Latin

Джол: Терекден Ташха - 11

Total number of words is 3594
Total number of unique words is 1731
35.4 of words are in the 2000 most common words
53.0 of words are in the 5000 most common words
62.1 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Аллах, хар халкъны сакъла, къору.
Адам улу къатыша келиб,
бир тилли, бир динли болубму кетер,
огъесе, бир-бирин къыра,
бир-бирин джута,
думп болубму кетер?
«Глобализация», «ассимиляция»
палахлагъа,
ким чыдар, ким къалыр сау?
Бир кёрюр эди джюз джылдан
къалай болурун джашау.
ДЖАУАДЫ КЪАР
Къар да, эне Кёкден, билмейди
къалай боллугъун къадары:
бузларгъамы тюшер, эриргеми -
сайларгъа да джокъду мадары.
Къалллай бир джашарын да билмейди,
къайры тюшерин да билмейди -
юй башхамы, аякъ тюбгеми...
Къарны да джокъду башына эркинлиги.
Мени уа бармыды башыма эркинлигим -
бир кёб зат бла байланыбды къадарым.
Алай болса да барды мадарым
барлыкъ джолуму сайларгъа кесим.
Ма аны ючюн соруллукъду менден
хакъ джолдан не ючюн кетгеним терсине.
Джауа тургъан къаргъа къарайма:
кёзюме уа кёрюнеди джашауум,
келген джолум кёрюнеди кёзюме.
ДИН-ТИЛ-ДЖУРТ-ЭЛ
Тил терек
сёз арта турады -
анга да...
анга да... келгенди къач.
Шайыр джюрек
эки джарылады:
къалмагъанды
чёб чакълы къууанч.
Тил терек
сёз арта турады:
ай медет, анга да келгенди къач.
Джазгъа
сау чыгъыб джаны,
тирилирми ол,
барыбыз да этерча къууанч?
Мен -
Аллах фахму берген бир шайыр -
Джуртда Джангыз Терекни тирилтген эдим
джарым адамла аны кесгенден сора.
Энди уа,
кесимден, сёзюмден -
бютеу кюрешимден - болмай хайыр,
Тил терегим турады ёле.
Кеси аллына ёлмейди ол.
Ана тилинде сёлешмей, окъумай, джазмай,
аны ёлтюре тургъан - кесиди халкъ.
Тилинде сёлеширге, окъургъа, джазаргъа
унамай эсе,
тили ёлгенлей, кеси да ёллюгюн -
ангыламай эсе,-
сора,
Халкъ-Миллет тюлбюз биз алкъын.
Бардыла адамла, Миллет а — джокъ.
Бардыла элле, Эл а — джокъ.
Бардыла терекле, Чегет а — джокъ,
бардыла сёзле — Тил а джокъ.
Дини, Тили, Джурту, Эли...
Аладан джокъ болса да бири,
терк ёлюб къалмаса да,
ёле башлайды халкъ.
Аларын сакълар ючюн,
неда толусу бла къайтарыр ючюн -
кюрешмесе халкъ,
къаллыкъ тюлдю болмайын талкъ.
Элибиз джокъду бизни.
Тилибиз да турады ёле.
Барыбызны да сакълайды Тёре.
Барыбызны да сакълайды соруу.
Адамлыгъыбыз таркъайгъаны себебли,
халкълыгъыбызгъа тюшгенди къоркъуу.
Тейри адамлары болгъаныбызны къоюб,
мал адамларына бурулгъаныбыз себебли,
дунья малгъа къул болгъаныбыз себебли,
джашил терегибиз бола тебрегенди къуу.
Дин, Тил, Джурт, Эл -
была ючюн сермешмеген эр,
санга къыйынлыкъ, учузлукъ да джетер.
Дин, Тил, Джурт, Эл.
Ол тёртюсю ючюн -
тёрт санымы да,
джангыз джанымы да
этерикме къурман.
Ол тёртюсю болмай иннет -
биз болаллыкъ тюлбюз Миллет.
Аны ангылатыу халкъгъа -
Аллах салгъан борчду манга.
Аны ючюн берилгенди фахму.
Аны ючюн джазама назму.
Ол затха аз да джараса сёзюм -
мен да къууанырча келир бир кёзюу,
барыбыз да къууанырча келир бир кёзюу.
ИТГЕ БУРУЛГЪАН БЁРЮ
Итлени, маскелени да джыйыб тёгерегине,
алагъа болгъанды башчы,
джыйын джанлыгъа тургъанды къаршчы -
ким ийнаныр аны бёрюлюгюне?
Джалар ючюн «Акъ юйню» тегенесин,
сыйлаб аюню — кесин къой —
кёлекккесин,
такъдыргъаннга сынджыргъа кесин -
бёрю дерге боллукъмуду?
Дуния мал ючюн, къуллукъ ючюн,
табыннганын къоюб Тейриге,
ханнга, патчахха баш уруб,
итге бурулгъан бёрюге -
бёрю дерге боллукъмуду?
Душманнга кёргюзтюб джол,
джыйын джанлысын къырдыргъанды ол.
Эркинликден, ёзденликден
