Latin

Джюрек Тенглигинден Къараб - 4

Total number of words is 2952
Total number of unique words is 1441
37.0 of words are in the 2000 most common words
50.5 of words are in the 5000 most common words
56.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
сенде къоюб кетерге излейме. Огъай
десенг, башха мадарла излерикме. Соза
барырча тюлдю иш. Халым амандан аманнга
барады. Кеси да бек терк.
Джууабынгы сакълайма.
42
Элден Москвагъа окъургъа тебрей, къарт
атам Ибрайны къаты айтханы эсиме тюшдю:
«...Дагъыда санга айтыргъа излегеним.
Окъугъан джерингде намыслы, намыссыз
къызла да тюберле. Кесибизни миллетден
болмагъаннга къарагъан да этме. Ананг
татар тиширыу болгъаны ючюн, школда
къаллай бир къыйнагъандыла «аман»
сабийле. Аны айтханым, кесинге сагъыш
этмей эсенг да, боллукъ сабийлеге
сагъыш эт. Аланы да къалай
къозурукъларын билемисе? Дагъыда,
Аллах бир уланнга бир къызны джоралаб
джаратханды. Сен башха халкъныкъына
алдансанг, санга джораланнган къыз не
тыбырда къалыр, не да бир башха
миллетни джашына кетер. Алай бла гитче
халкъчыгъыбыз тас болур да къалыр...
Дагъыда: башха миллетни къызларында да
бардыла ариула, намыслыла. Алай а,
биздеча, джети атасына дери къараб,
джукъ тюзеталмазса. Къарт атасы ичкичи,
аны къарт атасы мурдар болгъан эсе да,
билмезсе. Къан деген зат — бош зат
тюлдю. Сора, башха миллетни къызы бери
келиб, элде джашаргъа да унамаз. Алай
бла сен тюзде къалырса, мен да кесим
джангыз тау этегинде сын болурма. Мен
айтханлагъа иги сагъыш эт. Сен малланы
суугъа сюрген сагъатны мараб туруб,
сени къатыш суу алыргъа барыучу
къызчыкъны не хатасы барды? Суу
агъачында суудан толу челеклени
ауурлугъун сезмегенча, джюрюгени алай,
ол уллу бачхаларын кеси чага этиб
чыгъыучусу уа, дырын джыйгъаны уа? Юй
джумушланы этген да ол. Хариб анасы, ит
талаб, бир джылны аякъ юсюне миналмай
къалгъанында да, гитчелерин
абызыратмай, къараб тургъан ол. Ма
аллай келин керекди, юйню юй этерик,
эркишиге къанат боллукъ. Не эсе да, элге
къайытырча бол. Сен – ол джангылгъан
эгечинг бла ол оюмсуз къарнашынга
ушама...»
Къарт атамы сёзюне тюшюннгенден тюшюне
барама. «Бир абыннган минг сюрюнюр»,-
деб, къара бу къайгъылагъа. Нюрджанны
джазгъанына къууаннганым бла, биягъы
Ольганы арагъа киргени тенг болду. Алай
а, къалай-алай болса да, сабийни
къутхарыргъа керекди. ДНК-анализ
этдирмей а боллукъ тюлдю. Кесим кючден
джюрюб башлагъанма, сабийге уа къалай
къараяллыкъма? Саулугъум иги болуб
бошагъынчы аны манга да къоярыкъ
тюлдюле. Бир иги сагъыш этерге керекди.
43
Керти да, Ольга тюз айта эсе, ол ёлюб
къалса — сабий къалай боллукъду?
Нюрджанны бери терк келтиралсам,
кёзбау некях этсек да, бир юйюрча
кёрюннюк эдик. Ол заманда сабийни да
мени бла къояргъа проблем боллукъ тюл
эди. Нюрджан бла ачыкъ бир сёлешейим да
— анга кёре. Алай а, бютеу джашаууму
айтыргъа керек боллукъду. Тохта, бютеу
джашаууму нек айтама? Ольгадан
айырылгъанлыкъгъа, сабий меникиди да.
