Джол: Терекден Ташха - 21

Ызына да къайытмайды къуру...
Я Аллах, сюйгеними къору
хар не тюрлю къайгъыдан, палахдан.
Кёб затмы тилейме Аллахдан?
Аллахдан тилейме кечмеклик -
Шашдыргъанды мени сюймеклик:
къышлыкъда, джазлыкъда да,
таб намазлыкъда да,
Аны юсюнден этеме сагъыш.
КЮРЕШ
Тирелсенг да джаргъа,
тюшсенг да таргъа -
башласанг тарыгъа,
чыгъалмазса джолгъа.
Андан эсе
Тейриге-Тангрыгъа
баш ур да, кюреш
къутулу джолну
табаргъа, таныргъа...
БАЗМАНДА
Джашау-ёлюм базманда чайкъалама,
ёрге-энгишге, энгишге-ёрге.
Ёле башлаб, дагъыда сау къалама,
терек къаягъача, дуньягъа къадалама,
терек къаягъача, джашаугъа къадалама...
Къарыусузлугъуму, огъесе, кючюмю
кёргюзтген затмыды ол?
АХЫРНЫ АЛЛЫНДА
Аз-кёб джашаса да,
къууанса, къыйналса да,
бу дуниядан
тансыгъын алалмай,
кетеди адам,
кетеди.
Ёлгенлени турса да кёре,
кеси башласа да ёле,
джокъ боллугъуна
ийнаныб къалалмай,
ахыргъа дери
джашайды умут бла.
Тау, тюз, тенгиз -
ариудула бары кемсиз.
Алада джашагъан джанла -
сюркелген, джюзген, джюрюген, учхан да -
къартлыкъ, ауруу, ёлюм билмей,
термиледиле джашаб турургъа...
Айхай, аллай болса уа насыб.
Тюркге кёчген ата-бабала да,
анда да -
джуртха ушаш джерлени сайлаб,
къураргъа кюрешгендиле эллерин.
Тау, суу, таш, терек
болмагъан джерге
джюрек
илешаллыкъ тюлдю.
Джандетде да
(ары тюшерге буюрса Аллах)
Минги Тауну, Къобан сууну
излегенлей турлукъду джаным,
ташын джаларгъа, суун ичерге
термилгенлей турлукъду джаным.
Башха дуниягъа да
разы болуб кёчмейди киши.
Сюргюнледен къайыта келгенбиз,
ол дуниядан къайытыргъа уа
аллай мадар, аллай къадар джокъ.
Не этсин, джетсе кёзюу,
бу дуниягъа къарагъанлай кёзю,
кетеди адам, кетеди.
Ёлюмсюз болургъа табхынчы дарман,
къыйынлашханлай турлукъду адам,
насыбсыз болгъанлай турлукъду адам.
Ёлюмсюз болса уа -
насыблы боллукъмуду ол?
Джашаргъа неда ёлюрге...
Аны оноуу да адамны кесине
берилсе эди...
Берилиб да тура болур,
биз эслей болмазбыз ансы...
Кёб затны эслей болмазбыз.
Кетерге джетсе уа кёзюу,
ачылады джюрекни кёзю,
кёб затны кёреди ол -
алай а болгъанды кеч,
тауусулгъанды джол.
БОРАНБИЛГИЧ
Оноугъа салыб малкёзню, джутну,
къурутадыла миллетни, джуртну.
Барды, бирди алада фахму:
тёбендегилеге эте зулму,
башындагъылагъа берелле улху.
Да алайды къылыгъы къулну.
Онглуну чуругъун да джалайды,
онгсузну уа джанын да марайды -
итча чабады, къабады, талайды...
Къулну къылыгъы-халиси алайды.
Къуллукъчула тюл, къулла
керекдиле бизден къралгъа.
Къуллукъгъа илиннгенле биле аны,
тебрейле тонаб джуртну, халкъны.
Къара халкъ турады тёзюб,
17-чи джылдача, келир деб, кёзюу.
Келирми, келсе да болурму насыб,
огъесе, вулканча, къан ырхы басыб,
бирча эте «А»-ны да, «Я»-ны да,
титирете бютеу дунияны да,
тюб эриб къоярмы къралны, халкъны да?
Билмейбиз аны да.
Алай а, мындан ары да былай
джашаб турургъа джокъду мадар.
Оноуда болуб гуду бла мурдар
халкъны джашауу болурму къолай?
ДЖАЗГЪА АТАБ, ДЖАЗАМА НАЗМУ
Джазны бойнуна такъгъанма дууа,
дей:
сёз джетмесин, кёз тиймесин,
къыйынлыкъ-палах кёрмесин,
замансыз, ажымлы ёлмесин.