къул джашауну сайлагъанды ол.
Бийлигинг, бёрюлюгюнг,
адамлыгъынг, ёзденлигинг -
бары да къайда сени?
Итге бурулгъан бёрю,
итни сыйы да джокъду сенде.
Амантиш болуб атынг,
Къара багъанагъа байланыб,
алай турлукъса ёмюрледе.
МЕН САНГА ТЮБЕГЕН САГЪАТДА
Мен санга тюбеген сагъатда,
имбашларыбызда мёлекле
къуллукъларын къоюб да кеталмай,
сууаб-гюнах джазаргъа да болалмай,
амалсыздан къарайла Кёкге.
Къанат тауушларын эшитеме,
къалам тауушларын а — огъай.
Къуллукъларын эталмазча,
джунчутханбыз аланы къалай.
Этгенибиз гюнахмыд, сууабмыд -
не джазаргъа билмейле ала.
Тюбегенча гюнах бла сууаб,
тюбегенми болурбуз алай.
Мёлекле да джунчуталла бизни:
тохтайбыз, арыб тюл, джунчуб.
Бир кетселе эди учуб,
эте турмай сёзюбюзню.
Сукъланамылла бизге ала -
билмейме. Биз а алагъа,
чёб чакълы да сукъланмайбыз:
Адам бла Хауагъа
баш ура келгендиле къалгъанла.
Алай а, имбашларыбызда
сууаб-гюнах джазгъан мёлекле
бермейдиле тынгы джюрекге:
не джазарыкъларын билмейме ала,
не айтырын да билмейме Аллах.
Тюбегеннге ушайбыз биз,
тюбегенча сууаб бла гюнах.
Къайсы дженгер базманда -
сууабмы, гюнахмы, къайдам.
Мёлекле къагъалла къанат,
къаламла туралла тынглаб,
джангыз, терк ургъан джюрекле,
бермейле тынчлыкъ не джерге, не Кёкге.
ЭМ СЫЙСЫЗЛА БУ ДУНЬЯДА
Иннетим-сёзюм-ишим да —
акъ болгъанлары ючюн,
къара кючле
кюрешелле мени бла.
Иннетим-сёзюм-ишим да -
болсала къара,
къара кючле кёкюрегиме
ибилисни къалайларын
тагъар эдиле
къош-къош.
Джаяу бармаз ючюн
Ибилисни арбасына миниб,
аны джырын джырлагъанла,
иманыгъыз бармыды сизни,
чёб чакълы сыйыгъыз бармыды сизни?
Сыйларын-намысларын аякъ тюбге атыб,
адамлыкъларын, миллетликлерин да
сатыб,
аман тишлерин джашыргъанлыкъгъа,
аман ишлерин джашыралмай,
бедишлик болуб халкъны аллында,
дагъыда кюрешелле даулашыргъа.
Патчахны неда джарым патчахны
минер ючюн арбасына,
къысылыр ючюн арбазына -
къул болгъан бийден,
ит болгъан бёрюден
сыйсыз ким болур бу дуньяда?
АЛЛАХДЫ САКЪЛАГЪАН МЕНИ
Бюгюнлеге дери
мени сакълаб,
келгендиле
Къалам бла Китаб,
герох бла бычакъ.
Къалам бла Китаб
кёкюрегимде,
герох бла бычакъ
белимде.
Алай а, билеме:
Аллахды сакълагъан мени -
Ол кёргюзтген джолда
барыргъа кюрешгеним ючюн,
ол берген затланы -
динни, тилни, джуртну, Элни,
инсан-миллет хакъларын
сакъларгъа, айнытыргъа кюрешгеним
ючюн,
Акъ сёз бла да Хакъ сёзню айта,
кертини джазгъаным, сёлешгеним ючюн.
ДАУ
Керексизге къыйнасакъ тёнгекни,
керексизге къыйнасакъ джюрекни,
керексизге къыйнасакъ джанны -
ала да унутмазла, кечмезле аны.
Бир кюн бир этерле соруу,
айыра терсни эм тюзню:
«Замансыз кетерча къарыу,
нек къыйнадынг бошуна бизни?
Аллахыбыз берген затланы
джашатыр, айнытыр ючюн,
къыйнасанг, ачытсанг бизни -
болурек разы аны ючюн.
Не эдиле Аллах берген затла:
джашау, дин, тил, джурт...
Къалай джашаргъа кереклисин а
билдиргенди кесини Сёзю бла.
Сен а тынгыламайын Аллахха,
булгъадынг бизни харамгъа, гюнахха -
хакъсызлыкъ этдинг тёнгекге, джаннга.
Аны ючюндю дауубуз санга».
РАЗЫДЫ СИЗГЕ ДЖЮРЕГИМ
Ставангерге келгенди къач:
кече-кюн да — джел бла джауум.
Табигъатха джокъду дауум,
сау-эсенме: ол да - къууанч.
Къарангыды: кюндюз да чыракъ
джандырыргъа болады керек.
Арбазымда таш бла терек
кюн аманнга туралла чыдаб.
Юйге джыярча бола аланы,
къараучанма терезеден.
Экисин да къучакълаб къаты,
джауумда да джибиученме мен.
Ата джуртуму тюшюрген эсге
аладан сора джокъду бир джан.
Келсе да кече, атса да танг,
ала сабырлыкъ берелле кёлге.
