Latin

Джюрек Тенглигинден Къараб - 3

Total number of words is 3568
Total number of unique words is 1864
34.5 of words are in the 2000 most common words
49.0 of words are in the 5000 most common words
56.5 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
-Аны оноуун кесигиз этерсиз Астемир
бла. Мен сагъат джарымдан келирме.
Астемир Ольгагъа къараргъа асыры
джийиргеннгенден, кёзлерин къысыб
олтурады. Ольга бла танышханындан
башлаб, бусагъатха дери болгъан ишле
бары кёзюне кёрюнедиле. «Не бек
джангылгъан эдим. Къарт атангы,
атангы-анангы айтханларына къаршчы
барсанг — сокъуранмазгъа
боллукъмуду?»
-Мени башыма бош эте эсенг — Москвада
фатарны да, кафени да барын да санга
къоюб, Украинама кетеме. Керекли
къагъытланы барын талай кюнню ичинде
джарашдырайым. Банкда ачханы тенг
юлешейик. Манга ол ачха Киевде
фатар алыргъа джетерикди.
-Ольга, ингирде врач келликди. Къарнынг
бар эсе керти — сау къаллыкъса. Джокъ
эсе, тосунгу ызындан атланныкъса.

30
-Сени бир сёзюнге да ийнанныкъ тюл эдим,
алай а врач сени тинтиб, сабийинг
боллугъун айтхандан сора, джаша. Кафени
Зояны атына кёчюр. Фатардан тюбелек
айырыл. Банкда ачханы джарымы
айтханынгча сеникиди.Бир ыйыкъны
ичинде барын да джарашдырыб, родинанга
джанла. Полициягъа, ФСБ-ге затха
тарыгъама десенг — ахыры къалай
бошаллыгъын билесе. Сен мында
ишлеринги тындыргъынчы — Умарны
адамлары айландырлыкъдыла сени. Не
гостиницада, не кафени одаларыны
биринде джашарса. Энди кёзюме тюртюлме.
Къарнашымдан-затдан а кенгирек турсанг
— кесинге иги боллукъду.
Ольганы не айтханына да тынгыламай,
Астемир андан айырылды. Энди толусу бла
омурауларыны къйгъысында боллукъду.
Тыш къралда джарар эселе уа...
31
-Ас, сени омрауларынга къараргъа,
багъаргъа, не кереклинги да этерге эки
клиника разы блгъандыла — бири
Германияда, бири — Израилде. Кесинг
къайсына разы болсанг — анда. Ачха
джанын мен бла Равиль къыйналмай
тындырлыкъбыз.
-Умар, кесими ачхам да джетер. Алай а бир
сагъыш этейим. Иги танышым, къаламдашым
Шимал Джолда джашайды. Анда да аламат
клиникала, дохтурла болгъанын айтады.
-Къайда къаратырыкъ эсек да — созма.
-Кесим кимден да бек ашыгъама аякъ
юсюне турургъа. Салам айт Зоягъа,
Равильге да.
32
Мен адабият институтда окъугъан
сагъатда, ол - «Институт русского
языка»-да окъуй эди. Ол дегеним — Айна,
кёккёз, акъбет ариу норвеж къыз. Кеси да
назмучу. Орус джазыучуланы кесини
тилине кёчюре турур ючюн — Джуртунда
орус тилден алгъан билимин теренирек
этер ючюн, бери эки джылгъа окъургъа
келген. Эресейни джазыучула Союзу
орналгъан мекямда бир джыйылыуда
танышхан эдик. Къарачайгъа элтиб, ариу
джерлерибизни иги кесеги бла шагъырей
этген эдим. Минги Тауну кёргенлей,
башына чыкъмай кетерик тюлме деб, эки
аягъымы бир уюкъгъа сукъса боламыды? Не
этерик эдим, къутхарыучу болуб ишлеген
таулу къарнашым Батырбек талай кюнню
«акклиматизация» да этдириб, кюн
ачылгъаны бла Мингини 5642 мийиклиги
болгъан тёппесине чыгъыб, тюшген эдик.
Бир назму да джазгъан эдим:
AYNA
Къадер кечеге ушай эди кече.
Тау этегинде Айна,
Тау башында Ай да
ушай эдиле бир-бирине.
Айна — кёккёз, айбет...
Бир бош назмучу да —
кёре аны —
башлагъан эди бола Поэт.
Тартханча кесине Минги,
Айна да кесине мени
тарта эди алай.
Сезгенча аны,
Къарай эдиле Кёкден,
ышара, джулдуз бла Ай.
Акъ кечелери болгъан Шимал Джуртдан
илхамча келген эди Айна.
«Акъ сёзюнгю айта кир, хайда»,-
Акъ аяз ура эди Минги Таудан.
«Чыгъаргъа излейме аны башына,
кёрлюк эсем а ёз джазыууму андан...»
Эркин адам болсам эди мен,
къачмаз эдим келе тургъан насыбымдан.
