Джол: Терекден Ташха - 08

Да турайыкъ сора былай,
кёкге, джерге да къарай,
бир-бирибизге да къарай.
Сора, тауусулса джай,
бир иги оноу этербиз.
Оноудан ишге кёчгюнчю,
ол бир дуньягъа кетербиз.
ИЗЛЕЙМЕ КЕСИМИ
Айырылыб - кимден, неден? -
мен тас этгенме кесими.
Айланама тёрт дунияда
джыялмайын эсими.
Мен тас этгенме кесими...
Полициягъа да барама,
дохтурлагъа да барама,
билгичлеге да барама,
кимни излегеними айтама,
болушлукъ джокъ — къайтама.
Айлана, джюрюй келиб,
акъ Минги Тауну кёрюб,
мен анга таукел барама,
тюбегенлеге сорама.
Ала ангыламайла мени:
не тилде сёлешесе дейле,
сен къайдан келесе дейле,
таныялмайла мени.
Мен Минги Тауну таныйма,
къууанама, джарыйма,
«Минги Тау» джырны да джырлайма,
кеси кесими ангылайма,
кеси кесиме тынгылайма.
Къарчаны ташын да таныйма,
Элин а кёрмей, джарсыйма.
Кесилген Джангыз Терекни
дюккючюн кёрюб тохтайма.
Мен эртде джокъма дуньяда -
аны ма бюгюн ангылайма.
СЁЗ
Бир Сёзню унутханма мен.
Андан башлана эди заман,
Андан башлана эди джашау,
Андан башлана эди адам,
Андан башлана эди джазыу...

Игилик, Тюзлюк, Эркинлик да,
Ариулукъ да, Сюймеклик да
башлана эдиле андан.
Ма ол Сёзню унутханма.
Айыб этер манга ким да.
Тюшюралмайын эсге,
къыйналама кече-кюн да.
Айлансам да тауда, тюзде,
тюбеялмадым Сёзге.
Сора, къайытыб юйге,
эшикден кирир кирмез,
къабыргъада намазлыкъны,
намазлыкъны кёрюр кёрмез,
ол ашалгъан намазлыкъны
къабыргъада кёрюр кёрмез -
джарлы анам бла бирге,
ол Сёз да тюшдю эсиме...
КЁЗ, СЁЗ, ЁЗ
Ёз бла Сёз -
магъана бла кебни бирлиги.
Ёзюмю дуниягъа кёрюнюуюдю сёзюм.
Сёзюнден эмда кёзюнден
адамны къарайды ёзю.
Кёз къарамындан эмда сёз урумундан
къаллай болгъанын ангыларыкъса адамны,
бир кёргенлей да аны.
Кёзюнден эмда сёзюнден
танылады эм алгъа адам.
Кёзю-къашы болмагъан,
сёзю-башы болмагъан адамдан,
аллай адамдан сакъла кесинги.
ОЙ НЕ КЁБДЮЛЕ ДУНИЯДА ТЕЛИЛЕ
Ой не кёбдюле дунияда телиле,
санаб тургъанла кеслерин Тейриге.
Окъуй, джаза да билгенликге,
«алим» атны да джюрютгенликге,
къара танымайдыла ала,
Сёзню ангыламайдыла ала.
Тышын кёредиле нени да, Сёзню да.
Ичин, ёзюн кёрюрге уа джетмейди
фахмулары -
кераматлары джокъду аланы.
Махтанадыла «окъуй-джаза билебиз» деб,
«кёб тил билебиз» деб да махтанадыла.
Окъуй-джаза билгендемиди иш?
Файгъамбарыбыз алейхиссалам,
билмегенди окъуй не джаза.
Сора уа?
Билгенликге окъуй, джаза,
джюрек болмаса таза,
имандан толу болмаса джюрек -
ачылмаз ёмюрде да Кёк,
ачылмаз ёмюрде да Сёз.
Сау болса да кёз,
сокъур Ванга кёргенни
кёралмайбыз биз.
Ой не кёбдюле дунияда телиле,
санаб тургъанла кеслерин Тейриге.
КЁЛЕККЕМЕ
Къалтырайса -
кетиб да, кеталмай,
къалыб да къалалмай.
Тураса
Къобанны къадау ташына къадалыб.
Къолларынг ычхыннганлай,
неда, тебгенлей таш,
суу алыб кетерикди сени.
Толкъунла талайла сени,
ууакъ ташла тюшюрелле джара.
Умут этиб, къарайса джагъагъа.
Сени къутхараллыкъ менме джангыз.
Алай а,
сын болуб сюелеме мен да.
Тамбламы кёреме сенде.
Сен — мен болгъанынгы ангылайма.
Тынгылайма.
Джазыудан къачаллыкъса къайры?
Ёзге барды заман.
Суугъа кетмез ючюн,
суу элтмез ючюн,
не этсин адам?
ТЕЙРИГЕ ТЕЙРИ АДАМЫНДАН
Сени нюрюнгденди джаным да мени.
Сени сёзюнгденди сёзюм да мени.
Мени джаратхан, джашатхан да Сенсе.
Сени адамынгма мен.