Тансыкъ болгъандан Кавказыма
(керек тюлдю ётюрюк),
ташны, терекни да арбазыма
орнатхан эдим келтириб.
Басхан кючюкню да джуртдан
келтирген эдиле саугъагъа.
Таш, терек, парий, адам
къараучанбыз бирге таулагъа.
Джамчым — къара, башлыгъым а — акъ,
ташым — къара, терегим — джашил.
Тюл эсем да къарангы, джахил -
этиученме ала бла ушакъ.
Кёб затны эсге тюшюрелле ала -
джуртну да, джуртдагъыланы да,
джашауну, ёлюмню да.
Болгъанны, боллукъну да
кёзге кёргюзтелле ала.
Бир-бирде парий улуса,
къазакъ бёрю — джюрек — ангылайды аны:
Келе тургъан палахлагъа
сагъайтады ол адамны.
Джанымдадыла герох бла бычакъ -
келгенлЕ мени къутхара, къоруй.
Кече-кюн да джанады чыракъ,
къарангыгъа бола буруу.
Парий сау болуб, джангыз бир джан
къысылаллыкъ тюлдю джууукъ.
Кишиге этмейбиз джаулукъ,
ёзге, аяллыкъ тюлдю душман.
Джюрегими къалкъаныды Китаб.
Бир кере анга тийиб окъ,
къалгъан эди джюрекге джеталмай.
Китабдан багъалы бир зат да джокъ.
Къара кючлени зулмуларындан,
хыйныларындан да сакълайды ол.
Хакълыкъгъа, адамлыкъгъа
Китабдан башланнганды джол.
Къалам да джанымдады мени.
Акъ сёзюмю, назмуму
эмда бютеу джазыууму
кюрешеме джазаргъа аны бла.
Бир-бирде уа сауут-саба бла
джазаргъа да тюшеди аны.
Инсан-миллет хакъымы ала бла
къоруйма, Аллахха кетгинчи джаным.
Къаламым, Китабым, герохум, бычагъым,
парийим, ташым, терегим,
къутхарасыз мени джуртдан узакъда да,
разыды сизге джюрегим.
НЕ ЭТСИН, АЧЫМАЙ ДЖЮРЕК
Тартадыла:
тёнгегим — джерге,
джаным а — ёрге.
Джаным къоймайды джыгъылыргъа,
тёнгегим а — учаргъа.
Тёнгегим атлайды джерде къой джолда,
джаным а термиледи Кёкде Къой Джолгъа.
Адам джукъласа, джаны -
чыгъыб тёнгекден,
айланыучанды Кёкде.
Алай а, анга -
ёлгюнчю тёнгек,
ачылмайды Кёк.
Не этсин
ачымай джюрек.
СЁЗДЕ ИЗЛЕГИЗ МЕНИ
Кёзю джанмагъан шайыр,
сёзю джанмагъан шайыр -
ёзю болмагъан шайыр.
Миллетге, Элге, Джуртха
болурму сенден хайыр?
Поэтни кёзю — сёзюдю,
поэтни кёлю — сёзюдю,
поэтни ёзю — сёзюдю,
Сёздю Тейриси аны.
Айырылсам да Джуртдан,
айырылсам да халкъдан,
байлаб тургъан ала бла
барды Акъ сёзюм мени.
Излемегиз сиз мени
тыш къралда не Джуртда,
не джерде, не да Кёкде
излемегиз сиз мени.
Болады уугъа кетген,
болады суугъа кетген ,
болады таугъа кетген,
болады тюзге кетген.
Шайыр а - кетед сёзге...
Алай а андан сизге
къайыталлыкъ болмаз ол.
Анга
Сёзден башланады джол,
сёз бла да боашалады джол.
Сёздю джурту да аны,
Сёздю халкъы да аны,
Сёздю хакъы да аны.
Джюрекге сыйыннган Сёз,
Сёзге сыйыннган джюрек.
Бергенди Кёк:
Хакъ сёзню файгъамбаргъа,
Акъ сёзню уа шайыргъа.
Излегиз мени Сёзде.
Кёзден, кёлден кетсем да,
кимден, неден кетсем да,
кетмезликме мен Сёзден
Сёзде излегиз мени.
ДЖАН КЪЫЛЫЧЫМ
Акъ къылыч не къара къылыч тюлдю
акъны къарадан айырыучу
джан къылычым мени.
Къызыл,
къызгъылдым сары,
сары,
джашил,
акъсылдым кёк,
кёк,
кимит
бояулагъа бёленибди ол.
Джашауну джакъларгъа, сакъларгъа,
айнытыргъа деб джаратылгъан -
джашауну ушайды кесине.
Джети къатлыды джан къылычым -
Акъ сёзюм мени.
Ол Кёк бла джерни,
Тейри бла адамын
байлаб тургъан бир кераматды.
Джан къылыч
дунияда джанланы
хакъларын джакълай,
зулмудан къутхара,
къазауат этеди.
Акъ сёздю
джети атындан бир аты
джан къылычымы.
ШИМАЛ ДЖОЛДА
Тёрт дуниядан адам ырхыла
къуюлгъандыла Европагъа.
Басхандыла аны.
Акъбет, кёккёз норвеж халкъы да
барады къарала, къысыкъкёз бола.
Динине, тилине, къраллыгъына да
барды къоркъуу.
Алай болады,
кърал башчыла
дуния малгъа алданыб,
халкъларын, джуртларын
V
Î