Минги башында Айна бла Ай,
эгизлеча кёрюне эдиле меннге.
Викинг къыз къычыра эди: «Хай!»,
саламын ала тёбенде джюзле, мингле.
Саламын ала кёкде да мёлекле,
викинг къыз къычыра эди: «Хай!»
Минги этегинде да Къарачай,
къол булгъай, къарай эди ёрге.
Айна болмаса, Минги башына
ол кюнледе чыкъмаз эдим мен.
Кёкге джууукъ этгенлей турлукъла
бизни,
ариу къызла болсала эсен.
Болмасала Сатанайча, Гошаяхча бийчеле,
сейирликле Айджаякъча, Акътамакъча,
тууармы эдиле ёлюмсюз назмула, джырла,
болурму эдиле дунияда джигитле да?
«Минги Тауну» да бир аууздан джырлай,
гюнахлы джерге эндик Айна бла бирге.
Энди ёмюрюбюз кетерик болур алай —
къарагъанлай Минги башына, ёрге.
Унутулмазлыкъ заман. Энди уа чёбден
атламазча болуб турама. Мени иги кесек
назмуму норвеж тилге кёчюрюб,
джазыучула Бирликлеринде сюздюргенин
да айтхан эди. Тылмачла да, Айнаны
сёзюнден, мени да, аны да
махтагъандыла. Энди китабыбыз чыгъа
турады бир уллу китаб басмада.
-Астемир, мен мында къаламдашла бла
сёлешгенме. Сени бери эки джылгъа
келтирир амал барды. Была берген
«тыгъырыкъны» джаратмасанг — кесинг
излегенча мекям сатыб алаллыкъса, не
мени атым бла, не да башха мадар
табарбыз. Кесинг айтыучулай, «узун
сёзню къысхасы» - мында саулугъунга да,
джазма ишлеринге да къаралырча
таблыкъла боллукъдула. Тилге
юреннгинчи, мен да тылмачлыкъ эте
турурма. Разы эсенг, мен кёргюзтген
адресге, мен кёргюзтген адамгъа е-майл
бла къагъыт джибер. Къысха заманда бери
келирча боллукъса. Алкъын, джангыдан —
сени бла! — Минги Тауугъузгъа, Минги
Тауубузгъа чыгъарыкъбыз. «Аллах
айтса.» Пока. Ха де(т) бра. Всего
хорошего. До встречи.

33
Ма алай бла, бир айдан Шимал Джолну ара
шахарыны халкъларасы аэропортуна
келиб тюшдюм. Биргеме — Умар, Умар кеси
табхан да бир медсестра къыз. Айна бла
Джазыучула Бирлигинден да Шел Олаф деб,
джылы келген бир къуллукъчу. Алайдан —
Айна келишиб тургъан клиниканы,
менчалагъа къараучу бёлюмюне келтириб,
хар не таблыгъы да болгъан палатагъа
джарашдырдыла. Ол мекямны ичинде отель
да бар — анда да Умар бла медсестрагъа
орунла хазыр. Ёзге мени палатамы экинчи
бёлюмю манга къарарыкъ, мени бла
боллукъ адамгъа деб джораланнганы
себебли, алайда тохтады медсестра Анна
— Умарны адамы. Менича «тилкъау»
болмай, ингилиз тилни иги билгени да
плюс эди — былайда ингилиз тилни
билмеген джокъду дей эди Айна. Джангы
къралда джангы джашау башланды манга.
34
Мында дохтурла да сау болсунла, билген
мадарларын этиб,талай ай кюрешдиле. Кёб
ачха да джоюб, кёлюм да аман болуб,
Айнаны кючю бла алынган, тенгиз
джагъасында эки къатлы энчи юйюмде
турама энди. Тюнгюлюб а къалмагъанма.
Дикуль талай джылдан ёлген санларын
тирилталгъан эсе, мен да бир кюреше
барайым ол юретген джорукъ бла.
Не хатам барды — Шималда эм ариу къыз
юйюмю экинчи къатында джашайды, манга
дохтурлукъ, шапалыкъ да этеди. Шималда
бек фахмулу назмучу къыз Айна манга
телефон этгенлей, скандинав поэзия бла
шагъырей этгенлей турады. Бюгюн а
«сюприз» этерикме дегенди да, тебсини
да ашарыкъдан, ичкиден толтуртуб,
сакълаб турама. Астрид да Айнаны заочно
биледи, кесин да таныргъа излегенин
айтханды.
-Айна ариу къыз болур. Аны несин
айтама:сен эршилеге къарагъан да
этмейсе. Поэтле алаймыдыла экен барысы
да?
-Айна — юйю-юйдегиси болгъан бийчеди.
Ариулугъуна уа сёз джокъ. Ариула бары
да меники болуб барсала уа. Алай а, энди
манга — Кёкден тюшгенча, экинчи
къатдан эниучю мёлекден башха бир джан
да керек тюлдю.