БЕРЛИКДИ ДЖУУАБ
Тегене, сюек ючюн ит болгъан бёрюле,
дуния мал ючюн, къуллукъ ючюн
къул болгъан ёзденле,
ой нечик кёрюб болмайма сизни.
Тейри джаратхан адАм, джанлЫ,
Хакъ джолундан джанлаб аны,
эркинликлерин ауушдургъанлА
сынджыргъа,
кимге керекдиле сиз юрген назмула,
джырла?
Иуданы кюмюшлери — къойнугъузда,
Ибилис такъгъан къалайла да
бойнугъузда.
Къуллукъ этгенигизни билесиз кимге -
эртде-кеч болса да, тюшериксиз
джаханимге.
Сыйыгъызны-намысыгъызны аякъ тюбге
атыб,
Тейригизни, тилигизни, джуртугъузну да
сатыб,
дагъыда Тёреден къутулургъамы
излейсиз,
Къара багъанадан ычхыныргъамы
излейсиз?
Ит болуб, къул болуб,
джыйын джанлыны джойгъансыз бетин.
Сатханнга джуртун, миллетин,
къаза бирди — ёлюм.
Къансыйсыз, юресиз, чабасыз -
иегизден харам хакъ табасыз.
Алтын тегенеге кюмюш сынджыр бла
тагъылыб,
сылыкъ иегизге турасыз табыныб.
Къысхасы сёзню:
тегене, сюек ючюн ит болгъан бёрюле,
дуния мал ючюн, къуллукъ ючюн
къул болгъан ёзденле,
мадар болса, аямай къырлыкъ эдим сизни.
Алай а, келликди заман -
тергелликди гюнах-сууаб.
Хар бир адам
иннети, сёзю, иши ючюн да
берликди джууаб.
Джазыуун кеси джазады хар ким.
Шайыр сёзде ара магъана:
бу дунияда - къара багъана,
ол дунияда уа - джаханим
сакълайды
къул болгъан ёзденни,
ит болгъан бёрюню -
джанлагъанланы,
чамландыра Тейрини,
ол кёргюзтген джолдан.
Тейри адамы
дуния мал ючюн, тегене ючюн,
отуз кюмюш ючюн,
Тейрисин сатыб,
бурулса итге, бурулса къулгъа -
кечмеклик болурму анга?
ЭНТДА КЕСИМЕ
Ёмюрюнг да джууукълашханды къачха.
Джарамайды ушаргъа палачха -
сен шайырса, хаджи болгъанынгы да
унутма.
Къанны къан бла джуума, дерт тутма.
Къазауат эте инсан-миллет хакълары
ючюн,
къызыб, Хакъ джоддан чыгъыб кетме.
Сёз — сауутду: сабыр бол, эслеб сёлеш,
джыгъылгъанны да ёрге тургъузургъа
кюреш.
Кёлюнг чыгъарча болмасын артда
кесингден,
Пушкинни оюму да кетмесин эсингден.
Кязимни сёзюн да боран элтмез:
«Иги сёзге бир сёз джетмез».
Ёмюрюнг джууукълашса да къачха,
сёзюнг — атлам болсун, къышха тюл,
джазгъа.
Бирча къара назмугъа, намазгъа.
«Иннетиме-сёзюме-ишиме
Аллах не айтыр?»- деб,
сора тур кесинге.
Акъ сёз да Хакъ сёзден болгъанын
унутма,
шайыр болгъанынгы, хаджи болгъаныгы да
унутма,
адам болгъанынгы,
Тейри адамы болгъанынгы
унутма.
ПОЭЗИЯ НЕДИ?
Шайыргъа берилгенди ёмюрлюк.
Неди десенг а сейирлик -
къысхады джолу дунияда шайырны.
Ол умут этгенча,
Акъ сёзю да аны
къутхараламыды ёлюмден?
Алай а, шайыр,
джазгъанын -
ёлюмден къутулур ючюн джаза болмаз,
ол аны эсине да келе болмаз.
Шайырны сёзю, билемисиз,
джарайды кимге, неге?
Ана тилини ёлюмсюзлюгюне,
туугъан халкъыны ёлюмсюзлюгюне,
адам улуну ёлюмсюзлюгюне
джарайды ол.
Алай а, шайыр,
илхам келиб, джазгъан сагъатда,
ол затлагъа да сагъыш эте болмаз.
Артда,
шийир тинтиучю налатла,
къурайдыла таурухланы -
къулакъгъа да алмагъыз сёзлерин аланы.
Шийир да -
кёкде Кюнча,
джерде терекча бир затды,
шайыр джаратхан зат тюлдю ол.
Иннет этиб, сагъыш этиб,
къурашдырылгъан, джарашдырылгъан зат а
-
хапар болур, эссе болур, не да болур,
поэзия уа тюлдю ол.
ЁЛЮМДЕН КЪУТУЛГЪАН КЁЗЮУДЕ
Джюрегим тутуб бюгюн,
терк болушлукъну арбасы бла
джетдиргендиле хастанеге.
Бошуна ийген заманым,
бошалмай тургъан романым
кёрюнедиле кёзюме.