Ольганы аурууун, сабийни детдомладан
къутхарыргъа кереклисин айтсам болду.
Разы эсе, ма ол затланы айтыргъа
керекди. Хазыр мектубуна джууаб
этгенча, болумну да ачыкъ айтайым. «Хо»
десе — бек ашхы. «Огъай» десе да — анга
кёре. Ольгагъа да джууаб берирге
керекди, созмай.
44
-Нюрджан, салам. Аллах айтса, тынч
болурсуз. Джазгъанынга къууандым. Ол
айтхан сёзлеринг ючюн а — къыйналма.
Мен сени аллынгда бек гюнахлыгъа
санайма кесими. Джарлы Ибрай да бирда
бек излей эди сени келин этерге. Алай а,
кёлюм иги, аман кюнледе да сен эсимден
кетмегенсе. Ёзге, сёзню созуб бармайым.
Бери келирге разы болгъанынга, бек
къууаннганма. Джангыз, сени бери
невестамыча келтирсем, мында къалыб
кетеме десенг да, мадарынг боллукъду.
Аны унамасанг, сени бери джазыучуча
келтирирге да боллукъма. Китабларынг
болгъаны бир да таб болду. Мында
джазыучуланы Бирлешлигини тамадасы
бла шох болгъанбыз. Айтханыма
къарарыкъды. Терк огъуна сени бери
келтирирча мадар боллукъду. Дагъыда.
Сен мени бла къалыргъа разы болсанг,
бек къыйын ишни санга ачыкъ айтыргъа
излейме. Ольга бла мен айырылгъанлы
талай джыл. Ол бусагъатда Киевде
джашайды. Алай а, онкология болуб, кеси
айтыудан, ичер сууу тауусулады.
Сабийибиз а (аты Ибрайды) мени бла
болмаса, анда детдомгъа бериб
къоярыкъдыла. Бирге джашасакъ —
проблем боллукъ тюлдю — аны мени бла
къоярыкъдыла. Алайсыз, мен кючден
джюрюй башлагъанма,былайыны бластлары
аны манга ышанныкъ тюлдюле. Разымыса ол
сууаблы ишни этерге. Мадарынг бар эсе,
дженгилирек джууаб бер. Ольгагъа
сабийни келтир дерге керекме. Сабийни
манга келтирмей, ёлюб къалса, кёб
чырмау чыгъарыкъды. Айыб этме, халны
болгъаныча айтдым.
.
Бу ишде болушалмазлыгъын билдире, терк
джууаб къайтарды Нюрджан. Алай а,
джазыучуча, чакъырылса — келирге
боллугъун да ангылатды. Алай а, энди
мени къайгъым башхады.
45
Талай кюнден, Айна келгенин
билдиргенлей, юйюне бардым.
Сабийчиклери: уллу джащчыгъына 5 джыл,
ортанчысы къызчыкъгъа — 3, эм гитчелери
къызчыкъгъа да — бир джыл. Не да болсун,
юйлери — юч къатлы, кёб одалы — эркин.
Кърал сабийлерин керекли этерик тюлдю,
Айна бираз ишлемей турса да. Сабийле
акъыл-балыкъ болгъунчу, нелерине да
коммуна болушлукъ этгенлей турлукъду.
Ата уа джетишмегенлей турлукъду
сабийлерине.
Айтдым кеми проблемаларымы да.
-Юч сабий болгъан джерде, тёртюнчю да
артыкъ болмаз. Керек эсе, бек терк
ДНК-экспертиза да этдирирбиз, ол джаны
бла да таныш дохтурларым бардыла.
Журналист болгъанымы бир игилиги да —
кёб адам бла танышаса. Артда бирге
джашаб къалайыкъ десенг да — аны да
кёрюрбюз. Сен Москвада мени патчахны
къызынча ёрге тутуб, эркелетиб, хар не
кереклиме да къараб, алай джашатханса.
Тин джууукълугъубуз а? Сени китабынгы
кёчюрдюм, чыгъартдым. Аллай ишлерибиз
алкъын кёб боллукъдула, къайгъыладан
Кёк башындагъы сакъласын ансы.
