Тейри Адамы - 18

Келиб башлагъанды Къуран.
«Минг-минг кечеден игиди бу кече»,-
Деб айтылады Къуранны кесинде.
Кече узуну къылама намаз, этеме тилек –
Ахлум, халкъым, джуртум эсимде.
Аллахдан кечмеклик тилейме,
Гюнахларымы кечерин тилейме,
Хакъ джолдан таймазгъа болушлукъ
тилейме,
Ийман, сабырлыкъ, керамат тилейме.
Халкъымы, джуртуму шайтандан къутхарыр
ючюн,
Аллахдан тилейме билим, кюч, саулукъ.
Кеси кесибизге кёб этсек да джаулукъ,
Аллах джазыкъсыныр, атыб къоймаз бизни.
Намаз къылама, назму да джазама,
Къуллугъум
Кесиме, халкъыма да джарар деб базама.
Джюрекден айтылгъан тилекге
Ачылырла деб, умутлума Кёкле.
Къайтарыб тилейме Аллахдан:
Халкъымы къутхар гюнахдан, харамдан –
Хар не тюрлю палахдан.
Хакъ джолда барырча эт,
Хакъ бла болурча эт,
Джуртунда Эл болурча эт,
Муслиман кърал болурча эт.
Муну тилейди бюгечели
Хаджи эм да Поэт
Лайпанланы Билал.
НЕЧИК КЪЫЙЫНЛЫДЫ АДАМ
Ким джырлайды, ким джылайды –
Джашау деген алайды.
Кёбдю къоркъуу, кёбдю соруу –
Кёк джукъ айтмай тынгылайды.
Бир джырлайды, бир джылайды –
Джюрек деген алайды.
Кёбдю къууанч, кёбдю къоранч,
Керамат чакъ, кел, хайда.
Ансы, таша туру болмай,
Къадер, джазыу ангылашынмай,
Ангылашынмай дуния, ахрат,
Хакъ джол, Хакъ бизге ачылмай,
Кёл къалай болсун рахат?!
Бу джашнагъан, кюкюреген
Кёкмюдю, джюрекмиди?
Бу тауушсуз къычыргъан
Ташмыды, Терекмиди?
Быллай бир къыйналыргъа
Адамгъа керекмиди?
Не бек кюрешсек да биз,
Табигъатны тахсасы,
Джашауну магъанасы
Бизге къала ташалай,
Кёк бла Джерни баласы –
Биз кетебиз дуниядан.
Нек келдик кетерик болуб,
Джылау этерик болуб?
Хей, къыйынлы джюрекге
Ким англатсын ма аны –
китабламы, Китабмы?
Илму-билим кесича,
Дин да, айры, кесича
Англатадыла аны.
Алай а, джюрекге
Биринден да джокъ асыу.
Джокъду Соруугъа Джууаб.
Джууаб орнуна сууаб:
Гюнахлы джанла – биз –
Гюнахсызланы да сюйреб,
Думп болабыз дуниядан.
Нечик къыйынлыд адам.
Нечик насыбсызд адам.
Нечик къарыусузд адам.
Соруугъа джууаб табхынчы,
Ёлмезге мадар табхынчы,
Ёлюмсюзлюкге джол табхынчы,
Болмаз тынчлыкъ адамгъа.
Къууанчы чексиз болмаз,
Насыбы толу болмаз.
Нечик къыйынлыд адам,
Ёлюрюн билген адам.
Алай а, ёлюрюн билсе да,
Ёлюмге къаршчы кюрешген
Джигит тюлмюдю адам?
Ёмюрлюкге, ёлюмсюзлюкге
Тыйыншлы тюлмюдю адам?
Ёлюмге къуллукъ этгенле,
Ёлюмге ишлегенле –
Керекдиле ёлюрге.
Джашаугъа къуллукъ этгенле,
Джашаугъа ишлегенле
Керекдиле джашаргъа.
Алай тюл эсе да дунияда,
Алай болургъа уа керекди.
Ол Баш Тюзлюкдю – Аны ючюн
Бизде ангы, джюрек да
Керекле кюреширге,
Керекле сермеширге.
Ол зат болса, къалгъаннга
Табыла барыр джууаб.
Ёзге нек тынгылайды Кёк,
Ёзге нек джылайды Кёк
Адам улугъа къараб?!
Джокъмуд тамблабыз бизни?
Джокъмуд къутхарлыкъ бизни?
Не сакълайд бизни алда?
Джокъду Соруугъа Джууаб.
Барды Соруугъа джууаб.
Билмеген – этед джууаб.
Билген а – турад тынгылаб.
Нечик къыйынлыд адам.
ТЮБЕШИУ
Джаз.
Чыммакъ акъ чакъгъан терекни къатында
Чыммакъ акъ кийген бир къыз –
Эсимдесе мени.
Къач.
Сюеледи терек джалан.
Чапрагъы, кёгети джокъ,
Кесине тартхан берекети джокъ.
Джаз, джай, кюз да кетгенди.
Энди, къоркъама кёреме деб сени.
Къоркъама – чыгъар деб, кёлюм.
Къоркъама – чыгъар деб, кёлюнг.
Сюелеме кесим джангыз
Къуу къатхан терекни къатында.
Чепкени – къара, джаулугъу – акъ
Бир Тиширыу келеди бизни таба.
