Деврюкген Девюрлер - 1
МАГОМЕДШАПИ МИНАТУЛЛАЕВ
ДЕВРЮКГЕН ДЕВЮРЛЕР
2010
Багъышлайман бу китабым
Азапдагъы миллетиме:
Азатлыгъын къайтарып,
Етмеге танг негетине.
Къуяман гьар шигьрумнуКеп алып охусун деп.
Къуймайман охувчумну,
Гелтирсин юхусун деп.
Китап китапмы дагъы,
Къолгъа алгъан пырхыллатса?!
Китап - о жан азыкъдыр,
Юрекни жымырлатса.
ШИГЬРУЛАР – ОЙЛАР – ПИКРУЛАР
ЭРГИШИ
Эренлени оьзегидир эргиши,
Айгъазидей батыр эрге чер гиши.
Гьайт, эргиши! Къуйма болат тав йимик,
Халкъы учун минг ниъматлы бав йимик.
Эки юзлю — сюркюч, илбис гьар гиши,
Эл арада эсгик гиши, ер гиши.
Эргишини гьар-бир сёзю гертидир,
Гьар даим де ол темирни кертидир.
Булгъанышгъан сувларыбыз тонгсун деп,
Миллетибиз гележекде онгсун деп,
Янын салмай айланагъан эргиши,
Атолулар арасында тёр гиши.
«Гьайт» дегенде «вайт» деп чыгъар эргиши,
Серменгенде тавну йыгъар эргиши.
Гьайт, эргиши! Элни-халкъны къалкъаны,
Ватанындан къызгъанмайгъан ал къанын.
ДЮНЬЯ ВА ЮPEK
Дюнья дёгерек.
Дёгерек юрек.
Дюнья ичкъына-кёпге пелекет,
Юрек ич къыра-кёпге къайгъы-дерт.
Дюнья бек гьалек,
Бек гьалек юрек.
Дюнья къартыллай къалмагъарны,
Давну-явну кёбюнден.
Юрeк тырпыллай гелип болмай
Къайгъыланы эбинден.
***
Хоншумну къайгъысы
О мени къайгъым.
Юртумну къайгъысы –
О мени къайгъым.
Ватанны дертлери –
Мени дертлерим.
Дюньяны дертлери –
Мени дертлерим.
Этмейли болмайман
Аламны гьайын.
Закъумлар чайнайман
Ойлашгъан сайын.
АЛЛАГЬ, КЁМЕК ЭТ ОЬРДЕН
Чайнайбыз азывубуз,
Ашайбыз тишлерибиз:
Тормозлары йиберген
Машиндей ишлерибиз.
Ялан яман ярахсыз
Алгъан элни къуршавгъа.
Къабунабыз къопгъангъа
Аччы вёвлер яшавгъа.
Инжингенбиз-безгенбиз
Булкъунланы кёбюнден.
Халкъ талгъан гелип болмай
Хасмушланы эбинден.
Элибиз оьтген тезден
Адам тюзлердей ерден,
Янчылгъан къара халкъгъа,
Аллагь,кемек эт оьрден.
1996
ГЬЕЙЛЕР , ИНСАНЛАНЫ БАШЫНДАГЪЫ ГЬАЛ
Гьейлер, инсанланы башындагъы гьал,
Хужу, жанкъардашдан артыкъ акъча-мал.
Савунда къалдырып негьакъ хатирин,
Сайки, оьлген сонг «биле хадирин»
Гьейлер,инсанланы башындагъы гьал,
Бир гьава сатыла иш,орден,медаль.
Илмуда ва ишде алагъан атлар,
Халкъны байлыгъы, олай кёп затлар.
Гьейлер,инсанланы башындагъы гьал,
Яшав - ув кёплеге, тек бирлеге - бал.
Хасмушлар туралар яшавну сюрюп,
Сайки,бек "бажара" илбислер "юрюп".
Гьарамгъа къара гюн къобажакъ бир гюн:
Иншаллагь,тангала,не бирисигюн.
Тюзлюк уьстюн гелип,юрек болур ял,
Таяр инсанланы башындан бу гьал.
2000
ТЮЗЛЮК КЪАЧАН БОЛГЬАН ДЕЙГЕНГЕ ЖАВАП
Оюнг дурус тюгюл, Пашав,
Тюзсюзлюк - о гьарам яшав.
Мен де болсам тюзлюкге ян,
Сен де болсанг тюзлюкге ян,
Тюзлюкге ян болса о да,
Къалар тюзлюк болуп мода.
Тюзлюк ёкъ эл - жагьаннемдир,
Тюзсюзлюкге тюзлюк эмдир.
Тюзлюкге ян болсакъ биз де,
Ян болсагъыз огъар сиз де,
Болса огъар олар да ян,
Эл тюзележеги аян.
Тюзлюк - битмес берекетдир,
Гьалал рыцкъы - о женнетдир.
САВГЪАТ САВГЪАТ ЭТИЛИНМЕЙ
Къумукъ тюзюм, сен сёйлейсен
Оьтген хыйлы асрулардан.
Къумукъ тюзюм, хабарлайсан
Гетген бизин наслулардан.
Къумукъ тюзюм, бизден сонг да
Кёп асрулар гёрежексен.
Къумукъ тюзюм, бизден сонг да
Кёп наслулар гёрежексен.
Биз яшагъан девюрден де,
Биз оьтгерген оьмюрден де
Айтажакъсан асрулагъа —
Гележек кёп наслулагъа.
Къумукъ тюзюм, сен эжелден
Бары затгъа гьакъ шагьатсан.
Къумукъ тюзюм, сен аталар
Бизге къойгъан зор савгъатсан.
Савгъат савгъат этилинмей —
Тарыкъ ону сакъламагъа.
Варисликге къоймакъ учун
Жан аямай якъламагъа.
БУ ИШНИ ТИЗИВЮНЕ
Я, гьейлер, къарагъыз чы
Тизивюне бу ишни:
Ювугъуна бармагъа
Болмайгъаны Гюнешни.
Ёгъесе биябурлар
Шону да ёяр эди.
Сав махлукъну Гюнешге
Бозартып къояр эди.
Гьей, махлукъ, къарагъыз чы
Тизивюне бу ишни;
Не сатма, не де алма
Болмай бир жан Гюнешни.
Ёгъесе гьалал яшап,
Тургъанлар нетер эдик?
Гюнню ишыгъын1 гёрмей,
Къырылып битер эдик.
1
Ишыгъын – сюлдюрюн деген маьнада
АЛЛАГЬ САКЪЛАСЫН !
Гюнеш бийик кёкде,
Юрек кёкюрекде.
Болса да кёп бир-биринден арекде,
Парх берелер гюнеш де ва юрек де.
Гюнеш аламны жаны,
Юрек адамны жаны.
Гюнешсиз алам - алам тюгюл,
Юрексиз адам - адам тюгюл.
Гюнешсиз къалмакъдан,
Юрексиз болмакъдан
Аллагь сакъласын!
УЛАНЛАР
Гьайт уланлар,къоллашып да гьакълашып,
Бажарылмас иш гёрмесек сыкълашып:
Гьакъылгъа дол дев юрекли атолу
Жамиятгъа къалкъанлайын тош болуп,
Къайратлы къурч уланлагьа баш болуп,
Оланы бир атасыдай ий этип,
Артындан бир къозулайын иертип,
Баш эркечдей гёзленген ерге элтип,
Дущманланы къагъып тошун тутагъан –
Булгъанагьан сувларыбыз тонгсун деп,
Урушларда утдурмайгъан - утагъан,
Яш наслубуз гележекде онгсун деп...
Уллу аталар белсенип бек бегинден,
Савутларын тайдырмайлы белинден,
От-ялындай бирде ялын тапмайлы,
Айлар-йыллар ятывунда ятмайлы,
Къуру къалмас учун азиз элинден,
Уьлгю болуп тувгъанлагъа белинден –
Топуракъсыз яшав ёкъгъа савлагъа,
Арнавутлар болуп тюшген давлагъа.
Нече япса тун кьарангы булутлар,
Къан оьзенлер акъдыргъан Солтанмутлар.
Намус тюшсе,унутуп оьлюм гьакъда,
Чыкъгъан чартлап-чачырап чарслы чакъда,
Халкъы учун къурбан болма гьазирлер:
Къоччакъ Аманхорлар ва Айгъазилер.
Ялсыз гюнлер янын салып ятмайгъан,
Мал-матагьгъа намусун гьеч сатмайгъан,
Къурмачлайын чартлап чыкъса элбашы –
Намус-ягьны,адамлкъны есири,
Инге гирер тюлкюлейин малбашы,
Айланагъан байлыгъына эсирип.
Мал гёргенде ярахсыздай бошайгъан,
Чёрек учун халкъын-элин ташлайгъан,
Къувун десе,инде сингип къалагъан,
Шо малбашын алсын тавукъ алагъан.
Берен къалгъыр бу дюньягъа малбашы
Эки айланып чыкъмайгъаны не яхшы!
Миллетибиз сыналагъан гюнлерде
Бой гёрсетген хыйлы-хыйлы игитлер:
Уллубийлер булан Зайналабитлер,
Жалалутдинлер ва Солтансайитлер.
Къыркъ биринчи йыл фашистлер хозгъалып,
Элибизни барагъанда къолгъа алып,
Юсуплар,Ирбайханлар,Исалар,
Абдурагьманлар булан Эльмурзалар,
Абдулгьаким агъав1 Чагъар- отардан,
Оьтюп нече оьртенлерден - отлардан,
Европаны чайкъай къайда чыкъдылар!
Фашистлени мунда къыргъаны аздай,
Къачгъанларын къызбай кукай хораздай,
Къува-къыра "уясына" тыкъдылар.
Тёбелени бийлеп байракъ къакъдылар,
Тошларына "Алтын юлдуз" такъдылар.
Уьстюнлюкню байрагъын Рейхстаггъа,
Агъав2 орнатгъаны аян бар якъгъа.
1
Юсуп Акаев,Ирбайхан Бийболатов,Иса Къылычев,Абдурагьман
Абдуллаев,Эльмурза Жумагъулов, Абдулгьаким Исмайылов - Уллу
Ватан давну игиглери.
2
Агъав - Абдулгьаким Исмайылов.
Илбис урлукъ кирпик къакъмай,гёз юммай,
Бизге тюпден къую къазма моюмай.
Гьайт уланлар,къоллашып да гьакълашып,
Бажарылмас иш гёрмесек сыкълашып.