-Ийнандым, ийнандым,- дей, Астрид барыб
эшиклени ачды.
-Бу ресторан тылпыу арбазда огъуна
бурнума урду,- ышара, Айна кирди.
Бойнумдан къучакълаб, сора артхаракъ
туруб, муну уа — тебсемесенг берлик
тюлме,- деб тохтады.
-Мен а, бу типография ийис къайдан келди
деб...
-Бояуу алкъын кебиб бошамагъанды — дух
тылпыу этери алдады: ариу къызла окъуб,
китабынгы джюреклерине къысыб
тебреселе. Эм иги лирика назмуларынгы
кёчюргенме. Кёрюрсе «бестселлер»
болмаса.
-Бусагъат мен аны типография ийисин
къурутайым — коньякдан юсюне бир-эки
тамчы тамгъанлай, назмула китабдан
чыгъыб тебсеб тебрерле.
Боз кюнюмю ма аллай джарыкъ къууанч кюн
этди манга Айна. Мен «алгъыш аякъны»
ёрге кёлтюргенден ары ичкини тилиме да
салмадым, ала уа — Айна бла Астрид —
ичген да этиб, кюлген да этиб,
джырлагъан да этиб, бир берекет салдыла
да джарлы юйюме. Айна уа — талай
кёчюрмесин азбар айтды. Кесим окъусам,
норвеж сёзню алай къанатландыраллыкъ
тюл эдим. Астрид да, къол аязларындан
джилтинле чартлай, харс урду. Экисине
да къараб, «кертиси бла да норвеж
къызла ариулукъ бла дунияда ал сафда
болурла» деб, келди кёлюме. Экиси да
бир назмугъа уа сыйынмазла. Алай а,
илхам къайсындан келди болур? Назму
тизгинле келдиле да, «унутхунчу, джазыб
къоргъа керек эди»,- дедим кеси кесиме.
-Дагъыда бир аламаты, эшитемисе, Ас,
гонорарынг бек уллуду — джашилле бла
айтсакъ — 10 минг доллар. Аны бла
къалмай, китабны сатылгъанындан да
тёлерикдиле. Мен да къуру къалмагъанма
— эки къатха аз тёлеселе да манга.
Ачханг банкда эсебинге тюшген болур.
-Назму джазыу алай хайырлы иш болгъанын
билмей эдим. Мен да бир джазыб
кёрейим,-деб кюлдюрдю Астрид.
-Къоркъма, мен бай бола эсем — сени да
унутуркъ тюлме.
-Джарлы заманынг сени къачан эди,- Айна
кюлюмсюреб къарады манга. Москвачыла
уа къалайдыла — къарнашынг, эгечинг?
-Сау бол. Игидиле. Болушханлай турадыла.
Керек болса, «шып» деб джетерикбиз
дейдиле.
-Ас, дженгилирек аякъ юсюне мин. Энди
джыл джай Минги Таугъа ёрлерге
керекбиз. Тебсини джыяргъа болушайым
да кете барайым — Таусён-ну сабий
джуртдан алыргъа керекди.
-Таусён — Таусын, орусча айтсакъ.
Бизнича уа — Тау-ул неда Таулан.
-Кечикме, тебсини мен кесим джыяллыкъ
болурма, огъесе, бек эсиргеннгеми
ушайма,-деди, ышара Астрид.
Экибизни да къучакълаб, чыгъа
тебрегенлей, тохта: «Санга арбаны
джюрютюрге боллукъ тюлдю. Полиция
къыйнар дегенден да бек, кесинге
къоркъуб айтама»,- дедим.
-Арбачым барды, къайгъы этме,- деб,
тышына атлады Айна.
35
Тёрт джыл кетди арадан. Энди мен джюрюб
башлагъанма. Гулош таякъланы къоюб, юй
ичинде айланама. Орамгъа чыкъсам а,
аласыз болмайма — ала керекли
болгъандан да бек — къоркъгъандан.
Джангыдан тёшек болгъандан Аллах
сакъласын. Дикуль огъуна
сейирсиннгенди. Сакъатла миниучю
арбачыкъны энди къатына да бармайма.
Кюн сайын юйюмю аллы орамда ары бла
бери джюрюученме. Хоншула бары
саламлаша, сейирсиниб къарайдыла.
«Дуниягъа джангыдан туугъан» деб,
меничалагъа айта болурла.
Бюгюн орамгъа гулош таякъласыз
чыкъгъанма. Биринчи кере. Медсестра
Астрид медицина институтха киргенли,
юйге кеч джыйылады. Ол болмаса уа, юйюмю
экинчи къатына чыгъалмайма — агъач
атлауучла бир тикдиле, басхычха
ушайдыла. Тюрлендирлик болурма. Быллай
сагъышла да келе башыма, джолну къыйыры
башха джанына бурулгъан джерде
Кариннге тюбеб къалдым. Саламлашдым.
Сейирге къалды.
-Сенмисе? Къалай? Къачан?
