Джол: Терекден Ташха - 14

Джандар да шагъатды анга.
Алай а, сюеме мен,
къылыч къынында тургъан заманны,
халкъ джуртунда тургъан заманны.
Сюймейме мен къачны, къышны.
Къарачайны, Малкъарны, Чеченни, Ингушну
ол чакълада къыргъанды, сюргенди зулму,
айырмайын не гитче, не уллу.
Мен — джазда туугъан — разыма джазгъа.
Къарачай-Малкъар, Чечен-Ингуш да
джазда къайытханла джуртлары
Кавказгъа,
джаз ала туугъАнла дуниягъа джангыдан.
Мен да — джазда туугъан — сюеме джазны.
БИЛЕМИСИЗ?
Сиз билемисиз,
тюзде «ох» деб джашамай,
къаягъа нек ёрлегенин терек,
таш башында нек этгенин джашау?
КЪАР, КЕЧМЕКЛИК ТИЛЕЙМЕ СЕНДЕН
Аякъ тюбюмде къычырады къар.
Аны басмазгъа табмайма мадар.
Ол алай акъды, джумшакъды, тазады,
кёкден джерге тюшерге да базады.
Мен а мен...
Къар, кечмеклик тилейме сенден.
БАШЛЫКЪ БЛА ДЖАМЧЫ
Акъ сёз — чыммакъ акъ бащлыгъыды тилни,
къара джамчысы уа - къара сёз.
ЁМЮРДЕ ДА ХОРЛАЯЛМАЗЛА
Тейри кёргюзтген джол бла барама.
Тёрт джанымдан а
маскеле юрелле, итле чабалла.
Кимди юсдюрген аланы -
Хакъ джолдан, Акъ джолдан
чыгъарыргъа кюреше адамланы?
Бёрю халкъны эм уллу джаулары -
бёрюлюклерин тас этиб,
тегене, сюек ючюн, къуллукъ ючюн -
душманнга къул болгъан, ит болгъан
амантишледиле.
Джыйын джанлыны
ит джыйын этерге эм бек излегенле,
эм бек термилгенле -
бёрюлюклерин-эркинликлерин
тегенеге, сюекге, сынджыргъа ауушдуруб,
ит болгъан амантишледиле.
Ма аны ачыкъ айтханым ючюн -
итлери иелерин сагъайтыб,
иелери итлерин юсдюрюб,
талатыргъа кюрешелле мени.
Алай а, Тейри мени -
кесини адамын -
Тейри адамын
итлеге аш этмез.
Сынджырдан ычхыналса да амантиш,
мен байлагъан къара багъанадан
ычхыналлыкъ тюлдю ёмюрде да.
Ит адамла -
кеси разылыкълары бла
къул болгъан ёзденле,
амантиш болгъан бёрюле -
хайда, чабыгъыз Тейри адамына.
Сизни юргенигизни да сан этмей.
Хакъ джолда барама кетиб .
Ит адамла Тейри адамын
ёмюрде да хорлаялмазла.
ЁЛЮМСЮЗ ДЖАНЫМ — АКЪ СЁЗ
Дин-Тил-Джурт ючюн баргъан къазауат,
Миллет Юйюбюзню къурар ючюн баргъан
къазауат,
инсан-миллет хакъларыбыз ючюн баргъан
къазауат
таш этгенди шайыр джюрегими да,
аскерчи этгенди назму сёзюмю да.
Мени — Джуртда Джангыз Терекни —
кесгенликге ит адамла,
ала сезмеген, билмеген зат:
Терек — мени тёнгегим эди,
Акъ сёзде эди, Акъ сёз эди джаным а мени.
Аны себебли.
Ёлюмсюз джаным — Акъ сёз
къара кючле бла этеди уруш,
къамамай, къаджыкъмай — алгъынча.
Аллах кеси джанымы алгъынчы,
Акъ сёз керек болмай къалгъынчы -
тохтарыкъ тюлдю ол уруш-къазауат.
ВОЛОДЯ-ИОСИФ-МИХАИЛ
Тукъумунг бла ёзден эсенг да,
халинг бла уа — къулса, къул.
Сталин-Суслов джыйыннга -
кече-кюн да баш урдунг.
Аман тишинг бла илиниб,
къуллукъгъа ёрлей бардынг.
Джуртунгу да, халкъынгы да
сен тонадынг, тонатдынг.
Кесинги атынг — Володя,
джашынгы аты — Иосиф,
туудугъунг а — Михаил.
Амантишди атыгъыз.
Сизни болмай артыгъыз
Къарча Эли къуралмаз,
Эркинлик, Тюзлюк болмаз
Керек тюлдюле бизге
патчахла, ханла, бийле.
Аладан да джийиргеншли -
сизни кибик плебейле.
БИР ДЕРСИ СЫМАЙЫЛНЫ
Зикирчи-Назмучу-Джырчы,
къадарын - этгенлеге да ачы,
сёлешмеди ачы.
Зарла, тилчиле, ачы тилли Гилястырханла
тюбетселе да Аны кёб тюрлю палахха,
алагъа да джетдирмеди дерт -
Тёреликни къойду Аллахха.