Джамчым – къара, башлыгъым – акъ,
Аллына атлайма ол Тиширыуну.
Къара джол Акъ къаягъа тирелген джерде,
Къара суу Акъ къаядан эннген джерде,
Акъ тюшле бла къара тюнюн джумшата,
Джалан терек, къазакъ терек сирелген
джерде,
Акъ джаулугъунг къара джамчымы
къучакълай,
Акъ башлыгъым къара чебгенинги
ийнакълай,
Джаз артха къайытханча бола,
Сюелебиз, бир сёз да айталмай.
Керекмиди сёз джашау кетгенден сора?
Огъесе, джангыдан башланырмы джашау?
Огъесе, ахыр кереми тюбейбиз биз?
Акъ, къара кюнлерибизге шагъатча,
Джаулугъунг – акъ, чебгенинг – къара,
Башлыгъым – акъ, джамчым – къара…
Биз – ёллюк джанла –
Тансыгъыбызны алалмай, турабыз къараб
Бир-бирибизге, кетген кюнлерибизге да.
Келлик кюнюнбюзню сын-суратыча,
Сюеледи джалан терек да къатыбызда.
НЕ ЭТЕЙИК
Джери кёбден къыйналгъан да бар,
Орусча,
Адамы кёбден къыйналгъан да бар,
Къытайча,
Адамы аздан къыйналгъан да бар,
Ногъайча,
Бирлиги джокъдан къыйналгъан да бар,
Къарачайча…

БЮГЮНДЕН ТАМБЛАГЪА КЪАРАЙ
Тышындан келген къыйынлыкъла азлыкъ
этгенча,
Кесибизден да кёб чыгъады палах.
Дагъыда бизни джазыкъсынады Аллах –
Тюшюнюрге, тюзелирге береди заман,
мадар.
Аллахны эскеребиз джетсе къыйынлыкъ.
Къутхарды деб, махтау салабыз Аллахха.
Бираздан а, барын унутуб,
Джангыдан батабыз харамгъа, гюнахха.
Ибилис джорукъгъа къул болгъаныбыз
ючюн,
Тутулуб, сюрюлюб, аз азабмы джетди
халкъыбызгъа?
Джарымыбыз буз, къум тюзледе къырылыб,
Джарымыбыз да рахын болуб къайытдыкъ
ызыбызгъа.
Энтда барын унутханбыз биз,
Бир-бирибизни къырабыз, тонайбыз.
Зулмуну, ётюрюкню, хаулеликни байракъ
этиб,
Кёзбау затлагъа терилиб, алданыб,
табыныб джашайбыз.
Дуния малыбыз, рысхыбыз худжу къалыб,
Джесир, тутмакъ этиб, сюрмедилеми
Джуртдан?
Дерс ала, оюм эте билмейбиз джукъдан –
Къоркъама, джангыдан бир къыйынлыкъ
джетед деб бизге.
Тамадала халкъларын сакълар орнуна,
Орунларын сакъларгъа кюрешелле.
Халкъны, Джуртну да чачыб, сатыб,
Аман тишлерини орнуна алтын тишле
салдырыргъа кюрешелле.
Халкъ да амантишле бла кюрешир орнуна,
Кюрешеди бир-бирин тонаб, къырыб.
Хар кюн сайын чыгъады хахай-къычырыкъ
–
Анда аны сойдула, мында муну тоналла
деб.
Харам ичкини халал этиб, сууча
джюрютебиз –
Ахырыбыз къалай болур деген джокъ.
Бу барыудан барса, бир ёмюрден
Ёлген халкъланы тизимине
къошуллукъбуз биз.
Кими ичкичи, кими наркоман –
Къалмады тил-адет-намыс.
Не хахай-къычырыкъ этейик,
Терслеб, джууабха тартайыкъ кимни?
Ибилисге да салмайыкъ дау –
Джаулугъун этеди джау.
Биз адам эсек, халкъ эсек,
Къалай хорлатабыз анга кесибизни?
Аллахха ийнаныб, Аллах буюргъанча
джашагъан,
Шайтаннга хорлатмаз кесин.
Хакъ бла болмагъан халкъ – болады
талкъ,
Джийиргеншлилеге къошулады ол.
Кесибиз бошайбыз кесибизден.
Бир кишиге кюремейик гюнахны.
Чамландырмайыкъ кесибизге Аллахны.
Не
Хакъ джолгъа къайытырыкъбыз да
боллукъбуз Халкъ,
Не
Бу дуниядан аман бла боллукъбуз талкъ.
Хоу, не Хакъ бла боллукъбуз да –
боллукъбуз Халкъ.
Не шайтан бла боллукъбуз да –
боллукъбуз талкъ.
Башха джол джокъду.
НАЗМУ БОЛУРГЪА УНАМАГЪАН КЪАЙГЪЫ
Къарачайда бий не ёзден бармыды
Къабартыда тос къатыны болмагъан?!
Къабартыда бий не ёзден бармыды
Тюрк тамыры, тюрк тукъуму болмагъан?!
Бир тулпар, джигит чыкъса Черкесде
Аны да таулу къаны болгъаны ачыкъды
Аллахха.
Хоншуланы къанларын кючлю этиб,
Башыбызны къоймадыкъмы палахха?