-Дохтурла къол джуугъандан сора, тёрт
джылны тюнгюлмей, сен кёргенча,
тренажёрлада кюрешиб тургъанма. Энди
ушай башлагъанма адамгъа. Сени
итчигинг а къалайды?
-Джарлы Ники ёлгенли юч ай,- ауазы
тюрленди Карини.
-Башынг сау болсун, не этериксе, сен
ажымсыз къараб турдунг анга. Бир-бирле
адамларына да къараялмайдыла алай.
-Сау бол. Кесинг а не этесе? Джангы
китабарынг чыкъгъанмыдыла, джазамыса?
-Джазгъаным да кёб, кёчюрмелерим да бар.
Юч джылгъа грант бергенди джазыучула
Союзу. Къууанырчады да. Эм уллу
къууанчым а — кеси кесими аякъ юсюне
салгъаным.
-Джигит адамса. Джууар акъылынг
джокъмуду, огъесе, джукъ болмагъанча
этибми къоярыкъса?
-Карин, бюгюн биринчи кере таякъсыз
чыкъгъан эдим орамгъа. Санга тюбер ючюн
болур эди. Джуугъан а... Шахарда эм иги
ресторанны сайла, эм табыракъ джерде
орунла айыр, сора кетдик.
-Астрид а? Турамыды сени бла? Ангада
айырлыкъбызмы орун?
-Огъай, ол мединститутха киргенли, бек
кеч келеди.
-Ангыладым. Кел, былай этейик. Мен
тамбла Лондоннга командировкагъа
кетеме. Андан къайыта эсем... Болсунму?
Ма визиткам. Сени аллай затынг биргенге
болмаз. Телефон номеринги айт, джазыб
къояйым.
Ма алай сейир кюндю бюгюн. Каринни
манга джумшагъанына да къууандым. Энди
кюн сайын тышында айлана, аякъларымы
иги джарау этерге керекме. Алгъынча
болур ючюн а, энтда кёб заман керек
болур...
Адамгъа саулукъдан багъалы зат
болурму? Аны багъасын — тас этсенг
ангылайса. Ызына къайтаралсанг а — эм
насыблы адам сенсе.
«Къара, къара, философ бола башлагъанса
да»,- дей кесиме, юйюм таба джёбеледим.
Бир джукъ ауузландым да, къууанчымы
длжашыралмай, джер-джерге телефон эте
башладым. Кёбден бери, не кёб адам бла
сёлешмегенме. Мени ёлгеннге санаб да
тура болурла. Сёлеширча да тюл эдим.
Джазыкъсыннганлары, кёл эте
тебрериклери керекми эди манга?
Джараларынгы, къазакъ бёрюча, ташагъа
кетиб джалай, сау болгъунчу кёрюнмей
тургъандан игиси джокъду. «Эркиши
джыламайды», «кеси джыгъылгъан
джыламайды» сабийлигимде къартла
айтыучу сёзле къаныма кириб
къалгъандыла. «Саулугъунгу сакъла,
ёлгенден аман затла да бардыла»,-
деучюсю да анамы эсден кетмейди.
36
Къууанчыма ата-анадан, эгеч-къарнашдан
сора, эм бек ким къууаныр? Бек алгъа
эсиме тюшдю... Ким? Кёзю, сёзю да нюр
джана тургъан къызчыкъ — Нюрджан.
Школда кёб кере тилим тутулуб
къалгъанды, бир кёб ариу сёз айтырым
келе тургъанлай. Анга аталгъан
назмуларымы да кесине окъуялмай,
газетге, джыйымдыкъ китаблагъа ийиб
басмалатханым а? Аты айтылмаса, къайдан
биллик эди ала анга аталгъанларын?
Авторну да аты меники болмай, бир
джалгъан ат болса. Аллай бир нек уяла
болур эдим назму джазгъаныма да?
Сабийлик, джашлыкъ. Энди барын да бек
уста окъургъа боллукъма, алай а ол
замандагъы биринчи ингил сезимле
къайда? Мен да — уялчакъ джашчыкъ тюл,
ол да — къызара тургъан школ къызчыкъ
тюл. Энди не деб сёлешейим анга? Сабыр,
сабыр, биринчи эгечиме бир сорайым да,
андан сора. Эрге чыгъыб, юй бла бир
сабийи бар эсе да билмейме. Алай эсе,
сёлешиб да не этерикме. Тохта, джарлы,
анга дагъыда бир умутунг болурму? 3-4
джыл мен анга сёлешмегенли. Энди аякъ
юсюне тургъанымда, джукъланнган отну
сёз бла юфгюрюб, джандырыргъамы
излейме? Огъесе, Пушкини айтханлай,
болурму иш:
«Я вас любил: любовь еще, быть может,
В душе моей угасла не совсем...»
Не сейир адамма мен. Не хомухма.
Тукъумун тюрлендириб тура эсе да,
кесинден эшитейим. Аны юсюнден
башхаладан хапар излерча, не
къыйынлыкъ барды.