Келтирсин сабийни. Кърал некяхны
къагъытларын не къадар дженгил
джарашдырыргъа кюрешейик. Ольганы да,
бир кюннге тюл, талай айгъа чакъыр.
Саулугъуна къаратыргъа керек эсе —
къаратырбыз. Ол заманнга сабий да бизге
- санга, манга, сабийлеге да юренир.
-Ашхы алай эсе. Юйленнгенибизге, бир
юйюр болгъаныбызгъа не керек эсе да,
этейик. Анга кёре, чакъырлыкъма Ольганы
да.
46
-Ольга, санга юч айгъа чакъырыу къагъыт
ийгенме. Сабийни да, онкология юсюнден
да къагъытларынгы ала кел, мында да
къаратырбыз. Юч айгъа, Ибрай да бизге —
юй бийчем Айнагъа, сабийлеге да юренир.
Къысхасы, джолгъа чыгъарынг
къалгъанды. Керек эсе, Киевден биргенге
учарча, адам къурайым. Ол джумушну Умар
бек терк тындырлыкъды.
-Юч ыйыкъдан кёзюулю химиямы этдирейим
да, джолгъа чыгъарбыз. Билетле
алгъанма. Тархын, сагъатын электрон
почтанга ийдим. Тюрленнген зат болса,
билдирирме. Пока.
47
Айна сабийлери бла бир манга келеди,
бир мен анга барама. Сабийле мени
юйюмде тренажерлагъа илиниб, ойнаргъа
бек сюедиле.
Кюнле бек дженгил барадыла. Тамбла
Ольга бла Ибрайгъа тюберге барлыкъбыз
аэропортха.
Экинчи кюн сабийлени хоншу тиширыугъа
аманат этиб, Айнаны арбасы бла хауа
лиманнга атландыкъ. Арбаны да паркга
салыб, аэропортну мекямына кирдик. Мен
бек акъырын атлайма, Айна да мени
джюрюшюме кёре джёбелейди. Мен бир
стакан шай алыб, кафечикде тепси
джанына джарашдым.
Айна уа, «сени излеб, ары-бери сескекли
къарагъанындан да танырыкъма сени
Ольгангы, тёртджыллыкъ сабийни да.
Рахат олтура бер. Мен аланы да алыб,
келирме»,- деб кетди.
48
Багаж арбачыкъны тебериб, келе тургъан
Ольга болгъанын кючден таныдым. Айна
да, сабийни къолундан тутуб, къатында.
Бир къолум бла тепсиге таяна ёрге
къобдум. Бу омраула эркин къымылдаргъа
къойсала уа.
-Привет,- деди Ольга.
-Привет. Привет, Ибрай.
Сабийчик къолун узатды. Тёрт джылындан
эсе, абаданыракъ кёрюннген, сюекли,
бёрюкёз сабийчик.
-Вылитый ты,- Айна, аны башын сылай
айтды.
-Энди не кетебиз, не — ач эсегиз,
былайда ауузлана кетейик. Ибрай
айтханча этейик.
Сабийчик джукъ да айтмай, анасына
къарады.
-Къайры барлыкъбыз, къайда
тохтарыкъбыз? Джол узакъ тюл эсе,
кетейик,- деди Ольга.
-Джашарыкъ джеригиз отельди.
Люкс-номер. Джаратырыкъсыз. Башха
игилиги да — саулукъгъа къарагъан
клиниканы биринчи къатындады. Керекли
болгъаны болса, дохтурла
къатыгъыздадыла. Къонакъ юйню
рестораны, кафеси да барды.
Бир сагъат джарымдан джетерикбиз.
Гостиницагъа джарашдырыб, ресторанда
ашатыб-ичириб, номерлеринде бираз
олтурдукъ. Айна Ибрай бла шашка
ойнаргъа къыздыла.
-Анда онкологла айтханнга кёре, 2-3 ай
джашарым къалгъанды,- деди Ольга.