Бизге эм уллу къоркъуу салгъан
душманны
Ата джаны таулу болуб чыгъар.
Тарихчиле, тинтиучюле иги билелле аны
–
Гыбышы джаш атасындан бошар.
Бизни халкъны къуджурду къылыгъы:
Малны, битимни урлугъун ариу сакълар,
Кесини урлугъун а – дуниягъа чачар.
Бизни игибиз къошулады башха халкъгъа,
Башха халкъны уа осалы къошулады бизге.
«Алай нек болгъанын къыйынды билген»-,
деселе да,
Аны чуруму белгилиди кимге да.
Тыш халкъладан иги уланланы, къызланы
Кесине тарта, кюеу, келин эте билмейди
халкъыбыз.
Ат-бет атаб, сёз этиб тургъан болмаса,
Къанын джангырта билмейди халкъыбыз.
Осалла бла уа джангырмайды къан –
Бузулгъан, джукъа болгъан болмаса…
Къаннга къайгъы этген, оноу тюзетген
чыкъмаса,
Тюб болургъа боллукъду халкъыбыз.
Къан бла кирген джан бла чыгъад –
билебиз:
Къан кючлю болмай – иман, дин кючлю
болмаз,
Иман, дин кючлю болмай – къан да кючлю
болмаз.
Урлугъуна, джерине, хауасына кёреди,
Сакъланнганына, къаралгъанына кёреди
Табигъатны халы, къадары.
Къанына кёреди,
Саулугъуна, акъылына, билимине кёреди,
Иннетине, иманына кёреди,
Джуртуна, хауасына, джашагъанына
кёреди
Адамны, Халкъны да халы, къадары.
Малны, битимни урлугъун
Ариу сакъларгъа, игилендирирге
кереклисин билген халкъ,
Кесини къанын а джангырта –
Кючлендире, игилендире, нюрлендире
билмеген халкъ,
Тауусулмазмы, болмазмы талкъ?
Тас этмезми джуртун, тилин, адетин да?
Алай бла тюб болгъан халкъла азмылла?
Тюшюнмей, оюм этмей, тюб бола баргъанла
да азмылла?
Башхаланы осалларын алыу бла,
Башхаланы осал къылыкъларын алыу бла,
Кеслерини тиллеринден, иги
адетлеринден айырылыу бла,
Халкъ болалгъан бар эсе, бир айтыгъыз.
Джокъ эсе уа – биз нек тутабыз ол
джолну?
Биз нек барабыз ёлюмге элтген джолда?
АТЛЫМА МЕН
Мен атлыма.
Атда барсам да, атдан тюшсем да,
Джаяу болсам да –
Атлыма Мен.
Мен ёзденме.
Бай, джарлы болсам да,
Бийим джокъ, къулум джокъ –
Ёзденме Мен.
Джашатама кеси кесими.
Сыйлы этген мени –
Тюз сёзюм, ишим –
Халал къыйыным.
Мурдарла, гудула, тоноучула
Эмда алагъа джол берген оноучула,
Эмда алагъа сый берген джазыучула,
Эмда ала саулукъда алагъа сый бериб,
Ёлселе – алагъа джаназы къылдыргъан
моллала –
Ма ала –
Бары да джауумдула мени.
Бир Аллахха табынама мен.
Къуллукъ этеме джангыз анга.
Ол кёргюзтген джолда кюрешеме
атларгъа,
Ол бергенни:
Иманны-динни,
Ангыны, билимни,
Тилни, джуртну
Кюрешеме сакъларгъа, айнытыргъа.
Иманымы, диними бегитмесем,
Ангымы, билимими ёсдюрмесем,
Халкъымы, джуртуму сакъламасам,
Джюрегими, тёнгегими, тёгерегими да
таза тутмасам,
Онгсузгъа, аджашханнга да сакъ
болмасам,
Шайтан бла тохтаусуз къазауат этиб
турмасам –
Сора къайда адамлыгъым, муслиманлыгъым
мени?
Файгъамбарлыгъы, шыйыхлыгъы болмагъан,
Бир къарыусуз адам эсем да,
Адам болургъа кюрешеме –
Хакъ бла болургъа кюрешеме.
Аны ючюн сермешеме
Джаулары бла Аллахны, адамны,
Борчу олду деб, бу дунияда инсанны.
Хакъ джолда баргъан –
Кеси эсе да, джангыз тюлдю,
Джаяу эсе да, Атлыды,
Джарлы эсе да, байды,
Къарыусуз эсе да, кючлюдю,
Ёле эсе да, ёлюмсюздю.
Ма аны ючюн, Хакъ джолда барама,
Санымы тюл, джанымы къутхарама,
Къарным ач эсе да, токъду кёлюм –
Билеме, меннге джокъду ёлюм.
Эм насыблы кюнюм –
Аны ангылагъан кюнюм.
Назмуму къычырама азанча.
Бу дунияда джашадым адамча,
Ёлюмге да тюбейме адамча.
Алай а, меничалагъа джокъду ёлюм.
Аны ючюн былай токъду кёлюм.
НАРТСЁЗЛЕ БЛА КЕСИМИ ЮСЮМДЕН
- Къыйынлыны ашы аллына келсе, бурну
къанар.
Ит сайлады да сюекни алды.
Сокъурланнган сокъураныр.
