЕР
Талпына болгъан бусакъ —
Гьаман асил негетге,
Дюньяны гьар мююшю
Ошар эди женнетге.
** *
Менмен деген эрлеге
Чююресен эрнингни,
Онча да олай улан,
Гёрсет да гьюнерингни.
***
Юрек булан къаламны
Ёкъ буса гьеч бирлиги,
Кимге тарыкъдыр шолай
Шаирни шаирлиги?!
***
Тарихге сингди - гетди
Асрусу давну-шавну,
Янгы асру кюрчюсю
Болгъур давсуз яшавну!
***
Атгъа башлап ер салгъан
Ат белин явур этер.
Сынавсуз гьаким халкъны
Яшавун авур этер.
***
Урунгъунча гишини
Кемчилигин излеме,
Гьакъылбайсан гиришсенг,