Къыяма къышны хорлагъанды джаз,
сыйгъа, махтаугъа тыйыншлыды ол,
насыб джашаугъа тыйыншлыды ол.
Сюргюнде халкъны джанын къутхаргъан
таулу анагъа да ушайды ол.
Разы болмай не этейик джазгъа,
джаз ала къайытханбыз Кавказгъа.
Экинчи кере дуниягъа
джаз ала туугъанбыз биз.
Джюрекден къайгъыны, къоркъууну да
къууа,
джазны бойнуна такъгъанма дууа.
Джашай келир да джаз,
къууанч бла бурулур джайгъа.
Джазгъа атаб джазама назму,
къарай Кёкде джулдузгъа, Айгъа.
СЮЕМЕ КЁКНЮ
Къралла юлешгендиле джерни -
тауланы, тюзлени, тенгизлени.
Кюнню уа юлешалмазла,
джулдузланы юлешалмазла,
юлешалмазла джети къат Кёкню.
Кёк бизникиди, Кюн бизникиди.
Адамны кючю джетмез
энчилерге аланы.
Аллахны Кёгюн киши энчилеялмаз
Аллахны сёзюн да киши энчилеялмаз.
Кёк башына бурула джюрек,
къылама намаз.
КИМДИ ШАЙЫР?
«Ата джуртун къоюб кетгенди»,-
дейдиле бир-бирле манга.
Къобаннга уа айталлыкъмысыз
«Минги тауун къоюб кетгенди» деб?
Айталлыкъ тюлсюз.
Ана тилим бла мен да ма алай
байланыбма
халкъым джашагъан джуртха.
Ана тилим кимде джашай эсе -
олду мени халкъым.
Ана тилим къайда джашай эсе,
андады мени джуртум.
Минги тау ёлмесе,
Къобан суу да тюлдю къурурукъ.
Ана тилим ёлмесе,
манга да джокъду къоркъуу.
Тенгизге сюркелиб джетген Къобан суу,
ызына къайытады Кёктюн.
Тыш джуртха ётген шайырны,
сёзю да Джуртха къайытады алай.
«Шайыр халкъы бла болургъа керекди»,-
дегени эсимдеди Къайсынны.
Акъылман айтхан тюз болур. Алай а,
хар кимни джазыуу башха.
Къралны, джуртну да тюл,
Ана тилими адамыма мен.
Джанымы анга этеме къурман,
ол джашар ючюн.
Ол джашаса, мен да джашарыкъма,
ол ёлсе, мен да ёлдюм.
Ана тилди мени Тейрим.
Тейри адамыма мен.
Ана тилни адамыма мен.
КЮЗГЮ НАЗМУ
Абдез тазалайды тёнгекни,
намаз а — джюрекни.
Чыгъар ючюн
джети къат Кёккге да,
тазалыкъ керекди
джюрекге, тёнгекге да.
Тёнгекни тазалайды абдез,
джюрекни уа — намаз.
Тазалыкъ болмагъан джерде
нюрню кёлеккеси да болмаз,
бир тилек да къабыл болмаз.
Сёзюнг да Акъ сёз болмаз,
джюрегинг къара болса,
дуния джалыны, къуруму
аны басыб турса.
Неди адамлыкъ, муслиманлыкъ?
Тазалыкъды ол.
Джюрегинги, тёнгегинги да,
тёгерегинги да -
юйюнгю, тийренги, элинги да
таза этиуден, таза тутудан
башланады ол.
Иннетинг, сёзюнг, ишинг да
керекдиле болургъа таза.
Шахада, намаз, ораза,
зекят, хадж — бары да ала
башланадыла тазалыкъдан.
Джангылыгъы джокъ сёзюмю.
Алай а кёзюнгю,
кесинге бур да, бир къара:
тазамыды джюрегинг, тёнгегинг,
огъесе, дуния букъусу, кири, джалыны
басыбмы турады аланы -
балчыкъда тонгузмуса сен,
огъесе, кёкге да чыгъарча,
неси да таза адаммыса сен?
СЫНАЙДЫ БИЗНИ КЪАДАР
Джашау болса да бизге аманат,
титирете дунияны, ахыратны да,
къурута халкъны, элни, табигъатны да,
узакъда, джууукъда да барады къазауат,
ичде, тышда да барады къазауат.
Адам джандетден къысталгъанлы бери,
терк-терк тышына да тёгюле,
джюрекледе барады къазауат -
барлыкъ да болур Ахырзаманнга дери.