Бир абыннган минг сюрюнюр.
- Къоюгъуз,
Ат басханны джер биледи.
Къарт болсам да, нартма.
- Джюрюген хорлайды джолну.
Джалыныб джаудан къалмазса.
Батыр бир ёлюр, къоркъакъ минг ёлюр.
- Кёк кюкюресе джер да титирейди.
Джазыудан джукъгъа кетмезсе.
Боллукъну билген бир Аллахды джангыз.
Аллахданды, Аллаххады джол.
- Алма терегинден узакъ кетмейди.
Къан бла кирген джан бла чыгъад.
Таукелге – джандетлени джети эшиги
ачылыр.
- Джырчы ёлсе да, джыры къалыр.
Суу кетсе да, таш къалыр.
Суу эски ызына къайытыр.
Хар не башланыр джангыдан.
- Башланырмы?!
ХАКЪ СЁЗГЕ САЛАМА МАХТАУ
Зикир эте, назму эте тургъаннга,
Кеч-эртде болса да, ачылады керамат.
Сёзню кючю бла киреме джюрекге,
Джюрекни ичи бла ётеме Кёкге –
Джаным Аллахха аманат.
Сёз – къанатлыды. Къанатлары
Согъулубла джарыкъ бла нюрден.
Сёз эннгенди бизге Кёкден,
Сёз энеди бизге Кёкден –
Бизни да къанатлы этер ючюн,
Бизни да Кёкге джууукъ этер ючюн.

Сёзню барды джаны –
Сеземе аны.
Кёкден эннгенди Сёз,
Адам болур ючюн биз.
Сёз бла айтама, Сёзге айтама
Эм алгъа къайгъымы, джарсыууму.
Джазама Сёзню, Сёз да джазады мени.
Джазады кёлюмю эмда джазыууму.
Джюрекге Кёкден тюшген Сёзге,
Джюрекни учундургъан Сёзге,
Джюрекни Кёк бла тюбешдирген Сёзге,
Къанатлы Сёзге, Акъ Сёзге,
Келечи Сёзге, Хакъ Сёзге
Джокъду ёлюм, арыу, тохтау.
Акъ Сёзге, Хакъ Сёзге салама махтау.
ЁЗДЕН БОЛ
«Къул болайым» десе джанлы-бёрю,
Адамгъа, Аллахды деб, табыныр эди,
Ит болуб, бойнундан тагъылыр эди,
Табылыр эди анга да тегене, сюек.
Алай а, бёрюледен джангыз бири
Ит болургъа, къул болургъа унамайды.
«Ит – бёрюден джаратылгъанды» деб,
Джарым алимле иийнандырыргъа
кюрешселе да,
Ит болургъа унамайды бёрю.
Боллукъ да тюлдю –
Аны къаны, хауасы башхады,
Алай джаратылгъанды ол.
Ёзден адамгъа да джетер къыйынлыкъ.
Джесирликге, тутмакъгъа да тюшер.
Алай а, ол къул болургъа унамаз:
Ёзденлик – адамны къанында(н)ды,
ёзюнде(н)ди, ёзегинде(н)ди.
Тегене – кюмюш, сынджыр – алтын болсун
ансы,
Ит болургъа хазырдыла бирле.
Ёзге, дуния малгъа алданыб, терилиб,
Къул, ит боллукъ тюлле ёзденле-бёрюле.
Ит – тойгъан джерине, адам – туугъан
джерине…
Итге ие керекди, бёрюге уа – Эркинлик,
Къулгъа къуллукъ керекди, ёзденнге уа
– Ёзденлик.
Ит ит болгъанына ыйлыкъмайды да,
Ит дегенлерине ыйлыгъады.
Къул да – къул болгъанына ыйлыкъмайды
да,
Къул дегенлерине ыйлыгъады.
Ит болма, бёрю бол.
Къул болма, ёзден бол.
Башынга эркин бол.
Тюзлюк, Эркинлик дей бил.
Халкъым, Джуртум дей бил.
Ала ючюн кюреше бил.
Ол заманда сеннге киши
Айтмаз къул деб, ит деб.

Алай а, сен
Кесинги, халкъынгы, джуртунгу да
Дуния мал ючюн сатсанг,
Сора, сеннге
Не айтырыкъла ит демей,
Не айтырыкъла къул демей?!
Ит, къул болмазгъа
Бир джол барды джангыз:
Хакъ, Халкъ дегенледен бол,
Эркинлик, Тюзлюк дегенледен бол,
Ала ючюн кюрешгенледен бол.
Ит болма, бёрю бол.
Къул болма,ёзден бол.
Бизни бла бол, бизден бол.
Алайсыз –
Къаллыкъса джулдузсуз, Айсыз.
Къаллыкъса джуртсуз, халкъсыз.
Къаллыкъса атсыз, хакъсыз.
Боллукъса тукъумсуз-башсыз.
Ит болма, бёрю бол.
Къул болма, эркин бол.
Бизни бла бол, бизден бол.
Ёзден бол.
БИРИНЧИ СЁЗ
1
Бир-бирде къагъытда сёзню
Бешикде сабийге ушатама.
Бир-бирде уа –
Кебиннге чырмалгъан къартха.
2
Къагъытха тюшген сёз –
Къабыргъа тюшген адамча.