Башлары Аны тобугъуна да джетмеген
къайда аман маскеле, итле,
Аны джыр хазнасын тонаб,
болдула «макъамчыла», «джырчыла»,
«поэтле».
Ала бла да кюрешмеди Ол.
Къайда менде уа аллай сабырлыкъ, тёзюм.
Хар бир урланнган тизгиним, сёзюм
турадыла, къолларын узатыб, къычыра.
Къарайма: ким - талай кафиеме,
ким - сау бир макалеме
ие болуб тура...
Бары да — таша тюл — туура.
Дуния намысдан не ахырат азабдан
къоркъмагъанлагъа не этсин адам?
Имансыз совет кёзюуден да
къуджур, бытдыр болгъанды заман.
Бериден ары болсам да джууукъ,
къутулалмайма дуния къайгъыдан,
сёзден.
Сымайыл да айтмайды бир джукъ,
Анга — не? Къутулгъанды ол ёлюмден.
Акъ сёзде къалыб кёлеккеси,
Акъ дуниягъа кёчгенди джаны.
«Дуния — алгъындан да осал» деб,
«Кёб зат — алгъындан да аман» деб,
къыйнагъандан не хайыр Аны.
Сымайыл да айтмайды бир джукъ...
Къалай айтмайды? Болмайыкъ терс.
Джашауу бла да, Сёзю бла да
барыбызгъа да береди дерс.
Зикирчи-Назмучу-Джырчы -
тюбетгенлеге да Аны палахха,
алагъа да сёлешмеди ачы:
Тёреликни къойду Аллахха.
Ол да бир дерси Сымайылны...
ХАЛАЛ БОЛСУН
Кёкден от урлагъанча,
Акъ сёзюмден урлагъанлагъа -
джукъ айтмазма, тутмазма дерт.
Айтханды да Ёзденланы Альберт:
«Ана тилни къорлугъуса,
Сен тамбланы урлугъуса,
Назмучу Билал!» деб.
Джангыз, манга сормай, билдирмей,
ташатын, джашыртын, урлаб,
эте кёзбау-зулму-зорлукъ,
Акъ сёзюмден алгъанлА къорлукъ:
аны бла этген айраныгъыз,
меникинден эсе
акъ да, татлы да,
кючлю да болсун -
иги адамлагъа,
дин-тил-джурт деген адамлагъа,
инсан-миллет хакъыбыз ючюн
кюрешген-сермешген адамлагъа,
Хакъгъа — джангыз Анга –
къуллукъ этген адамлагъа,
саулукъ берирча,
джарарча болсун.
Ма алай болса —
джукъ айтырыкъ тюлме:
халал болсун.
ЗАКИЙЛЕНИ САГЪЫНА...
Къара джюрекде, зар джюрекде, уу
джюрекде
Акъ сёз туумаз.
Къанатлы да къуу терекге,
амал табыб, конмаз.
Шайыр джюрек болуучанды
халал, чомарт, кенг.
Кязимге, Сымайылгъа, Къайсыннга
кюрешейик болургъа тенг.
Кийикге, ташха, таугъа да
ала къарагъанча къарайыкъ.
Бир уллу палах этмеген эсе,
адамны да кечиучю болайыкъ.
20-ЧЫ ЁМЮР ТАУУСУЛА
Бузулгъанды дуния,
тюрленнгенди заман,
тюрленнгенди хауа,
тюрленнгенди адам.
Тюрленннгенди Хауа,
тюрленнгенди Адам.
Джууукълашханчады
Ахырзаман.
АКЪ СЁЗЮМ А КЪАЛЫР ДУНИЯДА
Атыб келген заманы да тюше эсине,
батыб барады кюнюм.
Келиуню, кетиуню да бИр Кюч
джаратханмы болур керти?
Алгъын джап-джашил терек эдим,
хар бир джаннга да керек эдим.
Энди уа —
джашау кюйдюрген, къаралтхан бир таш.
Хар кимден, неден да болур ючюн баш,
къаллай мийикге чыгъаргъа керекди
къаллай мийикде турургъа керекди...
Келиуден, кетиуден да баш -
джангыз, аланы джаратхан болур.
Манга уа аллай насыб къайда?
Атыб келген тангдан къараб,
батыб баргъан кюнню мыдахлыгъын
сезмеген заманларым...
Энди уа,
атыб келген тангнга алгъыш эте,
келиуге, кетиуге да сагъыш эте,
кёзден, кёлден да барама кете.
Умут а этеме:
мен — джашил терек — кесилсем, ёлсем
да,
бир къара таш, сын таш болуб сюелсем да,
Кюнюм чыкъмаздан батыб кетсе да,
Акъ сёзюм а къалыр дунияда.
Джангыз дуния джашагъаед кеси.
«Аны джашарына да сёзюм
себеб болур эсе уа»,- дей,
иги тилекле, джорала да эте,
кёзден, кёлден да барама кете...
ЁЛЮМГЕ ДА САЛАМА МАХТАУ
Ёлюмсюз болсала адамла,
къалай джашарыкъ эдиле ала?
Къысха ёмюрлеринде да джашаялмай
рахат,
бир-бири бла этедиле къазауат.