БАЗАР САВЛАЙ УЬЛКЕБИЗ
Базар гьар-бир абатда,
Ярым абатда гьатта.
Я, не кюйдюр, гьей, бу кюй,
Бакъал тюкен гьар-бир уьй.
Къайда къарасанг базар,
Базар, гьей, гьар-бир абзар,
"Шайтан базар" гьар орам,
Он да падишагь — гьарам.
Базар майданча, майдан,
Мал геле къайдан-къайдан.
Сатывчулар къаталар:
Къата онда аналар,
Къата гьатта аталар,
Сатыв ёкъгьа яналар.
Сатывчу яш-юшубуз,
Къызыбыз-гелинибиз.
Шулай турсакъ яманокъ
Артмасмы гелимибиз?!
Базар, базар, уьлкебиз
Савлай базаргъа дёнген.
Базар багьалар янчып,
Яшавну гюлю сёнген.
1997 й
МАСЛАГЬАТ
«Адилли гьаким бола
Женнетагьлю оьлгенде»
Деп айтыла Къуранда.
Тек шу сёзлени, воллагь,
Унутуп къоя кёплер,
Шанжалда олтургъанда.
Гьар бир кес гьаким болгьан
Сюе буса оьлгенде,
Ятма кёрюнде рагьат:
Шу аятны столгъа
Сын ташгъа йимик оюп,
Язып къоймакъ маслагьат.
ГЕЗ АЛГЪА ТУТ
Балагьланы арек этгир, я Аллагь,
Бир уьйге де гирмесин гьеч бир балагь.
Гелип къалса маслагьатдыр чыдамакъ,
Бомбалагъа чыдайгъандай топуракь,
Чыдайгъандай бузгъа нарат япыракъ.
(Макъталмагъан абдырмакъ, адамакъ.)
Къара гюнлер ругьунгну артдырмагъа,
Юрегингни болатдай къатдырмагъа,
Гёз алгъа тут гележек шат гюнлени:
Язбаш къайтып, чечек ачгъан гюллени.
ПУРЧ ЮРЮГЕН УЛАННЫ ГЁНГЮРЕВЮ
Гёнгюмню хошлугъундан
Темтеклеге баш болдум.
Башымны бошлугъундан
Саякълагъа аш болдум.
Хыялларым хыйлы эди,
Язда буздай ириди.
Умутларым уллу эди,
Челтирлерде чириди.
ЁЛЛАР КЁП
Бу яшавда ёллар кеп,
Гьар ким сайлай бирисин.
Гьар ким оьз ёлу булан
Излеймикен ирисин?!
Гьар ким сайлай бир ёлну
Оьз гьакъылына гёре.
Вёре, къулум, терс ёлну
Сайлап къоясан, вёре.
ДОС –КЪАРДАШБЫЗ
Атабыз Адам дейбиз,
Анабыз Гьава дейбиз.
Ойлашсакъ, барыбыз да
Дос-къардашбыз чы, гьей, биз!
Бизин чи бир къаныбыз,
Тамурубуз — аслубуз.
Бир тамурдан жаладай
Арта гелген наслубуз
Атабыз Адам дейбиз,
Анабыз Гьава дейбиз.
Дос-къардашдай татывлу
Неге турмайбыз, гьей, биз.
НАСИП
Къылыч йимик къышларда
Боранлагъа тюшмейли,
Исси уьйде янтайып,
Ким тапгъан экен насип?!
Яллавлу яйланы да
Ялынында бишмейли,
Терек тюпде янтайып,
Ким тапгъан экен насип?!
Балдай татли юхуну
Гьеч хатирин этмейли,
Йыл чакъы гечелени
Юхусуз оьтгермейли,
Ким тапгъан экен насип?!
Арымайлы-талмайлы,
Жан талашып, тырнашып,
Иттериси1 болмайлы,
Ким тапгъан экен насип?!
Эливаш, эринчеклик
Гьайлегидир касипни.
Жанына къыйын этген
Табар тапса насипни.
Насип къайда экенни
Билме сюйсенг эгерде —
О инсандан булакъдай
Агъылагъан къан терде.
1
.Иттериси — гьасси, ярамайгъан
ОЬЗЮ СЮЮП ГЬАКИМЛИКДЕН
ТАЙГЪАН АДАМНЫ ЖАВАБЫ
— Къайгъы къошмагъа тюгюл,
Инан, къайгъы - дертинге,
Тюзюн билмеге сююп,
Айтагъаным бетинге.
Халкъ чы артынгдан сёйлей:
"Я, ким сыйдан тойгьан?! — деп,—
Къайсы гьаким шанжалын
Оьзю сююп къойгъан?!" — деп.
— Антдыр, нас заман булан
Гьеч болмадым барышма.
Ятар ерим унутуп,
Байтул малгъа къарышма.
Оьзюмню намусумну
Алдында бусам таза,
Магъа кёрюк хабарлар
Аварамы, Муртаза?!
1997
1.
Байтул мал — ортакъ мал, пачалыкъны малы, халкъны
малы
ДОЛЛАРМАН , ДОЛЛАР, ДОЛЛАР
Бёрю йимик къутургъан
Доллар, айтма бир иш зат!
Манатны чёп чакъы да
Гёрмей эте иришхат:
- Гьы, нечик дерхор этдим
Гелмесдей ювугъума,
Сегиз минигиз юкъ да
Болмай юмуругъума!
Долларман, доллар, долларАчыкъ барыда ёллар.
Доллар бурнуна къагъа!
- Манат, шолай долларман!
Ахырынга чыкъмагъа
Минг макюрню къолларман!
1998 й.
Шигьру США –ны бир доллары Россияны
8 – 9 минг манатына тенг вакъти язылгъан.
КЪАТЫП КЪАЛА ТАШ ЙИМИК
Ювашлагъа тюртюп-согъуп къарайлар,
Сабурлугъун къоркъачлыкъгъа ёрайлар.
Сюе ону менлигине тиймеге,
Йымышакъ деп буршунадай1 иймеге.
Ол тербене болмас ерге етгендеКъысас - зулму дазусундан оьтгенде.
Юваш адам гёрюнсе де каш йимик,
Ери гелсе къатып къала таш йимик.
1
Буршуналар—йымышакълар.
ЮРТ МУНДА ГЁЧГЕН ЙИМИК
Яш вакътиде биз, яшлар,
Къабурлагъа гирмеген,
Арекден тюгюл эсе
Сынташланы гёрмеген,
Ёммакълар чечегенде:
«Гече демей, гюн демей,
Асгер тура иннемей.
Шу недир, айт!»-дегенде,
Билмей эдик биз, яшлар,
Дюр экенни сынташлар,
Ондан сонг оьзен сувдай,
Акъгъан сонг хыйлы йыллар,
Къабурлагъа юрюйбюз,
Юрюйгендей хыйлылар.
Оьлюлени уьстюне
Гелебиз биз кюстюне.
Охуп сыйлы Къурандан
Алынгъан дуаланы,
Табушдур деп тилейбиз
Ругьларына оланы.
Мунда сезебиз мунглу
Къуш тайпаны чарнавун,
Эсге салагьан ясда
Къатынланы сарнавун.
Мунда гьатта чечеклер
Салландыргъан башларын,
Тёгегендей оьлюлени
Эсге алып гёзьяшларын.
Отлар сынлар арада
Тапгъан йимик икълыкъны,
Тазиятда къатгъандай
Сакълагъанлар шыплыкъны,
Сынланы охуп, ойлап,
Болдум сыр чечген йимик.
Кёбюн таныйгъангъадыр,
Юрт мунда гёчген йимик.
ИНСАННЫ ОЬМЮРЮ
Аллагь бизин яратып,
Ер юзюнде яшайбыз.
Тик тавгъа тармашагъан
Альпинистге ошайбыз.
Гьар инсанны эртениБийик тавну этеги,
Къушлугъу -—тавну оьрю,
Тюшю—-тавну лап тёрю.
Экинниси—энишлев,
Маркачасы—тартына
Туруп, къарап артына,
Хаталарын тегишлев.
Гечеси—ятгъан кёрю,
Шу инсанны оьмюрю.
ТОЗУЛГЪАН СССР - НИ ГИМНИ
Эркин республикаланы бек союзун
Сан да гёрмей тозду Горбачёвубуз.
Ял тапмайлы халкъ болдурса да оьзюн
Чачмадай чачылды зор Совет Союз.
Халкъланы дослугъуну мугькам къаласы
Деп сагьа макътав ва сый этедик.
Халкъны къудраты - Ленинни партиясы
Турдукъ бизин коммунизмге элте деп.
Къувандыкъ Ленин ёлубуз нюрлендирип,
Чарсны ярып азатлыкъ гюи етген деп.
Ол загьматгъа ва игитликге ругь берип,
Тюзлюк учун ябушма уьйретген деп.
Инанып коммунизм уьст болажакъгъа
Тамшана турдукъ,тек гёрюп болмадыкъ.
Макътансакъ да аминбиз деп Ал байракъгъа
Берген сёзюбюзде гьеч табулмадыкъ.
Сталин,Андропов йимик арслан уланлар
Болгъан буса даим баш элибизге,
Къопмай бизге питне девюр заманлар,
Етер эдик тезокъ коммунизмге.
1995 йыл.
АЛЛАГЬ БИР – ДИНЛЕР КЁП
Пайхаммардай гьакъ шаирни мурады –
Гьар-бир якъдан якълап савлай аламны,
Зор Аллагьны тюз ёлуна тюзлемек,
Лап тюзелип яшамагъа адамны.
Ол йиберген гьакъ калималар оьрден,
(Хыйлылагъа, хужу, не болуп къалгъан?)
Сувдай ялгъан айтма yялмaй бир де,
Тюзю, бирлер оьле айтмасгъа ялгъан.
Безгип – инжип дюнья толгъан булкъундан,
Сезип –тергеп чыгъарсакъ биз гьасилин:
Инсанланы гьакъылгъа мукълугъундан
Болагъаны аян бола, гьасили.
Буюргъанны – парз этгенни кютмеге
Биз бек борчлу Аллагьыбыз кёп оьрде.
Илбисге ва напсыбызгъа бойсынып,
Унутгъанда – Ондан къоркъув ёкъ бирде.
Ютуп гиччи мийибизни ойлашмай,
Базынып биз биргине жаныбызгъа,
Гьап – гьазирбиз тюшмеге- оьртенлеге,
Таби болуп вагьши, нас къаныбызгъа.