Къагъыт – сёзню кебини.
3
Кёреме тёнгертги агъач юйню.
Сейирсинеме ариулугъуна,
деменгилигине да.
Алай а, агъач –
Джаны чыкъгъан терекди.
Кёреме кём-кёк биченни.
Ёзге не татымлы эсе да,
Бичен –
Джаны чыкъгъан кырдыкды.
Джансыз сёзледен ишленнген юйдю назму
да.
Поэзия уа –
Терекча, кырдыкча бир затды.
4
Сеземе, эшитеме, кёреме сёзню.
Адам сукъгъан чалдышладан
Ычхыныргъа кюрешеди ол.
Къанатлыгъа ушайды сёз.
Къанатлыды сёз.
Ызына, Кёкге кетерге термиледи,
Терек болургъа термилгенча агъач,
Кырдык болургъа термилгенча бичен.
6
Алай а, сёзлени тагъыб бир-бирине,
Къул, тутмакъ, джесир этебиз аланы.
Эркинликлерин алыб, къанатларын кесиб,
Тюрлю-тюрлю джорукълагъа бойсундуруб,
Эркин, къанатлы сёзледен бошагъанбыз.
Сёзден тюл – кесибизден,
Кеси кесибизден бошагъанбыз.
Эркин сёз болмагъан джерде,
Эркин адам, эркин халкъ, эркин кърал да
боллукъ тюлдю.
Эркин сёзсюз джокъду Эркинлик.
Тюз сёзсюз джокъду Тюзлюк.
Иги сёзсюз джокъду игилик.
Керти сёзсюз, Хакъ сёзсюз джокъду не
Адам, не Халкъ.
Бир кюн сёзле къозгъалырла да,
Эркинлик, Тюзлюк ючюн къазауат этерле,
Ётюрюкню, харамлыкъны думп этерле,
Тюб этерле дуниядан зулмуну.
Хакъ ючюн баргъан къазауатда
Джанлы, къанатлы сёз аскерни аллында
Барыр Биринчи Сёз.
ШИМАЛДА УРАГАН
1
Шималдан айланнган ургъан (ураган)
джелден
Акъджал тенгиз толкъунла да,
Джанлыдан юркген джылкъыча,
Джанлы сюрген джылкъыча,
Юслери да акъ кёмюк этиб,
Мыллык аталла джагъа таба.
2
Ургъан (ураган) джел
Тереклени чапракъларын юзюб,
Бутакъларын сындырыб,
Кеслерин да джерге бюгюб,
Къарыусузланы думп эте,
Ётеди къыбыла таба.
3
Джангур да тюз джауалмай,
Сёдегей джаууб, терсейиб,
Джел ууатхан терезеледен
Юйню ичине киреди.
4
Ургъан, къутургъан джелле
Ёчдюле джокъларгъа былайын.
Кюн аманнга хазырлансала да,
Кёбдю ачыгъан, джунчугъан.
5
Быллай кюнледе, кечеледе
Тенгиз да, чегет да, адам да
Джазыуларына, къадарларына
Сагъыш этиб, титирей болурла.
КЁЛ ДЖАГЪАСЫНДА
Джюрегиме ушайды тенгиз.
Джер анга этеди тарлыкъ.
Чыгъаргъа излейди джагъаларындан.
Турады къарагъанлай, узалгъанлай
Кёкге.
Тенгизге ушайды кёлюм –
Толкъунланады, чайкъалады:
Не кече, не кюн
Табмайды тынгы-тынчлыкъ.
Кёлюме, джюрегиме, тенгизге да –
Джокъду тынчлыкъ бирибизге да.
Мен – Джагъа Лайпанладан Билал,
Къобанны джагъасындача, сюелеме
Шимал тенгизни джагъасында:
- Тенгизге джетген суумамы мен,
Огъесе, тенгиз джутхан суумамы мен?
- Экиси да тюлме,
Насыблы, насыбсыз да тюлме.
Меннге – дини, тили болгъан адамгъа,
Халкъы, джурту болгъан адамгъа
Насыбсызма дерге, джарамаз.
Алай а,
Халкъым болгъунчу эркин
Динине, тилине, джуртуна,
Болгъунчу ие джазыууна –
Айталлыкъ тюлме насыблыма деб.
Элиб – Эл – Сен,
Ана тилим, халкъым, джуртум –
Сизсиз насыбым мени,
Сизсиз къайгъым, джарсыуум мени.
Насыбым – сизни болгъаныгъыз.
Насыбым – сизни ючюн кюрешгеним,
сермешгеним.
Къайда болсам да, джюрекдесиз сиз.
Сизни ючюн джашагъан, ёлген да – насыб.
Къобанны, тенгизни джагъасында да тюл,
Кёл джагъасында сюелеме,
Джюрекни джагъасында сюелеме.
Тауну, тенгизни тенглигинден да тюл,
Джюрекни тенглигинден къарайма
дуниягъа,
Джюрек бла къарайма дуниягъа,
Джюрекден къарайма дуниягъа.
Айтама кесиме:
Къысхады джашау, узунду джол.
Ийман бла джашаргъа, ёлюрге да хазыр
бол.
«Хайт» де, Эркиши бол.
СЕН ДА КЕСИНГЕ БИР СОР
Табыннганла Ташха, Терекге
Адамгъа табыннгандан башдыла.
