Джол: Терекден Ташха - 07

  кими уа кюрешеди къабаргъа.
  Къанатлыла бла сермешеме мен,
  излемейме бойсунургъа къадаргъа.
  Билмейме, бу мизтамакъ къанатлыла
  къайдан келгенлерин -
  къалюбаладанмы, ахырзаманданмы?
  Не излегенлерин да билмейме аланы.
  Алай а, акъыл-балыкъ болгъанлы бери
  кюн сайын кёреме аланы.
  Къалай къутулургъа да билмейме аладан -
  мени къуршалаб тургъан къанатлыладан.
  Мёлекле да тюлдюле ала,
  Къара джинден да тюлдюле ала.
  Сёзле болурламы ала -
  ёле тургъан тилни сёзлери?!
  Биз — кесибиз — ёлтюре тургъан
  Ана тилибизни сёзлери?
  Ма энди ангыладым аланы -
  мени къуршалаб тургъан
  сёзлени-къанатлыланы.
  Аланы къыстагъан халкъны ала да этиб
  харам,
  айырылмай аланы бек сюйген шайырдан,
  айта анга джарсыуларын, бушууларын,
  ачыуларын,
  айланадыла аны тёгерегине.
  Шайырды ахыр уялары аланы...
  Къучакълайма къанатлыланы:
  къабыгъыз, уругъуз, ачытыгъыз мени -
  мен да сакълялмадым сизни.
  Тирилликбиз бирге не ёллюкбюз бирге.
  Алай а, ашыкъмайыкъ кёрге.
  Дунияда кёб сейир зат болады — кёребиз:
  ёлген тилин тирилтген халкъны да
  билебиз.
  Биз а — саубуз алкъын...
  Халкъым,
  Ана тилин ёлтюрген мурдар болма,
  кеси кесин ёлтюрген халкъ болма.
  Ана тилни сёзлери меннге
  келгендиле тарыгъа сенден.
  Къуршалабдыла мени сёзле-къанатлыла...
  Къоркъама къаргъарла деб бизни ала.
  Ана тилин ёлтюре тургъан халкъ,
  кесин ёлтюре тургъанын билмеген халкъ -
  къарангыса, джахилсе, малкёзсе къалай...
  Учадыла, учадыла къанатлыла
  эте къычырыкъ-сыйыт-хахай.
  Кёзюн сокъур этиб, къулагъын сангырау
  этиб,
  халкъ а турады тынгылаб.
  СЁЗЮМЕ АЙТАМА
  Сёз да сюеди джукъларгъа,
  уятхынчы аны Кюн не Ай.
  Кёбюсюне уа къуугъун, хахай
  уятадыла аны.
  Ол заманда Айбет, Кюнджюрек Акъ сёз
  уруш сауут-сабагъа бурулады -
  адамгъа, халкъгъа чабхан къара кючлени
  акъ къанатлары бла аямай урады.
  Джюрекни келечиси, аскерчиси, ёкюлю Акъ
  сёз
  айырады къарадан акъны:
  «Хакъ» деген адамны, халкъны
  къоруйду, джакълайды, сакълайды.
  Хакъны келечиси, аскерчиси, ёкюлю Хакъ
  сёз,
  джюрекни келечиси, аскерчиси, ёкюлю Акъ
  сёз -
  ала экиси да адамны
  сакълай ётюрюкден, зулмудан, кёзбаудан,
  къоймайла джыгъылыргъа аны.
  Адамгъа, халкъгъа, джашаугъа
  къоркъуу тюшген сагъатда.
  Хакъ сёзню къатына сюеледи Акъ сёз:
  алай болмазгъа да джокъду мадары -
  Хакъ сёзденди аны тамыры, къадары.
  Кёкден эннген Хакъ сёз,
  джюрекден чыкъгъан Акъ сёз -
  эки ауузудула бир къылычны.
  Къыйын кюн ачыкъ болады ол.
  Мени сёзюм, сен да
  ала бла бол.
  ТЕРЕК БЛА ЧЕГЕТ
  Къачыб джерде къайгъыдан, палахдан
  къаягъа ёрлегенди терек.
  Джууукъ болургъа Кёкге
  излегенми болур, огъесе?
  Мийикден кёрюнеди ачыкъ:
  балтауУз, мычхытИш зулмудан къачыб,
  тау этегине къысылгъан чегетин,
  тау этегинде да къоймай айныргъа,
  кюрешедиле томуруб, кесиб.