Жаныбыз - о очакъ шавла чачагъан,
Къаркъарабыз даим исив алагьан.
Болжаллы гюн бири кёкге учагъан,
Бири буса ерге сингип къалагъан.
Бир-биревню асырайыкъ, аяйыкъ
Деп айтылагьаны нече наслудур?
Ал къаныгъыз сувдай тёге гелеген,
Огь, инсанлар, бу неченчи асрудур?
Лап гьакъыллы жан-инсан деп макътанып,
Оьзюбюзню чюйсек де биз оьрлеге,
Не этгенбиз, ойлап къарайыкъ тынып,
Оьзюбюзню гьар яндан оьр гёрмеге?
Оькюрмеге бармы бизин бетибиз
Къудратлы Есибизни алдында?!
Аламгъа биз не яхшылыкъ этгенбиз,
Алсакъ Аллагь къургъан аввал гьалында?!
Разими Ол низам-адилибизге,
Инсан учун бар ниъматны яратгъан?!
Ачувланып месепсизлигибизге,
Ялбардырып кёкге нече къаратгъан?!
Ойлашабыз бек гьакъылбайларбыз деп,
Гьар халкъ санай оьзюн сыйлы къуллардан.
Нечик сыйлы къулу бола Аллагьны,
Юрюмесе Ол гёрсетген ёллардан?
Къайсы динни юрютсек де, инсанлар,
«Аллагь бир!» деп ташдырабыз барыбыз.
Кёбюсю дин себеп болуп давлагьа,
Нече чайгъан, чая къан Ер шарыбыз.
Гьейлер, бу не инанывдур Аллагьгъа
Яллатгъан сонг юртланы, шагьарланы?!
Оьзтёрече эте деп кес оьз динин,
Къыра буса башгъа дини барланы.
Дин башгъалыкъ себепми дагьы энни,
Бомба ташлап, зор балагь гелтирмеге?!
Ренклери акъ, къара, сари экени
Багьанамы бир-бирин оьлтюрмеге?
Биз эгер де жан бусакъ лап гьакъыллы,
Оьзюбюзню неге шолай тутмайбыз?
Биз оьзюбюз болмасакъ да рагьмулу,
Неге ятдан рагьмулукъ умутлайбыз?
Гьар дин айта: «Дин къардашынг, уьмметинг
Герексен деп асырама, сыйлама!»
Сайки, ятны - башгъа динни вакилин
Ярай дагьы къыйыкъсытма, къыйнама.
Болмай дюнья оьлчевдеги динлер де,
«Ят», «оьз» деген хата ойдан оьр болма.
Гьар дин сюе озуп оьзге динлерден,
Сав дюньяны елеп-бийлеп, тёр болма.
Юз минг йыллар оьтгенде де, эливаш,
Инсан болмай къутулма йыртгъычлыкъдан.
Бир атадан тувгъан, гьейлер, дос-къардаш
Арчылмагъа болмай нажжас къылыкъдан.
Бир гюн гелер пастанлайын тилинмей,
Ерни юзю эллеге белюнмейген.
Дазуларда телтегенек, солдатлар,
Дав техника гёзлеге илинмейген.
ТАМАШАДАН ДА ТАМАША
Ким бетине гён къаплагъан буса,
Талап кёп гьарам мал топлагъан буса,
Ол - барлы!
Ким малайик йимик яшай буса,
Гьап-гьалал къыйынын ашай буса,
Ол - ярлы!
***
Бек саламат башы тёбен саллангъан,
Бюртюгю токъ, тыгъыс будай башланы.
Къазны йимик кёкге чююп башларын,
Чирелгенлер бюртюгю ёкъ бошлары.
Бу сатырлар айтып берди анавун,
Сиз,озокъда,тутгъансыздыр манавун.
ЧЁП ОТЛАР
Гьабижай чачылгъан уллу тарлавгъа.
Къарап ойлашасан: Ессиз къалгъанмы?
Егъесе, сюрме де, чачма да чачып,
Къуллукъсуз къоймагъа гьайгев болгъанмы ?
Тарлавда бадырап, къутуруп гетген
Масаски, ажырыкъ, донгуз тегенек…
Сарилик авруву бардай саргъайгъан
Гьабижай оьсмейли болгъан хорденек.
Берекет бадырар эди, эгер де
Тарлавдан ёкъ этген буса чёплени.
Къуруду берекет бизин элде де,
Къутурма къойгъангъа чёпдей типлени.
КЪАЛАНЫ АЧЫЛЫВУ
Байрам гюн тюгюл башгъа,
Тек къалышмай байрамдан.
Оркестр шат кюйлени
Согъа эркин майданда.
Неге тюгюл ачыла
Бугюн культура къала.
Жыйылгъанлар бир-бирин
Къутлап къолларын ала.
Жагь бийийлер жагьиллер,
Къурч йырлай охувчулар.
Гюл-чечекге бёленип
Къалгьанлар къурувчула р.
Тамларда чакъырывлар :
Битмек алда болжалдан !
Сёзюбюзде табулдукь!
Битдирдик беш ай алда!
Бек къаст этдик гьайрангьа
Битдирмеге байрамгъа!
Шатлы жыйын башланып,
Савлай майдан харс ура,
Къыччыра: "Къурувчулар,
Къоччакълар! Гьурра !Гьурра! " .
Къызыл, лентаны гесип ,
Гирди генг эшиклерден.
Къараса ярты этилген,
Ел ура тешиклерден.
Сувукъ сув тёкген йимик
Сувуп чыкъдылар къыргъа.
Бырыкъ-сырыгън тюзлес
Созулду сав бир йылгъа.
1978
КАНТЫНГНЫ КЪОЙ
-Бала ятгъан тавукъдай
Турмай. даим уьй басып ,
Къаргъа чыкъ,халкъ не эте
Къара бир къулакъ асып.
Столгъа да да ябушуп,
Язып тургъан булан йыр,
Болмай чы,- деп тохушуп,
Уьягьлюм бола хыр-мыр.
Шунча тарчыкълы заман
Ишлеп, турмай гьавайын.
Ярамаймы этмеге
Уьй-эшигингни гьайын.
Тынглап, туруп айтаман:
-Кантынгны къой,гьей,таман.
Нетейим дагъы, къатын,
Мен шулай "авлияман".
1996
СОРТЛАГЪА АЙЫРАБЫЗ
Оьлюде къайгъырабыз,
Тойларда къуванабыз.
Тек тойгъа гелгенлени
Сортлагъа айырабыз:
Кем гёрюп,кепин бузуп,
Хошлугъун тайдырабыз.
AЛДАТМЫШЛАР
Тез-тез актвни жыйып,
Булай дей шагьар башчы:
-Уьч гюнден геле бизге
Тахшагьардан ёлбашчы.
Савлай шагьаргъа уллу
Жыжыкъ-къувурув тюшдю.
Шагьарны бары
ерин
Онгармагъа гиришди.
Акъ чабылып, сырланып
Лавуллап къалды тамлар ,
Гюзгюдей йыртыллады
Майданлар ва орамлар,
Чакъырывлар, стендлер
Сав шагьарны
ясады.
Шагьарыбыз тизилген
Гелин уьйге ошады.
Къыт малдан, къыт сурсатдан
Толду бары да тюкен.
Тамаша, бу ёкь затлар
Кёкден тюшдюмю экен?
Къонакъ гележек ёлну
Янгыдан асфальт салып,
Этди
шишадай тегиш,
Шо уьч гюнден этилди ,
/Бу чу бир иш айтма, биш!/
Булай бир нече йыллар
Этилип битмежек иш.
Ёлбашчы рази болуп,
Гетди байракъ тапшуруп.
/Герти гьалын шагьарны
Билгендей бир гюн туруп./
«Бизин шагьар
алгъан сонг,
Аллелей, Къызыл байракъ,
Бизден де кёп къолайсыз
Болма ярай эки якъ»,Деп бары халкъ ойлаша
Болуп эпсиз тамаша.
Ол гетгендокъ къытады
Къыт мал да, къыт сурсат да.
Шагьар къайтып ошады
Баягъы ,ессиз затгъа.
Шу
гёземелликлени
Чыгъармайбыз деп тышгъа,
Хырдангъа ерли батып .
Токътадыкъ алдатмышгъа.
1985
КИСЕ
Илму битмейген хазна
Экенин бек билсе де,
Кёплени гьайы гьали
Янгыз толгъан киседе.
Аян: башдан илмуну
Болмай бирев алмагъа.
Кисе буса бошалып,
Бола боп-бош къалмагъа.
КЬОЛЛАР
Къоллагъа мен къол деп нечик айтайым,
Этмей буса къолдан гелген рагьмуну?
О къолланы, айт чы, несин макътайым,
Тутуп бувма къабул буса пагьмуну.
Оьзюнг ойлаш, къол боламы неден де,
"Магь" деп айтмай, даим "бер" деп турагьан.
Йыгъылгьангьа къол узатма герекде,
Гёрмемишлик этип бетин бурагъан.
Огь, къоллар бар, мурдар къоллар, аламны
Гьакъ Есини иши булан ойнайгьан.
Сыйлы Аллагьны азиз къулу - адамны
Къойдай союп къанын ичсе тоймайгьан.
Къоллар чы бар, воллагь, къоллар сыралы –
Чомарт, гьалал алтын къоллар къатывлу.
Берекетли ва рагьмулу къолларсыз
Болмас бизин яшавубуз татывлу.
ОЬЗДЕН ОЬКТЕМЛИК
Аян:хохай оьктемлик — о
Оьрлюк тюгюл,бек кемлик,
Ананг оьлгюр,тек бар чы бар
Биргинеге-бир оьктемлик,
Бек сукьланып халкъ къарайгъан,
Сужда этмеге ярайгъан,
Бир оьктемлик - тазза оьзден,
Аталардан гелген тезден:
Къатып ташдай - тюшмей гёзден,
Осал ишге болмакъ тогъас.
Юрютмеген олар гьабас,
Ону алдында чёгюп тизден.
Гьали буса налат бизге –
Юрютмейген экев юзден.
ЮРЕК ГИЧЧИ-ЭРКИН ИЧИ
Юрек уллу тюгюл жымчыкъ уядан,
Амма хыйлы керен эркин дюньядан.
Огъар сыя дуллу Дюнья, Ай, Гюнеш,
Юлдузлар да, дангыллар да Марсдагъы,
Олай башгъа дюньялар да аршдагъы.