-Да мында къаратыб да кёрейик. Ким
биледи, сау болуб да кетерсе. Сабийни уа
кюн сайын алыб кетерикбиз. Юренсин
къарнашчыкъларына, эгешчигине. Уллу
джашчыкъ Ёхан, Ибрайчыкъдан бир
джылгъа тамадады.
-Ала Айнаны сабийлери болурла.
-Хоу. Энди бирге ёсдюрлюкбюз барысын да.
-Айтыр затым бир да кёбдю. Бир рахат
сёлеширча бола эсек...
-Ольга, башлама. Эски джараланы
къозгъама. Мени былай болгъаным да,
кесинге къыйынлыкъла джетгени да —
сени кесингденди.
-Мен алай тюлдюмю дейме? Гюнахымы
къаным бла джууа, ахырат азабымы
дунияда чеге тургъаным — аны ючюндю.
Киевде мени джашауумдан хапарлы
болурнг келмей эсе — къойдум. Джангыз,
Ибрайны къанында болур, спортну бек
сюеди. Юч джылында эркин тутушдан
секциягъа берген эдим да, ма бюгюнлеге
дери ары джюрюб тургъанды.
Юретиучюлери «чемпион боллукъду»,- деб,
чам эте эдиле. Алай а, «в каждой шутке
есть доля правды» дегенлей, кесинг
кёрсенг, тюз багъа берирсе.
-Джюрюр тутушха, джюреги алай тарта эсе.
Ма бу ачха сизге ресторанда, кафеде
ауузлана турургъа бир ыйыкъгъа
джетерикди. Керекли затыгъызгъа къарай
турлукъбуз. Биз кете барайыкъ. Айна,
оюнну тамамлаймысыз?
-Ибрай къабханды да, къызыб турама.
-Ибрай, алаймыды? Тамбла шашка ойнаргъа
сюйген джашчыкъ бла ойнаб да кёрюрсе.
Бюгюн тынчайыгъыз. Джолдан арыгъан
болурсуз.
-Сынок, папу и тётю давай проводим до
дверей хотя бы.
-До завтра. Если что позвоните. Пока,
Ибрай.
-Къалай кёрдюнг джашынгы, Ольганы да?-
сорду Айна, джолгъа, манга да
кёзюу-кёзюу къарай.
-Джашчыкъгъа къууандым. Кёзю джаннган
сабийди. Джылына кёре болмай, гыртчыды.
-Билемисе, кёзлери, башыны ишленнгени
да — туура кесингсе. Ол огъай,
джюрюгени да ушайды. Шашка ойнаб
къабалмадым, ойнаб айтмайма. Шахмат
ойнаргъа юретирге керекди. Йохан
(Таусён) юретир аны. Келиширикле. Бизде
къаламыса, огъесе, къайры элтеми сени?
-Юйюме ат, марджа. Тамбла сабийле бла
келирсе да, Ибрай джигит бла танышырла.
49
Эки ыйыкъ ол халда ётдю. Ючюнчю ыйыкъда
Ольга « не ызыма кетерге керекме, не
былайда къараталллыкъ эсегиз,
химиотерапи этдирмей боллукъ тюлдю»,-
деди. Онкология бёлюмге джатдырдыла.
Бютеу анализлерине къарагъандан сора,
тюрклю онкодоктор мени бир джанына
алыб айтды:
-Эки ыйыкъдан кёб джашаяллыкъ тюлдю.
Кaraciğer kanseri (бауур кансери — рак печени)
ахыр дараджасындады. Джуртуна
къайытыргъа излей эсе — ашыгъыргъа
керекди. Алай тюл эсе, былайда къолдан
келгенни этейик, джанын а
къалдыраллыкъ тюлбюз.
-Ольга, билемисе...
-Билеме. Ызыма къайытырыкъ тюлме.
Былайда асырарсыз. Сабий да, уллуракъ
болса, келе турур. Сени аллынгда,
сабийни аллында да бек гюнахлыма.