37
-Нюрджан, кюнюнг ашхы болсун, юйюнге да
игилик.
-Ашхылыкъ кёр. Келгеннге да игилик. Кел
джуууукъ бол.
-Кеч болмагъан эсе...
-Неге кеч болмагъан эсе?
-Джууукъ болургъа.
-Чам эте эсенг, сора хатанг джокъду.
Къалайды саулугъунг? Хапарлыма. Зоя
мени бла сёлешгенлей турады. Тыш
къралда джангыз кесинге къыйын болур.
-Къыйынды. Бир кёрген да этмейсе келиб.
-Да барыб да къалырма. Къарнашчыкъларым
джетишгенли, джер-суу кёре, кёб къралда
болгъанма.
-Сейир-сейир. Ачемез, Татаркъан,
Джатдай уллу джашла болгъандыла сора...
-Атларын унутмай тураса, сора.
-Унутулурча атла тюлдюле ала.
-Джигит джашла болгъандыла. Бизни
орамда энтда эки юй сатыб алгъанбыз.
Къарнашчыкъларымы хар бирине бирер юй.
Айтыргъа тийре болгъанбыз. Энди келин
къайгъы барды джангыз.
-Окъургъа бармагъанмыдыла?
-Огъай, ала окъургъа кетселе, 100 ийнекге,
минг къойгъа ким къарарыкъды? Элден кёб
адам кетгенди. Учуз багъасы бла аланы
малларын сатыб алыб баргъанбыз.
Окъууну юсюнден а... Окъургъа кетгенле
да — ызларына къайытмайдыла. Андан
сора да, ала да сенича бир джангылсала...
Къой-къой, элде «ох» этиб турабыз.
Мени юсюмден сёзчюклерин эшитмегенча
эте, сордум:
-Аллай бир малны къайда тутасыз?
-Совхозну фермаларына ие болгъанбыз.
Маллагъа къараргъа тышындан келген
тёрт адамны да джалгъа тутабыз. Эки
тракторубуз, сенокосилкабыз,
тырнауларыбыз, сабанларыбыз,
биченликлерибиз... Айтыргъа, небиз да
барды. Барына да башчылыкъ Мен этеме.
Республикада айтылгъан фермерме.
Кертисинде уа ишни бардыргъанла
къарнашчыкъларымдыла. Энди бир гиче
маслосырзаводчукъ ачалсакъ — хар
небиз да аламат боллукъду.
Республиканы тамадасы да болушургъа
айтханды.
-Сен керти иш бла кюрешесе, менме
назмучукъла бла баш алдаб айланнган.
-Кесинги махтатыргъамы излейсе? Школда
сени портретинги тагъыб, «Элибизни
уллу поэти» деб турадыла. Тюзю, школ
джабылады деб, бек къоркъама. Сабий
азды. Халкъ тёбенлеге саркъыб барады.
Къартла турадыла, аланы да кёбюсю
кюнбетге ётгенди. Биз а, былайдан
кетерик тюлбюз. Хы, айтыргъа унутуб
къоя эдим. Сенича назмучу болмасам да,
мен да бир затла джазама. Бир китабым
басмадан да чыкъгъанды. Аты: «Как я
стала фермером». Экинчи къол джазмам —
ууакъ хапарладан къуралгъанды. Аны
къарачай тилде джазгъанма. Ол да талай
кюнден дуния джарыгъын кёрлюкдю.
- Сейир-сейир. Да сени бери джерлешдириб
да къоярбыз, Аллах айтса. Сюйсенг
джазыучуча, сюйсенг — мени къонагъым
болурса. Джаратсанг, къалыб да кетерсе.
-Джаш заманынгы башхалагъа бериб, энди
чёбден атламаялмазча болгъанынгдамы
излейсе мени?
-Огъай, чёбден атларча болгъанымда
излейме сени. Эркин тюлмюсе? Андан
хапарым да болмай, сёлеше тургъаным а
къара.
-Эркинме. Алай а, заман кетгенди.
«Баргъан суугъа эки кере киралмазса»,-
деб, философ тели болуб айтмагъанды да.
Сёлешгенинг ючюн а бек сау бол.
Дедушкангы юйюн джангыртхан да этиб,
аламат джарашдыргъанбыз. Былай бери
келалгъанынг болса — юйюнг хазырды.
-Сау бол. Юй сизникиди. Баргъан а...
Барлыкъ эсем да бармазча этдинг. Ашхы,
сау-саламат къал. Аллахха аманат бол.
Къарнашчыкъларынга салам.
38
Ачытхан да, мыдах да этдиле Нюрджанны
сёзлери. Кеси кесим бла сёлешеме юй
тюбюнде ууакъ-ууакъ атлай.
«Джаш заманынгы башхалагъа бериб, энди
чёбден атламаялмазча болгъанынгдамы
излейсе мени?» Нюрджан, Нюрджан...