ГЁЗЛЕЙГЕНДЕЙ ЯЗНЫ
Къышны арты.Чыгъаман мен къалкъыгъа,
Юрегим де язгъа тазза гьанкъыгъан.
Мен тавлагъа къарагъанман тикленип,
Аста ирий — къары къалгъан бекленип.
Айтагъандай тав башланы гьариси:
Сеземисен сен язбашны ийисин?!
Сонг астаракъ буруламан «Ташбашгъа»1,
Гьап-гьазир ол онгарылып язбашгъа.
Алды ирий гюнжувакълы Анакъны1,
Гёзлейгендей язны — сыйлы къонакъны.
1
2
«Ташбаш»-Тёбен Къазанышны гент авлагъы.
«Анакъ» -«Ташбашны» гюнтувуш ягъындагъы анакъ.
АЙ БАРЛАЙ, ГЮН ТОРЛАЙ
Дюньяны Ай баласы йимик барлай,
Гечени де гёрюнюшюн исбарлай.
Танг намазын къылып чыгъып Гюнеш де,
Ерни юзюн алтын нюр булан тор
ПАНА ДЮНЬЯ - КЪОНАКЪ УЬЙ
(Мавлет учун)
Инг биринчи тынывдан
Чыкъгьынча ахыр пусу,
Адамны гёзлей къабур Ахыратны къапусу.
Пана дюнья- къонакъ уьй,
Биз де мунда къонакьбыз.
Биревлер юз йыл яшай,
Биревлер гете чакъсыз.
Салына мизанлагьа
Яхшыбыз, яманыбыз,
Оьлгенде табулагьан Гьар яхшы амалыбыз.
Инсан хум йимик увакь
Дюньяны бир бюртюгю.
Тек тавдай сыртындагъы
Гётерген ону югю.
Дюньяны намуслары,
Ахыратны азабы.
Бир Аллагьны къолунда
Барыны да гьисабы.
Сыйлы Аллагь бек сабур Болмай Ол бизге гёре.
Мунда сынама къоюп,
Онда гесе тюз тёре.
Этген рагьмунг, садагъанг Къабурунгну нюрюдюр.
Жангъа языкъсынывунг Иманны мюгьюрюдюр.
Аллагь гьар тынышынгны,
Гьар абатынгны гёре.
Сен Ону унутгьандокъ,
Илбис ичинге гире.
Шо заман сен илбисни
Болуп лап къаракъулу,
Къазанмагъа башлайсан
Гюнагьлар уллу-уллу.
Бир сюем къарангьы ер,
Инсан, ахырат уьюнг.
Напсынг айтгъанны этсенг,
Не болур онда кююнг?!
Эгер оьзюнгню, инсан,
Ягьланып алсанг къолгьа.
Югенленген ат йимик
Тюшежексен тюз ёлгъа.
Ахыратны азабы Жыйгъан гьар гьарам малынг.
Женнетни къыбламасы Гьар бир яхшы амалынг.
Онда сагъа кёмек ёкъ
Гьеч бир авлетингден де,
Бир кёмек де гёрмессен
Жыйгъан девлетингден де.
Инсанны савунда гьеч
Этмейли бет-хатирин,
Не пайда оьлгенден сонг
Билген булан хадирин.
Йылама ярар, тюзю,
Оьлгенде пасыкъ гиши,
Нечик болар экен деп
Ону ондагьы иши.
Сен биревню алдында
Болгъан бусанг гюнагьлы
Гюнагьлысан, озокъда,
Алдында да Аллагьны.
Алагъан гьар абатынг
Женнетге элтеген ёл.
Тек, англа, сен тюз ёлну
Сайламакъдан гьасил ол.
Гюзгюдей таза юрек Женнетни зор батгъычы.
Кёмюрдей къара юрек Жагьаннемни ачгъычы.
Малгъа дамагькарлыкъдан
Чаба ашайсан ашынг
Чыгьарып гетген бармы
Арагъыны лап башын?!
Кёмюр юрекли чархынг
Туснагъыдыр жанынгны.
Жаллатдай жазалайгъан
Сени алты санынгны.
Аллагь ургъан гюнчюлюк
Емишни хурту йимик:
Хурт емишни ичиндей
Эте ичингни чирик.
Бу дюньядан гетгинче
Сапардабыз Аллагьгъа.
Огъар ювукъ боларбыз
Байлангъан сайын ягьгьа.
Айыкъ гьакъыл юрекни
Аллагьгъа ювукъ эте.
Зайып гьакъыл адамны
Ондан арекге элте.
Инсанланы уллу Аллагь
Ярата бирни йимик.
Биревню де яратмай
Болсун деп гавур-гийик.
Башын кёп сюегенлик
Бир гьал сала инсангъа.
Сутурлугьундан дёнюп,
Къала вагьши къыржангьа.
Не болсун имансызгъа
Йыртгъычдай къутурмагъа,
Доллар тыгъып жазадан
Болгъан сонг къутулмагъа.
Чувнап учгьан юлдуздай
Учуп гетип къалабыз.
Ахыратны къапусу Къабурда томалабыз.
Шо бир сюем ердеги
Гьарибизни гьалыбыз,
Енгил эте мундагъы
Гьар арив амалыбыз.
Талайлы дини учун
Азиз жанын къыйнайгъан.
Талайсыз капир-малъун
Иман булан ойнайгъан.
Бу уьч гюнлюк дюньядан
Даимлиги кёп къолай.
Шону учун топуракъ
Бувара бизге булай:
Сыртымда айланасан
Гьей, инсан, мени бугюн,
Къарныма гирежексен
Амма сен ахыр бир гюн.
Инсан, уьстюмде мени
Къазанасан гюнагьлар.
Амма ичимде мени
Чегежексен сен агьлар.
Ёнкюйсен сен тёбемде
Ошап лап шашыкъ яшгъа,
Юзежексен кёрюнгде
Оьзюнг тёкген гёзьяшгъа.
Мени сыртымда, инсан,
Завхдасан, леззетдесен.
Мени къарнымда буса
Батажакъсан дертге сен.
Жыясан сен уьстюмде
Къасткъылып матагь-малны,
Гёрежексен ичимде
Башынга къопгьан гьалны.
Гьарамны да ютасан
Увуртларынг толтуруп,
Тек сени де талажакъ
Къабур хуртлар гьайт уруп.
Тёбемде пакъырланы
Итдей къыйнасанг жанын,
Кёрюнгде Аллагь сагъа
Этежек гьакъ дуванын.
Диим ичип эсирип,
Гече-гюн йыбанагъан!
Бир гюн къобажакъ сагъа
От- оьртенде янагъан.
Тёрюмде айланмагьа
Гюн ва Ай бере ярыкъ.
Кёрюнгде буса къуршап
Алажакъ къарангылыкъ.
Инсан, сыртымда мени
Кёп халкъ булан биргесен.
Яп-янгыз гирежексен
Тек бир сюем ерге сен.
Сыртым мени, гьей инсан,
Сени заманлыкъ уьюнг.
Тек къарным мени, инсан
Сени гьаманлыкъ уьюнг.
Сыртымдагъы заманынг Етгинчеге ажжалынг,
Аллагь сени сынама Берилеген болжалынг.
Сыйлы Къуръан айтгъандай
Болса мундагьы кююнг,
Шексиз, женнет болажакъ
Инсан, гьаманлыкъ уьюнг.
ТЫШ БАНКЛАРДА ТОПЛАГЪАН
Халкъ деврюкген гамишлейин адагъан,
Саякъ итдей тилей олар садагъа,
Юлдурмайлы айтсакъ тюзюн туврадан:
Олигархлар бетине гён кьаплагъан –
Тыш элдеги банкларда тувгъанлардан
Тувгъанлагъа миллиардлар топлагъан.
2002 й.
ИНСАННЫ УЬЙРЕТЕ
Оьзен ёрта ат йимик
Акъ гёбюкге батылып,
Тюше бир де тартынмай
Тик ярлардан атылып.
Дув оьзен сюегендей
Инсанны уьйретмеге:
Тавакаллыкъ герек деп
Муратлагъа етмеге
ГЮН
Чомарт гюн, сахават гюн!
Аламны алтын тажы,
Балкъып бадыратмасанг ,
Дюньябызгъа не яхшы !
Нюр явдуруп юзюнгден,
Асырап къартын-яшын,
Анадай дюньябызны
Сыйпайсан бетин-башын.
Сувукъ уьйдей татывсуз
Сенсиз къатгъан танглар да,
Сен чыкъмасанг юрекден
Чыкьмай демли англар да.
Бир иржайып къойгъандокъ
Бар якъны яйнатасан,
Бийив кюй сокъгъан йимик,
Сан-санны ойнатасан.
Сен чыкъсанг, савлай алам
Алтын сув беpreн йимик,
Сен гьар гёрюнген сайын
Болабыз сенден бийик.
ШОНЧА ГЮЧЛЮ ПАЧАЛЫКЪ
Гьейлер,ким биле эди
Бyлай иш болагъанны:
Шонча гючлю СССР
Тозулуп къалагъанны.
Тарихге гёз къаратсакъ
Себеби бола мекен:
Дини ёкъ пачалыкълар
Тозула гелген экен.
Нетсин дагъы тозулмай
"Алгъа коммунизмге!" –
Деп халкъны элтип турса
Тувра капиризмге.
Етмиш йыл инсанланы
Динсиз ёлгъа бакъдырса;
Алим-имам тайпаны
Туснакъгъа тыгъып къырса;
Сыйлы болгъан Къуранны
Чёпнюдей отгъа aтсa;
Аллагьны уьйлеринде1
Гьарам ичкилер сатса;
Зияpaтланы ябып,
Уллу киритлер урса;
Къабурлардан сынланы
Алып клублар къурса;
1
Аллагьны уйлеринде – межитлерде деген магънада
Имансыз, асси къавум
"Аллагь ёкъ!" - деп ташдырса;
"Дин - о баш алдатыв!" - деп
Минглени адашдырса...
Этип шулай халкъланы
Уятсыз ва эдепсиз,
Рагьмуну да оьлтюрдю
Имансызлар месепсиз.
Аллагьсыз уяламы
Юлкъмагъа,урламагъа;
Бир такъсырсыз-гунагьсыз
Адамны хорламагъа?!
Санында къалмагъан сонг
Гьеч асары иманны,
Не болсун жибинлейин
Оьлтюрме де инсанны?!