Инсан-миллет хакълары ючюн
зулму джорукъла бла эте къазауат,
къара кючлени хорлаб а къоялмай,
кетеди, шейит бола, дуниядан Адам.
Сюргюнде хар кюнде,
джандетин эсге тюшюре,
джюрексинеди адам. Джер джуртун а
джандет этерге джетмейди кючю.
Бир-бири бла къазауат этер орнуна,
биригиб, тохтаусуз кюрешселе,
бу дунияны да джандет этерге
келлик болур эди къолларындан.
Алай, адам сыфатда шайтанла да бар,
адам джюрегинде шайтанла да бар.
Аладыла къозгъагъан къазауатны,
адамлагъа къырдыргъан да бир-бирин.
Дин, иман кючлю болмай,
аладан къутулургъа джокъду мадар.
Къазауат барады:
сакълаяллыкъбызмы адамлыгъыбызны,
сакълаяллыкъбызмы халкълыгъыбызны -
кече-кюндюз да, таша-туру да -
сынайды бизни къадар.
НЕК КЮРЕШМЕЙСЕ СЕН?
Джер неди? Аламда бир бурху.
Сакъларча аны, адамда фахму
джетишмейди алкъын.
Халкъым!
Бурху Джерде сен да бир бурху.
Сенде уа
ангы-эс-билим-фахму
бармыды кесинги сакъларча?
Бар эсе,
нек тюшеди да халкълыгъынга къоркъуу?
Нек бола барады да тил терегинг къуу?
Сорууларына менича серни
джууаб табхан тынч да болмаз,
алай а, сорулмай къалмаз:
Къарча Элинг къайдады сени?
Къара таныгъан халкъ эсенг сен,
Кёк берген Китабынг, Къаламынг бар эсе,
миллет ангынг, тарих эсинг бар эсе -
къраллыгъынгы къайтарыр ючюн,
дининги, тилинги, джуртунгу сакълар
ючюн,
нек кюрешмейсе сен?
КЪЫШЛЫКЪ ДА, ДЖАЗЛЫКЪ ДА
Джаныма
къышлыкъ да, джазлыкъ да,
джол да, азыкъ да,
къанатлы ат Буракъ да -
Ана тилимди мени.
АЙТАМА
Къарачай къралны кёрмей кетеме.
Аны ючюн кюреширге,
керек болса уа сермеширге -
хар келлик тёлюге осият этеме.
Айтадыла сизге джулдуз бла Ай
(Кёкдегиле да, ташымдагъыла да):
«Кърал болур ючюн Къарачай,
джашар, айныр ючюн Къарачай,
ангысы, саны да ёсер ючюн -
ол иннет ючюн
джуртдагъыла да, тышындагъыла да
бирлешигиз, кюрешигиз».
МЕНДЕН А НЕ КЪАЛЫР?
Мухаммад файгъамбар да (алейхи-с-салам)
кетди дуниядан 70 джыл джашамай,
Чингисхан къазауатчы да кетди
дуниядан,
Кёкге къарай, джетмиш джыл джашамай,
Минги таулу Къайсын да кетди дуниядан,
Акъ сёзюн айта, джетмиш джыл джашамай.
Чынг Уллу Хандан — Чингисхандан
не къалгъанын билмейме,
файгъамбардан а — Хакъ сёз,
шайырдан да — Акъ сёз
джайылды адам улугъа. Менден а не
къалыр?
Алтмыш джылдан атлагъанма мен да.
Темирледен, къурчладан да кючлюдю
заман,
джангыз Хакъ сёз, Акъ сёз кючлюдюле
андан -
келедиле сау-эсен ёте ёмюрледен,
къутхара бизни къурчладан, темирледен.
Айталгъан эсем бир Акъ сёз,
ол къаллыкъ болур дунияда.
КЪАЛАЙ БОЛУРБУЗ БИРЧА БИЗ?
Къалай болурбуз бирча биз?
Сёз дунияда джашайма мен,
дуния сёз бла джашайсыз сиз.
Къалай болурбуз бирча биз?
КЪАРАЧАЙ КЪРАЛДА ДЖАШАЙМА МЕН
-Къайда джашайса сен?
Къарачай къралда джашайма мен.
-Аллай кърал джокъду.
-Сизге джокъду. Манга уа барды.
Къарачай къралда джашайма мен.
БИЯГЪЫЛАГЪА
Окъуй аятла, сурала Къурандан,
базманда чайкъала тургъан бир адам,
мен айтмасам кертисин, тюзюн,
кимге керек боллукъду сёзюм?