  Терек къаядан этеди хахай:
  джердегиле тынгыламайла анга,
  Кёкдеги да эшитмейди аны -
  умутун а тас этмейди терек.
  Аны ючюндю тургъаны джашиллей,
  кюн аманлагъа да чыдаб.
  Къайдан ангыласынла аны джахилле,
  джарым моллала да ангыласынла къайдан?
  Къырыла тургъан чегети да
  анга чамланады «болушмайса» деб.
  «Бизни бла бирге нек ёлмейсе?» деб,
  бардыла салгъанла да дау.
  Ол ауур сёзлеге да тынгылай,
  джерге да къарай, Кёкге да къарай,
  ёлген бла ёле, умут бла тириле,
  къаяда терек барады джашай.
  Эшитмей эсе уа аны адам,
  къабыл этмей эсе тилегин Аллах,
  ол чегетине болушсун къалай?
  «Кёбюрек кёреди къаяда терек»,-
  деб, бойсунургъа унамай чегет,
  Терегине тынгыламай чегет,
  кесинден, терекден да бошайды.
  Чегетде терекле да къауум-къауум болуб,
  эмен джыйын, нарат джыйын, бусакъ
  джыйын болуб.
  Кюрешедиле бир-бири бла,
  бир-биринден кёредиле къыйынлыкъны.
  Балта ауузун кенгнге кериб зулму,
  мычхы тишлерин жыгъырдатыб зулму,
  бир-бирине юсдюреди аланы,
  сора, кюле, кеседи барын аланы.
  Къаядан къараб, барын эслейди терек.
  Не бек хахай эте эсе да терек -
  ашыкъмайды къатышыргъа Кёк.
  Алай болса да, къалмай тюнгюлюб,
  Терек бардырады къазауатын:
  бир кюн бир,
  джердегилени да тюшюндюре,
  Кёкдеги келир болушлукъгъа.
  Къаяда терек ийнанады анга.
  АДАМ
  Къадау Ташды дунияда адам.
  Джангыз Терекди дунияда адам.
  Кетиб баргъан Къобан сууду дунияда
  адам.
  Джашлыгъында Къадау ташча кёрюне
  кесине,
  Джылы келсе, Джангыз Терек болгъанына
  тюшюне,
  ахыры —
  къум тюз неда тенгиз джутхан суу
  болгъанын эслей,
  кетеди адам, джашнай, джукълана.
  Джети къат Кёкден тюшген Къадау Таш,
  джер джуртда ёсген, кесилген Джангыз
  Терек,
  къаядан чынгаб, кетиб баргъан тау суу -
  ма адам дегенинг.
  НАЗМУЛА-ДЖАЗМАЛА
  1
  НАЗмула-ДЖАЗмала -
  НАЗ терекдендиле ала,
  ДЖАЗ терекдендиле ала -
  къыш да, джай да джашилдиле ала.
  Назмула-джазмала-джазыула
  айтадыла хапар ДЖАЗЫУдан.
  Сёз
  тюрлендиреди ёзюн адамны,
  Аллахха джууукълашдырады аны.
  2
  Наз. Назмула. Джашиллик...
  Джаз. Джазмала. Джангырыу...
  Джазыула. Джазыула. Джазыу...
  Табигъат. Сёз. Къадар.
  АЛГЪЫН БЛА ЭНДИ
  Алгъын бар эдиле Джырчыла,
  энди уа — джырлаучула.
  ТЁНГЕК БЛА ДЖАН
  Тёнгек бла джан -
  батыб баргъан Кюн бла,
  атыб келген Танг.
  СЫНАУ
  Къарашауай - Гемуданы,
  Гемуда да - аны
  сынагъанча,
  Сёз бла Шайыр да
  бир-бирин
  сынайдыла алай.
  Шайыр бла аты,
  Ёзю бла Сёзю
  тутмасала бир-бирин -
  алагъа келеди ёлюм.
  БОРАКЪ АТХА ТЫЙЫНШЛЫСА СЕН
  Билеме -
  джылыма келишмейди джырым.
  Алай а,
  чыкъгъынчы джаным,
  айырылаллыкъ тюлме сенден:
  джюрегими къысхан джыджым
  тагъылыбды сеннге.
  Кете тебресенг кенгнге -
  ол бекден бек къысады мени,
  ёлтюрюрча уа буумайды, огъай.
  Сен саулукъда — ёлюк тюлме,
  ёллюк да тюлме,
  алай а — ёмюрде да! -
  ангылаяллыкъ тюлме:
  Боракъ атда джюрюучю шайырдан
  эшекде джюрюучю шылапны
  не деб, сайлагъанса сен?