Алай а,
мен Джурда Джангыз Терек эсем,
туугъан халкъыма бек керек эсем -
халкъны дуасы къутхарыр мени.
Кёк башына керек эсем а -
джердегиле не эталлыкъла -
Аллах кесине аллыкъды мени.
Ма алай бла басыб кёлюмю,
кече узуну сакълайма ёлюмню.
Тёнгегин къоюб кеталмай,
мурукку этеди джан.
Бир джылча кёрюннген кече -
кетеди. Атады танг.
Энтда манга берилди заман.
Аллах къабыл этди дуасын халкъымы.
Аллахха, халкъыма да аны
не бла, къалай къайтарырма мен?
АЛЛАХ АЙТСА
Джети башлы эмегенле бла да,
эки башлы къартчыгъала бла да,
темирле, къурчла бла да,
артха турмай, къазауат этдик.
Азлыгъыбызгъа кёре,
кёб джигитлик да этдик.
Джюз тюрлю палахдан да ётюб,
бюгюнлеге сау-эсен джетдик.
Энди
«глобализация» бла, «ассимиляция» бла
къурутургъамы излейле бизни?
Башханы динин, тилин, къылыгъын да
алдырыб,
тюб этергеми излейдиле бизни?
Эки кере да сюргюнден къайыта билген,
«тойгъан джуртдан туугъан джурт иги»
деген,
«ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да -
Джуртубузда айнырыкъбыз» деген,
джигит халкъыбыз бюгюн да тас болмаз,
дининден, тилинден, джуртундан да
айырылмаз.
Аллах айтса.
Биз мадар этсек — Аллах да къадар этер.
Башханы динине, тилине, къылыгъына
кёчгенден,
алача болуб джашау этгенден,
Аллах, сен сакъла бизни.
Ассимиле эминагъа хорлатсакъ
кесибизин,
чёб чакълы сыйыбыз къалырмы бизни?
Аталадан кёчген тилни, джуртну
сакъламасакъ
адамлыгъыбыз, эркишилигибиз да къайда
бизни?
Дин да, тил да, джурт да бериб,
Аллах къауумла этгенди бизни.
Аллах бергенни сакъламасакъ,
къалай сакъларбыз Отдан кесибизни?
Бош къоркъуула. Джулдуз бла Ай
джарытхан къадарда джерибизни,
джашарыкъды Малкъар-Къарачай.
Биз мадар этсек, къадар эте,
Чексиз Кюч сакъларыкъды бизни.
КЕЛ
Чууакъды Кёк. Рахатды Эл.
Джарыкъды кюн, джарыкъды кёл.
Кел.
Къоркъма, кёлюнге джетерме,
мында къалыб кетерча этерме.
Сагъыш этиб турмай дуньягъа, ахыратха,
къууанайыкъ джашаугъа, табигъатха.
Кюн да былай ариу болуб турмаз.
Ёлген — дуниягъа джангыдан туумаз.
Ийнан сёзюме — сокъуранмазса,
керти насыбдан къуру къалмазса.
Бу чууакъ Кёкчады, джарыкъ кюнчады
сезим да.
Кёкге, джерге, санга тыйыншлыды сёзюм
да.
Кёк — кём-кёк. Тёгерек — джашил. Сёзюм
— акъ.
Биз тынгыласакъ да, кёзле, джюрекле
этерле ушакъ.
Бизге къарай, бизге тынгылай, шош болур
джел.
Хар не да таурухдача болур — кел.
ИТ БЛА СЫНДЖЫР
Темир чыкладан сынджыр!
Сёз бла макъамдан къуралгъан джыр
кючлюдю сенден.
«Сынджыр» дегенлей,
сынджырда ит кёрюнеди кёзюме.
Джыр а адамны учурады Кёкге.
Алай а, бир-бир джырла
ушайдыла сынджыргъа,
аны джазгъан а ушайды итге.
Итни джырыды сынджыр.
Итни боюн баууду сынджыр.
Ит бла сынджыр
ахыратда да айырылмазла бир-биринден.
БИР ДЖАНГЫ ДЖОЛ САЛЧЫ КЕСИНГЕ
Джорукъсуз тюйюшлеча, мени назмуларым -
сыйынмайдыла бир деб, бир джорукъгъа.
«Ритм», «рифма» деген бугъоуладан да
излейдиле ычхыныргъа, къутулургъа.
Бирер джорукъгъа бойсунады джерде хар
зат.
Мени назмум ол джорукъланы барындан да
— азат.
Джангы джорукъ, джангы джол излейди
кесине,
кетерик эсе да къайытмаздан терсине.
Тёрттизгиним — Гемудагъа ушаш тарпан.
Ючтизгиним — юч аякълы кийик,
Бийнёгерни къая раннга тыйгъан...
Адам улу къурагъан джорукъла,
тыйгъыч болуб турадыла джарыкъгъа.
Бир джангы джол салчы, Акъ сёз, кесинге,
назму джорукъланы - бирин да! - алмай
эсинге.
ТИЛЕГИМ
Ёмюрде зарланмадым кишиге,
сукъланнган да этдим джангыз бир
адамгъа:
ибилисни уруб, кёзюн алгъаннга.