Ётюрюкню джазгъанла, джайгъанла,
дуния мал ючюн, къуллукъ ючюн,
зулмуну къара бетин
акъ кёргюзтюрге кюрешиб тургъанла,
кюмюш тегенеге къысылыр ючюн,
боюнларын кесдире сынджыргъа,
патчахха, джарым патчахлагъа да
къул болуб, ит болуб тургъанла -
амантиш башчыла,
джарым моллала-алимле-джырчыла,
Аллахны налаты сизге.
Бойнугъузда алтын сынджырларыгъыз бла,
кюмюш тегенегиз бла бирге,
къара багъанагъа тагъыллыкъсыз сиз.
Бу дунияда къара багъана,
ол дунияда джаханим оту
сакълайды сизни.
ИЙНАНАМА
Болсам да, таб, ёре турукъ,
Ариулукъну кёре туруб,
джыгъылмазгъа кюреширме.
«Телилениб, джахиллениб»,
бурун кибик джашиллениб,
джазгъы тилде сёлеширме.
Ариулукъду джан тутурукъ.
Айтырым да ёле туруб:
«Кёргюзтсегиз Ариулукъну,
мен къаллыкъма ёрге туруб».
Кёл да таба файгъамбардан,
къычырады Билал азан,
ёмюрледен ётеди ол,
джюреклеге табады джол.
Уятады ол джукъудан,
чакъырады ол намазгъа,
мийикледен эниб джерге,
къобарады халкъны ёрге...
Махтау анга, махтау анга,
бар этгеннге бизни джокъдан,
юлюш этиб нюрюнден да,
сакълагъаннга ёлюмден да.
Кёкден келген азан таууш,
джан чыгъалмаз мийик аууш -
андан ариу бир музыка
мен билмейме сау дунияда.
Азанчы Билалны азаны
назмучу Билалны да сёзюн акъ
этеди — аны ючюн да халкъ
харам этмез назмуланы.
Хакъ сёз, Акъ сёз. Аладыла
терегими этген джашил,
ташымы да этген къадау.
Алай болса да келди кёзюу...
Джаратханнга сала махтау,
аны таба атланама.
Ийнанама: ол дуния
бу дуниядан да ариу болур.
Джер къайгъыладан къутулуб,
джаным анда рахат солур.
СЕРМЕШЕМЕ ЁЛЮМ БЛА
Джарлы кийик къачады джанлыдан,
къутхар деб тилей Апсатыдан.
«Манга болушур» деб, Тейри,
сюреди ызындан бёрю.
Не этсин бёрю -
аны алай джаратханды Тейри,
алайды аны къадары:
ол ашагъан болмаса малны,
кырдык отларгъа джокъду мадары.
Аллахны бу ишине болалмай разы,
къарайма:
къачады кийик, сюреди джанлы.
Джерленибди къолумда шкок -
къайсына тийсин окъ.
Атама да,
экисин да къаблайма.
Бирини этин, бирини да терисин
алыргъа деб атлайма...
Ётдюле джылла.
Джашау мени сынады къалай -
джыйыннга башчы да этди,
артда къазакъ бёрю да этди.
Энди уа, хырылдаб,
ёлюм ызымдан джетди.
Бёрюден къачхан кийикча болдум.
Джашау мени сынады алай:
адам да этди,
бёрю да этди, кийик да этди.
Къарадым да Кёкге
мени, ёлюмню да
ышаннга салыб тургъанны
эследим.
Эсиме тюшдюле бёрю да, кийик да,
аланы ургъан «джигит джаш» — кесим да.
Бир дунияда, бу дунияда - кийик да, бёрю
да,
бир дунияда, бу дунияда - джашау да, ёлюм
да.
Кийикними, бёрюнюмю,
джашаунуму, ёлюмнюмю -
кимни джанында боллукъду Кёкдеги?
Огъесе, ийиб Ахырзаманын,
тюб этибми къояр бютеу дунияны?
Джерде бёрюге, кийикге да
тёре болгъан кёзюуюм кёрюне кёзюме,
ахырым болурму къолай -
алгъадан билелмей аны да,
Кёкде Баш Тёреге да къарай,
сермешеме ёлюм бла...
НЕДА БОЛСУН
Сангырау боллукъ эсем —
болайым Бетховенча,
сокъур боллукъ эсем —
Вангача, Гомерча...
Неда болсун -
джюрегими сокъур, сангырау,
имансыз этме, Аллах.
ДЖАША
Мен сени табдым кеч.
Кеч.
Берч болуб тургъан джюрегим,
джангыдан ачылды джашаугъа.
Джаша.
СИЗГЕ ЭТЕ ТИЛЕК
Акъ башлыгъым — назму,
къара джамчым — хапар.
Къояма аланы -
джолоучугъа джарар.