  «Ушамагъан джукъмайды» дейле.
  Анга ушагъан джокъду бир затынг:
  кёзюнг-къашынг, сёзюнг-башынг -
  джаратылгъанчаса нюрден.
  Ол а — билмейме, неден...
  Ол лобанча джашайды — джулдузсуз,
  Айсыз.
  Сен а — мёлеклеге тенгсе,
  сыйлы башынгы этме сыйсыз.
  гюнахны да кюреме къадаргъа:
  ол — сюркелирге джаратылгъанды,
  сен а — учаргъа.
  Буруу этме кесинге чёбню:
  биз барлыкъ джол -
  чыгъарлыкъды башына Кёкню.
  Тынгыламагъанча сёзюме,
  къарамагъанча кёзюме
  кёрюнсенг да,
  ичингден кюесе, билеме,
  мени сюесе, билеме.
  Дуниянг айланыбды башы тюбюне...
  Бурайыкъ, дейме, аны тюзюне.
  Кёзден, сёзден да кетейик узакъ -
  башха дунияда тебрейик джашаб.
  Шайыр Кёк башына тартады сени,
  лобан джер тюбюне тартады сени.
  Тынгылайса, болалмай таукел.
  Джазынгы ашырдынг лобан бла,
  джашадынг джылай, аман бла.
  Джайынг, кюзюнг да кетселе алай...
  Огъай, кесинги, мени да ёлтюрме,
  лобан ёмюрню эсинге да келтирме.
  Сени къоюб олтурсам лобаннга,
  санарыкъ тюлме кесими адамгъа.
  Сен — учаргъа джаратылгъан бир джан,
  ол а...
  Джер тюбюнде кеси къалсын лобан.
  Боракъ атдан узатама къол:
  Хауа эсенг — Адам бла бол.
  Буруу этме кесинге чёбню.
  Биз барлыкъ джол -
  чыгъарлыкъды башына Кёкню.
  ХАКЪ ДЖОЛГЪА КЪАЙЫТЫР МИЛЛЕТ
  Къул сезим, къул сёз, къул хали,
  къайдан, кимден келгенсе бизге,
  къайсы къауумдан джукъгъанса бизге?
  Халкъларына болур ючюн солтан,
  душманлагъа болгъанлА олтан,
  халкъларына болур ючюн бий,
  душманлагъа болгъанлА къул,
  унутуб сыйны, намысны, хакъны,
  джау тюбюне атханлА халкъны,
  Миллет сизге бергенди налат,
  «амантиш» деб, атагъанды ат.
  Къара багъанагъа тагъылгъанлай,
  дунияда турлукъсуз алай,
  ахыратда уа тюшериксиз отха...
  Къуллукъ ючюн къул болгъан ёзден,
  дуния малгъа табыннган ёзден -
  сен тюлсе бизден, сен тюлсе бизден...
  Кеси разылыгъы бла къул болгъан адам -
  сенден джийиргеншли джокъду бир джан.
  Бютеу халкъны да къул болурун излейди
  къул,
  къызланы барын да къахме болурларын
  излейди къахме,
  ала - кеслерича этерге излейдиле
  халкъны,
  айырмазча киши къарадан акъны.
  Алагъа ибилис чыгъаргъан юлюш —
  отуз кюмюш.
  Ибилисни къалайларын да тагъыб
  кёкюреклерине,
  ауаз берирге, юлгю болургъа кюрешедиле
  миллетлерине.
  Керти бетлерин ачмасакъ аланы,
  Къара багъанагъа такъмасакъ аланы,
  кетерикбиз узакъгъа Хакъдан -
  къулла бошарыкъдыла халкъдан.
  Сыйырыб Къраллыгъыбызны-Элибизни,
  Динибизни, Тилибизни, Джерибизни,
  Джазыуубузгъа Эркинлигибизни -
  къул этерге кюрешгенлЕ бизни,
  сИзсиз эм уллу джауубуз бизни.
  Ахырат сизники тюлдю,
  дуния да сизники болмаз.
  Хакъ джолгъа къайытыр миллет -
  дуния былай турмаз.
  БИЛ
  Джюзден артыкъ халкъ,
  джюзден артыкъ тил
  болгъандыла талкъ -
  не ючюн, бил.
  КЕРЕКДИЛЕ АЛА ДА
  Барды: ат, джамчы, башлыкъ,
  шкок, герох, къама да...
  Кетгенден сора джашлыкъ
  керекмилле ала да?