Хоу, сукъланнганма мен джангыз анга.
Ибилисни экинчи кёзюн алыргъа,
Аллах буюрур эсе уа манга.
Бир тилегимди ол да Аллахдан.
Алай а, ненча кёзю болур Ибилисни?
Эки кёзю болургъа - ол адам тюл шойду?
НЕ АЙТЫР АЛЛАХ?!
Мен — Тейри адамы -
шайтан адамла бла
не этеме сёлешиб, кюрешиб:
намазлыкъгъа тартама аланы,
ала уа -
туралла къабышыб, гирешиб.
Ала ибилисге этелле къуллукъ,
мен а — Аллахха.
Тур, сора, ала бла кюреш да.
От болур алагъа
эс джыйдырлыкъ, эшта.
Аллах бермегеннге, не бераллыкъды адам?
Хакъ сёз тюшюндюрмегенни
Акъ сёз тюшюндюрюр къалай?
Ёзге,
шайтан адамла бла кюрешмей къойсакъ,
джашауубуз болурму къолай?
Дуниябызны кючлетсек алагъа,
кесибизни хорлатсакъ алагъа,
небизге да ала болсала патчах -
не айтыр бизлеге Аллах?!
Ёзден халкъ ибилис джорукъгъа къул
этсе кесин,
джыйын джанлы ит джыйыннга талатса
кесин,
Тейри адамы шайтан адамгъа хорлатса
кесин -
не айтыр Аллах?
ТАШ БОЛГЪАН ДЖЮРЕГИМ
Зулмудан къоркъуб, болмаз ючюн джууаш,
болмаз ючюн анга къул-къарауаш,
арбасына миниб, джырын джырламазча,
аны хунасына джарашмазча,-
аллай ташха бурулгъан эди джюрегим.
Таш болгъан эди джюрегим.
Гошаях бийчени къара ташына ушагъан
джюрегим,
Къайсынны джаралы ташына да ушагъан
джюрегим,
Къарачайны Къадау Ташына да ушагъан
джюрегим,-
тиширыуланы кёз джашлары тешгендиле
сени,
халкъгъа джетген къыйынлыкъ джаралы
этгенди сени,
душманлагъа дертинг а къадау этгенди
сени.
Джюрегим, акъ эдинг сен. Алай а,
дунья сёз, къайгъы, зулму
къаралтхандыла сени,
Каабаны къара ташына ушатхандыла сени.
Къара ташха ушагъан джюрегимден
чыммакъ акъ сёз туугъаны да сейирди.
Алай а, Каабаны къара ташына ушагъан
джюрекден
Хакъ сёзден, Акъ сёзден башха сёз
тууар эди къалай?
Джуртда Джангыз Терекге, джашил
терекге
Ушай эдинг алгъын. Энди уа
Къадау ташха, къара ташха бурулгъанса.
Джангыз Терекге сын ташчаса энди.
Алай болса да,
саудан къатыб, ёлюб къалыргъа
боллукъ тюлдю сеннге.
Тюнгюч джашынача,
къартлыкъ джашынача да
къарайды санга Минги.
ШИМАЛ ДЖОЛДА
Айланнгандыла джауумла, джелле,
чайкъаладыла тенгизле, кёлле.
Кюндю джетмеген мында да меннге,
Сенсе джетмеген мында да меннге.
Джагъагъа джууукъ келирге къоркъуб,
ачыкъ тенгизде чайкъалады кеме -
«Сюймеклик» деген джазыуун окъуб,
«сау бол» дейме кёзюлдюреуюклеге.
Сюймеклик келалмайды мен тургъан
джагъагъа,
тенгизле-теркле, чекле да - тыйгъыч.
Бир-бирде кёрюнеди - Кюн джылтыраса -
белинден эки юзюлген джанкъылыч.
Кёкмюдю, адаммыды, къралмыды эки этген
аны?
Сюелебиз: сен - тау этегинде, мен —
тенгиз джагъада.
Къаншау Бийча тас болгъанма мен. Сен а,
тюнгюлмей, къарайса Гошаях Бийчеча,
Къызыл Къаладан, Басхан къаладан, Мамия
къаладан да.
Кёралмайма мындан къараб сени -
къарыусузлукъ этеди кёзюлдюреуюк.
Сезимледен ишлейме сезилдиреуюк,
сёзледен ишлейме сёзюлдюреуюк -
ма энди кёрюнесе сен.
Къалала, кешенеле,
аладан да бек — джырла, кюуле
тарихден, джашаудан, сюймекликден,
кёрюб болмаудан да айталла хапар
Юй башланы къобарады джел,
тереклени аудурады джел.
Хакъ сёз, акъ сёз болмагъан сёзлени,
Джыр, назму, хапар болмагъан сёзлени,
бир-бирине байланмагъан,
бир-бирин тутмагъан сёзлени -
аланы да, чапракъланыча, сюреди джел.
Тюбегенча джашау бла ёлюм,
джашнайды, кюкюрейди Кёк.
Анга ушайды джюрек,
тенгизча чайкъалады кёлюм.