Быллай сёзлени сени ауузунгдан
эшитирме деб а турмай эдим.
Биразны мурулдай турлукъ болур эдим,
эшикден Астрид кирмесе.
-Эртде къалай ычхындынг окъуудан,
практикадан?
-Бир-бирде быллай кюнле да боладыла.
Бусагъат бир къабарыкъ этейим экибизге
да.
-Огъай. Бир-эки пицца сапариш этейик да
къояйыкъ. Джангыз, багъасын сен
тёлейсе.
-Мен? Андан эсе, сора, ашарыкъ этгеним
игиди.
-Ойнагъан этеме.
Олтурабыз тепси джанында. Астрид
къызыл чагъырдан да иче, бир-бирде
манга да къарай, кесини сагъышларына
батыб. Мен да, алма суудан да уртлай, ол
акъ субай боюнда ариу башчыкъны
сыларым келе. Ариулукъ — ол — саулукъ
бла джашлыкъды.
-Не къайгъынг барды, не сагъыш этесе?-
дейме.
-Къайгъым... Арман деб, бир келбетли джаш
мени джашаргъа Ингилизге чакъырады.
Мен а кетерча тюлме — окъуууму да
битдирирге керекме, андан сора да —
джашарым да былайда келеди. Ол да ишин
къоюб бери кёчерча тюлдю. Ма алай, сууну
эки джанында бир-бирибизге къараб,
суудан ёталмай турабыз.
-Мынга къара. Мени къоюб къайры
барлыкъса? Мынча джылны биргебиз —
бир-бирибизге да юреннгенбиз.
Аягъынгдан байлаб къоярыгъымы
билемисе? Сынджырны уа эркин этерме.
Астрид манга ышара къарады.
-Арман эки кюнден бери келликди. Сен
манга берген экинчи къатда тохтаргъа
боллукъмуду?
-Астрид, аллында да келишген шой эдик —
сен да сёз берген эдинг — бери эркиши
келтирмезге деб. Энди не дейсе. Бу
тилегинги къабыл эталлыкъ тюлме. Айыб
этме.
-Сора, мен башха фатар излерге керек
болама.
-Излемей эдим кетеринги, алай а...
Къонакъ юйле кёбдюле — нек тохтамайды
биринде? Керек эсе, ачха бла болушайым.
Юйюмде къалдырыргъа уа... Огъай.
Телефону зынгырдады да, Астрид биразны
тынгылады да, «бек сау болугъуз, тамбла
кёчеме» деб, хурджун телефончугъун
джукълатды.
-Шахарны ол бир къыйырында фатаргъа
сёлешген эдим. «Келирге боллукъса»,-
дейди.
-Тюбелекми, огъесе, ызынга
къайытырыкъмыса?
-Огъай, алайдан университетге да
джууукъду.
-Да биринчи бир кесек джашаб да кёр.
Джаратамыса-къаламыса...
-Огъай, сау бол, сенде хакъсыз кёб
джашадым.
-Ол джашны уа иги таныймыса?
-Интернет бла танышханбыз.
Бир-бирибизни кёре, сёлеше туручанбыз.
Кертисинде уа — энди танышырыкъбыз.
-Сейир, бек сейир. Алдауукъчула кёб
болгъандыла.
-Огъай, ол алдарча адам тюлдю. Акъылы
тохташхан адамды.
-Алай эсе, Кёк башындагъыгъа аманат бол.
Ким биледи, дохтур болуб ишлеб
башласанг, тюбеб да къалырбыз.
-Къой, клиникаладан башха джерде
тюбеширча болайыкъ.
-Ол айтханынг барды. Аллах саулукъ
берсин барыбызгъа да.
-Сау-саламат къал.
Экинчи кюн кетди Астрид да. Биягъы мен
джангызлай къалдым. Тренажерлада уа
кюрешгенимча кюреше барлыкъма. Алай а,
энди хоншула бла да лахор этерча
болгъанма. Юйден тышына чыкъмазча
тюлме. Джангыз юйюмю экинчи къатына —
тышындан, террасадан кирирге керек
болама. Атлауучла бла джюрюр ючюн энтда
къаллай бир заман керек болур — ким
биледи.
Телефон зынгырдады.
-Зоя, сестренка, не этесиз. Умар, кюеу —
барыгъыз да тынч-эсен?
-Тынч-тынч. Хапарынгы бир билейим деб,
ансы сен къайгъы этер зат джокъду. Сени
кафенгден иги ачха тюшеди. Мында банкда
счетунга юлюшюнгю сала барабыз. Ары да,
айтханынгча бирни ашыра барлыкъбыз.
-Бусагъатда ачха джоярча тюлме. Ол
кюннге джеталмагъанма алкъын.
-Джетерсе, Аллах айтса. Орамда джюрюб
баргъан видеонга къараб, барыбыз да
къууаныб турабыз. Сен, керти да,
дохтурла да, къалгъанла да
тюнгюлгенден сора, кесинги аякъ юсюне
салгъанса. Молодец.