V
Î
Ð
Ú
Ü
F


Æ
"
X
x
z
Â
2
j
¤
Þ
à

¨
.
b


¨
à
0
d
¦
Ø
þ

t

B
D

¸
ò
F
|
¸
î
ð
R
d
¦
¨
Þ
$
d
¬
®
ì
ì
<
:
p
¾
<
>

ä
-
T
V
Ž
Ê
ô
4
b
˜
Ì
Î
ú
Â
Ð
h
2
R
~
ª
¬
Ô
&
L

À
㜀$ᴀÀ
Â
Ð
Ò
à
Äí
Öí
¦ú
ºú



¢à
Þà
îà
ðà
á




¢á
¤á
Öá
â
㜀$ᴀтурмасала сакълаб, къоруб.
Къарачай да тющеди эсиме.
Энчи къраллыгъы болмагъан
бир бурху халкъны джутхан а -
тынчды.
Къоркъама:
энди ёмюрде
Къарачай джуртда
къарачай тилде
сёлешген адам
болмай къалыр деб.
Ёлген тилледе джазыуланы
окъургъа кюрешген алимлеча,
назмуларымы,
ма бу джаза тургъанымы да,
окъурукъ бир адам табылыр.
«Джарлы поэт
тилин ёлюмден
къутхарыргъа кюреше
кетгенди дуниядан.
Тилинден алгъа ёлгени да -
насыб.
«Дин, тил, джурт да бериб,
сюйюб джаратхан адамын, халкъын
Аллах тюб этиб къоймаз,
ёлюрге къоймаз»,- дегенлей,
умут этгенлей, тилек этгенлей,
кетгенди дуниядан шайыр.
Алай а, тилеги
къабыл болмай къалгъанын
билсе шайыр,
къабыры эки джарылыр эди.
Джарлы поэт...».
Ма былай да айта ичинден,
халкъыма, джуртума къоркъуудан толу
назмуларымы, хапарларымы
окъургъа да болур
ёлген тиллени тинтиучю бир алим -
ол мени туудугъум болургъа да болур
неда туудугъу туудугъуму.
Акъбет, кёккёз ариу норвеж халкъны
къарабет, къысыкъкёз бола баргъанына
къараб,
туугъан халкъыма этеме сагъыш.
Сюймейме расаланы, халкъланы да,
бир тюрсюнлю, бир тилли болуб,
тас болурларын, къатышырларын.
Терекле да бир-бирине къошулуб,
къуру бир тюрлюсю къалыб кетсе агъачны,
кийикледе, джаныуарла да болса алай,
къанатлылада, чабакълада да болса
алай -
не джарлы кёрюнюр эди дуния.
Бурху халкълагъа къой,
уллуракъ халкълагъа да
барды къоркъуу.
Джашау терекни бир бутагъы къалыб,
къалгъанлары болсала къуу,
ол бутакъгъа да джууукълашады ёлюм.
Мен къыйналгъан чакълы бир
къыйналмайдыла норвеж адамла кеслери.
Кёз туурамда тас бола тургъан
акъбет, кёккёз миллетге къараб,
Къарачайгъа этеме сагъыш.
Къач келгенди.
Къышха да къалмагъанды кёб.
Адам улу бир-бирин сойгъанына,
джолдан — Хакъ джолдан —
джанлагъанына,
мийикден къараб, не айта болур Кёк?
ШАГЪАТЛА
Къоркъама:
къул сезимден,
эркин сёзден да,
зулму джорукъдан,
эркин джашаудан да,
дуния намысдан,
ахырат азабдан да.
Алай а, не дуния,
не ахырат
бюгалмазла мени:
не ючюндю кёлюм рахат,
билемисиз?
Тюз джащагъаныма шагъат -
кёбдю да - ма аны ючюн.
Шагъатларым а -
ашалгъан джюрегим,
ашалгъан намазлыгъым
эмда
табдан, джарадан толу
Акъ сёзюм -
«Ас-Алан» журналым,
«Юйге Игилик» газетим,
китабларым...
Джуртда Джангыз Терек да
манга дагъан болуб,
сюелликди къатымда
Соруу кюн.
Къаламдашларым да:
Дудаланы Махмуд бла Семенланы Джырчы
Сымайыл да,
Къагъыйланы Назифа бла Орусбийланы
Фатима да,
Лайпанланы Сейит бла Рашид да,
Батчаланы Мусса бла Бабаланы Ибрахим
да,
Батырбекланы Хамзат бла Ёзденланы
Сапар да,
Байрамукъланы Халимат бла Нина да,
Къайсын, Чингиз, Олжас да,
Бегийланы Абдуллах бла Ёлмезланы
Мурадин да.
Хаджи-Мурат Хубий бла Эрлинг Киттелсен
да,
Виль Ганиев бла Сергей Михалков да,
Михаил Числов бла Лобанова Альбина да,
Аркадий Тюрин да,
Лайпанланы Нюр-Магомет да,
Багъатырланы Шахриза бла Яндиева
Мариям да,
Семенланы Суфиля да,
Эбзеланы Абюсюб мубарек да;
Инсан-миллет хакъларын джакълаучу
джолдашларым да:
Кечерукъланы Азрет-Алий хаджи,
Этезланы Бахаутдин.
Джаппуланы Расул,
Эриккенланы Бурхан,
Мустафа Джемилев,
тарихчи Хаджи-Мурат Ибрагимбейли,
хукукчу Анатолий Коваленко,
алимле Светлана Червонная, Светлана
Алиева -
бары да Соруу кюн
мени тюз джашагъанымы,
Тейри адамы болгъанымы,
Хакъ поэти болгъанымы