Ибилис джангылтхан болур эди, ансы,
кесими — башха не бла, къалай
джакъларгъа да билмейме. Джангыдан
башларча болса эди джашаууму... Киевде
ара банкда уллу ачхам барды. Осият
къагъытым, нотариусну мухуру бла,
чемоданымдады. Алай а, банкны экинчи
тамадасы анамы эгечинден туугъан
къызды — Олеся. Телефон бла анга
сёлешиб, «саулугъума къаратыргъа ачха
керекди — не къадар дженгил» дейим да,
кесим саулукъда ачханы бери кёчюртейим
— сени счетунга. Болмаса — осият
къагъытым бла кесинг баджарырса ол
ишни. Не айта турама, алкъын ёле
турмайма да. Сабий отельдемиди?
-Хоу, Айна да сабийлери бла. Телефон
этейим.
Огъай, банкда хесабынг джанынгда эсе,
ол счетха кёчюрсюн ачханы — эгечиме
джазайым. Бу ишден къутула эсек,
сабийле бла да тышында бираз
айланырбыз.
Эки ыйыкъ да джашамады Ольга. Асырадыкъ
тыйыншлысыча. Сабийден да
джашыралмадыкъ. Насыбха, Йохан бла
дженгил шох болгъаны — джарады. Анасын
излей, джылай да турду. Энди аны айтыуу
джокъду.
50
Арадан бир джыл кетди. Энди мен юйюмю
экинчи къатына атлауучла бла
къыйналмай чыгъама. Машинамы да
къоркъмай джюрютеме. Кёзбау некях
керти некяхха бурулуб къалгъанына да
артыкъ бек джарсымайма. Джашайбыз Айна
бла бирге. Ёсдюребиз сабийлени. Ибрай
бла Йохан бирге тутуш секциягъ
джюрюйдюле. Ибрай уллу гёджеб болургъа
боллугъун айтады тренери. Анга да
къууанама. Энди джыл джай, Аллах буюрса,
тёрт сабийни да алыб, Къарачайгъа барыр
акъылыбыз барды. Нюрджан да эсден
кетмейди.
51
-Алгъаракъ айтханымча, бюгюн бир иги
джазыучу — мени да шохум — юйленнген
этеди. Терк кийиниб. Атланайыкъ,- дейди
Айна.
-Унутхан эдим. Саугъа да алыргъа
керекди да.
-Мен хазыр этгенме.Ол затха къайгъырма.
Сабийлени да биргебизге ала барайыкъ.
Кёб олтурмазбыз. Андан сора да, ол
керекли адамды: сени прозангы
мен кёчюре барама, ол а — редактор
болургъа да, басмалатыргъа да бойнуна
алгъанды.
-ОК. Джаратса, басмалатыр. Аты къалайды
дединг?
-Карл.
Барабыз. Тёрт сабий да кюле, ойнай.
Сабий не терк юренеди тилге. Ибрай
аланы бирича болгъанды. Сёлеше, джол
къалай кетгени да эслемегенлей джетдик
Карлны юйюне. Арбазы омакъ. Къабакъ
эшикледен киргенлей, юйню эки
мюйюшюнде эки джез аслан — бир-бирине
къараб. Сабийле алагъа илинирге умут
этдиле, Айна къоймады ансы.
Бираз кечикгенбиз. «Къарачайда
заманында келген — гюнахды»,- деб,
ышартыр умут этдим Айнаны.
-Мында аллай зат болмайды. Чакъырылгъан
джерге адамла туура заманында
келедиле.
Юйню иеси кеси чыгъыб саламлашды.
Джаратмадым.Чачы узун — тиширыудача,
къулакъларында да сыргъала. Алай а,
мени шохум тюлдю, Айнаныкъыды.
Палахны уллусу уа — юйюню ичинде бола
тургъан иш. Узун тебсини эки джанында
бир эки джыйырма чакълы адам. Тёрде уа
— тебсини баш джанында юйню иеси бла,
аны кесине ушаш бир эркиши. Эркиши
дерге боллукъ эсе. Ичиу, алгъыш этиу —
ала да бир-бирин уппа-чуппа эте.
-Бу неди?- дедм Айнагъа.
-Бу уа — эки сюйген юйлене турадыла.
-Эркишини эркиши бла юйлендиреми
турасыз?