ДЕВРЮКГЕН ДЕВЮРЛЕР
2010
Багъышлайман бу китабым
Азапдагъы миллетиме:
Азатлыгъын къайтарып,
Етмеге танг негетине.
Къуяман гьар шигьрумнуКеп алып охусун деп.
Къуймайман охувчумну,
Гелтирсин юхусун деп.
Китап китапмы дагъы,
Къолгъа алгъан пырхыллатса?!
Китап - о жан азыкъдыр,
Юрекни жымырлатса.
ШИГЬРУЛАР – ОЙЛАР – ПИКРУЛАР
ЭРГИШИ
Эренлени оьзегидир эргиши,
Айгъазидей батыр эрге чер гиши.
Гьайт, эргиши! Къуйма болат тав йимик,
Халкъы учун минг ниъматлы бав йимик.
Эки юзлю — сюркюч, илбис гьар гиши,
Эл арада эсгик гиши, ер гиши.
Эргишини гьар-бир сёзю гертидир,
Гьар даим де ол темирни кертидир.
Булгъанышгъан сувларыбыз тонгсун деп,
Миллетибиз гележекде онгсун деп,
Янын салмай айланагъан эргиши,
Атолулар арасында тёр гиши.
«Гьайт» дегенде «вайт» деп чыгъар эргиши,
Серменгенде тавну йыгъар эргиши.
Гьайт, эргиши! Элни-халкъны къалкъаны,
Ватанындан къызгъанмайгъан ал къанын.
ДЮНЬЯ ВА ЮPEK
Дюнья дёгерек.
Дёгерек юрек.
Дюнья ичкъына-кёпге пелекет,
Юрек ич къыра-кёпге къайгъы-дерт.
Дюнья бек гьалек,
Бек гьалек юрек.
Дюнья къартыллай къалмагъарны,
Давну-явну кёбюнден.
Юрeк тырпыллай гелип болмай
Къайгъыланы эбинден.
***
Хоншумну къайгъысы
О мени къайгъым.
Юртумну къайгъысы –
О мени къайгъым.
Ватанны дертлери –
Мени дертлерим.
Дюньяны дертлери –
Мени дертлерим.
Этмейли болмайман
Аламны гьайын.
Закъумлар чайнайман
Ойлашгъан сайын.
АЛЛАГЬ, КЁМЕК ЭТ ОЬРДЕН
Чайнайбыз азывубуз,
Ашайбыз тишлерибиз:
Тормозлары йиберген
Машиндей ишлерибиз.
Ялан яман ярахсыз
Алгъан элни къуршавгъа.
Къабунабыз къопгъангъа
Аччы вёвлер яшавгъа.
Инжингенбиз-безгенбиз
Булкъунланы кёбюнден.
Халкъ талгъан гелип болмай
Хасмушланы эбинден.
Элибиз оьтген тезден
Адам тюзлердей ерден,
Янчылгъан къара халкъгъа,
Аллагь,кемек эт оьрден.
1996
ГЬЕЙЛЕР , ИНСАНЛАНЫ БАШЫНДАГЪЫ ГЬАЛ
Гьейлер, инсанланы башындагъы гьал,
Хужу, жанкъардашдан артыкъ акъча-мал.
Савунда къалдырып негьакъ хатирин,
Сайки, оьлген сонг «биле хадирин»
Гьейлер,инсанланы башындагъы гьал,
Бир гьава сатыла иш,орден,медаль.
Илмуда ва ишде алагъан атлар,
Халкъны байлыгъы, олай кёп затлар.
Гьейлер,инсанланы башындагъы гьал,
Яшав - ув кёплеге, тек бирлеге - бал.
Хасмушлар туралар яшавну сюрюп,
Сайки,бек "бажара" илбислер "юрюп".
Гьарамгъа къара гюн къобажакъ бир гюн:
Иншаллагь,тангала,не бирисигюн.
Тюзлюк уьстюн гелип,юрек болур ял,
Таяр инсанланы башындан бу гьал.
2000
ТЮЗЛЮК КЪАЧАН БОЛГЬАН ДЕЙГЕНГЕ ЖАВАП
Оюнг дурус тюгюл, Пашав,
Тюзсюзлюк - о гьарам яшав.
Мен де болсам тюзлюкге ян,
Сен де болсанг тюзлюкге ян,
Тюзлюкге ян болса о да,
Къалар тюзлюк болуп мода.
Тюзлюк ёкъ эл - жагьаннемдир,
Тюзсюзлюкге тюзлюк эмдир.
Тюзлюкге ян болсакъ биз де,
Ян болсагъыз огъар сиз де,
Болса огъар олар да ян,
Эл тюзележеги аян.
Тюзлюк - битмес берекетдир,
Гьалал рыцкъы - о женнетдир.
САВГЪАТ САВГЪАТ ЭТИЛИНМЕЙ
Къумукъ тюзюм, сен сёйлейсен
Оьтген хыйлы асрулардан.
Къумукъ тюзюм, хабарлайсан
Гетген бизин наслулардан.
Къумукъ тюзюм, бизден сонг да
Кёп асрулар гёрежексен.
Къумукъ тюзюм, бизден сонг да
Кёп наслулар гёрежексен.
Биз яшагъан девюрден де,
Биз оьтгерген оьмюрден де
Айтажакъсан асрулагъа —
Гележек кёп наслулагъа.
Къумукъ тюзюм, сен эжелден
Бары затгъа гьакъ шагьатсан.
Къумукъ тюзюм, сен аталар
Бизге къойгъан зор савгъатсан.
Савгъат савгъат этилинмей —
Тарыкъ ону сакъламагъа.
Варисликге къоймакъ учун
Жан аямай якъламагъа.
БУ ИШНИ ТИЗИВЮНЕ
Я, гьейлер, къарагъыз чы
Тизивюне бу ишни:
Ювугъуна бармагъа
Болмайгъаны Гюнешни.
Ёгъесе биябурлар
Шону да ёяр эди.
Сав махлукъну Гюнешге
Бозартып къояр эди.
Гьей, махлукъ, къарагъыз чы
Тизивюне бу ишни;
Не сатма, не де алма
Болмай бир жан Гюнешни.
Ёгъесе гьалал яшап,
Тургъанлар нетер эдик?
Гюнню ишыгъын1 гёрмей,
Къырылып битер эдик.
1
Ишыгъын – сюлдюрюн деген маьнада
АЛЛАГЬ САКЪЛАСЫН !
Гюнеш бийик кёкде,
Юрек кёкюрекде.
Болса да кёп бир-биринден арекде,
Парх берелер гюнеш де ва юрек де.
Гюнеш аламны жаны,
Юрек адамны жаны.
Гюнешсиз алам - алам тюгюл,
Юрексиз адам - адам тюгюл.
Гюнешсиз къалмакъдан,
Юрексиз болмакъдан
Аллагь сакъласын!
УЛАНЛАР
Гьайт уланлар,къоллашып да гьакълашып,
Бажарылмас иш гёрмесек сыкълашып:
Гьакъылгъа дол дев юрекли атолу
Жамиятгъа къалкъанлайын тош болуп,
Къайратлы къурч уланлагьа баш болуп,
Оланы бир атасыдай ий этип,
Артындан бир къозулайын иертип,
Баш эркечдей гёзленген ерге элтип,
Дущманланы къагъып тошун тутагъан –
Булгъанагьан сувларыбыз тонгсун деп,
Урушларда утдурмайгъан - утагъан,
Яш наслубуз гележекде онгсун деп...
Уллу аталар белсенип бек бегинден,
Савутларын тайдырмайлы белинден,
От-ялындай бирде ялын тапмайлы,
Айлар-йыллар ятывунда ятмайлы,
Къуру къалмас учун азиз элинден,
Уьлгю болуп тувгъанлагъа белинден –
Топуракъсыз яшав ёкъгъа савлагъа,
Арнавутлар болуп тюшген давлагъа.
Нече япса тун кьарангы булутлар,
Къан оьзенлер акъдыргъан Солтанмутлар.
Намус тюшсе,унутуп оьлюм гьакъда,
Чыкъгъан чартлап-чачырап чарслы чакъда,
Халкъы учун къурбан болма гьазирлер:
Къоччакъ Аманхорлар ва Айгъазилер.
Ялсыз гюнлер янын салып ятмайгъан,
Мал-матагьгъа намусун гьеч сатмайгъан,
Къурмачлайын чартлап чыкъса элбашы –
Намус-ягьны,адамлкъны есири,
Инге гирер тюлкюлейин малбашы,
Айланагъан байлыгъына эсирип.
Мал гёргенде ярахсыздай бошайгъан,
Чёрек учун халкъын-элин ташлайгъан,
Къувун десе,инде сингип къалагъан,
Шо малбашын алсын тавукъ алагъан.
Берен къалгъыр бу дюньягъа малбашы
Эки айланып чыкъмайгъаны не яхшы!
Миллетибиз сыналагъан гюнлерде
Бой гёрсетген хыйлы-хыйлы игитлер:
Уллубийлер булан Зайналабитлер,
Жалалутдинлер ва Солтансайитлер.
Къыркъ биринчи йыл фашистлер хозгъалып,
Элибизни барагъанда къолгъа алып,
Юсуплар,Ирбайханлар,Исалар,
Абдурагьманлар булан Эльмурзалар,
Абдулгьаким агъав1 Чагъар- отардан,
Оьтюп нече оьртенлерден - отлардан,
Европаны чайкъай къайда чыкъдылар!
Фашистлени мунда къыргъаны аздай,
Къачгъанларын къызбай кукай хораздай,
Къува-къыра "уясына" тыкъдылар.
Тёбелени бийлеп байракъ къакъдылар,
Тошларына "Алтын юлдуз" такъдылар.
Уьстюнлюкню байрагъын Рейхстаггъа,
Агъав2 орнатгъаны аян бар якъгъа.
1
Юсуп Акаев,Ирбайхан Бийболатов,Иса Къылычев,Абдурагьман
Абдуллаев,Эльмурза Жумагъулов, Абдулгьаким Исмайылов - Уллу
Ватан давну игиглери.
2
Агъав - Абдулгьаким Исмайылов.
Илбис урлукъ кирпик къакъмай,гёз юммай,
Бизге тюпден къую къазма моюмай.
Гьайт уланлар,къоллашып да гьакълашып,
Бажарылмас иш гёрмесек сыкълашып.