Минг джыл болса уа ёмюрлери,
аз бек къыйнамаз эдиле бир-бирлерин.
Огъай, игиди ёлюмню болгъаны.
Патчахла, ханла, тюз адамла да
тенгдиле аллында аны.
Къыйналгъаннга, къыйнагъаннга да
келмей къалмайды ол.
Не кёб джашасанг да,
бир ёмюрден тауусулады джол.
Не игиди болгъаны алай.
Ёлюмсюз болса адам улу,
къыйынлыкъ болмаз эди андан уллу.
Огъай, игиди адамны джашагъаны,
ёлгени да игиди аны.
Алайсыз азаб болур эди джашау.
Джашаугъача,
Ёлюмге да, салама махтау.
24.01.2016
КЪАРА ТАНЫГЪАННГА КЪАЛАЙДЫ?
Киргеннге да джылгъа,
чыкъгъаннга да джылдан,
кетгинчи джардан,
джокъду къутулуу «ДЖ»-дан -
джашаудан, джазыудан.
Ой не кёб зат башланады «дж»-дан:
джан да, джол да, джарыкъ да,
джандет, джаханим да...
Башха джазыу белгиледен да
кёб чексиз магъана къарайды.
Къара таныгъаннга къалайды,
кераматы болгъаннга къалайды
сёзню ёзюн кёре,
боллукъну кёре,
ёле, тириле, джашаб тургъан?
ДЖЫЛ КЪАЙТАРА, ДЖЫР КЪАЙТАРА
Джел, джангур.
Джел, джангур.
Эл, джангыр.
Джер, джангыр.
Джуртуна
къайытханды халкъ.
Джер — джашил,
тау а — акъ.
Къобан — кёк,
Кёк да — кёк.
Джазчады
кёл-джюрек.
Сюргюнден
къайытханды халкъ,
ёлюмден
къутулгъанды халкъ.
Кетмесе да джукъ
эсден, ангыдан,
башланды джашау
Джуртда джангыдан.
КЕТИУ ЭМДА КЪАЛЫУ
Баралла
кёкде къанатлыла таула таба,
тенгизде башсыз болгъан къобанны -
джаны да, булут болуб, къайытады таула
таба,
тюрлю-тюрлю ахырзаманладан къачыб,
Унух файгъамбарны кемесине ушаш
кемеле да — баралла таула таба,
кёзюм да — аланы да ашыра –
къарайды таула таба,
Сёзюм а — барын да озуб,
кетеди таула таба.
Мен кесим а -
къумгъа бойнума дери батыб,
менгир болуб, къатыб,
къалама тенгиз джагъасында.
Къарамагъыз тенгиз джагъасына.
ХАР НЕ ДА – АЛДА
1
Ой бу акъ кечелери Шималны!
Не джумшакъды джарыгъы аланы.
Сени да тюшюрелле эсиме.
Сёзюмю да этедиле акъ.
Ой бу акъ кечелери Шималны.
Билмей айтмагъанды халкъ:
«Джашау, Ёлюм, Тирилиу да — хакъ».
Джуртда — джашадым, айырылдым — ёлдюм.
Бираздан дагъыда тирилдим.
Не болду тирилтген мени?
Ким болду тирилтген мени?
Бу акъ кечелерими Шималны?
Кямарлы, тюймели бийчелерими Шималны?
Акъбет кёккёз къызларымы, къызара
билген?
Къартларымы —
мингджыллыкъ тарихлерин азбар билген?
Огъесе, хар юйню шорбатында
чайкъала тургъан байракъмы болду
уятхан, уялтхан да мени,
къозгъаб кёлюмю-джюрегими,
Ата джуртха къаратхан да мени?
Мени халкъымы уа бармыды -
миллет кийимин да кийиб,
миллет Орайдасын да согъа, тарта,
миллет Байрагъын да чайкъалта,-
къраллыгъын белгилеген бир кюню?
Къраллыгъы уа бармыды халкъымы?
Бу халкъны неси да барды...
Мени халкъымы уа андан кемди неси -
джазыуун джазмазча кеси?
Бар шойду бизни да
динибиз, тилибиз, джерибиз,
Китабыбыз, Къаламыбыз
Сора,
кимди, неди къоймагъан бизге
динни, тилни, джуртну да сакълаб,
бурунча, Элни да къураб,
айныргъа, болургъа Миллет?
Джокъ эсе уа аллай иннет,
джокъ эсе аны ючюн бирлешиу,
джокъ эсе аны ючюн кюрешиу,
халкъ — болаллыкъ тюлдю Миллет.
Ма бу соруула, сагъышла
джашаталла мени,
ёлтюрелле мени,
тирилтелле мени.
Анда къоймай эдиле
«Хакъ» дегенлени – джашаргъа,
мында къоймайла ёлюрге.
Некди алай?
Халкъны кечеси да акъды мында.
Бир-бир халкъны уа кюню да — къара.
Некди алай? Кимдеди терслик?
Акъ кече Шимал джолда бара ,
бир-бир соруугъа табама джууаб.
Бир-бир соруула уа, джюрекни талаб,
атламазча этелле чёбден.
«Болушлукъ келир,- дей,- Кёкден»,
Акъ сёзюм да Джурт таба уча джюрекден,
Къадер кече барама джолда.