ИЙНАНАБЫЗ КЮЧЮНЕ СЁЗНЮ
Къалам эсе да къаладжюгюм,
сабаным — дефтер эсе да,
Кюч берилген эсе да -
ол — джерден, Кёкден эсе да,
ауурду борчум, джюгюм.
Фахмум -
кёб болмагъанын билсем да,
Кёк болмагъанын билсем да,
дагъыда,
Хакъ сёз тюшюндюрмегенни да,
Акъ сёзюм тюшюндюрлюкча,
джангылгъанны тюзетирикча,
онгсузну да кёллендирликча,
ёлгенни да тирилтирикча,
ауругъаннга, саугъа да турлукъча
джараб,
хар биринден джулдуз бла Ай,
кече-кюн да турлукъча къараб,-
хар назмуну джазама алай.
Джаныуарны да джаныуарлыгъын,
хайуанны да хайуанлыгъын,
адамны да адамлыгъын
кёргюзтмей къоймам.
Алай а, бирине да
тёре не палач болмам.
Тейрини иши башха,
Тейри адамы болсам да,
мени ишим башха.
Оноу этген барды
Джерге, Кёкге да,
кийикге, ташха,
терекге да.
Алай а, биз -
Кязим,
Къайсын,
Мен да -
джаралы джугъутурну,
джаралы ташны,
джангыз терекни да
кюрешебиз къутхарыргъа,
борчха санаб аны.
Хар бир джанны
палахдан, ёлюмден
кюрешебиз къутхарыргъа -
олду борчубуз бизни.
Кязимча, Сымайылча, Къайсынча
ийнанама кючюне Сёзню.
ЭСИМ
Ненча тюрлю джан джашайды джерде -
сюркелген, джюзген, джюрюген, учхан...
Барына да аурутама джан -
бары да болгъанча кесим.
Кёб затха къайтарады эсим...
КЪАЙЫТЫУ
Тау элден кёчгенча шахаргъа,
Акъ сёзден кёчеме хапаргъа.
Хапардан а Акъ сёзге кёчген,
шахардан да тау элге кёчген -
къыйындыла, къыйындыла бирча.
Акъ таш да къаралады шахарда,
Акъ сёз да къаралады шахарда -
джетмейди джер, Кёк, тазалыкъ, хауа.
Агъарадыла узакъда таула.
Ышарады эки тёппели Минги.
Тартады сабийлигим артха:
нартла кибик, джюз джыл болгъан
къартла,
юч джыл болгъан джашчыкъны — мени
миндирликча джангыдан атха...
Автобусдан тюшген анамы кёрюб,
къолларымы да эки джанына джайыб,
чабарыкъча аны аллына,
ол да меннге этерикча айыб.
Къара суудан суу алыб келген
ол субай къызланы кёрлюкча джангыдан.
Ой энди кёрсем аладан бирин,
этер эдим толу юлюш джанымдан...
Тау элге къайытама шахардан.
Акъ сёзге кёчеме хапардан.
Агъарады, къучакъ джая, Минги.
Джашаудан талгъан джаным мени,
учарыкъды кёб турмайын ары.
Элине къайытады бир насыблы мингден.
Не къалырын да билмейме Элиме менден.
Кёб зат берген эди элим а меннге:
кимни, нени аллында да
сюркелмезча, бюгюлмезча этген эди мени.
Алай а, джууукълашсала къартлыкъ, ёлюм,
аладан мени къалай къутхарсын элим?
Мен а не этдим, болгъанымда абадан,
элими къорурча, сакъларча аладан?
Быллай сагъышла да келе кёлюме,
къайытама тау этекде элиме.
ДУНИЯ БЛА АДАМ
Алгъын мен джаш эдим,
дунья уа — къарт.
Энди мен къартма,
дунья уа — джаш.
Кесилгенди терек,
джарылгъанды таш
Барыбыздан да
заман болду баш.
Барыбыздан да
кючлюдю заман.
Къайдады халкъ,
къайдады адам?!
СЮЙМЕКЛИК ДЖУРТХА, ХАЛКЪГЪА
ДжулдузАй назмуларымда
джашайды Къарачай.
Къарачайда джашайдыла
джулдузАй назмуларым.
Кёк бла джер къошулгъан джерде
джашайды - Кёкчай, Джерчай, Таучай,
Акъчай -
Къарачай.
Джети суу — акъ суу, къара суу, гара
суу,
кюмюш суу, джылы суу, исси суу, ачы суу -
къошулгъан джерде,
джети тау саф болуб тургъан джерде,
джети тау ёзенни бирикдириб,
джети Тау Элни бирикдириб
турады Къарачай.
Джулдуз, Ай джарыгъы тийиб анга,
чачылады тёбенлеге...
ДжулдузАй назмуларымда,
чыммакъ Акъ Сёзюмде
джашайды Къарачай.
ДжулдузАй назмуларым,
чыммакъ Акъ Сёзюм
джашайдыла Къарачайда.
Тауда, тюзде,
Кёкде, Джерде, джюрекде, Сёзде
джашайды Къарачай.
БОЛЛУКЪНУ БИЛМЕЙДИЛЕ АЛА
«Бу табынады,- деб,- Ташха, Терекге»
шайтанла басыннганла джюрекге.