БАЗАР САВЛАЙ УЬЛКЕБИЗ
Базар гьар-бир абатда,
Ярым абатда гьатта.
Я, не кюйдюр, гьей, бу кюй,
Бакъал тюкен гьар-бир уьй.
Къайда къарасанг базар,
Базар, гьей, гьар-бир абзар,
"Шайтан базар" гьар орам,
Он да падишагь — гьарам.
Базар майданча, майдан,
Мал геле къайдан-къайдан.
Сатывчулар къаталар:
Къата онда аналар,
Къата гьатта аталар,
Сатыв ёкъгьа яналар.
Сатывчу яш-юшубуз,
Къызыбыз-гелинибиз.
Шулай турсакъ яманокъ
Артмасмы гелимибиз?!
Базар, базар, уьлкебиз
Савлай базаргъа дёнген.
Базар багьалар янчып,
Яшавну гюлю сёнген.
1997 й
МАСЛАГЬАТ
«Адилли гьаким бола
Женнетагьлю оьлгенде»
Деп айтыла Къуранда.
Тек шу сёзлени, воллагь,
Унутуп къоя кёплер,
Шанжалда олтургъанда.
Гьар бир кес гьаким болгьан
Сюе буса оьлгенде,
Ятма кёрюнде рагьат:
Шу аятны столгъа
Сын ташгъа йимик оюп,
Язып къоймакъ маслагьат.
ГЕЗ АЛГЪА ТУТ
Балагьланы арек этгир, я Аллагь,
Бир уьйге де гирмесин гьеч бир балагь.
Гелип къалса маслагьатдыр чыдамакъ,
Бомбалагъа чыдайгъандай топуракь,
Чыдайгъандай бузгъа нарат япыракъ.
(Макъталмагъан абдырмакъ, адамакъ.)
Къара гюнлер ругьунгну артдырмагъа,
Юрегингни болатдай къатдырмагъа,
Гёз алгъа тут гележек шат гюнлени:
Язбаш къайтып, чечек ачгъан гюллени.
ПУРЧ ЮРЮГЕН УЛАННЫ ГЁНГЮРЕВЮ
Гёнгюмню хошлугъундан
Темтеклеге баш болдум.
Башымны бошлугъундан
Саякълагъа аш болдум.
Хыялларым хыйлы эди,
Язда буздай ириди.
Умутларым уллу эди,
Челтирлерде чириди.
ЁЛЛАР КЁП
Бу яшавда ёллар кеп,
Гьар ким сайлай бирисин.
Гьар ким оьз ёлу булан
Излеймикен ирисин?!
Гьар ким сайлай бир ёлну
Оьз гьакъылына гёре.
Вёре, къулум, терс ёлну
Сайлап къоясан, вёре.
ДОС –КЪАРДАШБЫЗ
Атабыз Адам дейбиз,
Анабыз Гьава дейбиз.
Ойлашсакъ, барыбыз да
Дос-къардашбыз чы, гьей, биз!
Бизин чи бир къаныбыз,
Тамурубуз — аслубуз.
Бир тамурдан жаладай
Арта гелген наслубуз
Атабыз Адам дейбиз,
Анабыз Гьава дейбиз.
Дос-къардашдай татывлу
Неге турмайбыз, гьей, биз.
НАСИП
Къылыч йимик къышларда
Боранлагъа тюшмейли,
Исси уьйде янтайып,
Ким тапгъан экен насип?!
Яллавлу яйланы да
Ялынында бишмейли,
Терек тюпде янтайып,
Ким тапгъан экен насип?!
Балдай татли юхуну
Гьеч хатирин этмейли,
Йыл чакъы гечелени
Юхусуз оьтгермейли,
Ким тапгъан экен насип?!
Арымайлы-талмайлы,
Жан талашып, тырнашып,
Иттериси1 болмайлы,
Ким тапгъан экен насип?!
Эливаш, эринчеклик
Гьайлегидир касипни.
Жанына къыйын этген
Табар тапса насипни.
Насип къайда экенни
Билме сюйсенг эгерде —
О инсандан булакъдай
Агъылагъан къан терде.
1
.Иттериси — гьасси, ярамайгъан
ОЬЗЮ СЮЮП ГЬАКИМЛИКДЕН
ТАЙГЪАН АДАМНЫ ЖАВАБЫ
— Къайгъы къошмагъа тюгюл,
Инан, къайгъы - дертинге,
Тюзюн билмеге сююп,
Айтагъаным бетинге.
Халкъ чы артынгдан сёйлей:
"Я, ким сыйдан тойгьан?! — деп,—
Къайсы гьаким шанжалын
Оьзю сююп къойгъан?!" — деп.
— Антдыр, нас заман булан
Гьеч болмадым барышма.
Ятар ерим унутуп,
Байтул малгъа къарышма.
Оьзюмню намусумну
Алдында бусам таза,
Магъа кёрюк хабарлар
Аварамы, Муртаза?!
1997
1.
Байтул мал — ортакъ мал, пачалыкъны малы, халкъны
малы
ДОЛЛАРМАН , ДОЛЛАР, ДОЛЛАР
Бёрю йимик къутургъан
Доллар, айтма бир иш зат!
Манатны чёп чакъы да
Гёрмей эте иришхат:
- Гьы, нечик дерхор этдим
Гелмесдей ювугъума,
Сегиз минигиз юкъ да
Болмай юмуругъума!
Долларман, доллар, долларАчыкъ барыда ёллар.
Доллар бурнуна къагъа!
- Манат, шолай долларман!
Ахырынга чыкъмагъа
Минг макюрню къолларман!
1998 й.
Шигьру США –ны бир доллары Россияны
8 – 9 минг манатына тенг вакъти язылгъан.
КЪАТЫП КЪАЛА ТАШ ЙИМИК
Ювашлагъа тюртюп-согъуп къарайлар,
Сабурлугъун къоркъачлыкъгъа ёрайлар.
Сюе ону менлигине тиймеге,
Йымышакъ деп буршунадай1 иймеге.
Ол тербене болмас ерге етгендеКъысас - зулму дазусундан оьтгенде.
Юваш адам гёрюнсе де каш йимик,
Ери гелсе къатып къала таш йимик.
1
Буршуналар—йымышакълар.
ЮРТ МУНДА ГЁЧГЕН ЙИМИК
Яш вакътиде биз, яшлар,
Къабурлагъа гирмеген,
Арекден тюгюл эсе
Сынташланы гёрмеген,
Ёммакълар чечегенде:
«Гече демей, гюн демей,
Асгер тура иннемей.
Шу недир, айт!»-дегенде,
Билмей эдик биз, яшлар,
Дюр экенни сынташлар,
Ондан сонг оьзен сувдай,
Акъгъан сонг хыйлы йыллар,
Къабурлагъа юрюйбюз,
Юрюйгендей хыйлылар.
Оьлюлени уьстюне
Гелебиз биз кюстюне.
Охуп сыйлы Къурандан
Алынгъан дуаланы,
Табушдур деп тилейбиз
Ругьларына оланы.
Мунда сезебиз мунглу
Къуш тайпаны чарнавун,
Эсге салагьан ясда
Къатынланы сарнавун.
Мунда гьатта чечеклер
Салландыргъан башларын,
Тёгегендей оьлюлени
Эсге алып гёзьяшларын.
Отлар сынлар арада
Тапгъан йимик икълыкъны,
Тазиятда къатгъандай
Сакълагъанлар шыплыкъны,
Сынланы охуп, ойлап,
Болдум сыр чечген йимик.
Кёбюн таныйгъангъадыр,
Юрт мунда гёчген йимик.
ИНСАННЫ ОЬМЮРЮ
Аллагь бизин яратып,
Ер юзюнде яшайбыз.
Тик тавгъа тармашагъан
Альпинистге ошайбыз.
Гьар инсанны эртениБийик тавну этеги,
Къушлугъу -—тавну оьрю,
Тюшю—-тавну лап тёрю.
Экинниси—энишлев,
Маркачасы—тартына
Туруп, къарап артына,
Хаталарын тегишлев.
Гечеси—ятгъан кёрю,
Шу инсанны оьмюрю.
ТОЗУЛГЪАН СССР - НИ ГИМНИ
Эркин республикаланы бек союзун
Сан да гёрмей тозду Горбачёвубуз.
Ял тапмайлы халкъ болдурса да оьзюн
Чачмадай чачылды зор Совет Союз.
Халкъланы дослугъуну мугькам къаласы
Деп сагьа макътав ва сый этедик.
Халкъны къудраты - Ленинни партиясы
Турдукъ бизин коммунизмге элте деп.
Къувандыкъ Ленин ёлубуз нюрлендирип,
Чарсны ярып азатлыкъ гюи етген деп.
Ол загьматгъа ва игитликге ругь берип,
Тюзлюк учун ябушма уьйретген деп.
Инанып коммунизм уьст болажакъгъа
Тамшана турдукъ,тек гёрюп болмадыкъ.
Макътансакъ да аминбиз деп Ал байракъгъа
Берген сёзюбюзде гьеч табулмадыкъ.
Сталин,Андропов йимик арслан уланлар
Болгъан буса даим баш элибизге,
Къопмай бизге питне девюр заманлар,
Етер эдик тезокъ коммунизмге.
1995 йыл.
АЛЛАГЬ БИР – ДИНЛЕР КЁП
Пайхаммардай гьакъ шаирни мурады –
Гьар-бир якъдан якълап савлай аламны,
Зор Аллагьны тюз ёлуна тюзлемек,
Лап тюзелип яшамагъа адамны.
Ол йиберген гьакъ калималар оьрден,
(Хыйлылагъа, хужу, не болуп къалгъан?)
Сувдай ялгъан айтма yялмaй бир де,
Тюзю, бирлер оьле айтмасгъа ялгъан.
Безгип – инжип дюнья толгъан булкъундан,
Сезип –тергеп чыгъарсакъ биз гьасилин:
Инсанланы гьакъылгъа мукълугъундан
Болагъаны аян бола, гьасили.
Буюргъанны – парз этгенни кютмеге
Биз бек борчлу Аллагьыбыз кёп оьрде.
Илбисге ва напсыбызгъа бойсынып,
Унутгъанда – Ондан къоркъув ёкъ бирде.
Ютуп гиччи мийибизни ойлашмай,
Базынып биз биргине жаныбызгъа,
Гьап – гьазирбиз тюшмеге- оьртенлеге,
Таби болуп вагьши, нас къаныбызгъа.