Сеземе:
Джашау, Ёлюм, Тирилиу да — алда,
Джашау, Ёлюм, Тирилиу да — анда.
КЪЫСХАМЫДЫ ЁМЮРЮ АДАМНЫ?
Ким айтханды къысхады деб ёмюрю адамны?
Кесибиз тюлбюзмю къысхартхан да аны?
Къысха ёмюрюбюзню да ашыралмай
къыйналабыз -
къурайбыз булджургъа тюрлю-тюрлю
оюнла, кёзбаула.
Уруш сауут-саба да чыгъарабыз
бир-бирибизни кёбюрек, бегирек къырыр
ючюн.
Тюрлю-тюрлю ауруулагъа, ёлюмге ачабыз
джол.
Къыйынды ангылагъан джашауну, адамны
да.
Къысхамыды ёмюрю адамны?
Огъай,
джащаялмай, ашыралмай кюрешебиз аны да.
ЭНТДА АКЪ СЁЗНЮ ЮСЮНДЕН
Акъ сёзде — акълыгъы къарны,
джашиллиги назны, нызыны, наратны,
субайлыгъы кипарисни, бусакъны.
Акъ сёз — минарасыды тилни.
Аны джарыгъына-ышыгъына
джыйыладыла-къысыладыла
къалгъан сёзле бары.
Акъ сёзню айталгъанла — шайырладыла,
шыйыхлыкълары-кераматлылыкълары
болгъан.
Тюрлю-тюрлю сыфатлада джюрюйдю Акъ сёз.
Къара ташча, Акъ тауча да кёрюнеди ол.
Тау сууча, Джангыз Терекча да кёрюнеди
ол.
Къара джамчыгъа, акъ башлыкъгъа да
ушайды ол.
Къара сууубуз, акъ сууубуз да — Акъ сёз.
Кюбебиз да, джан къылычыбыз да — Акъ
сёз.
Кёк бла джерни байлаб тургъан,
эки джюрекни байлаб тургъан
джети боялу джанкъылычыбыз да — Акъ
сёз.
КЕРТИСИН АЙТСАМ
Эки халкъбыз деб, эки халкъбыз деб,
ой джюрегими джаралла.
Бир халкъ болургъа унамагъанла,
къабарты бола баралла
не орус бола баралла.
Джангыла эсем — кечмеклик.
Джюрегимде уллуду
барыгъызгъа да сюймеклик.
ТЕНГИЗ ДЖАГЪАСЫНДА САГЪЫШЛАДАН
Минги Тауну мийиклигинден
тенгиз тенглигине тюшгенме келиб.
Джуртха не хайыр сюймеклигимден?
Джаным саудан турама ёлюб.
Тёрт дуниядан къуюлгъан ырхы
Шимал Джолну да этгенди халек.
Ол – таулагъа да джетер деб къоркъама...
Излейле мадар Ангы бла Джюрек.
Кир ырхыгъа буруу болурча,
Халкъгъа, Элге къатылмазча ол,
уллу, гитче да тюшюне, окъурча,
Акъ сёзюм мени, Хакъ сёз бла бол.
Батыб баргъан кюндю Баты,
Шаркъдан да — сакъламайма — атар деб
танг.
Динибизге биз болсакъ къаты -
хорлаялмаз бир деб бир душман.
Къара кючлени тыялмаз –
къызыл, акъ болса да – къала.
Бизни къутхарлыкъ — Китаб бла Къалам:
джанны кюбеси, къылычы да — ала.
Бир мазаллы джыйымдыкъ Эл — Европа,
мени тюшюндюрюрге джарагъанд:
Аллах тюл, къара кючлелле
джыйымдыкъ Эллени къурагъан.
Тёрт джанындан къуюлгъан адам ырхыла
эски дуниядан баралла бошай,
акъ расадан баралла бошай -
къысыкъкёз, къарабет бола барады
Европа.
Расала, халкъла да джашасынла -
бир-бирин джутмай, къурутмай...
Бизни совет халкъ этерге кюрешген
«вождь»-ланы турама унутмай.
Не къыйынлыкъ салдыла ала
миллет Эллени чачыб, оюб,
халкъланы тутуб, сюрюб, джоюб,
барыбызны да динсиз, тилсиз да этиб,
атыбызны да совет халкъ этиб,
кертисинде уа – сюрюуге буруб,
«коммунизм» деген баугъа уруб...
Бютеу дунияны да
изледиле этерге алай.
Болмады ишлери къолай.
Ол иннетни уа къара кючле
кюрешедиле энтда
тирилтирге, джангыртыргъа -
адамны, халкъны да
Хакъ джолдан джангылтыргъа.
Бизни къауум-къауум этиб,
дин да, тил да, джурт да бериб,
Сёзюн да бизге Анаяса этиб,
джазыуубузну джазаргъа Къалам да
бериб,
«Эллеригизни къурагъыз да джашагъыз»
деб,
алай буюргъанды Аллах.
Къара кючле уа,
Аллах берген затланы барын сыйырыб,
Аллахны сёзюн да эте селеке,
кюрешедиле болгъанны къатышдырыб,
къурутуб миллет Эллени,
къурутуб «Хакъ» дегенлени,
къураб джыйымдыкъ Эллени.