айтырыкъдыла.
Сора,
кёлюм игит да болады рахат:
Хакъ сёзню Акъ сёз бла да айта.
ёлсем да — кетерикме хорланмай.
Халкъым джашагъан дуньягъа да къайта.
адам улуну тюшюндюре, сагъайта,
турлукъма назмуларым бла.
СЕЙИР ЭТЕ
Не кюч джыйгъанды бу джети белгини
бирге,
кеслерин да ётдюрюб тау этегине, тёрге.
«Къ» келгенди къайдан,
юч «А» да къайдан?
«Р» уа, «Ч» уа?
Къысха «Й» а?
Огъесе, эннген болурламы ала Кёкден,
туугъан болурламы Минги Тауну
кесинден?
Огъесе, кими Кёкден,
кими таудан, кими тюзден
джыйылгъанмы болурла алай -
болур ючюн Халкъ, Эл — Къарачай.
Киши да айталмаз аны.
Джерден чыкъгъаннга да,
«мен Кёкден тюшгенме» деб,
айтмаз башхасы.
Бары да бирча сыйлы.
Харифлериндеди сёзню кючю,
ала къурайдыла аны.
Бирин тас этсе да -
магъанасын тас этиб башлайды.
Амал джокъду аланы бир-биринден
айырыргъа -
не ёллюкле бирге, не джашарыкъла бирге.
Харифле юретедиле бизни
болургъа адам,
къураргъа халкъны,
сакъларгъа халкъны.
«Къан бла кирген джан бла чыгъады» -
сабийге къара танытыб
башларгъа керекди
ма ол харифледен-белгиледен.
Сейир эте, тилек эте, алгъыш эте,
айтама атын
Халкъымы-Джуртуму-Элими:
Къарачай.
Коста Хетагуров
Адам, Халкъ этиб, Аллах джаратханды
бизни.
Къатылмагъыз Аллах берген затлагъа:
къатылмагъыз диниме мени,
къатылмагъыз тилиме мени,
къатылмагъыз джуртума мени,
къатылмагъыз Элиме мени.
Джазыууму къоюгъуз джазаргъа кесиме,
кесигизча этерге излемегиз мени.
Мен бий болургъа излемейме сизге,
сиз да къул этерге кюрешмегиз мени.
Таша зат джокъду:
чачхансыз Къарча къурагъан Элими,
джыйгъансыз къолгъа джуртуму-джерими.
Кюрешесиз джылла бла, ёмюрле бла
къурутургъа да диними, тилими.
Билесиз: сау болуб дини бла тили -
хорлаяллыкъ тюлсюз миллетими.
Сюргюн тарихибиз шагъатды анга -
дини бла тили сакълагъАнла халкъны:
ангысын, эсин да джукълатмай,
джуртуна къайтаргъанла аны.
Сюйсенг тиле, сюйсенг дау эт -
къраллыгъыбызны къайтармай турады
даулет.
«Къайтарыргъа» деб, къол салгъанында
да Башчы,
кесибизни амантишле турдула къаршчы.
Ма алайды: терслик - балтада, сабда да.
Унутмазбыз аны дунияда, ахыратда да.
Мен кёрюб болмагъан:
зулму бла, хыйла бла, хыйны бла -
не амал да этиб -
халкъны, джуртну тонар ючюн,
Ибилисге къул болуб,
бий болургъа кюрешген
эмда
тегене, сюек ючюн,
анга табыныб, тагъылыб,
къулгъа къул болуб,
ол юсдюргенча чабыб,
тюз адамланы къабаргъа кюрешген.
Кёрюб болмайма бийлени, къулланы -
ёзден халкъгъа кереклиси джокъду
аланы.
Патчахны къулларыдыла «бийле да»,
аланы къоллары бла джетеди бютеу палах.
Барына да оноу этерикди Аллах.
Динибизге, тилибизге болсакъ бек,
бизге болушханлай турлукъду Кёк.
Керекди бираз тёзерге, чыдаргъа.
Келликди БИР БОЛУР КЮН
Къарачайгъа, Малкъаргъа.
Чегет ёсюб джетерикди
Джангыз Терекни джетегинден.
Минги Эл къураллыкъды
Минги Тауну этегинде.
ТЕЙРИ БОЛСА АДАМ...
Не игиди Кёк болмагъаным мени,
ансы эртде тюб этер эдим джерни.
Сыйсыз, учуз иннети-сёзю-иши адамны
къалай да чамландырмай туралла аны.
Кетгенди, ётгенди талай минг ёмюр -
адам Адам болур чакълы бир.
Адам улуну уа кёбюсю
болургъа унамайды Адам.
Тёгюледи къан, термиледи джан.
Умут эте, тюзелир деб адам,
Кёк дагъыда береди заман.
Джерде бола тургъан ишлеге къараб,
Ол бир-бирде тебрейди джылаб.
Тейри къараб адамына,
аны дуния малгъа алданнганына,
Хакъ джолдан джанлагъанына,
аз бек къыйналмайды.
Адам улуну джаратханына да
сокъурана болурму, огъесе,
минг адамдан бири
Адам болалгъаны ючюн,
аны ючюн
терсейгенлеле да тёзе болурму?