Алай а, бир Аллахха къуллукъ этгенле
Барындан да башдыла.
Бир Аллахха къуллукъ этгенле
Айырмайла тукъум не халкъ.
Хакъ айтханны этелле ала,
Кимден, неден да башды Хакъ.
Хакъ кимди, неди деген соруугъа
Джангыз хакъ джолда баргъанла,
Керти кёллери бла ийнаннганла,
Кераматлары болгъанла –
Джангыз ала эталлыкъла джууаб.
Иш окъууда, билимде тюлдю.
(Ибилисден кёб билген кимди?)
Иш имандады. Джангыз да андады.
Иманлы алим, иманлы билим –
Хайыр аладанды.
Адам улуну къурута баргъан а –
Ибилис джайыб кюрешген билимди.
Имансыз билим.
Иманлыла бла шайтанлыланы арасында
Ма аны ючюн барады къазауат.
Адамны
Окъууун-билимин сорурдан алгъа,
Малын, байлыгъын сорурдан алгъа,
Сыйы-намысы-адамлыгъы бармыды – аны
билигиз,
Иманы бармыды – аны билигиз,
Хакъ джолда барамыды – аны билигиз.
Онгсузгъа, къарыусузгъа болушмай эсе,
Рысхысындан джарлылагъа юлюш
чыгъармай эсе,
Билимин, кючюн тюзге, тюзлюкге ёкюл
этмей эсе,
Диним, тилим, халкъым, джуртум демей
эсе,
Сора, ол адам бизден тюлдю.
Аны байлыгъы, кеси да харамды.
Аны рысхысы худжусуна къаллыкъды.
Ажымлы джоюллукъду кеси да.
Аллахы бармыды адамны?
Кимге, неге табынады ол?
Кимге, неге табынама деб,
Сен да кесинге бир сор.
ЭКИСИ ДА БИРДИЛЕ МЕННГЕ
Къара халкъгъа Акъ сёз керекмиди?
Огъесе, къуру Хакъ сёзмю керекди?
Алай а,
Акъ сёз Хакъ сёз тюлмюдю?
Хакъ сёз да Акъ сёз тюлмюдю?
ХАКЪда барды АКЪ.
СЁЗде барды ЁЗ.
Акъ сёз – Хакъ сёз.
Хакъ сёз – Акъ сёз.
Экиси да бирдиле меннге.
АДАМНЫ БОРЧУ
Иннетден-абдезден-эртден намаздан
Башланады кюнюм.
Айырылгъанлыкъгъа Шимал Кавказдан,
Андады джюрегим-кёлюм.
Хакъ ючюн (Эркинлик-Тюзлюк ючюн!)
Дин-тин-тил-джурт къазауатха къошулуб,
Уруш тюзюнде ёлген джигитге
Тенгди
Къаламы бла, Сёзю бла
Кертиге, Тюзлюкге, Игиликге къуллукъ
эте,
Адамны адамлыгъын, халкъны халкълыгъын
сакълай,
Аланы (Аллах берген!) хакъларын
джакълай,
Ёлген джазыучу да.
Шейитлелле ала экиси да.
Къайда болсам да –
Джуртда, тышында болсам да –
Халкъ, инсан хакълары ючюн
Баргъан ёмюрлюк бютеудуния къазауатда
Уруш этеме. Къалам бла, Сёз бла.
Ёлсем, шейит ёлюкнюча асрарла мени.
Мен Халкъымы джуртун, джюрегин да,
Бютеу адам улуну ич-тыш дуниясын да
Шайтандан тазаларгъа, къорууларгъа
кюрешеме.
Ол затда кёреме борчун шайырны,
Ол затда кёреме борчун имамны,
Ол затда кёреме борчун хар бир адамны –
Бар эсе аны ангысы-эси-билими-иманы.
ДЖАРЫКЪГЪА БУРУЛГЪАНДЫ ДЖЮРЕК

Барама джолда. Джеталмай,
«Сабыр бол» деб, тауушсуз къычыра,
Кёлеккем да келеди ызымдан.
Кюн ортагъа къалама кесим.
Тюз башымда – Кюн.
Кёлеккем – аякъ тюбде.
Тартыб, джерге киргизтирге излейди
мени.
Алай а,
Кюн таякъдан тутуб,
Кюн таякъ болуб,
Сюелеме.
Бираз солуу алыб,
Тебрейме атлаб.
Кёлеккем, къайдан эсе да чыгъыб,
Аллыма ётеди.
Кёлеккеми ызындан барама энди.
(Кюн ортагъа дери ёрге барады джол,
Кюн ортадан сора энгишге айланады).
Кёлеккелерине кеслерин джетдирмей,
Кёлеккелерин алгъа ётдюрмей,
Кёлеккелерини ызларындан бармай
Джашагъанла эмда ёлгенле –
Насыблы къауум ала болурла.
Шайыргъа уа джокъду амал
(Ол керти шайыр эсе)
Кёлеккесини ызындан бир атлам этерге
да.
Джангы джол сала,
Алгъа барыргъа керекди ол.
Ол джорукъгъа бойсунмаса,
Шайырлыкъдан чыгъады ол.
Аллахха бойсунмагъан –
Иймандан чыкъгъан кибик.