Жаныбыз - о очакъ шавла чачагъан,
Къаркъарабыз даим исив алагьан.
Болжаллы гюн бири кёкге учагъан,
Бири буса ерге сингип къалагъан.
Бир-биревню асырайыкъ, аяйыкъ
Деп айтылагьаны нече наслудур?
Ал къаныгъыз сувдай тёге гелеген,
Огь, инсанлар, бу неченчи асрудур?
Лап гьакъыллы жан-инсан деп макътанып,
Оьзюбюзню чюйсек де биз оьрлеге,
Не этгенбиз, ойлап къарайыкъ тынып,
Оьзюбюзню гьар яндан оьр гёрмеге?
Оькюрмеге бармы бизин бетибиз
Къудратлы Есибизни алдында?!
Аламгъа биз не яхшылыкъ этгенбиз,
Алсакъ Аллагь къургъан аввал гьалында?!
Разими Ол низам-адилибизге,
Инсан учун бар ниъматны яратгъан?!
Ачувланып месепсизлигибизге,
Ялбардырып кёкге нече къаратгъан?!
Ойлашабыз бек гьакъылбайларбыз деп,
Гьар халкъ санай оьзюн сыйлы къуллардан.
Нечик сыйлы къулу бола Аллагьны,
Юрюмесе Ол гёрсетген ёллардан?
Къайсы динни юрютсек де, инсанлар,
«Аллагь бир!» деп ташдырабыз барыбыз.
Кёбюсю дин себеп болуп давлагьа,
Нече чайгъан, чая къан Ер шарыбыз.
Гьейлер, бу не инанывдур Аллагьгъа
Яллатгъан сонг юртланы, шагьарланы?!
Оьзтёрече эте деп кес оьз динин,
Къыра буса башгъа дини барланы.
Дин башгъалыкъ себепми дагьы энни,
Бомба ташлап, зор балагь гелтирмеге?!
Ренклери акъ, къара, сари экени
Багьанамы бир-бирин оьлтюрмеге?
Биз эгер де жан бусакъ лап гьакъыллы,
Оьзюбюзню неге шолай тутмайбыз?
Биз оьзюбюз болмасакъ да рагьмулу,
Неге ятдан рагьмулукъ умутлайбыз?
Гьар дин айта: «Дин къардашынг, уьмметинг
Герексен деп асырама, сыйлама!»
Сайки, ятны - башгъа динни вакилин
Ярай дагьы къыйыкъсытма, къыйнама.
Болмай дюнья оьлчевдеги динлер де,
«Ят», «оьз» деген хата ойдан оьр болма.
Гьар дин сюе озуп оьзге динлерден,
Сав дюньяны елеп-бийлеп, тёр болма.
Юз минг йыллар оьтгенде де, эливаш,
Инсан болмай къутулма йыртгъычлыкъдан.
Бир атадан тувгъан, гьейлер, дос-къардаш
Арчылмагъа болмай нажжас къылыкъдан.
Бир гюн гелер пастанлайын тилинмей,
Ерни юзю эллеге белюнмейген.
Дазуларда телтегенек, солдатлар,
Дав техника гёзлеге илинмейген.
ТАМАШАДАН ДА ТАМАША
Ким бетине гён къаплагъан буса,
Талап кёп гьарам мал топлагъан буса,
Ол - барлы!
Ким малайик йимик яшай буса,
Гьап-гьалал къыйынын ашай буса,
Ол - ярлы!
***
Бек саламат башы тёбен саллангъан,
Бюртюгю токъ, тыгъыс будай башланы.
Къазны йимик кёкге чююп башларын,
Чирелгенлер бюртюгю ёкъ бошлары.
Бу сатырлар айтып берди анавун,
Сиз,озокъда,тутгъансыздыр манавун.
ЧЁП ОТЛАР
Гьабижай чачылгъан уллу тарлавгъа.
Къарап ойлашасан: Ессиз къалгъанмы?
Егъесе, сюрме де, чачма да чачып,
Къуллукъсуз къоймагъа гьайгев болгъанмы ?
Тарлавда бадырап, къутуруп гетген
Масаски, ажырыкъ, донгуз тегенек…
Сарилик авруву бардай саргъайгъан
Гьабижай оьсмейли болгъан хорденек.
Берекет бадырар эди, эгер де
Тарлавдан ёкъ этген буса чёплени.
Къуруду берекет бизин элде де,
Къутурма къойгъангъа чёпдей типлени.
КЪАЛАНЫ АЧЫЛЫВУ
Байрам гюн тюгюл башгъа,
Тек къалышмай байрамдан.
Оркестр шат кюйлени
Согъа эркин майданда.
Неге тюгюл ачыла
Бугюн культура къала.
Жыйылгъанлар бир-бирин
Къутлап къолларын ала.
Жагь бийийлер жагьиллер,
Къурч йырлай охувчулар.
Гюл-чечекге бёленип
Къалгьанлар къурувчула р.
Тамларда чакъырывлар :
Битмек алда болжалдан !
Сёзюбюзде табулдукь!
Битдирдик беш ай алда!
Бек къаст этдик гьайрангьа
Битдирмеге байрамгъа!
Шатлы жыйын башланып,
Савлай майдан харс ура,
Къыччыра: "Къурувчулар,
Къоччакълар! Гьурра !Гьурра! " .
Къызыл, лентаны гесип ,
Гирди генг эшиклерден.
Къараса ярты этилген,
Ел ура тешиклерден.
Сувукъ сув тёкген йимик
Сувуп чыкъдылар къыргъа.
Бырыкъ-сырыгън тюзлес
Созулду сав бир йылгъа.
1978
КАНТЫНГНЫ КЪОЙ
-Бала ятгъан тавукъдай
Турмай. даим уьй басып ,
Къаргъа чыкъ,халкъ не эте
Къара бир къулакъ асып.
Столгъа да да ябушуп,
Язып тургъан булан йыр,
Болмай чы,- деп тохушуп,
Уьягьлюм бола хыр-мыр.
Шунча тарчыкълы заман
Ишлеп, турмай гьавайын.
Ярамаймы этмеге
Уьй-эшигингни гьайын.
Тынглап, туруп айтаман:
-Кантынгны къой,гьей,таман.
Нетейим дагъы, къатын,
Мен шулай "авлияман".
1996
СОРТЛАГЪА АЙЫРАБЫЗ
Оьлюде къайгъырабыз,
Тойларда къуванабыз.
Тек тойгъа гелгенлени
Сортлагъа айырабыз:
Кем гёрюп,кепин бузуп,
Хошлугъун тайдырабыз.
AЛДАТМЫШЛАР
Тез-тез актвни жыйып,
Булай дей шагьар башчы:
-Уьч гюнден геле бизге
Тахшагьардан ёлбашчы.
Савлай шагьаргъа уллу
Жыжыкъ-къувурув тюшдю.
Шагьарны бары
ерин
Онгармагъа гиришди.
Акъ чабылып, сырланып
Лавуллап къалды тамлар ,
Гюзгюдей йыртыллады
Майданлар ва орамлар,
Чакъырывлар, стендлер
Сав шагьарны
ясады.
Шагьарыбыз тизилген
Гелин уьйге ошады.
Къыт малдан, къыт сурсатдан
Толду бары да тюкен.
Тамаша, бу ёкь затлар
Кёкден тюшдюмю экен?
Къонакъ гележек ёлну
Янгыдан асфальт салып,
Этди
шишадай тегиш,
Шо уьч гюнден этилди ,
/Бу чу бир иш айтма, биш!/
Булай бир нече йыллар
Этилип битмежек иш.
Ёлбашчы рази болуп,
Гетди байракъ тапшуруп.
/Герти гьалын шагьарны
Билгендей бир гюн туруп./
«Бизин шагьар
алгъан сонг,
Аллелей, Къызыл байракъ,
Бизден де кёп къолайсыз
Болма ярай эки якъ»,Деп бары халкъ ойлаша
Болуп эпсиз тамаша.
Ол гетгендокъ къытады
Къыт мал да, къыт сурсат да.
Шагьар къайтып ошады
Баягъы ,ессиз затгъа.
Шу
гёземелликлени
Чыгъармайбыз деп тышгъа,
Хырдангъа ерли батып .
Токътадыкъ алдатмышгъа.
1985
КИСЕ
Илму битмейген хазна
Экенин бек билсе де,
Кёплени гьайы гьали
Янгыз толгъан киседе.
Аян: башдан илмуну
Болмай бирев алмагъа.
Кисе буса бошалып,
Бола боп-бош къалмагъа.
КЬОЛЛАР
Къоллагъа мен къол деп нечик айтайым,
Этмей буса къолдан гелген рагьмуну?
О къолланы, айт чы, несин макътайым,
Тутуп бувма къабул буса пагьмуну.
Оьзюнг ойлаш, къол боламы неден де,
"Магь" деп айтмай, даим "бер" деп турагьан.
Йыгъылгьангьа къол узатма герекде,
Гёрмемишлик этип бетин бурагъан.
Огь, къоллар бар, мурдар къоллар, аламны
Гьакъ Есини иши булан ойнайгьан.
Сыйлы Аллагьны азиз къулу - адамны
Къойдай союп къанын ичсе тоймайгьан.
Къоллар чы бар, воллагь, къоллар сыралы –
Чомарт, гьалал алтын къоллар къатывлу.
Берекетли ва рагьмулу къолларсыз
Болмас бизин яшавубуз татывлу.
ОЬЗДЕН ОЬКТЕМЛИК
Аян:хохай оьктемлик — о
Оьрлюк тюгюл,бек кемлик,
Ананг оьлгюр,тек бар чы бар
Биргинеге-бир оьктемлик,
Бек сукьланып халкъ къарайгъан,
Сужда этмеге ярайгъан,
Бир оьктемлик - тазза оьзден,
Аталардан гелген тезден:
Къатып ташдай - тюшмей гёзден,
Осал ишге болмакъ тогъас.
Юрютмеген олар гьабас,
Ону алдында чёгюп тизден.
Гьали буса налат бизге –
Юрютмейген экев юзден.
ЮРЕК ГИЧЧИ-ЭРКИН ИЧИ
Юрек уллу тюгюл жымчыкъ уядан,
Амма хыйлы керен эркин дюньядан.
Огъар сыя дуллу Дюнья, Ай, Гюнеш,
Юлдузлар да, дангыллар да Марсдагъы,
Олай башгъа дюньялар да аршдагъы.