  Барды: ат, джамчы, башлыкъ,
  шкок, герох, къама да.
  Озуб кетген джашауну
  къайтармазла ала да.
  Сезгенлигиме аны,
  джер салама мен атха -
  элтирин билсем да ол
  джангыдан къазауатха.
  Ётмез ючюн чекледен
  къуугъун-хахай, от-джалын -
  тёшекде тюл, сермешде
  джетсин манга аджалым.
  Ёлюмню сакълаб юйде
  турмайыкъ да къалтырай,
  биз ёлейик урушда:
  Халкъ — Миллет болур алай,
  Эл да къуралыр алай.
  Къазауат этген къартха
  джашлыгъы келир артха.
  Ёлсе — ётер джандетге,
  сау къалса — ётер тёрге...
  Барды: ат, джамчы, башлыкъ,
  шкок, герох, къама да
  Къайытыр ючюн джашлыкъ,
  къайытыр ючюн джашау,
  къайытыр ючюн Тюзлюк
  керекдиле ала да.
  КЁЛ ДЖАГЪАСЫ ДЖАЙ ЧИЛЛЕДЕ
  Кёл солуйду терен джукъугъа батыб.
  Таш илкичлеге тагъылыб боюнларындан,
  къайыкъла да турадыла къалкъыб.
  Къанат тюблерине сугъуб бурунларын,
  кёзлерин кёзюу-кёзюу ача, джаба,
  солуйдула рахат сууда дууадакъла да.
  Сууда кёлеккелерине сукълана,
  иссилейдиле агъачла да джагъада.
  «Кёлде джууунмагъыз, дауур этмегиз -
  табигъатны тынгысыз этмегиз».
  Дауур этген, джуууннган да джокъду.
  Джаш тиширыула сабийлери бла
  терек салкъынлада олтуруб,
  ышара, кюле, этелле ушакъ.
  Мёлекле да эниб Кёкден,
  къызгъан къанатларын
  сууутадыла сууда,
  Бу кёлге, кёлню тёгерегине да
  бош атагъан болмазла
  «Джандет джер» деб.
  НАСЫБЛЫДЫ ПОЭТ
  Къара кюн келеди -
  кетеди поэт дуньядан.
  Акъ сёзю да, Гошаях бийчеча,
  къалады къараб ызындан.
  Къара сёзю да, Къарачач кибик,
  сын болгъанды аны къатында...
  
  Насыблыды поэт!
  Акъ сёзю - Акъ бийчеси
  турлукъду анга кертилей -
  тукъумун да тюрлендирмей,
  кийимин да тюрлендирмей,
  поэт къойгъанча,
  ёмюрю турлукъду алай.
  Поэт болмаса дунияда,
  сёзле, бийсиз чибинлеча,
  айланныкъ эдиле
  башлары къалгъан джерде.
  Сёзле джыйылыб бирге,
  Акъ Сёз болур ючюн,
  Ёзден сёз болур ючюн,
  Шайырны кёлю-джюреги
  болургъа керекди ЭРКИН.
  Шайыр — Бийди,
  бийчеси уа – Акъ сёздю аны,
  джарытхан бютеу дуньяны.
  Шайыр Бий кетсе да дуниядан.
  Акъ Бийчеси къалады да джерде,
  шайырны бардырады ишин.
  Насыблыды поэт.
  БОЛДЖАЛНЫ САЛМАГЪЫЗ АРТХА
  Джазыууму джаз ала джазалмасам да,
  къач ала болса да — джазарма,
  къачан болса да — джазарма.
  Бюгюн алайды кёлюм.
  Ары дери джетиб къалса уа ёлюм -
  ол затда мени этмегиз терс.
  Джангылычларымдан алыгъыз да дерс,
  къоймагъыз этеригизни артха.
  Миналмазча болгъунчу атха,
  Джазыуугъузну къоюгъуз джазыб.
  Кеси аллына келмейди насыб.
  «Къалгъан ишге — къар джауад», билесиз
  -
  болджалны салмагъыз артха.
  КЕСИМЕ
  Файгъамбарны азанчысыны атыды Билал.
  Аны унутхандан эсе — ёл да къал.
  Зулму тюбюнде, сюргюнде
  атала-анала сабийлерине
  муслиман атла атаргъа
  къоркъмагъандыла -
  ол да кетмесин эсингден.
  Тыйыншлы бол алагъа сен.
  Тыйыншлы бол атынга сен.