Джюрегинги, тёнгегинги да джарыкъгъа
буруб,
Джарыкъ таба барыргъа керекди
Кёлеккенг алгъа чыкъмаз ючюн.
Джарыкъгъа баргъанды шайыр,
Джарыкъгъа баргъанды шыйых,
Джарыкъгъа баргъанды адам..
(Мен да, кёлеккеми артха атыб,
Джарыкъ таба бурулама).
Кёлеккеми тюл, джарыкъны кёреме алда.
Кёзлерим кёрелле джарыкъ.
Сёзлерим болалла джарыкъ.
Джашнайды джер, джашнайды Кёк –
Джарыкъгъа бурулгъанды джюрек.
КЕСИМИ КЁРЕМЕ СУУДА
Зикирми айтады, орайдамы тартады
Къобан суу Джерде?
Къанатмы къагъады, харсмы урады тау
къуш да Кёкде?
Ол къушну кёлеккеси болурму бу
къанатлы сёз?
Ол сууну тауушу болурму бу толкъун сёз?
Къуш къалкъыйды кериб Кёкге кесин.
Тау сууда чайкъалады къушну кёлеккеси.
Кёлекке аныкъы болгъанын ангыламайды
къуш.
Аны, джуртуна джау киргенча кёреди ол.
Ташча атылады кёлеккесине къуш.
Келиб суу ташлагъа тиеди ол.
Джангылады къуш –
Суу ташха джагъылады къуш.
Кёлеккеси ёлтюреди къушну.
(Алай а, ёлгенлей къуш,
Кёлеккеси да ёледи аны).
Бизни да ёлтюрюученди
сёзюбюз-кёлеккебиз.
Ёзге, биз ёлгенликге, ёлмейди ол.
Айырылса, айырылмаса да,
Мен къоркъама кёлеккемден.
Суу, алыб барады къушну ёлюгюн.
Энди къуш да джокъ, кёлеккеси да джокъ.
Суугъа къарайма – джазыууму ангылайма.
Джукъ айталмай тынгылайма:
Кёлеккеми (кесими!) кёреме сууда.
ТЕРЕКГЕ МАХТАУ
Терекни да барды джаны.
Ёсгенине къарагъыз аны,
Джашагъанына, ёлгенине къарагъыз аны –
Терекни да барды джаны.
Кёгере, саргъала джашайды ол да.
Сабийликни, джашлыкъны, къартлыкъны
биледи ол да.
Биледи джазны, джайны, къачны,
Биледи къайгъыны, палахны, къууанчны.
Джанланы барындан башды терек.
Туугъан джерине ол – керти эмда бек.
Узалгъаны, созулгъаны, баргъаны уа –
джети къат Кёк.
Анга разылла Джер бла Кёк.
Джердегиле, Кёкдегиле да разылла анга.
Терек бла къысха байламлылла Адам бла
Хауа.
Кимди терек? Неди терек? Ол –
Барыбызгъа солургъа береди хауа.
Биз а аны алабыз джанын.
Ичине да киребиз, юй этиб
тёнгегин-санын.
Отун этиб, отха да атабыз,
Къагъыт этиб, аны юсюнде
Кертини, ётюрюкню да джазабыз.
Биз джетдирмеген не барды анга –
Терек атлы огъурлу, халал джаннга.
Солургъа хауа берген джашил терекге –
махтау.
Бизге кёгет, кёлекке да берген терекге
– махтау.
Бизге кеме, къайыкъ да болгъан агъачха
– махтау.
Юй, отун да болгъан агъачха – махтау.
Къагъыт-дефтер-китаб болгъан терекге –
махтау.
Бизге Терексиз джокъду джашау.
Кюнча, Джерча, Сууча керекди ол.
Джерде джашагъан джанладан
Халал, огъурлу, хайырлы ким болур андан?
Джашаса, ёлсе да терек.
Ол бизге болады керек.
Джерде джанланы барындан да бек
Махтаугъа тыйыншлы олду.
Анга сый берелле Ангы бла Джюрек.
Бизни адамлыкъгъа юретеди терек.
Терек адам улуна джарай эсе къалай,
Джараргъа излейме халкъыма мен да алай.
Халкъымдан аямазма тёрт санымы,
Халкъымдан аямазма джангыз джанымы,
Джашарма джашар ючюн халкъым,
Ёлюрме джашар ючюн халкъым.
Алай а терек кетмейди эсимден.
Терекде джуртуму кёреме мен.
Терекни сакълай, джакълай,
Джашаргъа, ёлюрге да излейме мен.
Аны буюрсун меннге джазыу.
Сын ташымда джазылсын джазыу:
Терек кибик джашагъан адам.
Терек ючюн да ёлген адам –
Шайыр эмда хаджи Лайпанланы Билал.
ЭКИ ДЖАРЫКЪ
Джарылгъан джюрекден учалла назму
джулдузла,
Къарангы кёлню-кёкню джарыталла ала.
Ич дуниядан тыш дуниягъа,
Тыш дуниядан да ич дуниягъа
Керти хапар айталла ала.
Джарылгъан Кёкден тёгюледи джарыкъ.
Джарылгъан джюрекден тёгюледи джарыкъ.
Эки джарыкъ къошулсала бирге
Джангы Сёз, Джангы Дуния джаратылады
алай.