Акъ башлыгъым — назму,
къара джамчым — хапар:
менден къалгъан сизге -
Аллах айтса джарар.
Боран да джунчутмаз,
болса джамчы, башлыкъ.
Кесим а мен кетдим -
къалсын сизге джашлыкъ.
Юсюм-башым джалан,
кесим кетдим алай.
Алай а, кимди бай.
Джер джуртда шайырдан?
Ол къойгъан джамчы,
ол къойгъан башлыкъ -
барына джанланы
болалла юй, ышыкъ.
Дуния болсун сизге
кюнден кюннге — къолай
Сизге эте тилек,
кетеме мен алай.
ТЮШ
Намазлыкъгъа ушайды джер,
адамла да огъурлудула къалай:
намаз къылыргъа тюшген кибик Кёкден,
кёзюме кёрюнедиле алай.
АМАНАТХА ХЫЯНАТ
Тебренеди, от къусады Джер,
Кёк да кюкюрейди, джашнайды.
Барына да, Аллах, рахатлыкъ бер -
Джерде джанла къыйналмай джашарча.
Кёкню, джерни да Аллах этди рахат,
буз, суу ахырзаманладан да къутхарды.
Солургъа хауа бере, джашнады табигъат...
Джерни джандет эте, джашасанг а, Адам.
Джердегилени барын адамгъа аманат
этди Аллах. Ол а — аманатха хыянат -
табигъат бла, кесичала бла да
минг-минг джылны барлыкъ ачды къазауат.
Джандетден къысталгъан адам,
сюргюнде да билмеди тюшюне.
Сора, не этсин келмей Ахырзаман...
Ахыр кюн кёрюнеди кёзюме.
Буз, суу ахырзаманла да тюшюндюрмедиле
аны,
Помпея да тюшюндюрмеди аны,
Хиросима да тюшюндюрмеди аны...
Аллах а адамгъа аманат этген эди
дунияны.
АЙЫРЫЛГЪАНЛА
Кетген тархын ажымсыз айталмам,
джаным эртде кетгенди Кёкге.
Къуру тёнгегим айланады джерде,
аз да тынгы-тынчлыкъ табалмай.
Рахат болалмай, рахат болалмай,
джаным да айланады кёкде.
ДЖАРАЛЫ АЮ
Мени ёлтюралмагъанла
сокъуранныкъдыла:
энди барын ёлтюрлюкме мен.
КЁРЮБ БОЛМАЙДЫ КЁК
Къара булутланы сюймейди Кёк да -
ала тарталла аны энгишге.
Акъ булутланы да сюймейди Кёк.
Акъ болсун, къара болсун,
тубан болсун, чарс болсун -
джер бла аны араларына
киргенлени кёрюб болмайды Кёк.
КЁКГЕ, ДЖЕРГЕ ДА КЪАРАЙ...
Бир Аламгъа бир Кюн джетишеди,
къутхарыргъа аны сууукъдан,
къарангыдан да.
Бир халкъны да хакъсызлыкъдан,
къарангылыкъдан да
къутхарыргъа бир адамны джетер кючю.
Сагъыш этеме былай,
Кёкге, джерге да къарай.
МАХТАРГЪА КЕРЕКДИ...
Махтайдыла шайырланы.
Махтаргъа уа керекди
аланы тюл, башхаланы -
Айджаякъланы, Акътамакъланы...
Ала болмасала,
туумаз эдиле назмула, джырла,
болмаз эдиле шайырла, джырчыла...
ЭС КЪАНАТЛЫ
Къой чыпчыкъ къоннганча къойну юсюне,
бир кёб зат тюшеди мени эсиме.
Дагъыда, неден эсе да илгениб,
кетедиле къанатланыб, учуб.
Эс къанатлы,
Джюз тюрлюдю сыфатынг сени.
Келесе-кетесе, кетесе-келесе,
къайсы сыфатда келсенг да,
бермейсе тынгы-тынчлыкъ джаннга.
Алай а, разыма санга:
сен болмасанг, ангы да, джюрек да
турлукъ эдиле уянмай, джукълаб.
АМАНТИШ ИТЛЕ
Кёз кёрмезча, джанлаб ташагъа,
окъ джараларын джалайды джанлы.
Ол бек сюйген ташла-агъачла
итледен джашыралла аны.
Кеслерини къызбайлыкъларын да
юргенлери бла кюреше джабаргъа,
Аю юсдюрген амантиш итле
излей аны табаргъа, таларгъа,
келедиле мысылдаб, ызлаб...
Амантиш итле,
къачан эсе да бёрю эдигиз сиз,
бий эдигиз, ёзден эдигиз сиз,
эркин эдигиз сиз -
Тейри адамлары эдигиз сиз.