Динибизни, тилибизни, джерибизни
сакъламай,
миллет Элибизни-Юйюбюзню къурамай,
ала ючюн кече-кюн да кюрешмей,
сермешмей,
болаллыкъ тюлбюз ёмюрде да Миллет.
КЕРТИСИ
Хакъ сёз — ангыды,
Акъ сёз а — джюрек.
АУАЛ БЛА АХЫР
Буюрады Кёк: джаз муну!
Биринчи тизгини назмуну,
кёлюмю да эте къолай,
энеди-келеди алай.
Экинчи тизгин къысылады анга -
ташха къысылгъанча терек.
Сезим – Акъ сёз болады тангнга:
джюгюнден къутулады джюрек.
Кече,
не узун болса да, ётеди.
Бийче —
Кёкден тюшген Акъ сёз -
гюнахлыла джашагъан джерде
барады, халкъны къарата кесине.
Буюрады Джурт: джаз муну!
Кюкюрейди Кёк да: эшит.
Ахыр тизгини назмуну -
халкъгъа ачады эшик.
Хакъ сёзге бурулады Акъ сёз,
алай бошалады назму.
Сёз бойсунада Кёкге,
Сёзге бойсунады фахму.
ТАУЛАДА КЁРЕМЕ КЪАРЧАНЫ
Таулада кёреме Къарчаны.
Бирде - Минги Тауундан,
бирде - Къадау Ташындан
къарайды.
Санайды,
сынайды -
керек болса, ненча адам,
уруш кереклерин да алыб,
терк джыйыллыкъдыла аны къатына.
Къарайды Къарча миллетин таныялмай,
тилин да толу ангылаялмай:
кийимлери да - башха,
сагъышлары да — башха.
Элин да кёралмайды Къарча.
Ёзенге тюшеди да таудан,
дин-тил-джурт деген эслемей,
ызына кетеди таугъа.
Кёреме да таулада аны,
джазыкъсынама мен Къарчаны.
Эли да къайда,
миллети да къайда?
АХЫРЫНГА САГЪЫШ ЭТ
Тукъумунг бла ёзден эсенг да,
халинг бла уа — къулса, къул.
Намаз къыла эсенг да,
Акъ(къара!) юйге айланыб къыл.
Ичигиз бирча къарады,
тышыгъыз болса да акъ.
Иенг да сени андады,
барысын биледи халкъ.
Къой, къургъакъ, кёзбау сёзню -
алдаргъа кюрешме бош.
Уруну арты — къуру:
кёб турмай боллукъса шош.
Акъ юй урлагъан малдан
къул юлюш джетсе санга,
халал-харам айырмай,
къууанаса сен анга.
Акъ юйге баш ур, табын,
къараны да кёргюзт акъ.
Алай а, чыкъса джанынг,
джаназынга келмез халкъ.
Басынырла шайтанла,
Ибилис да айтыр сёз.
Ол кюнюнге сагъыш эт,
джумулгъунчу сенде кёз.
АЙГЪА КЮН ТИЙМЕСЕ...
1
Хар экинчи — джырлаучу,
хар экинчи — халкъ поэт.
Ёзге, бизде джокъ Джырчы,
къайда бизде Хакъ поэт?
Хакъ сёзню айталмагъан.
Акъ сёзню да айталмаз.
Айт, Айгъа Кюн тиймесе,
андан урурму джарыкъ?
2
Хар экинчи — джырлаучу,
хар экинчи - «назмучу».
Бир-бирлерин махтаучу -
ётюрюкню джокъ учу.
Хар экинчи — джырлаучу,
хар экинчи — графоман.
Экиси да – гудучу...
Аллах, къутхар аладан.
Аллах, сен къутхар.
ГУДУЧУ ГРАФОМАНЛА
1
Атасы эсе — джырлаучу,
джашы эсе – «назмучу».
Бир-бирлерин махтаучу -
ётюрюкню джокъ учу.
Атасы эсе — джырлаучу,
джашы эсе — графоман.
Экиси да гудучу...
Аллах, къутхар аладан.
СЕЙИРЛИКЛЕ
1
Кёк — чексиз, уллу.
Джер а — бир бурху,
джаратылгъаны Кёкде,
джашагъаны да Кёкде.
Дагъыда — ол бурху —
Кёкге айтады дау...
2
Тенгиз — чексиз, уллу.
Айрымкан а — бир бурху.
Дагъыда,
айырылама деб,
къайырылама деб,
къоркъутады тенгизни.
3
Аллах джаратхан адам
Аллахха салады дау -
къыйынды деб, джашау.
Аллах айтханча ол
унамай джашаргъа,
дагъыда, Аллахха
айтады, къоркъмай, дау
Аллах Китаб берди,
Хакъ джолну кёргюзтдю.
Сора, берди Къалам:
джазыуун -
кеси джазсын адам.
Ол а, джазыуун
джазады терсине -
Аллахны Сёзюн
алмай эсине.
Дагъыда, Аллахха
айтады, къоркъмай, дау,
къыйынды деб, джашау...