Юслерине ауарын а терек,
башларына тиерин а таш -
билмейдиле ала.
7-ЧИ ОНЛУКЪГЪА КИРЕ
6-онлукъдан ётюб сау-эсен,
къыйырындан кирдим 7-чи онлукъну.
Кёк буюргъан шайыр къуллукъну
тыйыншлысыча эталама десем -
алдарма. Алай а,
ненча кере джетсе да палах,
андан къутхара барады Аллах.
Аскер тюрмеге тюшгенимде,
кёкден бир джарыкъ кириб тюшлериме,
кёл этгенлей турду.
Дохтур: «ёллюксе»,- дегенинде,
биягъы джарыкъ келиб меннге
эс табдыргъанлай турду.
Бюгалмады мени зулму-зорлукъ -
Хакъ сёз Акъ сёзюме болду къорлукъ.
Кёкге къарата эсе, тарта эсе назму -
сора, ишек джокъду: Аллахданды фахму.
Джердеги джырлайды, джердеги джылайды -
джашау алайды.
Кёкдеги уа сынайды.
Адам, унутуб Тейрисин,
дуния малгъа хорлатса кесин,
къууанчха не бушуугъа хорлатса кесин -
анга бир къыйынлыкъ джетмей къалмаз.
Абдез - тёнгегин, джюрегин а - намаз
тазалаучусун унутса, джарамаз.
6-онлукъдан ётюб сау-эсен,
къыйырындан кирдим 7-чи онлукъну.
Кёк буюргъан шайыр къуллукъну
тыйыншлысыча эталама десем -
алдарма. Алай а, къадар
джашаргъа, джазаргъа да мадар
бере эсе шайыр деген джаннга,
тыйыншлы болургъа керекди анга.
ДЖОРДАНО БРУНОНУ ЭСГЕРЕ
Кёлюн ачыкъ этиб,
кертисин айтханы ючюн,
кюйдюргендиле аны отда.
Талай ёмюрден а,
кюйдюрген джерлеринде эскертме салыб,
тюзлюгюне, джигитлигине
урадыла баш.
Алай а, энтда бир-бир къауум,
«Кюн джерни тёгерегине бурулады» деб,
бир-бир къауум да
инквизицияны этгенин тюзге санаб,
джашайдыла.
Джахилле бла джарым бабасладан -
айтыргъа, джарым адамладан
чыгъады не къыйынлыкъ да.
Сёзню ангыламагъанла бла
сёз ангыламагъанладан -
эки дуньягъа да тыйыншлы
болмагъанладан
тюшеди къоркъуу адам улугъа,
бютеу джашаугъа да.
Алай а,
ётюрюк айтхандан эсе,
отда кюерге хазыр адамла
болгъан къадарда -
джашау да, дунья да, адам улу да
сакъланырла деб барды умут.
ДЖАНДЕТ БЛА ДЖАХАНИМ
Не джаны бла да табама хакъымы:
мен билмейме, термиледи джан неге,
алайсыз да тюшгенчабыз джандетге.
Не ариуду хауасы былайыны,
не игиди халиси да халкъыны.
Айырмайла мында тукъум не миллет,
барында да бир болгъанчады иннет.
Хакъны аллында бары да болуб джууаш,
инсан хакъларын неден да кёредиле баш.
Джокъчады джюрекледе тарлыкъ, зарлыкъ.
Бегибди дин айтхан къарнашлыкъ,
адамлыкъ.
Тюшгенчама, джаным саулай, джандетге.
Дагъыда... термиледи джан неге?
Билемисиз, къыйналгъанын джан неге?
Халкъым джокъду мен джашагъан
джандетде.
Джокъ эсе уа туугъан халкъы джандетде -
джандет да джаханимди поэтге.

СЫНАУ
Илхам да, Сюймекликча, сынауду
фахмугъа:
Акъ сёз келир келмез, тутуб назмугъа
салыб къоймасанг — ёпкелер да кетер.
Келген тиширыуну да этмесенг разы,
экинчи, оджагъынгдан тюшген къой,
сеннге джууукъ орам бла да озмаз.
Нечик ушайдыла Акъ сёз бла Тиширыу.
Бир огъуна болурла ала.
Къайсы алгъа келсе, сыйлайма аны,
башхасы да, сеземе, келир кёб
сакълатмай.
Тиширыугъа - Акъ сёзгеча,
Акъ сёзге да - Тиширыугъача,
къарай,
сюе-кюе, ёле-тириле,
барама джашай.
Насыблыма къалай:
Кёкде некях этилген,
Кёк манга буюргъан
эки бийчем барды мени:
бири юй бийчем,
бири сёз бийчем.
Бир-бирине дагъан бола,
манга да - сюймеклик, илхам бола,
джашайдыла мени бла ала.
Аладан бири кетген кюн -
эм къара кюн боллукъду манга.
Насыбым болса -
аладан алгъа кетерме дуньядан.
Алайды тилегим, кёлюм.
Алай а, ала саулукъда,
билеме, манга джокъду ёлюм.