  Джырчы Сымайыл
  СЁЗ оюн тюлдю. Сёзде барды ЁЗ. Адамны
  кёзюнден джюреги къараб тургъанча,
  халкъны да тилинден-сёзюнден тини-ёзю
  къараб турады. Хоу, СЁЗдеди ЁЗ. Сёзден
  башланнганды дуния да, адам да. ХАКЪ
  сёзденди, ХАКЪ сёздеди АКЪ сёз да. Аны
  себебли, сёзге бир бош затхача
  къараргъа джарамайды.
  СЁЗде кёрюнеди джети къат Кёк да, джети
  къат джер да, джети къат джюрек да, Ауал
  да, Ахыр да. Сёзюне керти болмагъандан
  уллу сыйсызлыкъ болурму? Сёзюн-тилин
  тас этген халкъ — дуниядан болады
  талкъ. СЁЗ — ЁЗ; ХАКЪ сёз — АКЪ сёз.
  Быланы магъаналары бек теренди, кёб
  къатлыды.
  ЁЗ:
  1.собственная сущность; сам.
  2.суть, существо, квитэссенция,
  содержание.
  3.сок; клеточный сок.
  4.сердцевина.
  5.стержень.
  6.родной.
  7.собственный.
  8.настоящий, натуральный, чистый.
  9.ёзден – оригинал, подлинник.
  10.ёзденлик – оригинальность,
  самобытность.
  11. ёзден – свободный.
  ХАКЪ :
  Право; справедливый, верный, правдивый,
  истинный; одно из имён Бога.
  АКЪ СЁЗ:
  Акъ сёз — Хакъ сёзден чыкъгъан сёз,
  Хакъгъа джууукълашдыргъан сёз; керти
  сёз, тюз сёз, таза сёз, иги сёз, ариу сёз,
  эркин сёз, кёллендирген сёз, назму сёз;
  поэзия.
  КЪАРА:
  Бу сёзден кёб тюрлю магъанасы болгъан
  сёз болмаз. Халкъны кёбюсю аны «чёрный»
  дегенча ангылаб къояды. «Уллу»,
  «кючлю», «таза», «сыйлы» деген
  магъаналарына уа эс бурмайдыла. Алай а,
  бизни сёзюбюз СЁЗню юсюнден болгъаны
  себебли, «къараны» бизге джууукъ
  магъанасына къараргъа излейбиз.
  «Бир «къара таныса» деб, дыгалас
  этебиз» - ёмюрден бери бизни халкъда
  джюрюген сёздю бу. Сабийлерин
  окъутургъа, «къара танытыргъа» дыгалас
  этгендиле адамла. «Къара таныгъан»
  кимди? Къуранны харифлерине юреннген,
  аны окъуй билгеннге да айтхандыла
  «къара таныгъан» деб. Экинчи магъанасы
  уа аны — уллу магъанасы, таша магъанасы
  — «Аллахны сёзюн ангылагъан» деген
  оюмгъа келеди.
  Къара таныгъан — уллу, кючлю, таза,
  керти, сыйлы Сёзню — Хакъ сёзню сезген,
  таныгъан, окъугъан, билген, ангылагъан
  адамды. Кераматы болгъан адамды къара
  таныгъан. Аллайла алимлени ичинде да аз
  тюбейдиле. Къара таныгъан ол — Сёзню
  тышын кёрген бла къалмай, аны ич
  магъанасын, таша магъанасын, ёзюн
  кёрген адамды. Аны себебли, аллай
  уллулукъгъа джетген адамны уллу
  харифле бла джазаргъа излейме: КЪАРА
  ТАНЫГЪАН.
  Джазгъанмы этебиз, айтханмы этебиз,
  Сёзге тыйыншлы болайыкъ. Эсде тутайыкъ
  аны назму, хапар джазсакъ да. Акъ сёз да
  Хакъ сёзденди. Акъ сёзню да борчу —
  адамны Хакъгъа джууукълашдырыуду. Аны
  унутхан — Поэт болаллыкъ тюлдю, сёзю
  Акъ сёз болаллыкъ тюлдю.
  АХЫР СЁЗ
  Ненча кере кёрге тебергенди палах.
  Анча кере ёрге тургъузгъанды Аллах,
  кёрюрча этиб джулдузну, Айны...
  Боллукъмамы унутургъа аны?
  Ма энтда келеди ол -
  тюзелгенди — ачыкъды джол:
  ёлеме -
  менден кючлюдю палах.
  Билеме,
  болушмаса энтда Аллах,
  джокъду джан болушаллыкъ манга.