-Зоя, сен Нюрджан бла сёлешгенинг
болгъанмыды? Къалайды? Эртде бир къыз
«тойда мени сорамы эдиле?»- дегенлей,
мени сагъына да болмаз.
-Ненча сёлешсем да, сени сормай
къоймайды.
-Да манга уа бираз ачыу да этгенди.
-Керти? Сенми чамландырдынг аны, огъесе,
нек настроениеси джокъ эди? Не дегенди?
-Сёзлерин тюрлендирмейме, тынгыла:
«Джаш заманынгы башхалагъа бериб, энди
чёбден атлаялмазча болгъанынгдамы
излейсе мени?»
-Къой, Нюрджан алай къалай айтыр. Не эсе
да бир ангылашынмагъан зат болгъан
болур.
-Ол медсестра да кетди менден, хоу,
Астридге айтама. Энтда аллай бир
медсестра излерик болурма.
-Изле, изле, кесинг турургъа джарарыкъ
тюлдю. Сюйсенг санга мында
келинликлеге къарайыкъ. Нюрджандан
джашыракъла да, ариууракъла да кёбдюле
— тыш къралгъа уа чабыб барлыкъдыла.
-Да манга аллайла керекмидиле? Тыш
кърал ючюн алданлыкъла бла не этерикме
мен? Аякъ юсюне игирек тура эсем —
табарбыз тыйыншлыны. Ашхы,
Тынч эсегиз барыгъыз да. Сау-эсен
кёрюшейик.
39
Арадан эки ыйыкъ кетерге, Карин телефон
этди.
-Хай. Игилей турамыса?
-Ташха талау тиймейди деб, бизде сёз
барды. Аллайын, энди манга не боллукъду.
Игиден иги бола барама.
Алай эсе, ингирде «Толгъан Ай»
ресторанда олтурайыкъ. Бек багъалыды,
алай а андача аламант хантла бир джерде
да эталмайдыла. Алама дей эсенг,
биргенге Астридни да ал. Ненчауланнга
тепси джасагъыз дейим.
-Къуру экибизге. Астрид... Джангы
фатаргъа кёчгенди, окъуууна джууукъда.
-Болсун. Такси бла келликсе да. Ингир
сагъат джетиде ичинде тюбербиз.
-Келишдик.
40
Олтурабыз тепси джанында, шышалада
таза суудан да уртлай. Шапа келеди да,
«буюругъуз»,- дейди. Карин: «тонгуз
этден тишлик, къызыл чагъыр» деб, тизе
башлайды.
-Карин, тохта, мен заказ этейим. Тишлик
къозу этден болсун.
-Ас, сен кесинге ал аны. Мен тонгуз этни
сюеме.
-Карин, мен муслиманма, диннге бек къаты
тюл эсем да. Алай а, аш къангабыз бир
эсе, бирге олтура эсек,бир-юирибизни
сыйын кёрейик.
-Сыйын кёрюу алаймыды? Мен ашаргъа
сюйген затны харам этиб.
-Мен ангылатыргъа кюрешдим да. Манга
тюбей, мени бла ауузлана турлукъ эенг —
тонгуз харамды, тепсиде ол боллукъ
тюлдю. Чагъыр да харамды, алай а иче
эсенг иче бер. Мен анга да къаршчыма.
Джангыз, тохтарыкъ тюл эсенг, санга
бюгюн халал болсун. Тамбла, бирсикюн
дегенча, андан да айырылырса.
-Ас, алай эсе, хайда халал хантларынгдан
керпеслене бер. Мен а кетдим.
-Тохта, дженгиллик этме. Саулугъунга
заран келтирлик ашны, ичкини къойсанг
— алай иги тюлмюдю кесинге да?
Карин къолун силкиб, орамгъа чыкъды. Да
барсын, андан къуру мен бир къалайым. Не
эсе да арт кёзюуде, «ариулукъну
генийлери бла» отум джанмайды. Астрид
кетди, Каринни да кёрдюнг «тонгуз эт
ашаргъа къоймайса»,- деб, чибинлеб
баргъанын. Дини, тили, адети-тёреси да
сеникича болмагъанла бла келишген не
къыйынды. Ахыры иги бла бошалмайды аны.
Тынгыласам эди джарлы къарт атам
Ибрайгъа. Алай а, кёрдюнг Нюрджанны да
неле айтханын. «Ышаннганынгдан табхын»
деб.
Ресторанда да джабыла тебрегинчи
олтуруб, такси бла джарлы юйюме
джыйылдым. Айхай, анда да мени
сакълагъан джан болса уа...
41
Джангызлыкъ аманды. Чыгъармачылыкъ иш
а ансыз болмайды. Бир аманны бир игиси.