Адам бойсунмаса Тейрисине -
Не келе болур аны кёлюне, эсине?
Джашы бойсунмаса атасына,
ол не дей болур баласына?
Не игиди Кёк болмагъаным мени,
ансы эртде тюб этер эдим джерни.
Да ма аны ючюн тюлме мен Кёк.
Сёлешмейим кёб.
Бир такъыйкъагъа огъуна,
Тейри болса адам,
не къалыр эди бютеу дуниядан?
НАЗМУ, РОМАН, ДРАМА
Назму — джангыз терек.
Роман — орман, орман чегет.
Драма —
турама
китаб джаза
ёлген тилде.

ЭНИУ - ЁРЛЕУ
Кёкден тюшюб келгенча,
таудан ёзеннге эниб баргъанча,
назмуну башындан аягъына
тигелеб барама.
Кертисинде уа -
энгишге тюл,
барама ёрге.
Назмуну теренлиги бла
ёлчеленеди
аны мийиклиги.
Джерге тирелиб тюл,
Кёкге тирелиб тохтайды назму.
Аны бла бирге мен да.
НАЗМУ ЁЛЧЕ
«Джибни узуну, сёзню уа къысхасы —
иги». Нарт сёз.
Тылпыууму тыйыб,
джазыб башлайма назму.
Тылпыуум джетгени чакълы бир
боллукъду аны узунлугъу.
Андан узуну да керек тюлдю.
Ма ол кёзюуге
айтырын айталгъан -
керти поэт олду.
Тылпыууму тыйыб,
назмуну окъуб башлайма.
Тылпыуум тауусулгъунчу бошалмаса ол -
сёзде, суудача,
тунчугъургъа боллукъду.
ШАЙЫРНЫ ДЖУРТУ
Бораны, сууугъу бла къыйнаса да къыш,
джуртун къоюб кетмейди къуш.
Шайыр да алайды — аны джуртундан
айыралмаз джангыз бир адам.
«Шайырла билелле алдай.
Сен да сёлешесе бош -
джашауум,- болур деб,- къолай
тыш къралда салгъанса къош».
Биле эдим айтыллыгъын алай.
Терс сёзню къоялмам джутуб.
Акъ сёзюдю поэтни джурту,
ёлюм да айыралмаз андан.
Джашайды ол Сёз бла бирге,
Сёз саулукъда — анга ёлюм джокъ.
Излей эсегиз тюп-тюзюн билирге -
шайыр адамгъа Акъ сёзюдю джурт.
Аны къайры элтсе да джол,
анга къайда тауусулса да джол,
Джуртунда — Акъ сёзде — къаллыкъды ол.
Акъ сёздю джан джурту аны.
Къайсы топуракъдан-ташдан эсе да
тёнгеги-саны,
Акъ сёзденди, сёздеди, сёздю
джюреги-джаны,
къаллыгъы да Акъ сёздеди аны.
Аны себебли, шайырны
табаллыкъ тюлсюз не джерде, не Кёкде,
не джаханюмде, не джандетде -
джангыз Акъ сёзюнде табарыкъсыз аны.
БИР КЕРЕ ДЖОЛДА
1
«Джокъду себеб къайгъыма, джарсыуума»,-
деб, кетиб баргъанлай джолда,
тюбедим да къалдым санга -
не джетер джерде ариулугъунга.
Тюшюмдегиге тюбеб тюнюмде
не айтыргъа билмейин къалдым.
Къызны ариууна не джетер джерде,
кетсин аны бла, чыкъсын да джаным.
Сын болдум тюбеб бир къызгъа -
берекети сыйынмагъан кийимине.
Асры сейирсиннгенден сюйюмюне,
тилим тутулуб, джукъ айталмай къалдым.
Аны субайлыгъына, сюегине
сукъланыр эдиле бусакъ бла нарат.
Сёлеширге базмай кесиме,
мен да, къалгъанлача, къалдым къараб.
Дарман орнуна ариулугъунгу
турсам эди бир-бирде кёре,
унутуб къайгъымы, джарсыууму,
башлар эдим ышара, кюле.
2
Кесинге буруб кёзюмю да,
Акъ сёз этиб сёзюмю да,
дагъыда бараса кетиб...
Кесими тыялмай, джетиб,
тохтатама. Айтыргъа ашыгъама:
«Тюз джарымын ёмюрюмю
сени излей, ашыргъанма.
Излей эсенг ёлюрюмю,
бир сёзюме да ийнанма.
Сен тюшдесе деб тураем къуру,
тюберимден да тюнгюлген эдим,
джаным саудан ёлген эдим...
Энди джангыдан туудум дуньягъа.
Сенсиз неди дуния-ахырат?
Кесиме, сёзюме да сенсе къанат.
Бирге болсакъ — учарбыз Кёкге,
насыбны баш къаты чекге».
Къыз кетди айтмайын джукъ.
Мен а къалмайын суууб,
джашаугъа къайыта джангыдан,
поэзиягъа къайыта джангыдан,
барама джана джаннгандан...
ТИЛЕЙМЕ
Кийик уугъа чыкъгъандыла была -
кёз ачаргъа, ёлтюрюрге:
махтана, юйлерине
джугъутур мюйюзлени келтирирге.
Алгъынладача, юйдегилерин
уучулукъ бла асырамайла была.
Джашау кечинмеклери -
уучулукъ тюлдю быланы.
Аны ючюн тилейме Апсатыдан
кийиклеринги къутхар деб мурдарладан.
Джазыкъсынныкъ тюлме мурдарланы,
кюрт юзюлюб басса да аланы.
Апсаты дерт джетдириб алагъа,
Бийнёгерча бекленселе да къаягъа,
барлыкъ тюлме мен болушлукъгъа.
Къаным къайнайды мурдарлыкъгъа.
Къутхаргъан къой,
джолларын кесерикме кесим.
Хар джаралы ташдан къарагъанча
Къайсын,
хар джаралы джугъутурдан къарайды
Кязим.
Амалсыз болуб тюл, керек болуб тюл,
кёз ача, безирей, чыкъгъанлагъа уугъа,
гюнахсыз джанланы марагъанлагъа -
мурдарлагъа, мурдарлыкъгъа
Аллахдан тилейме къаза:
ала марагъан кийикленича,
аланы марагъан да чыгъыб бир кюч,
ала да къачыб къутулалмай,
ёрге-энгишге чаба къабыргъаны,
ол ёлтюрген джугъутурларын
эсге тюшюре, тюшюнюрча,
джашаугъа термиле, алача ёлюрча,
ким болса да видеогъа алыб,
интернетге салыб, дуния кёрюрча,
дуния кёрюрча, кёл кенгдирирча,
неда тюшюнюрча -
алай болса...
Джакъсыз, гюнахсыз джанлагъа
къаллай къыйынлыкъ джетдирсенг -
аллай къыйынлыкъ джетер кесинге да...
Ким биледи, ма ол заманда
уугъа джюрюу тохтаргъа да болур.
КЪУУАНЧ ТУУДУРГЪАН МЫДАХЛЫКЪ
Кёлтюрюлдю кёлюм:
басхычха ёрлеб,
алма джыя тургъан
бир къызны кёрдюм -
къач ала
мен джазны кёрдюм.
Сын болдум,
жаным саудан ёлдюм:
джазны
мен
къач ала
кёрдюм.
МЕНИ ОЮМУМ
Кесини сыйын, намысын сакълай,
башханы сыйын-намысын къоруй,
халкъыны сыйын-намысын джакълай,