-Ол аланы ишлериди. Санга не башхысы
барды. Толерант бол бираз. Китабынгы
чыгъарлыгъын да унутма.
-Огъай. Бу хылымылы, джийиргеншли ишге
мен къошулалма. Сабийле да кёрмесинле
бу сыйсызлыкъны. Сабийлени да алыб мен
кетдим. Мени юй бийчеме санай эсенг
кесинги — санга да орун джокъду
былайда.
-Бар, сабийлени да ал. Юйде сёлеширбиз.
Мен кечирек келирме.
-Къалай? Быллай джерледе санга да орун
джокъду.
-Огъай дедим да. Халкъны юсюсбюзге
къаратма.
-Ашхы, юйде сёлеширбиз.
52
Айна танг ата такси бла келди. Джукъ да
айтмагъанлай, кесини отоууна кириб
кетиб, эшиклени къылычын салгъан
тауушу чыкъды. Кюн ортагъа, джукъ да
болмагъанча, юсюн-башын джуууб, кесин
джарашдырыб келди. Сабийле ауузланыб,
стюеде-залда оюннга къыздыла.
-Айна, манга джукъ да билдирмей, тюнене
ол джийиргеншли джерге мени не деб алыб
баргъан эдинг?
-Айтсам — барлыкъ тюл эдинг да, ма аны
ючюн.
-Къысхасы, мени муслиман да, кавказлы да
болгъанымы бек ариу билесе. Бизни
адетлени билир чакълы бир заман а
ашыргъанса мени бла.
-Сени адетлеринг ючюн, мен шохларымдан
айырылаллыкъ тюлме. Мени ислам диннге
къайтарыб, паранджа да кийдирир
акъылынг да болур.
Христиан дин «эркиши эркиши бла,
тиширыу тиширыу бла юйюр
къурасынламы»- дейди? Къусдурма.
Динигизде аллай зат джокъду. Адамгъа
нёгерге Хауаны джаратханды Кёк
башындагъы. Аны билмегенча этмегиз.
Диннге да , табигъатха да къаршчы
бармагъыз. Сокъуранныкъсыз. Тохтарыкъ
тюл эсенг — сайлау кесингдеди. Ибрайны
алдым — кетдим юйюме. Сабийчиклеринг
джазыкъсынама. Аланы да ма аллай
джерлеге элтиб, терсине
айландырлыкъса. Билесе: темир
созулгъан этеди, кёз урлагъан этеди.
-Къоркъутдунг. Бар. Бир да тыярым
джокъду.
-Ай мен тели. Тюз айтадыла: башханы
билир ючюн, бир пуд туз ашаргъа керекди
аны бла. Сен манга ёлдюнг. Тюзелмесенг
— кесингден, сабийледен да бошарыкъса.
Сау къал.
53
Талай ай кесибизни юйде Исламчыкъ бла
биргебиз. Бирге десем да, тюз юйюмю
къатында сабий джурт (детсад) барды.
Кюндюз анда болады. Ингирде уа барыб,
алыб келеме. Кеси да келиученди.
Юреннгенбиз. Тутуш секциягъа элтсем,
анда Йоханнга, анасына да тюртюлебиз.
«Хай, хай»,- дегенден ары, сёлешмейбиз,
эки тыш адам болуб бошагъанбыз. Не
къыйынды адамны билиб къойгъан. Айна
Москвада, Къарачайда болгъан
сагъатларында башха тюрлю эди. Энди уа
кёресе. Ол джийиргеншлилени кёргенли
бери, байрым кюн сайын джума намазгъа
да элтеме Ибрайны — ууакъ-ууакъ
юренсин динибизге да. Ма алай эте, кетиб
барады заманыбыз. Кесими къайгъым да
кёбдю. Айнаны харам этгенли. Тылмач да,
китаб басма да, типография да излерге
керек болгъанма. Барына да кесими
ачхамы тёлерге керек болама. Мында,
СССР-деча кърал басмала джокъдула. Алай
а, мен ачха керекли болмайма —
Москвадан ачха юлюшюм келгенлей
турады. Ол озуб да джетеди экибизге —
сабий бла манга. Айна бла болгъан
сагъатда да, аны ачхасын кесине къоюб,
бютеу тёленник затны кесим тёлей эдим.