  Чыгъаллыкъ тюлме тангнга.
  Къарангыча, басханды палах.
  Эшитеме: тарталла салах.
  Мангамы, башхагъамы?
  Ёлюргеми, джашаргъамы -
  не оноу эте болур Кёкдеги?
  Айтхынчы джюрекдегин
  джашаргъа къоярыкъ болурму,
  огъесе, джоярыкъ болурму?
  Тёз,- дейме кесиме,- тёз.
  Къайдан эсе да келеди Сёз -
  Хакъ сёз, Акъ сёз.
  СЁЗдеди ЁЗ.
  ЁЗденди СЁЗ.
  ЁЗДЕНди Сёз.
  «В начале было Слово,
  и Слово было у Бога,
  и Слово было Бог».
  Къайгъым болады джокъ.
  
  Хазыр бола дуньягъа, ахыратха,
  узалама къаламгъа, дефтерге, китабха.
  Биринчи Сёзге къайытады, къайтарады
  ахыр сёз.
  Кёкге къарай, джумулады шайыр кёз.
  ХАУХ ДУНЬЯДА БАРАБЫЗ ДЖАШАЙ
  Билмейме къайсы тилде
  сёлешгенгенлерин Адам бла Хауа,
  алай а, шайыр тилде сёлешген болурла
  ала.
  Сейир этеме алагъа мен -
  толуду джашаулары Сюймекликден.
  Хауаны сайлагъанды Адам джандетден.
  Терслиги-гюнахы болмагъан Адам,
  излесе, къалаллыкъ да болур эди
  джандетде,
  алай а, Адам:
  «Хауа болгъан джерди манга джандет»
  деб,
  аны бла бирге кетгенди сюргюннге.
  Биз туудукъларыбыз аланы -
  джандетден къысталгъан Адам бла
  Хауаны.
  Мен кёрсем къолунгда алманы,
  сыйырырча да болама аны.
  Аны ючюн да башланады сёз-дауур.
  Сюргюн джашау бир-бирде — ауур.
  Джерден да сюрюлсек а, бизге
  къуру эки джол барды:
  бири — ызыбызгъа — джандетге,
  башхасы уа — отха — джаханимге.
  Джандетге да ашыкъмайбыз, огъай.
  Хакъ сёзню Акъ сёз бла да айта,
  гюнах да эте, тобагъа да къайыта,
  хаух дуньяда барабыз джашай.
  Билмейме, къайсы тилде сёлешгенлерин
  Адам бла Хауа да.
  Биз сёлешген тилде сёлешген болурла
  ала да.
  СЁЗЮ КЪЫЧЫРАДЫ ПОЭТНИ
  Не гюнахлы эсем да,
  къабырым къычырлыкъ тюлдю мени,
  мени къычырады сёзюм -
  андады ёзюм.
  Джаным саулай киргенме ары.
  Кёрюнеди ол бирде джаханимча,
  бирде уа — джандетча,
  бирде — джети къат джерча,
  бирде уа — джети къат кёкча.
  Сёздю эки дуниям да мени.
  Андан чыгъараллыкъ кюч джокъду мени.
  Бийнёгер къаядача, турама анда.
  Бармыды мёлек чынгатырча андан?
  Огъай.
  Сёзден багъалы джокъду манга.
  Джан тамырым бегибди анга.
  Гюнахым, сууабым ючюн да
  Манга Кёк буюргъан юлюш -
  Сёздю.
  Къабырым къычырлыкъ тюлдю мени,
  мени къычырады сёзюм.
  Аны ичинде ёзюм
  къалай къыйналгъанын ангылатхан
  къыйынды.
  Къабыры тюл, сёзю
  къычырады поэтни:
  гюнахын-сууабын
  чегеди кеси.
  Тюшюндюре адамны, миллетни,
  сёзю къычырады поэтни.
  КОЛИЗЕЙДЕН САЛАМ
  Чачыла тургъан Элибиз ючюн,
  ёле тургъан тилибиз ючюн
  тёреге тартайыкъ кимни?
  Келе-келиб Эресейден,
  кёрдюм да Римни,
  бир тюрлю сагъыш
  кючледи мени -
  сауут-саба да бериб,
  миндирди атха:
  гладиаторланы
  алыб Колизейден
  къыйытырым келди артха...
  Титирегиз,
  аякъ тюбге атханлА джуртларын,
  халкъларын,
  ашагъанлА адамны, миллетни да
  хакъларын!