инсан-миллет хакъларын джакълай,
алай джашагъанладыла джигит,
алай ёлгенледиле шейит.
АДАМБЫЗМЫ, ХАЛКЪБЫЗМЫ БИЗ?
Туугъан джуртубуздан сюрюб,
600 кесек этиб,
Сибирияны бузларына,
Азияны къумларына
къуш тюгюнлей, чачханларында да,
14 джылны
тутмакъ этиб тургъанларында да,
адамлыкъларын, халкълыкъларын тас
этмей,
динлерин, тиллерин тас этмей,
мадар болгъанлай, Джуртларына
къайыта билген ата-бабаларыбыз!
Энди биз — сизни туудукъларыгъыз,
Джуртха да башхаланы ие этсек,
башхаланы тиллерине да кёчсек,
башхаланы къылыкъларын да алсакъ,-
сора,
адамбызмы, халкъбызмы биз?
Хоншуладан да
къарыусуз, онгсуз болуб къалай
къалдыкъ биз?
Къыямат кюн
ата-бабаларыбызны аллында
бетибиз къызармазмы,
тилибиз тутулмазмы?
Аллахха не деб берирбиз джууаб,
сорса:
Мен сизни къауумла этдим
дин, тил, джурт да бериб...
Нек сакъламадыгъыз мен берген затланы,
нек айнытмадыгъыз аланы?
Дуния намысдан, ахырат азабдан да
къоркъа,
Дин-Тил-Джурт-Эл ючюн сермеше,
инсан-миллет хакълары ючюн кюреше,
шейит болгъанланы алларында,
Аллахны соруууна
не джууаб этербиз биз?
Джандетге ётербизми биз?
Дуния намысдан, ахырат азабдан да
къоркъмагъан,
къаллай адамлабыз биз?
60-ДАН АТЛАЙ
Аллахдан тиледим
къыркъ джыл бола,
«джаз,- деб,- манга бир къыз
къыркъ джаны болгъан.
Бир джаны болгъан
манга чыдамаз,
поэт бла
кёб да джашамаз».
Дагъыда тиледим:
«Файгъамбарныкъыдан аз
этме ёмюрюмю.
Буюр джашаргъа, ёлюрге да
сакълай миллетими».
Алтмышдан да атлай,
биягъынлай,
тилейме Аллахдан.
Къыркъ джаны болгъан къыз да
къатымда джокъ.
Миллет ючюн
этгеним да джокъ.
Къыркъ джаны болгъан
къыз да къайда,
къыркъ джаны болгъан
сёзюм да къайда?
Халкъымы уа бар эди
ненча джаны?
Энди ненчасы
къалгъанды аны?
ИТЛЕ
Къарайма
дуния намысдан, ахырат азабдан да
къоркъмагъан «джигитлеге»:
не бек ушайдыла ала
сынджыр(ларын)дан ычхыннган итлеге.
ТЕНГИЗ ДЖАГЪАДА
Этмей сагъыш бир джукъгъа
джашарчама — джокъду бир кереклим.
Алай а, ташым, терегим,
топурагъым тарталла джуртха.
Джашау кетеди къалай дженгил,
къалай дженги ётеди заман.
Этерин этгинчи адам,
муратына джетгинчм адам,
джашаудан тойгъунчу, къаннгынчы адам -
ёледи, кетеди.
Мени сюйген, мен да сюйген
ол къыз да турады сакълаб.
Алай а, джазгъанларыма,
не эсе да, этмейди джууаб.
Гошаях бийчегеча, къадар
анга да бергенди сынау.
Чекден ётерге уа болмай мадар,
джагъадан турама къараб.
Тенгизни башы бла къарайма:
ол джанында къара таула да
акъ тёппелени джашыралмай,
от къусарча бола, сирелелле.
Атам-анам ишлеген юйню уа
чачхандыла энди дейдиле.
Аны шорбат ышыгъында
къарылгъачла да уя ишлеб,
гурт чыгъара эдиле джыл сайын.
Кёб зат тюшеди эсиме.
Кюн сайын сорама кесиме:
таудан тюзге кете баргъан халкъ,
элден шахаргъа кёче баргъан халкъ,
башханы тилин, къылыгъын ала баргъан
халкъ -
къалай къалыр болмайын талкъ?
Кесибизни разылыгъыбыз бла -
эссизлигибиз, ангысызлыгъыбыз бла -
Аллах ата-бабаларыбызгъа берген,
ала да бизге джетдирген
Динни-Тилни-Джуртну-Элни
билмесек сыйлай, сакълай, айныта,
джакълай -
сора,
адамбызмы, халкъбызмы, муслиманбызмы
биз?
Бола тургъан ишлеге къыйналама кемсиз.
Кёз аллымда чайкъалады тенгиз.
Алай а,
Къара таула джабалмайла акъ тауланы.
Ёлюрге къоймайла ала джаны сауланы.
Акъ таулагъа къарай, этеме умут:
Тилибиз, Халкъыбыз къалмазла къуруб.
Кёкден азан таууш эниб, тийиб алагъа -
чачылады бютеу дуниягъа.
«Аллаху акбар» дей,
ашыгъама мен да намазгъа.
ИЗЛЕУ
100 аты, сыфаты барды Акъ сёзню да.
Аны джерде кёрюнюую,
Аны биринчи аты, сыфаты да,
Аны джюзюнчю аты, сыфаты да —
Сен.
Алай а,
ол джюзюнчю сыфатны да сенде кёргюнчю,
ол джюзюнчю атны да табыб айтхынчы,
билеме - санынг ачылса да,
джюрегинг манга ачылыкъ тюлдю,
кёзюнг, сёзюнг ачылса да,
ёзюнг манга ачыллыкъ тюлдю.
Мен ол атны табалмай къалсам а,
ол сыфатны кёралмай къалсам а, -
аны табханнга кетериксе,
аны кёргеннге кетериксе,
аны насыблы этериксе.
Ол джюзюнчю атны, сыфатны
сенде кимден да алгъа табаргъа,
сенде кимден да алгъа кёрюрге -
ма аны ючюн излейме мен.
ДЖАНЫМ КЪУРМАН АЛЛАХХА
Батыб харамгъа, гюнахха,
аз къалдым болургъа джаныуар, хайуан.
Джаным къурман Аллахха -
ол къутхарды палахдан.
Назму джазылгъан ёмюр, джыл, кюн:-
You have read 1 text from Karachay-Balkar literature.
Next - Джол: Терекден Ташха - 12
  • Parts
  • Джол: Терекден Ташха - 01
    Total number of words is 3592
    Total number of unique words is 1913
    33.9 of words are in the 2000 most common words
    48.8 of words are in the 5000 most common words
    57.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 02
    Total number of words is 3595
    Total number of unique words is 1691
    38.6 of words are in the 2000 most common words
    55.3 of words are in the 5000 most common words
    65.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 03