АДАМ БОЛАЛСА АДАМ
Къалюбаладан бери
кетди къаллай бир заман,
къырылды къаллай бир адам,
тюб болду къаллай бир халкъ.
Не этгин: джашау, ёлюм да — хакъ.
Джюрекни бек къыйнагъан а -
башха затды.
Къалюбаладн бери
кетди къаллай бир заман.
Алай а, адам
турады болалмай Адам,
кюрешеди болалмай Адам.
Болаллыкъмыды — ол да соруу.
Тарта дунияны Хакъгъа, Кертиге,
Файгъамбарла да келдиле, кетдиле.
Джайылды билим,
адам – болду алим.
Алай а, алим болгъандан,
Адам болгъан — къыйын.
Ким биледи,
адам – болалса Адам,
келмей къалыргъа да болур
Ахырзаман.
ЭЛИМИ КЁРДЮМ
Акъ сёзден кёчгенча хапаргъа,
тау элден кёчгенме шахаргъа.
Тау, къая, таш, суу, чегет
болмагъан джерде — болурму берекет?
Суу агъачы да ушай джанкъылычха,
тюбемезсе суу алыб келген къызгъа.
Джашчыкъланы да кёрмезсе, къой кюте
тургъан,
сабийлени да — ашыкъ ойнай тургъан.
Къартланы да кёрмезсе ныгъышда.
Былайы шахарды:
адамла бирер къайгъыда, сагъышда,
бир-бирине салам берирге да унутуб,
айланадыла чабышыб, джортуб.
Тансыкълыкъ кирди да кёлюме,
атландырды бир кюн элиме.
Джыйырма бла беш джылдан
элиме келдим мен джангыдан.
Сын болдум, айталмайын бир джукъ:
юйле тура, адамла уа – джокъ.
Элни аягъындан башына
чыкъдым — тюртюлмедим бир джаннга.
Тынч джашау, иги джашау излей,
тёбенлеге кетгенди халкъ саркъыб.
Джюрегими ауур сагъыш басыб,
ёзенни энгишге барама тентирей.
СУРАТЧЫ, МАКЪАМЧЫ, ШАЙЫР
ЭМДА
ТАШ БЛА ТЕРЕК
Ташны тышына чыкъгъан джаны — терек,
къарайды — сейирсиниб — тёгерекге.
Джарыкъ Кюннге къууанады бегирек,
узалады, джеталмазлыкъ эсе да, Кёкге.
Тынгылайды шоркъулдаб баргъан суугъа,
юсюне къоннган къанатлыгъа да этеди
сейир.
Кёреди: суу джагъада бир джаш да
къызгъа
къыл къобузун да зынгырдата, окъуйду
шийир.
Балталары, мычхылары бла келген
адамлагъа -
алагъа да къууанады, билмейин къоркъа.
Къайдан билсин не болгъанларын мычхы,
балта:
тёрт аякълы джаныуарладан эсе,
эки аякълыла къоркъуулудула деб,
айтмагъанды алкъын анга киши.
Арлакъда уа бир къара къойну кесиб,
ашау-ичиу къургъанды бир джыйын.
Дауур да этедиле къызарышыб...
Бир кюннге барын ангылагъан да —
къыйын.
Джюджек гаккыдан чыкъгъанча,
ташдан чыгъыб терек,
сейирсиниб къарайды дуниягъа:
кёб затны кёрлюкдю алкъын ол -
джашауну, ёлюмню да,
таб – тирилиуню да.
Дуниядан чыгъаргъа да боллукъду кёлю -
аны къолун-бутагъын сындырсала .
Кёкден къалыргъа да боллукъду кёлю -
чёб чакълы бир терслиги болмагъанлай,
Тейри - шыбыла къамчиси бла - аны да
урса...
Къачхы джеллеге, къышхы бораннга да
тюберикди алкъын терек.
Джаз джылыугъа, джай чиллеге да
тюберикди алкъын терек.
Тюбемей къалыргъа да болур.
Бир сангырау бла сокъур,
зарлыкъдан бир-бирин къыздырыб,
кесиб атаргъа да болурла аны.
Алай а,
тамбла къыйнарыкъ эселе да аны,
бюгюн а -
ташны тышына чыкъгъан джаны,
къууанады дунияны кёргенине.
Аны ол къууанчын
толусу бла сезедиле джангыз юч адам:
макъамчы, суратчы эмда шайыр.
Аладыла джакъларыкъ, сакъларыкъ да аны.
Терекге ушайдыла ала кеслери да,
суратлары, макъамлары, сёзлери да.
Терекни алыб арагъа,
къарайдыла ала дуниягъа.
Ала сау болуб,
джокъду къоркъуу Ташха, Терекге.
КЕТИБ БАРАДЫ КЪОБАН
Тауладан, тюзледен да хапар айтыргъа
ашыгъады тенгизге къобан.
Тенгиз аны хапарын, кесин да
джутарын а билмейди ол.
Тыйгъычланы да хорлай, дунияны да кёре,
джагъадагъылагъа сууундан да бере,
не къыйын, узакъ эсе да джол,
таудан учуб тюшюб,
ёзен аягъында абына,
тюзде уа бауурланыб, сюркеле,
тенгиз таба кетиб барады ол,
джандет андады деб турады ол.