Энди уа, къул болуб къулгъа,
бойнугъузну кесдире сынджыргъа,
тегене джанында сойланасыз.
Иегиз урса да къууанасыз -
джетгенсиз къаллай сыйсызлыкъгъа.
Дуния мал ючюн, къуллукъ ючюн
къул болгъан амантиш итле,
Тейри Кёкден, бёрю чегетден
къарайла сизге джийиргениб...
РАМАЗАН КЪАРЧАДАН
Зулму джорукъ джуртсуз къойгъан бир
адам,
таула таба къарайма джагъадан:
биягъынлай чайкъалады тенгиз-терк,
биягъынлай джабылыбды манга чек.
Ит чурукълу, не дау саласа меннге,
ёз джашынг да тюшген шойед пленнге?
Джюзле, мингле, джюз мингле, миллионла,
къуршоугъа, джесирге да къалай тюшдюле
ала...
Кимле эдиле ол палахда терс?
Тюрмеледе, лагерледе, тутмакъда
джюзле, мингле, джюз мингле, миллионла,
кимни терслигинден тутулдула ала,
кимни терслигинден джоюлдула ала?
Къан мыйыкълы, тюб этерге джетдирдинг
халкъны...
Гитлер да кёре туруб аны,
абызырагъан къралгъа чабаргъа базды.
Дагъыда тохтамады халкъла бла
къазауатынг.
Сталин бла Гитлер алыб арагъа,
не къырыу этдиле адамланы, халкъланы.
Келгинчиннге да оноугъа,
уста эдинг мурдарлыкъгъа, тоноугъа.
Болгъандан сора уа партиягъа, къралгъа
баш,
адамланы, халкъланы да этдинг
къул-къарауаш.
Унамагъанланы уа болургъа
къул-къарауаш,
тутдунг, къырдынг, къурутдунг бериб
азаб.
Болур ючюн сени джоругъунгдан азат,
болур ючюн сени зулмунгдан азат,
санга къаршчы уруш этгенле да болдула.
Сенден эсе Гитлерни кёргенлЕ джууукъ,
Власовча чынлыла, генералла
нек чыкъдыла совет халкъны ичинден?
Анга сагъыш этгенмисе сен?
Сиз къалай алдагъан эдигиз халкъны -
ие боллукъсуз деб джуртугъузгъа,
джеригизге,
эркин боллукъсуз деб, динигизге,
тилигизге,
миллет Эллеригизни къурарыкъсыз деб.
Гитлер да ма ол сёзлени айта,
Кавказгъа дери келген эди уруб.
Унутханмыса, ауазынг къалтырай,
къоркъуб,
«Багъалы къарнашла, эгечле...» деб,
сёлешгенинги.
Ары дери уа,
«байды, бийди, кулакды, афендиди деб,
халкъны джауларыдыла» деб,
халкъны тонаб, къырыб да кюрешгенинги.
Тукъумсуз ит гыбышы,
ач-джаланнгач бола, джарлылыкъда ёсген,
дин окъууну да, окъуй келиб, харам
этген,
мурдарлыкъ бла, тоноу бла кюрешген,
болдунг джауу Аллахны, адамны да.
Хыйлалыкъ бла, аманлыкъ бла хорлаб,
башчы болгъанынгда уа къралгъа,
кесингча балчыкъдан чыкъгъанланы,
кюрешдинг джыйыб тёгерегинге.
«Халкъны джаулары» деб, къурута эдинг
адамланы,
«Халкъны джаулары» деб, къурута эдинг
халкъланы.
Кертисинде уа,
Аллахны, адамны, халкъны да джауу -
кесинг эдинг сен.
Сен сылыкъны ёлгенин бир кёрмей,
халкъ, кърал да сени харам этгенлерин
бир кёрмей,
сюрюлген халкъла да джуртларына
къайытханларын бир кёрмей,
гюнахсыз тутмакъла да башларына бош
болгъанларын бир кёрмей,
Аллах манга иймесин ёлюмню.
1950 джыл
АРТДА КЕЧ БОЛУР
Бу гюнахлы дунияны кири, къуруму,
джалыны
къаралтхан тёнгегинги, джюрегинги,
джанынгы
абдез бла, намаз бла, иги сёз бла, иш бла,
айтыргъа — хар не тюрлю амал бла,
турмасанг тохтаусуз тазалагъанлай,-
ушарса, башхасы болмай, балчыкъда
тонгузгъа,
джийиргеншли кёрюнюрсе Ай бла
джулдузгъа.