Эшта, энди бираз эслеб джоя болур
ачхасын. Бир абыннган минг сюрюнюр
дегенлей, не бек кюйдюрдюле Ольга да,
Айна да мени. Мында да бир кере тюшюндюм
къарт атамы фикирлерине:
«... санга айтыргъа излегеним. Окъугъан
джерингде намыслы, намыссыз къызла да
тюберле. Кесибизни миллетден
болмагъаннга къарагъан да этме. Ананг
татар тиширыу болгъаны ючюн, школда
къаллай бир къыйнагъандыла «аман»
сабийле. Аны айтханым, кесинге сагъыш
этмей эсенг да, боллукъ сабийлеге
сагъыш эт. Аланы да къалай
къозурукъларын билемисе? Дагъыда,
Аллах бир уланнга бир къызны джоралаб
джаратханды. Сен башха халкъныкъына
алдансанг, санга джораланнган къыз не
тыбырда къалыр, не да бир башха
миллетни джашына кетер. Алай бла гитче
халкъчыгъыбыз тас болур да къалыр...
Дагъыда: башха миллетни къызларында да
бардыла ариула, намыслыла. Алай а,
биздеча, джети атасына дери къараб,
джукъ тюзеталмазса. Къарт атасы ичкичи,
аны къарт атасы мурдар болгъан эсе да,
билмезсе. Къан деген зат — бош зат
тюлдю. Сора, башха миллетни къызы бери
келиб, элде джашаргъа да унамаз. Алай
бла сен тюзде къалырса, мен да кесим
джангыз тау этегинде сын болурма. Мен
айтханлагъа иги сагъыш эт. Сен малланы
суугъа сюрген сагъатны мараб туруб,
сени къатыш суу алыргъа барыучу
къызчыкъны не хатасы барды? Суу
агъачында суудан толу челеклени
ауурлугъун сезмегенча, джюрюгени алай,
ол уллу бачхаларын кеси чага этиб
чыгъыучусу уа, дырын джыйгъаны уа? Юй
джумушланы этген да ол. Хариб анасы, ит
талаб, бир джылны аякъ юсюне миналмай
къалгъанында да, гитчелерин
абызыратмай, къараб тургъан ол. Ма
аллай келин керекди, юйню юй этерик,
эркишиге къанат боллукъ. Не эсе да, элге
къайытырча бол. Сен – ол джангылгъан
эгечинг бла ол оюмсуз къарнашынга
ушама...»
.
Аккам эсиме тюшгени, аны насихаты —
акъылымы башха джанына бурдула:
Нюрджаннга телефон этерим келди. Айхай,
аны сёзлери да тюшдюле эсиме: «Джаш
заманынгы башхалагъа бериб, энди
чёбден атламаялмазча болгъанынгдамы
излейсе мени?»
Охо, аккыллы болуб, кеси кесим бла
мурудаб турмайым да, «джазыучуча
келирге да болурма»,- дей эди да, бир
сёлешейим.
-Нюрджан, салам. Ауазынг тюрленмей
турады, чырайынг да алай болур, Аллах
айтса. Сени манга къарамынг да
тюрленмей тура эсе — эм игиси уа олду.
-Саламынгы алыргъа да бир къой, керт да
джазыучума деб, къуюб къойма да
сёзлени.
-Да мен айтырымы айтдым, энди кёзюу
сеникиди.
-Игиди алай эсе. Саламынг узакъ болсун.
Бир джангылыгъым джокъду, хар не
тургъаныча турады. Юйюр къуралгъан,
чачылгъан да джокъду. Не джангылыкъ
кесингде?
-Джангылыкъ... Ольга кетди... джашаудан.
Айтхан болур эдим. Айнадан да
айырылдым. Халилерибиз келишмедиле.
Энди — сыйынг да тёппемде болсун — ол
сабий бла кесим турабыз мазаллы юйде.