Зауаллы...
Джандет — туугъан тауу, джаханим а —
тенгиз.
Хакъ кертини кёб турмай билликди ол.
Алай а, не этгин:
джаханимни кёрмеген —
джандетге кёл салмаз.
Сыфатын, бетин, татыуун,
джюрюшюн, ауазын -
бютеу ёзюн, къууатын
тас эте,
тенгизгге кетиб барады къобан.
ИЗЛЕУ
Мен сени алгъын
излей эдим Кёкде,
артда — джерде,
энди уа —
интернетде.
Келмесе да ёлюрюм,
сени табхынчы -
ёмюрюм
башлагъанды тауусулургъа.
Сейисиндиреме Аллахны
«Ийме,- деб,- манга аджалны
Сюймеклигими табхынчы джерде».
Келеди ауаз:
«Джарлы, къыл намаз.
Ненча джыл болгъанды сеннге,
ненча джыл джашадынг джерде».
Этеме джууаб:
«Сюймеклигиме тюртюлмегенме,
джюрек излегеннге тюбемегенме -
джашамагъанма, алай эсе, алкъын».
Билдире келгенин джазны
джашнайды, кюкюрейди Кёк.
Джазгъа сау чыгъады джаным.
Умутдан толады джюрек.
2016, март-апрель
АЛАЧА ТЮЛ, АДАМЧА...
Айланмайма кёре
тыш джуртлада джер-суу.
Мени этген ёре -
миллет къайгъы, джарсыу.
Джашайдыла джерде
кийик да, джаныуар да.
Къурт да, къамыжакъ да
джашайдыла джерде.
Алача тюл, адамча,
керекди джашаргъа.
Уммет, миллет айнырча,
мадар да табаргъа.
Аллах берген динин да,
тилин, джуртун, Элин да,
сакъламаса миллет,
ол болмаса иннет -
бек кёб палах джетер,
халкъ тас болуб кетер.
Аны сезген адам а -
Эл къайгъысын этер.
Айланмайма кёре
тыш джуртлада джер-суу.
Мени этген ёре -
миллет къайгъы, джарсыу.
АС-САЛАМ АЛЕЙКУМ, КЁК
Тауда, тюзде, Батыда, Шаркъда -
къайда болсам да,
кёзюм бурулады Кёкге,
сёзюм да бурулады ары -
биринчи Сёз джаратылгъан мийикге,
джаным джаратылгъан мийикге.
Джылла мени
инчигиме дери,
тобугъума дери,
белиме дери,
богъурдагъыма дери
батдыра барсала да джерге,
тыялмайла къараууму ёрге.
Кёк бирикдиреди бизни -
джерни къалайында джашасакъ да,
акъ, къара, къызыл, сары болсакъ да,
къысыкъкёз, ачыкъкёз болсакъ да.
Тёнгегибиз джерге тартханлыкъгъа,
джаныбыз Кёкге т артханлай турады.
Джерде къаллай бир джашасакъ да,
тирилиуюбюз а боллукъду Кёкде.
Не кёргеними Кёкде
айтхандан джокъду хайыр.
Айтханлыгъыма — ийнаныкъ да тюлсюз.
Алай болса да...
Мен кесими кёреме анда.
Сени да кёреме анда.
Кетгенлени кёреме анда.
Келлик кюнню кёреме анда.
Джашнайды, кюкюрейди джюрек:
Салам алейкум, Кёк,
салам алейкум Кёк.
КЪАДАР АЛАЙДЫ
1
Энди ол заман къайытырыкъ тюлдю.
Ол заман къайытырыкъ тюлдю.
Къайытырыкъ тюлдю.
Тюлдю.
Узун тизгинле да къысхара келиб,
тизгинле да къысхара келиб,
къысхара келиб,
тауусуладыла.
Ауалы болгъанны ахыры болмазгъа
джокъду мадар.
Алайды къадар.
Ачы эсе да,
алайды къадар.
Кетген къайытмайды,
тартхан болмаса бизни да ары.
Келиуден башланады кетиу.
Ёлюмсюз болургъа кюреше,
дуниядан кетеди адам.
Дуниядан кетеди адам.
Кетеди адам.
Сынауду дуния.
Джюз аты болгъан -
сынайды,
бир аты болгъан -
джылайды.
Не этгин,
Аллахны къадары алайды,
адамны мадары алайды.
2
Энди ол заман къайытмаз артха.
Атха да минерле башхала,
отха да кирирле башхала.
Энди дунья намазлыкъды къартха.
Алай а,
джашаб ёлгенлеге къыйналмайыкъ бек,
джашамай ёлгенледиле джарлыла.
Башыбыздан къараб тургъан Кёк
буюрса — хар не да тебрер джангыра.
Алай а, кесибиз этмесек мадар,
Ол ёмюрде да этмез къадар.
АЯГЪЫЗ ШАЙЫРЛАНЫ
Назму тизгинле — атлауучла:
ала бла мёлекле тюшелле джерге,
адамла уа чыгъалла Кёкге.
Аягъыз шайырланы -
сёзлери басхычды аланы.