ХОРЛАНМАЗБЫЗ ИНША АЛЛАХ
Джашил нюрде акъ Минги Тау,
Башында – джулдуз бла Ай.
Кём-кёк Кёкде акъ къанатлы –
Халкъым, Джуртум – Къарачай.
Хакъ ислам дин – динибиз,
Бай тюрк тил – тилибиз,
Джандет Кавказ – джерибиз,
Минги Тау да – белгибиз.
Аман болмаз кёлюбюз,
Аман болмаз тёлюбюз –
Хакъ таныгъан халкъбыз биз –
Шукур алхамдулилля!
Халкъбыз къара таныгъан –
Хапарлыбыз келямдан.
Аллах деген адам, халкъ
Себеб табар Аллахдан.
Нюр Минги Тау – тауубуз,
Сыйлы Хакъ джол – джолубуз,
Хакъны джауу – джауубуз.
Хакъ блады ёлгенибиз, сауубуз –
Хорланмазбыз Инша Аллах.
Джашил нюрде акъ Минги Тау,
Башында – джулдуз бла Ай.
Кём-кёк Кёкде акъ къанатлы –
Халкъым, джуртум – Къарачай.
ДЖАНГКЪЫЛЫЧ
Кёк чартлайды, джангур да джауады,
Кюн да турады тийиб.
Джангкъылыч а, аланы бирине да ушамай,
Дуниягъа къарайды сюйюнюб, сюйюб.
Аны бир къыйыры тенгиздеди – кёреме,
Башха къыйыры тауладады – сеземе.
Шыбыла уа аны белинден эки юзеди…
Хей, джанкъозча джазгъа алданнган
джангкъылыч!
Дуниягъа къызча алданнган джангкъылыч!
Тюкен витринада тиширыу бутча
Кёрюнеди джангкъылыч кесек энди.
Ол сакъат ариулукъгъа къарайма –
Толмагъан умутха ушайды ол энди.
Учхан джулдузну джерге тюшген кесегине
–
Джаралы сюймекликге ушайды ол энди.
Къаллай заманы бар эди аны:
Къой чыпчыкъ къойну юсюндеча,
Къууанч бла насыб аны сыртында
Тебсей эдиле – арасында Кёк бла Джерни.
Тебсей эдиле сёзден, кёзден да
къоркъмай,
Тебсей эдиле элиягъа, къара булутха да
къарамай,
Тебсей эдиле къайгъыгъа, къоркъуугъа
да эс бурмай,
Боллукъгъа да сагъыш этмей тебсей
эдиле.
Кёре эдиле джангыз бир-бирин.
Къучакълай эдиле тохтаусуз бир-бирин.
Джулдузла джанаелле кёзлеринде,
Джети тюрлю бола эди джангкъылыч
тюблеринде.
Джашаб къалыргъа ашыгъаелле,
Джашлыкъ ёмюрю къысхады – ангылаелле,
Тебсеелле, бир-бирин сюеелле…
Энди насыб, къууанч да джокъ,
Джангкъылыч да джокъ.
Алай а, не къыйын заманда да
Сюймекликге, джигитликге да ачыкъды
джол.
Кюн аманнга къарамайды джангкъылыч да
–
Чыгъады, бир такъыйкъадан тас боллукъ
эсе да ол.
Джангкъылычны юсюнде джети кере
тюбешгенек биз да.
Джети тюрлю болгъан эди къууаннгандан
джангкъылыч да.
Алай а, бир-бирибизге сууугъан кёзюуде,
Бир-бирибизден айырылгъан кёзюуде
Джангкъылыч кёпюр белинден эки юзюлген
эди…
Алай бла эки джагъагъа тюшген эдик биз,
Экинчи тюбемезча, Кёкге ёрлемезча
болгъан эдик биз.
Энтда къараучанбыз джангкъылычха:
Сен – тау этегинден, мен – тенгиз
джагъасындан.
Кетген заманнга къарагъанча къарайбыз,
Башха дуниягъа къарагъанча къарайбыз.
Ангылайбыз:
Бир-бирибизден сууумасакъ,
айырылмасакъ,
Джангкъылыч да белинден эки юзюллюк
болмаз эди,
Юзюлсе да, биз бирге къаллыкъ болур
эдик.
Къарайма джангкъылычха
Ичимден ахсыныб, кюйюб.
Джангкъылыч а къарайды меннге
Кёл бере, сюйюнюб, сюйюб.
Элли джылдан джангырады Эл.
Элли джылда джангырады Эр.
Джангкъылыч да бошуна кёрюне болмазмы?
Джашау алкъын бошалгъан болмазмы?
Керти джашау башланнган болмазмы?
Экинчи тылпыуча, экинчи джашау
башланныкъ болурму?
Башха джашау, джангы джашау башланныкъ
болурму?
ДЖАШАУДУ НАСЫБ
1
Табигъаты хорлагъан адам бла,
Табигъатын хорлагъан адамдан –
Экисинден насыбсыз болурму?
2
- Табигъат къачан боллукъду насыблы?
- Адамдан къутулса.
3
Къарайма джердегилеге, Кёкдегилеге,
Тынгылайма саулагъа, кёрдегилеге.
Насыблыма деген джокъду алада да.
Билмейме кетерге, къалыргъа да.
Джангыз, къаягъа тамыр ийиб,