  Титирегиз,
  мал ючюн мАл болгъанла,
  къуллукъ ючюн къУл болгъанла,
  мал-къул болгъанла, манкъурт болгъанла
  -
  гладиаторла бла чыкъгъанма джолгъа...
  Колизей, 28. 08. 2015
  ТАМБЛАБЫЗ ДА БАР БИЗНИ
  Алийланы Умар бла Байрамукъланы
  Джатдай -
  джанларын къурман этгЕнле джашар ючюн
  Къарачай.
  Къарча къурагъан Элни джакълагъандыла
  ала,
  халкъны сыйын-намысын сакълагъандыла
  ала,
  инсан, миллет хакъларын къоругъандыла
  ала.
  Излемейин джашаргъа хакълыкъ бла, тюзю
  бла,
  ол биягъы душманла кюрешелле бизни бла.
  Къатышдырыб болгъанны — къараны да,
  акъны да,
  кюрешелле чачаргъа Элни, Джуртну,
  Халкъны да.
  Бий болургъа излейле тариххе да,
  джуртха да,
  санамайдыла бизни адамгъа да, халкъгъа
  да.
  Бий болалмазла бизге къуллары
  Ибилисни,
  къалай алырла бизден миллет ангыны,
  эсни.
  Ангысы, эси болгъан — олду Халкъ да,
  Адам да.
  Бизни бладыла -
  тулпар башчыбыз Къарча,
  Адурхай бла Будиян, Науруз бла Трам да.
  Хазырдыла урушха Татаркъан да, Умар да.
  Биз кишиге бермезбиз Къарча къурагъан
  Элни.
  Бир да аман этмезбиз нартладан келген
  кёлню.
  Белгилиди джуртубуз — ырджысы бла,
  чеги бла.
  Зулму бизни къоркъутмаз хыйнысы бла,
  дерти бла.
  Тейри адамы, халкъы — эски атыбыз
  алайды.
  Бюгюн а джюрекледе уллу Аллах джашайды.
  Аллах бла болгъанны — хорлаялмаз
  Ибилис.
  Минги Тауну къатында Минги таулулабыз
  биз.
  Тарихибиз бар бизни.
  Динибиз да бар бизни,
  Тилибиз да бар бизни,
  Джуртубуз да бар бизни.
  Биз таяна алагъа
  къурарбыз Элибизни.
  Аладыла халкъ этген,
  Адам этген да бизни.
  Аланы сакълаялсакъ
  Тамблабыз да бар бизни.
  ДЖАНАУАЛДА
  Ууакъ къайгъыла аягъындан,
  уллу къайгъыла тамагъындан
  тутадыла да адамны,
  джюрегинден, мыйысындан
  бошаб тебрейдиле аны.
  Аллай кёзюуде
  не кёрюне болур
  аны кёзюне,
  не тюше болур
  аны эсине?
  Терслейми болур
  адамны, халкъны,
  джууукъну, узакъны,
  хоншуну, къралны,
  огъесе.
  «гюнахым джетди» деб,
  терслейми блур кесин?
  
  ХАУА БОЛМАГЪАН ДЖЕРДЕ...
  Хауа джокъду.
  Алай эсе — Адам да джокъду,
  Халкъ да джокъду,
  Джурт да джокъду.
  Хауа болмагъан джерде,
  джашау да джокъду.
  ДЖЕРДЕ АДАМ
  Гёбелекке отну тёгерегинеча,
  Кюнню тёгерегине бурулады джер.
  Джерни джетинчи къаты да — отду.
  Ма ол джерни юсюнде
  джашау этерге кюрешеди адам.
  АКЪГЪА САГЪЫШ ЭТЕ
  Назму — сюзмеди,
  хапар а — айран.
  НАЗМУ БЛА ХАПАР
  Назму абынса да,
  къалады назмулай.
  Хапар а,
  ёрге тургъузсанг да,
  къалады хапарлай.
  АННА-МАРИЯ
  Башхалагъа — ёлгенлигинге,
  меннге — сауса: сюймеклигиме
  джокъду чек. Джюрек —
  сёлешгенлей турлукъду сени бла.
  Берекети эдинг Джерни. Энди Кёкню да...
  Кюн тюбюнде джауады джангур —
  ышара тургъанлай, джылагъанча сен...
  Сен да — сау, мен да — эсен.
  Башха дуниягъа иеме салам —
  джууаб къайытмазын билсем да андан.
  Сакълаб тургъанынгы уа билеме.