ГЁЗЛЕЙГЕНДЕЙ ЯЗНЫ
Къышны арты.Чыгъаман мен къалкъыгъа,
Юрегим де язгъа тазза гьанкъыгъан.
Мен тавлагъа къарагъанман тикленип,
Аста ирий — къары къалгъан бекленип.
Айтагъандай тав башланы гьариси:
Сеземисен сен язбашны ийисин?!
Сонг астаракъ буруламан «Ташбашгъа»1,
Гьап-гьазир ол онгарылып язбашгъа.
Алды ирий гюнжувакълы Анакъны1,
Гёзлейгендей язны — сыйлы къонакъны.
1
2
«Ташбаш»-Тёбен Къазанышны гент авлагъы.
«Анакъ» -«Ташбашны» гюнтувуш ягъындагъы анакъ.
АЙ БАРЛАЙ, ГЮН ТОРЛАЙ
Дюньяны Ай баласы йимик барлай,
Гечени де гёрюнюшюн исбарлай.
Танг намазын къылып чыгъып Гюнеш де,
Ерни юзюн алтын нюр булан тор
ПАНА ДЮНЬЯ - КЪОНАКЪ УЬЙ
(Мавлет учун)
Инг биринчи тынывдан
Чыкъгьынча ахыр пусу,
Адамны гёзлей къабур Ахыратны къапусу.
Пана дюнья- къонакъ уьй,
Биз де мунда къонакьбыз.
Биревлер юз йыл яшай,
Биревлер гете чакъсыз.
Салына мизанлагьа
Яхшыбыз, яманыбыз,
Оьлгенде табулагьан Гьар яхшы амалыбыз.
Инсан хум йимик увакь
Дюньяны бир бюртюгю.
Тек тавдай сыртындагъы
Гётерген ону югю.
Дюньяны намуслары,
Ахыратны азабы.
Бир Аллагьны къолунда
Барыны да гьисабы.
Сыйлы Аллагь бек сабур Болмай Ол бизге гёре.
Мунда сынама къоюп,
Онда гесе тюз тёре.
Этген рагьмунг, садагъанг Къабурунгну нюрюдюр.
Жангъа языкъсынывунг Иманны мюгьюрюдюр.
Аллагь гьар тынышынгны,
Гьар абатынгны гёре.
Сен Ону унутгьандокъ,
Илбис ичинге гире.
Шо заман сен илбисни
Болуп лап къаракъулу,
Къазанмагъа башлайсан
Гюнагьлар уллу-уллу.
Бир сюем къарангьы ер,
Инсан, ахырат уьюнг.
Напсынг айтгъанны этсенг,
Не болур онда кююнг?!
Эгер оьзюнгню, инсан,
Ягьланып алсанг къолгьа.
Югенленген ат йимик
Тюшежексен тюз ёлгъа.
Ахыратны азабы Жыйгъан гьар гьарам малынг.
Женнетни къыбламасы Гьар бир яхшы амалынг.
Онда сагъа кёмек ёкъ
Гьеч бир авлетингден де,
Бир кёмек де гёрмессен
Жыйгъан девлетингден де.
Инсанны савунда гьеч
Этмейли бет-хатирин,
Не пайда оьлгенден сонг
Билген булан хадирин.
Йылама ярар, тюзю,
Оьлгенде пасыкъ гиши,
Нечик болар экен деп
Ону ондагьы иши.
Сен биревню алдында
Болгъан бусанг гюнагьлы
Гюнагьлысан, озокъда,
Алдында да Аллагьны.
Алагъан гьар абатынг
Женнетге элтеген ёл.
Тек, англа, сен тюз ёлну
Сайламакъдан гьасил ол.
Гюзгюдей таза юрек Женнетни зор батгъычы.
Кёмюрдей къара юрек Жагьаннемни ачгъычы.
Малгъа дамагькарлыкъдан
Чаба ашайсан ашынг
Чыгьарып гетген бармы
Арагъыны лап башын?!
Кёмюр юрекли чархынг
Туснагъыдыр жанынгны.
Жаллатдай жазалайгъан
Сени алты санынгны.
Аллагь ургъан гюнчюлюк
Емишни хурту йимик:
Хурт емишни ичиндей
Эте ичингни чирик.
Бу дюньядан гетгинче
Сапардабыз Аллагьгъа.
Огъар ювукъ боларбыз
Байлангъан сайын ягьгьа.
Айыкъ гьакъыл юрекни
Аллагьгъа ювукъ эте.
Зайып гьакъыл адамны
Ондан арекге элте.
Инсанланы уллу Аллагь
Ярата бирни йимик.
Биревню де яратмай
Болсун деп гавур-гийик.
Башын кёп сюегенлик
Бир гьал сала инсангъа.
Сутурлугьундан дёнюп,
Къала вагьши къыржангьа.
Не болсун имансызгъа
Йыртгъычдай къутурмагъа,
Доллар тыгъып жазадан
Болгъан сонг къутулмагъа.
Чувнап учгьан юлдуздай
Учуп гетип къалабыз.
Ахыратны къапусу Къабурда томалабыз.
Шо бир сюем ердеги
Гьарибизни гьалыбыз,
Енгил эте мундагъы
Гьар арив амалыбыз.
Талайлы дини учун
Азиз жанын къыйнайгъан.
Талайсыз капир-малъун
Иман булан ойнайгъан.
Бу уьч гюнлюк дюньядан
Даимлиги кёп къолай.
Шону учун топуракъ
Бувара бизге булай:
Сыртымда айланасан
Гьей, инсан, мени бугюн,
Къарныма гирежексен
Амма сен ахыр бир гюн.
Инсан, уьстюмде мени
Къазанасан гюнагьлар.
Амма ичимде мени
Чегежексен сен агьлар.
Ёнкюйсен сен тёбемде
Ошап лап шашыкъ яшгъа,
Юзежексен кёрюнгде
Оьзюнг тёкген гёзьяшгъа.
Мени сыртымда, инсан,
Завхдасан, леззетдесен.
Мени къарнымда буса
Батажакъсан дертге сен.
Жыясан сен уьстюмде
Къасткъылып матагь-малны,
Гёрежексен ичимде
Башынга къопгьан гьалны.
Гьарамны да ютасан
Увуртларынг толтуруп,
Тек сени де талажакъ
Къабур хуртлар гьайт уруп.
Тёбемде пакъырланы
Итдей къыйнасанг жанын,
Кёрюнгде Аллагь сагъа
Этежек гьакъ дуванын.
Диим ичип эсирип,
Гече-гюн йыбанагъан!
Бир гюн къобажакъ сагъа
От- оьртенде янагъан.
Тёрюмде айланмагьа
Гюн ва Ай бере ярыкъ.
Кёрюнгде буса къуршап
Алажакъ къарангылыкъ.
Инсан, сыртымда мени
Кёп халкъ булан биргесен.
Яп-янгыз гирежексен
Тек бир сюем ерге сен.
Сыртым мени, гьей инсан,
Сени заманлыкъ уьюнг.
Тек къарным мени, инсан
Сени гьаманлыкъ уьюнг.
Сыртымдагъы заманынг Етгинчеге ажжалынг,
Аллагь сени сынама Берилеген болжалынг.
Сыйлы Къуръан айтгъандай
Болса мундагьы кююнг,
Шексиз, женнет болажакъ
Инсан, гьаманлыкъ уьюнг.
ТЫШ БАНКЛАРДА ТОПЛАГЪАН
Халкъ деврюкген гамишлейин адагъан,
Саякъ итдей тилей олар садагъа,
Юлдурмайлы айтсакъ тюзюн туврадан:
Олигархлар бетине гён кьаплагъан –
Тыш элдеги банкларда тувгъанлардан
Тувгъанлагъа миллиардлар топлагъан.
2002 й.
ИНСАННЫ УЬЙРЕТЕ
Оьзен ёрта ат йимик
Акъ гёбюкге батылып,
Тюше бир де тартынмай
Тик ярлардан атылып.
Дув оьзен сюегендей
Инсанны уьйретмеге:
Тавакаллыкъ герек деп
Муратлагъа етмеге
ГЮН
Чомарт гюн, сахават гюн!
Аламны алтын тажы,
Балкъып бадыратмасанг ,
Дюньябызгъа не яхшы !
Нюр явдуруп юзюнгден,
Асырап къартын-яшын,
Анадай дюньябызны
Сыйпайсан бетин-башын.
Сувукъ уьйдей татывсуз
Сенсиз къатгъан танглар да,
Сен чыкъмасанг юрекден
Чыкьмай демли англар да.
Бир иржайып къойгъандокъ
Бар якъны яйнатасан,
Бийив кюй сокъгъан йимик,
Сан-санны ойнатасан.
Сен чыкъсанг, савлай алам
Алтын сув беpreн йимик,
Сен гьар гёрюнген сайын
Болабыз сенден бийик.
ШОНЧА ГЮЧЛЮ ПАЧАЛЫКЪ
Гьейлер,ким биле эди
Бyлай иш болагъанны:
Шонча гючлю СССР
Тозулуп къалагъанны.
Тарихге гёз къаратсакъ
Себеби бола мекен:
Дини ёкъ пачалыкълар
Тозула гелген экен.
Нетсин дагъы тозулмай
"Алгъа коммунизмге!" –
Деп халкъны элтип турса
Тувра капиризмге.
Етмиш йыл инсанланы
Динсиз ёлгъа бакъдырса;
Алим-имам тайпаны
Туснакъгъа тыгъып къырса;
Сыйлы болгъан Къуранны
Чёпнюдей отгъа aтсa;
Аллагьны уьйлеринде1
Гьарам ичкилер сатса;
Зияpaтланы ябып,
Уллу киритлер урса;
Къабурлардан сынланы
Алып клублар къурса;
1
Аллагьны уйлеринде – межитлерде деген магънада
Имансыз, асси къавум
"Аллагь ёкъ!" - деп ташдырса;
"Дин - о баш алдатыв!" - деп
Минглени адашдырса...
Этип шулай халкъланы
Уятсыз ва эдепсиз,
Рагьмуну да оьлтюрдю
Имансызлар месепсиз.
Аллагьсыз уяламы
Юлкъмагъа,урламагъа;
Бир такъсырсыз-гунагьсыз
Адамны хорламагъа?!
Санында къалмагъан сонг
Гьеч асары иманны,
Не болсун жибинлейин
Оьлтюрме де инсанны?!