Сени бери келир акъылынг бар шой эди...
-Къайдам... Ким эсе да мени ары
джазыучунуча чакъырыргъа уа айтхан
эди. Огъесе, Оруслула айтханлай, юч джыл
сакъларгъамы керекди? Юч джылдан а —
манга джукъ керек болмай да къалыр.
Ойнагъан этеме, ансы сен биягъынлай
ёпкелеб, ёнгелеб къалырса менден.
-Ёнгелеген къуру маллада бола болурму?
Тилни да унута барама. Ёпкелеген а —
сабийми болгъанма. Кел, энди къаллай
десенг — аллай чакъырыу къагъыт
джарашдырыб, бу ыйыкъда огъуна иейим
санга. Алты айны ичинде — кесинге таб
заманда келирча боллукъса — чакъырыу
кючюн тас этерик тюлдю.
-Ий. Джазыучуча эки джылгъа барыргъа
боллукъма. Бек джаратсам, анда къалыб
да кетерме.
-Фермер ишлеринг а?
-Аланы уллу къарнашым бек ариу
бардырады. Айтхан эсем да унутханма,
аны «джамагъанбыз»: республиканы
Башчысыны къысха джууугъуну къызыды.
Аламат келинди. Экономистди — окъууу
бла да, фахмусу бла да. Бухгалтер да,
экономист да, бютеу къагъыт ишлени
джарашдыргъан олду. Айтыргъа, энди мен
керекли тюлме былайда. Джангыз, эки
гитчени да юйлендирирге керекди. Ана
орнуна менме да. Джарлы ання ауушханлы,
аллай ишлеге мен оноучума. Алты айны
ичинде аланы да бир джанына этерме,
Аллах айтса. Айны аягъына Татаркъаннга
да келтиребиз. Сёз тауусханбыз. Ол да
элде ёсген къызды. Къарнашыма да, бютеу
ишибизге да билеклик этерикди. Гитчеге
уа — Джаттайгъа айтама — ашыгъыу
джокъду. Татаркъанны бир джанына этсек
— сора мен бираз эркин болама башыма.
Татаркъанны тоюна келсегиз, Ибрайчыкъ
да къууаныр, рахматлы уллу Ибрайны юйюн
да бир кёрюр. Юй бошду, сюйсенг
санга Музей Юй этиб да сирелирбиз.
-Алай этсегиз а башым Кёкге джетерикди.
Джангыз, алгъа, ол Нобель саугъаны бир
алайым.
-Алсанг, алмасанг да Эл башчы да, школну
тамадасы да, мен да аллай бир ушакъ
этген эдик. Кесинг бери келсенг — аны
хакъындан да сёлеширбиз.
-Барыб къалыргъа да
болурбуз.Джууукъгъа-тенгнге да тансыкъ
болгъанма.
-Кел. Джунчумазсыз. Минги Таугъа
чыгъалсанг да кёрюрсе.
-Къой, аны сагъынма. Алай а, ким биледи,
бир-эки джылдан ючеулен болуб да
чыгъарбыз ары — мен, сен, Ибрай. Аллах
буюрса.
-Кёрюрбюз. Таууш этген барды — бир
къарайым.
-Ашхы. Тюбербиз — не анда, не мында.
-Айтхандан ары, игирек айт: анда, мында
да, - де.
-Болсун. Ашхы. Сау-эсен кёрюшейик.
24-11-2022 Shimal Djol
БИРИНЧИ КИТАБНЫ АХЫРЫ
You have read 1 text from Karachay-Balkar literature.
  • Parts
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 1
    Total number of words is 3665
    Total number of unique words is 1855
    34.0 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    58.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 2
    Total number of words is 3651
    Total number of unique words is 1828
    33.6 of words are in the 2000 most common words
    48.4 of words are in the 5000 most common words
    55.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 3
    Total number of words is 3568
    Total number of unique words is 1864
    34.5 of words are in the 2000 most common words
    49.0 of words are in the 5000 most common words
    56.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 4
    Total number of words is 2952
    Total number of unique words is 1441
    37.0 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.