Олтуруб ёзданымы (биографиямы)
суратлау халда компьютерге уруб
кюрешгенли талай кюн. Телефонуму да
джукълатханма, ансы керекли, керексиз
да бир-бирде къандырыб къоядыла. Илхам
келген сагъатда къаты ишлемесенг, ол
кетгенден сора уа, озгъан джангурну
джамчы бла къаллай бир да сюр... Джазама,
бузама, кетереме. Ёзге «хайт» деб, артда
тиймезча, иги кесек джазгъанма. Хы,
башым тубаннга кире башлагъан эсе,
бираз солуюм, почтама да бир къарайым,
электрон почтама дегенилигимди.
Керекли, керексиз да не кёб зат барды.
Бир мектуб-письмо Нюрджанданды. Экинчи
Ольгаданды. Ючюнчю уа — Айнадан.
Къалгъанла — тёзерле.
Айна джазады:
«Астемир, гу(д) даг (добрый день). Сени
кюнюнг иги болсун, меники уа аманды.
Сабийлени атасы, сен да иги таныгъан
Стейин джол чарпыуда ёлдю. Юч гитче
сабий бла кесим къалдым. Джарлыланы
аталарын тюнене асырадыкъ. Санга
тохтаусуз телефон этиб кюрешдим,
табалмадым. Энди, санга да къайгъылы
болуб джазама.»
Терк джууаб къайтардым:
-Бюгюн кеч болгъан болур. Тамбла
кюнорталагъа джетерме.
-Огъай. Стейинни анасы бла элге кетиб
барабыз. Къайытханлай билдирирме.
Экинчи джазма Нюрджанданды:
-Къая Тюбю элибизден салам! Ас-салам,
Ас-Темир! «Джаш заманынгы башхалагъа
бериб, энди чёбден атлаялмазча
болгъанынгдамы излейсе мени?»- деген
сёзлериме артда асры уялгъандан,
джерге кирирча болуб турама. Ол
гюнахдан къутулур ючюн да, сени кёрюр
ючюн да джолгъа чыгъар акъыл алгъанма.
Чакъырыу къагъыт ий.
Джюзданымы-паспортуму белгилерин
копировать этиб, иеме. Барырыма разы
тюл эсенг да билдир. Огъай десенг да —
ангыларыкъма. Чурумун джазсанг да —
артыкъ болмаз.
Эсен кёрюшейик.
Иги кесекни кесиме келалмай турдум.
Зоямы къатылгъанмы болур Нюрджаннга?
Огъесе, кесими джаза тура болур.
Тёзюмюм бошалды да, заманнга да
къарамай, Москвагъа телефон этдим.
-Зоя, айыб этме, уятдым да болур, алай а
сормай болалмайма. Нюрджан ол айтхан
сёзлерине сокъураныб, манга письмо
джазгъанды. Аны сенми этдиргенсе,
огъесе кесилиги бламы джазгъанды?
-Бир Аллах, сени бла сёлешгенибизден
сора, аны бла байламлы болмагъанма.
Санга сормай, сизни арагъызда сёзге мен
къалай къошулур эдим. Не джазгъан эсе
да, кесилиги бла джаза турады.
-Игиди алай эсе. Джукъларгъа кюреш,
марджа. Салам барыгъызгъа да.
Ючюнчю мектуб а — Ольгаданды. Энди уа
не джазаргъа кюреше болур, кеси кесин
насыбсыз этген.
-Астемир, привет. Чырт да мадарсыз
болмасам, джазарыкъ тюл эдим. Мен
онкология болуб, халым амандан аманга
бара турады. Къаллай бир джашарымы
дохтурла айтмайдыла, алай а, манга бир
джукъ болгъаны болса, сабийибиз
детдомгъа тюшюб къаллыкъды. Сабийибиз
деб джангылыб айтмайма. Ол сени
сабийингди. Ол мен ёлтюргенникини
тюлдю. Джанымы сау къалдырама деб,
ётюрюк айтхан эдим ол кёзюуде. Ийнанмай
эсенг (манга ийнанмазгъа уа толу
эркинлигинг барды), ДНК-экспертиза
этдирирсе анда. Сабийни (аты — Ибрай.
Къарт атангы атын атагъанма: джандетли
боллукъ алтын адам эди да) ала барыб,
You have read 1 text from Karachay-Balkar literature.
Next - Джюрек Тенглигинден Къараб - 4
  • Parts
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 1
    Total number of words is 3665
    Total number of unique words is 1855
    34.0 of words are in the 2000 most common words
    50.1 of words are in the 5000 most common words
    58.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 2
    Total number of words is 3651
    Total number of unique words is 1828
    33.6 of words are in the 2000 most common words
    48.4 of words are in the 5000 most common words
    55.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 3
    Total number of words is 3568
    Total number of unique words is 1864
    34.5 of words are in the 2000 most common words
    49.0 of words are in the 5000 most common words
    56.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джюрек Тенглигинден Къараб - 4
    Total number of words is 2952
    Total number of unique words is 1441
    37.0 of words are in the 2000 most common words
    50.5 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.