ТЮРЛЕННГЕНДИ ДУНИЯ
Дей: «къазны къыркъ джаны»,-
джаны саулай джырталла тюгюн.
Дей: «къызны къыркъ джаны»,-
келгенле къыйнай аны да бютюн.
Энди тюрленнгенди дуния.
Алай а
къаз къычырыкъны эшитсем,
не да
джылай тургъан къызны эслесем -
бир кёб зат кёрюнеди кёзюме,
бир кёб зат тюшеди эсиме.
КЮЧЛЮ ДЖОКЪДУ АДАМДАН
Аркъан атыб тарпаннга,
джайдакълай миниб анга,
чабдырыб, арытыучу -
энди не къалды сенден?
Эмилик юретиучю,
джашасанг да сау-эсен,
заман сени да бюкдю,
къалай туруб юсюнге
деуле кёлтюрмез джюкню.
Кесинг эдинг эмилик -
унамагъан джер-джюген.
Энтда тураса алай,
къарт болсанг да бюгюн сен.
Бугъоулагъа, кишеннге,
ауузлукъгъа, джюгеннге
бойсунмадынг ёмюрде -
болгъанынг ючюн Адам.
Болгъанынг ючюн Адам -
кючлюед рухунг сени
темирледен, къурчладан.
Заман сени да бюкдю -
джууукъ этди къабыргъа.
Сеничалагъа да
бу дуньяда къалыргъа,
джокъ эсе амал, мадар -
да алай эсе къадар,
не этейик.
Халкъны тюшюрюб атдан,
миндиргенлЕ эшекге,
кюрешселе да, сени
тюшюралмалла атдан.
Сыйырдыла атынгы -
зулмуда болмаз аяу.
Минмез ючюн эшекге,
сен турдунг джюрюб джаяу.
Сыйыртсанг да атынгы,
сен сакъладынг Атынгы:
бюгалмадыла сени,
миндиралмалла сени
къадыргъа не эшекге.
Сабийлигим эсдеди,
кёл бериучюнг да меннге,
«сюркелме да, джюрю» деб,
тургъузгъанынг да ёрге,
миндиргенинг да атха,
тюшме деб андан джерге.
Мен келдим кёре сени,
мен атха миниб келдим.
«Атда келген джашым» деб,
къууанныгъынгы билдим.
«Миндирчи атха мени,
бир сынайыб джюрюшюн»,-
дединг да, буйругъунгу
тындырмазгъа — джокъ амал.
«Джарашамамы атха?
Дуньядан да ахыратха
ат юсюнде кеталсам,
Аллах да болур разы».
Шын тургъузду да атны.
Терк ташайды къарамдан.
Сёзюн эсгердим аны:
«Кючлю джокъду адамдан».
ЭСДЕН А КЕТМЕЙЛЕ
Саны ауругъан джатады орундукъда,
джаны ауругъан а — назмулада.
Къара кючледен джетсе заран,
Акъ сёз къутхарады болуб дарман.
Къазакъ бёрюню улугъанындан
джерде къалтырайла итле -
къазакъ джюрегими улууундан
кесим огъуна къоркъама бирде.
Бёрю джюрегими улууундан
джети къат Кёк да толкъунланады.
Къара джинни ууундан
Акъ сёзюм дуньяны къутхарады.
Дуньяны къой, бир адамны
къутхара эсе да — махтау анга.
Башхагъа джарамай, къуру кесиме
джарай эсе да — махтау анга.
Минги Тау тургъанча бёлениб къаргъа,
Акъ сёзге бёлениб турады джаным.
Тура туруб, уянсала ала,
дунья тюб болуб, къуралыр джангыдан.
Рахатдыла тауум да, джаным да.
Эсден а кетмейле Везувий, Помпея...
АНТ
Аскерчи да этеди ант.
Дохтур да этеди ант.
Шайыр а этемиди ант?
Сёзден кючлю сауут а,
Сёзден иги дарман а
джокъду дунияда.
Ант этеме
Сёз бла
джашауну сакъларгъа,
адамны сакъларгъа.
Ант этеме
Сёз бла
адамда эм иги,
эм ариу сезимлени
къозгъаргъа.
Ант этеме
Сёз бла
джангыз
Хакъгъа
этерге къуллукъ.
Ант этеме
Сёз бла
Аллах бергенни
джакъларгъа,
сакъларгъа,
къатларгъа...
Ант этеме
Хакъ сёзню мюриди — Акъ сёз бла
инсан-миллет хакъларын къорургъа.
Ант этеме
Акъ сёз бла Хакъ сёзню
халкъгъа не къадар билдирирге,
джаяргъа,
алай бла адамны
Аллахха джууукълашдырыргъа...
АДАМ А?
Тейри адамын кесине тартса да Кёк,
айырмайды джерден. Джерде уа:
Тау. Суу. Таш. Терек.
Тау — Минги.
Суу — Къоб(ан), Бас(хан), Теб(ерди).
Таш — Къадау.
Терек — Джангыз.
Адам а?
ЮЧГЮЛ ДУНИЯ
Акъ сёзню сюре барыб,
назму раннга бекленсем,
сен чачынгы джамчы этиб.