Таза тутмай
джанны-кёлню-джюрекни-тёнгекни,
чамландырсанг Кёкню,
Ол, тюшюндюрюрча къазалар сени,
отха атыб тазалар сени...
Ийнанмай эсенг — сокъурланырса,
ай, артда аман сокъуранырса,
алай а кеч болур...
ОЛ САНГА БОЛУШХАНЛАЙ ТУРУР
Сакъат тюл эсе ангынг-эсинг,
сокъур-сангырау тюл эсе джюрегинг,
Джаратхан Кючге шукур этгенлей тур,
ол разы болурча джашагъанлай тур.
Ол санга болушханлай турур,
Ол сени джазыкъ этмез,
къара кючлеге азыкъ этмез.
Башха зат бла болмай эсе,
кючюнг-къарыуунг алай эсе,
Сёз бла (Хакъ сёз бла, Акъ сёз бла)
инсан-миллет хакълары ючюн сермеш.
Тейри адамы болургъа кюреш.
Бир Аллахха эт къуллукъ, эт шукур,
Ол санга болушханлай турур.
ТУРАДЫЛА САКЪЛАБ ДЖУУАБ
Кёк да джылайды бир-бирде Джерге
къараб,
кёреди да, биледи да тамбласын аны.
Адам да джылайды бир-бирде Кёкге
къараб,
не этсин - дуния джашаудан тоймайды
джаны.
Тейрисине тансыкъ болса да адам,
юреннген джуртун излемейди къояргъа.
Айырылмазгъа кюрешиую джашаудан,
эсге тюшюреди нарат терекни къаяда.
Джазыкъсыннган да эте, адамын сынайды
Тейри:
тюрлю-тюрлю сынауладан, ахырзаманладан
ёталырмы, ёталмазмы ол?
Дуния малгъа, кёзбау къууанчлагъа
алданмай,
Тейри адамынлай къалалырмы ол?
Мен а соргъан халда, тилейме Тейриден:
нек кюрешесе адамынгы быллай бир
къыйнаб, сынаб?
Бу дуниягъа аллай бир къарай эсе кёзю,
(санга джете болур дуасы-тилеги-сёзю)
ёлюмсюзлюк бер да, саулукъ бла, къууанч
бла
къой джашамагъа джерде.
Дуниясын ауушдурургъа кеси
излегинчи, бир къой джашаргъа аны...
Сейирсиннгнеча, къарайды Кёк.
Джууаб сакълай, терк-терк урады джюрек.
Ётедиле джылла, ёмюрле.
Ёледиле шыйыхла-поэтле.
Минг-мингджыллыкъ джырла, шийирле
турадыла сакълаб джууаб.
БОЛУГЪУЗ ИГИ
Джангыз Терекге къарагъыз иги.
Шайыр чыгъаргъа боллукъду андан.
Къадау Ташха да болугъуз иги -
Къарча чыгъаргъа боллукъду андан.
Минги Таугъа да къарай туругъуз -
Джырчы энерге боллукъду андан.
Кёкге уа къарагъанлай туругъуз -
Тейрини кёрюрге боллукъсуз анда.
САКЪЛАНЫУ
Зулму болса да джут,
джутуб а къоялмаз:
Дин-Тил-Джурт -
ючден дагъан таймаз.
Джуртсуз къалса да халкъ,
болуб къалмаз талкъ -
сакълаялса динин,
сакълаялса тилин.
Дини бла тили
сакълайдыла халкъны,
Ата джуртуна да
ие эте аны.
Дини бла Тили
сакълайдыла халкъны,
Миллет Юйюн-Элин да
къурайдыла аны.
Ёзге, Дини-Тили
сакълар ючюн халкъны,
халкъ сакъларгъа керекди
кеси да аланы.
СЕНИ ТАБХЫНЧЫННГА
Терекле да табадыла бир-бирин,
черекле да табадыла бир-бирин,
кийикле да табадыла бир-бирин...
Мен а сени табхынчыннга.
башлагъанды тауусулургъа ёмюрюм.

СОРУУЛА
1
Аллах сюйюб джаратхан адам,
къайдаса сен?
2
Адамла кёрюнедиле тюрлю -
джокъчады ичлеринде нюрлю.
Хоу, аз тюртюлеме алагъа -
нюрлери болгъан адамлагъа.
Джаратмагъанчады адамланы Аллах.
Кесимдемиди, огъесе, палах?
Тюртюле болмазмамы нюрлюлеге,
нюр аз болгъаны ючюн кесимде?!
РАХАТДЫ КЁЛЮМ
Аягъымдан алгъанды ёлюм,
кюрешеди мени джыгъаргъа...