    Total number of words is 3615
    Total number of unique words is 1686
    38.1 of words are in the 2000 most common words
    56.7 of words are in the 5000 most common words
    63.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 04
    Total number of words is 3619
    Total number of unique words is 1700
    36.5 of words are in the 2000 most common words
    54.9 of words are in the 5000 most common words
    64.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 05
    Total number of words is 3661
    Total number of unique words is 1716
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    55.4 of words are in the 5000 most common words
    62.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 06
    Total number of words is 3656
    Total number of unique words is 1708
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    55.9 of words are in the 5000 most common words
    63.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 07
    Total number of words is 3628
    Total number of unique words is 1657
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    53.9 of words are in the 5000 most common words
    63.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 08
    Total number of words is 3647
    Total number of unique words is 1716
    37.3 of words are in the 2000 most common words
    54.5 of words are in the 5000 most common words
    62.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 09
    Total number of words is 3627
    Total number of unique words is 1744
    36.3 of words are in the 2000 most common words
    53.3 of words are in the 5000 most common words
    63.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 10
    Total number of words is 3635
    Total number of unique words is 1715
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    54.7 of words are in the 5000 most common words
    63.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 11
    Total number of words is 3594
    Total number of unique words is 1731
    35.4 of words are in the 2000 most common words
    53.0 of words are in the 5000 most common words
    62.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 12
    Total number of words is 3652
    Total number of unique words is 1742
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    53.5 of words are in the 5000 most common words
    63.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 13
    Total number of words is 3625
    Total number of unique words is 1687
    38.7 of words are in the 2000 most common words
    56.2 of words are in the 5000 most common words
    65.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 14
    Total number of words is 3604
    Total number of unique words is 1671
    37.9 of words are in the 2000 most common words
    55.2 of words are in the 5000 most common words
    63.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 15
    Total number of words is 3675
    Total number of unique words is 1694
    39.4 of words are in the 2000 most common words
    57.7 of words are in the 5000 most common words
    66.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 16
    Total number of words is 3625
    Total number of unique words is 1684
    38.7 of words are in the 2000 most common words
    55.4 of words are in the 5000 most common words
    63.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 17
    Total number of words is 3603
    Total number of unique words is 1714
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    55.3 of words are in the 5000 most common words
    63.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 18
    Total number of words is 3611
    Total number of unique words is 1654
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    54.5 of words are in the 5000 most common words
    63.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 19
    Total number of words is 3639
    Total number of unique words is 1765
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    52.3 of words are in the 5000 most common words
    61.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 20
    Total number of words is 3573
    Total number of unique words is 1700
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    54.6 of words are in the 5000 most common words
    63.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Джол: Терекден Ташха - 21
    Total number of words is 3224
    Total number of unique words is 1562
    38.7 of words are in the 2000 most common words
    55.5 of words are in the 5000 most common words
    64.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.