БАЗМАН
Джашау, ёлюм, тирилиу да — хакъ.
Базман – турады къурулуб.
Иннетим, сёзюм, ишим да акъ
болурла деб этеме умут.

Харам-халал, гюнах-сууаб -
аларымдан къайсы дженгер базманымда?
Хакъ сёзню Иесини сорууларына
мен Акъ сёз бла этиб джууаб,
къутулалырмамы?
Мёлекле джазгъан сууаб-гюнах
дефтерледен,
мен кесим джазгъан назму дефтерледен
къайсыла саналырла кертиге, тюзге?
Кюрешгенме джазаргъа джашырмай
джукъну,
кёргюзте болгъаныча узакъны,
джууукъну,
этгенме ачыкъ ташаны, туруну.
Сёзюмде — джашауну джарыгъы бла бирге
балчыгъы, джалыны, къуруму.
Алай а ала - сёзюмю
къаралталмагъанла деб турама.
Иннетим, сёзюм, ишим да — акъ
болурла деб этеме умут.
Базман а турады къурулуб.
Джашау, ёлюм, тирилиу да — хакъ.
ПОЭЗИЯНЫ ДЖЮРЮШЮ
Акъ сёз ахыр чегине джетсе,
Хакъ сёзге бурулуб тохтайды.
«Поэзияны джюрюшю алайды», -
дейме сагъыш этсем.
СЕЙИРСИНЕМЕ
Чайкъала, къатланады тенгиз,
талайды, ашайды джагъаларын.
Джюрегим къыйналады кемсиз,
ашланнган кибик джараларым.
Тюнене алай эди хал,
бюгюн а, сютча, уюбду суу.
Джокъламазлыкъча палах, аджал
келмезликча къайгъы, джарсыу -
алайды алай бюгюн тёгерек,
Кёк, тенгиз да бирча кёгере.
Акъ джелпекле да тенгизде -
акъчебген къызлача сахнада,
акъджал атлача чарслада,
кёрюнедиле кёзюме.
Ол бир джагъада таула да,
ышарадыла ныгъышда къартлача.
Эмегенлени къыргъан нартлача,
рахатдыла бюгюн ала да.
Сейирсинеме табигъатха,
андан да бек а — кёлюме:
бир кюню — дуния,
бир кюню — ахырат,
турады кюнча тюрлене.
КЪАЙДАБЫЗ БИЗ?
Сюелелле суу джагъада
Таш бла Терек,
сюелелле баш табхада
«Таш бла Терек».
Экисинден
къарайбыз
биз.
Экисине
къарайсыз
сиз.
Кесибиз а
къайдабыз
биз?
Мен — Батыда,
сен а — Шаркъда.
КъалгъанлА уа -
анда, Джуртда -
Таш бла Терек.
ЭКИСИ
Айырылгъандыла бир-биринден
Таш бла Терек.
Тенгиз джагъасына кетгенди
таш тёнгереб.
Тау этегинде джангыз кеси
къалыб терек,
кетиб баргъан суугъа къарай,
таш таба баргъан суугъа къарай,
сын болгъанды.
ШАЙЫР ДЖАШАЙДЫ СЁЗДЕ
Къыйынлыкъ мадарсыз этсе,
кесин джагъагъа атады балыкъ,
башын суугъа атады адам,
шайыр а сёзге атады башын.
Джагъада ёледи балыкъ,
сууда тунчугъады адам,
шайырны уа къутхарады сёз.
Шайыр джашайды Сёзде.
КЪОБАН БЛА МЕН
Экибиз да Минги Таудан эндик.
Тюзледе абына-сюрюне,
джюрюшюбюз, ауазыбыз,
тилибиз, бетибиз да тюрлене,
тенгизге джетдик.
«Джандетди» деб, ашыкъгъаныбыз -
джаханим кёре эдим.
Тенгиз джутду бизни.
БОЛУШЛА
Болушла — болуш юйле,
джашынама алада
Падежи (болушла). В КБ языке 7 падежей:
1. основной (баш болуш)
2. родительный (иеликчи болуш)
3. винительный (тамамлаўчу болуш)
4. дательный падеж (бериўчу болуш)
5. местный падеж (орунлаўчу болуш)
6. исходный падеж (башлаўчу болуш)
7. продольный падеж
БОЛУШ ЮЙЛЕДЕ СЁЗЛЕ
Болуш юйлеге кирелле сёзле да
бир-бирине тагъылырдан алгъа.
Адамланы сюзгенча, сюзе да,
сейирсинеме мен алагъа.
Джети болуш юйден чыгъыб,
келише, юйюрсюне бир-бирине,
тил юйюрню къурайдыла сёзле...
Сейирсиннгенден барама сейирсине.
Кими болушлада, кими заманлада
тюрлене джашайдыла ала.
Кераматдан да кераматдыла сёзле,
адамлагъа ушайдыла ала.
ХАЛКЪЫМА КЪАРАЙ
Джолгъа чыгъардан алгъа,
неден да алгъа,
разы болугъуз дейме
таугъа, суугъа, ташха, терекге.
Ачытмагъанла ала ёмюрде да мени,
рахатлыкъ берген болмаса джюрекге.
Къалады халкъым, къалады элим.