Терекни кюрешелле кесиб,
ол а унамайды ауаргъа.
Бутакълары бла джулдузлагъа
къадалыб, сюелиб турады.
Аны кесе тургъан шылапланы
юслерине ауарча болады.
Джети къат Кёкню, джети къат джерни
кёргенден, билгенден сора,
инсандан башха, джюз тюрлю джаннга да,
солургъа хауа да бериб,
юй да, ышыкъ да болгъандан сора,
барындан да аланы
айырылгъан къалай болур тынч?
Алай а, терек ючюн
бармыды кёлтюрлюк къылыч?
Эл багъасы бир адамныча,
чегет багъасы бир терекни,
имансызла, джахилле, джарым моллала
кюрешедиле биригиб, кесиб.
Ол да нек тюшдю, билмейме, эсиме.
«Джуртда Джангыз Терек» дерге базмам
кесиме.
Алай а, аллында ёлюмню,
иги этерге керекме кёлюмю.
Аягъымдан алгъанды ёлюм,
кюрешеди мени джыгъаргъа.
Назму джазаргъа, джырларгъа
ачылгъанды мени уа кёлюм.
Къарабет шылап,
сени аллынгда тобукъланмам,
сау къоярса деб махтау да салмам.
Кюч берелле манга джангы Ай бла
джулдуз.
Алгъышым мени джашаугъады джангыз.
Джуртда Джангыз Терекди поэт.
Анга джокъду ёлюм.
Ёлсе да, бир башха шайыр тирилтеди аны.
Аны ючюн эсе да, не ючюн эсе да,
рахатды кёлюм.
ДЖАНЫМ
Акъ сёзге джабышмайды
дуния къурум, джалын -
къууанчда, бушууда да
Аны блады джаным.
Джетсе да аджалым -
Акъ сёз бла къаллыкъды,
Анга кёчюб къаллыкъды,
Акъ сёз болуб къаллыкъды
Кёб къыйналгъан джаным.
АНЫ УА КЕСИНГЕ СОР
Тансыгъымы бир алмай Минги Таудан,
къаннгынчы бир ичмей Къобан суудан,
ёлюб къалмам мен тыш джерде джаным
саудан.
Джуртуму
кийиги, ташы, тереги да джаралы...
Алай а, Кязимни, Къайсынны бара
ызларындан,
Джуртда Джангыз Терекни тирилтирге
джарадым.
Ауругъан халкъыма да дарман излей,
ётдюм кёб тенгизден-теркден...
Болмаса уа болушлукъ Кёкден,
Бийнёгерлей болады ахырынг.
«Ауругъанны юсюнде сау ёлюр» деб,
сынаб айтхан болурла нартла.
«Джигит эсенг, эмегенни ёлтюр» деб,
алай да айтхандыла ала.
Сауду эмеген да —
аны ёлтюрген тюлдю да тынч.
Аны бир башын кесерге къылыч,
джангы эки баш ёсюб джетеди.
Халкъым да сауду, джаралы эсе да:
Терегин кесген эселе да,
Къадау Ташы сауду.
Барады къазауат.
Хорлам бла бошалырмы ол,
огъесе, юзюлюрмю джол?
Аны уа кесинге сор.
КЕТЕ-КЕТЕ БАРАБЫЗ ДУНИЯДАН
Хакъсызлыкъдан, джангызлыкъдан да
къутхарыргъа излей адамланы,
джазама назмуланы.
Хакъ сёз хакъсызлыкъдан,
Акъ сёз а джангызлыкъдан да
къутулургъа болушадыла.
Адам джюрегин шайтандан эте азат,
Хакъ сёз бла Акъ сёз
къара кючле бла бардыргъанлы къазауат,
ненча минг джыл.
Хорламны уа кёрмегенлей,
кете-кете барабыз дуниядан...
ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛАЛНЫ БАСМАГЪА ХАЗЫР КЪОЛ
ДЖАЗМАЛАРЫ
(авторну кесинде эмда «Эльбрусоидни»
электрон библиотекасында
сакъланадыла)
Избранная публицистика (Къара сёз бла
акъ сёзню юсюнден.
Адабият тинтиуле, публицистика оюмла.
2012 джыл, августну 28)
ПОЭЗИЯ:
1.Терек бла Ташны арасында
2.Ёргеден ёрге
3.Джети
4.Тейри адамы
5.Оразадан Оразагъа дери
6.Менгир (Ата джуртум Кавказ)
7.Эки дунияны арасында
8.Ауалдан Ахыргъа дери: ТИЛСТРИМ
9.Джол: Терекден Ташха
КИТАБНЫ АХЫРЫ