къолларынгы къамчи этиб,
бутларынгы да ат этиб,
джетермисе, ант этиб:
«Джашарыкъбыз биз бирге,
не ёллюкбюз биз бирге, -
чынга, къалма назмуда».
Аллай сёзлени айтыб,
тос къатыны чынгатханды
Бийнёгерни къаядан.
Кийикден да, мийикден да
къуру къалгъан Бийнёгер,
тосуна сюймекликден а
кёлю толгъан Бийнёгер,
чынгагъанды къаядан.
Мен а этеме умут:
Акъ марал Бийнёгернича,
Акъ сёз къаргъамаз мени -
дарман орнуна джарар,
ауругъан халкъыбызны
ёлюмден къорур, сакълар.
Сен да айтмазса манга,
«айырыл» деб, назмудан.
Ачымазбыз джазыудан -
кесибиз джазсакъ аны.
Акъ сёз, Сен да - мени бла
бир юй болуб джашарсыз.
Дауур-сюйюр этсегиз,
джарлы менден бошарсыз.
Сабийле да тууарла,
назмула да тууарла.
Сюймеклик болгъан юйню
мёлекле да джокъларла.
Акъ сёз, Сен эмда Мен -
ючгюл дунья — аламат.
Сюймеклик болгъан джерде
болмаз уруш, къазауат.
ИННЕТДЕН БАШЛАНАДЫ МИЛЛЕТ
Араб тилде къылабыз намаз,
орус тилде беребиз ауаз...
Ислам диннге кёчген оруслула
джыйылгъан болурламы былайгъа?
КъАрачай, къайдаса сен,
халкъмыса, къаранчхамыса сен?
АБШ-да индейлилеча
болургъамы башлагъанбыз биз?
Тилинге, адетинге дери,
джырынга, тебсеуюнге дери,
кийиминге, къанынга дери
тюрленнгенсе, танымазча адам.
Халкъны тилиндеди-сёзюндеди ёзю.
Ёлгенлей тили-сёзю -
халкъ кеси да болады джокъ,
тиймесе да анга окъ-тоб.
Энчи Эли болмагъан халкъ ,
аны къураргъа ант этмеген халкъ,
аны ючюн кюрешмеген халкъ -
дуниядан болады талкъ.
Къабарты-Малкъар, Къарачай-Черкес -
джыйымдыкъ Элле керекле кимге?
Джыйымдыкъ Эллени къурайды кърал,
халкъланы этер ючюн ассимиле.
Миллет духу, ангысы, эси
болгъан халкъ къутхарады ёлюмден
кесин:
сакълай джуртун, тарихин, тилин,
Ол къурайды къралын-элин.
Къралын къурамаса чууут -
миллетлигинден къалмаз эди джукъ.
Тирилталмаз эди, сакълаялмаз эди тилин,
къурамаса Израиль деген Элин.
Санына, къарыууна кёре хар бир халкъ,
Миллет Элин къурайды — болмаз ючюн
талкъ.
Чечен, Юнгюш, Абаза, Ногъай
къурагъандыла Эллерин алай.
Миллет Эллери болмагъандан
къыйналадыла Малкъар, Къарачай.
Миллет Эли ючюн кюрешмеген халкъ
тюб болады тарыгъа, джылай.
Энчи Эли болмагъан халкъ ,
аны къураргъа ант этмеген халкъ,
аны ючюн кюрешмеген халкъ -
дуниядан болады талкъ.
Дин, Тил, Джурт -
миллет Элге тамал.
Аланы сакъламай,
аланы айнытмай -
джокъ ёлмезге амал.
Миллет Элин къурау,
Миллет Элин сакълау -
ол болмаса иннет,
халкъ болалмаз Миллет.
Миллет Элин къурамай,
Энчи Юйюн къурамай -
динин, тилин, джуртун да
сакълаялмаз миллет.
Хакъдан башланады Халкъ.
Элибден башланады Эл.
Элден башланады Миллет.
Иннетден башланады Миллет.
ДЖУУУКЪЛАШАДЫ ИНГИР
Не эте болур Басхан таулада Сапар?
Не эсе да, кёбден бери джокъду хапар.
Хапарлы эсенг, Нюр-Магомет, билдир.
Джолдама. Джууукълаша келеди ингир.
Кюн къысхады мында. Анда уа къалайды?
Эски джараларым да ашланыб къыйнайла.
Эшитемисе къызыл итлени юргенлерин:
къоймайдыла алкъын сюргенлерин.
Ызымдан тюшгендиле мында да.
Къазакъ бёрюге тынчлыкъ джокъду къайда
да.
Мен итлени кёрюб болмай ёсгенме.
Джангыз Терекни кесгенлени кесгенме.
Джанымдалла герохум бла бычагъым,
кёкюрегимде да — хамайылым, мынчагъым.
Тейри адамы — мен тюлме джангыз.
Джолуму джарыталла джангы Ай бла
джулдуз.
Абдуллах шохум да тюше эсиме,
«Джангыз тюлсе, огъай»,- дейме кесиме.
Окъла джюуюлдеб ётелле джаным бла.
Ахыр назмуму, эшта, къаным бла
джазарыкъ болурма. Алай а,