  Тансыкъдан мен да ёлеме,
  алай а, керекди чыдаргъа:
  Кёкде джазылгъан къадаргъа
  не эталайыкъ джердегиле Джерде?
  Тёз, джюрек, тёз.
  Ёз джыламаса — джыламаз кёз.
  Ёзге, хорлатмай джылаугъа,
  тыйыншлы болайыкъ сынаугъа.
  КЪАРАНГЫ ЭЛДЕ
  Элде кёбдю шекер, туз да.
  Джангыз джокъду бир джулдуз да.
  Бир бар эди — ол да джокъду.
  Керек тюлдю энди джукъ да.
  РАХАТДЫ КЁЛЮМ
  Кюнюм башланады намаз бла,
  намаз бла бошалады кюнюм -
  аны ючюн рахатды кёлюм -
  башха джорукъну унамазма.
  Зулму, ётюрюк, джалгъан дау -
  джюз бетлиди, билебиз, палах.
  Бюгюлмей, айтады джаны сау:
  Аллахдан башха джокъду илях.
  Шайтан джорукъну болмай къулу,
  бир Аллахха этгенле къуллукъ -
  къарыусузлагъа да табдыра эс,
  барыбызгъа бередиле дерс.
  Намазлыкъгъа киреме арыб,
  андан а чыгъама джарыб:
  тазалагъанча абдез тёнгекни,
  тазалайды намаз джюрекни.
  Гюнахым тартады джерге,
  сууабым а — ёргеден ёрге.
  Кёк башындан энеди джарыкъ.
  Намаз Аллахха этеди джууукъ.
  Хакъ джолдан кетгеним сайын,
  джетеди манга къыйынлыкъ, палах.
  Ёзге, атыб къоймай Аллах,
  тюшюнюрге, тюзелирге
  береди заман, береди мадар.
  Палахла бла сынагъан да мени,
  аладан къутхаргъан да мени,
  бюгюннге дери джашатхан да мени -
  Тейри бирди - Аллах,
  андан башха джокъду илях.
  «Къарыусузлугъуму кёр,- дейме.-
  Джолунгдан таймай барырча,
  бир кючлю иман бер»,- дейме.
  Эм бек аны тилейме.
  Ким, не джукъласа да, джукъламайды джан.
  Кече, кюн да джукъламайды джан.
  Ол биледи келгенин къайдан,
  къайры кетерин да биледи.
  Къалюбаладан, ахырзамандан да
  тюшле кёргюзеди джан.
  Адамны тюшюндюреди тюшю да -
  хакъ джолгъа къайытады адам.
  Кюнюм башланады намаз бла,
  намаз бла бошалады кюнюм.
  Башха джорукъну унамазма -
  босагъада сакъласа да ёлюм.
  Ёлюмден да джокъду къоркъуу:
  имансызланы къалтыратады ол,
  Хакъ джолда баргъанлагъа уа -
  Кёк башына ачады джол,
  Ёмюрлюк джашаугъа ачады джол,
  Аллахха къайтарады ол.
  Ёлюмден да джокъду къоркъуу.
  Дуния бла ахыратны айыргъан ырджыда,
  сыйрат кёпюрча, тар ырджыда
  джашау этерге кюрешеди адам.
  Тохтаусуз кюрешеди ырджыны
  кенгертирге -
  дуниядан, ахыратдан да бирер кесек,
  къошаргъа, юзерге...
  Сейир эте адамны кюрешине,
  ырджыгъа ушаш джашил намазлыкъда,
  эки дуниягъа да бере салам,
  къылама намаз....
  КЪАЛАЙ БОЛУР ТАЛКЪ?
  Джулдуз таш бла Кёкден тюшюб,
  андан туугъан халкъ,
  Минги Тауну буз сюммеклерин
  эмиб ёсген халкъ,
  таш башында да джашау этген -
  къалай болур талкъ?
  ТЫШ КЪРАЛДА
  Норвегияны ташына, терегине,
  таш юсюнде шахарына, элине,
  фьордларына, кёллерине,
  джауумларына, джеллерине,
  джети джыл джашаб, юреннгенме кючден.
  Бир къралдан бир къралгъа кёчген -
  бир элден бир элге кёчгенча тюлдю.
  Эм уллу проблема — тилди.
  Анга юреннгинчи, кетеди заман.
  Тилин билгинчи — башха халкъны
  ангылаялгъан да этмейди адам.
  КЕЧМЕКЛИК ТИЛЕЙМЕ
  1
  Акъ сёз болалмагъан
  назмуларымы, китабларымы
  (билеме: алада тюлдю гюнах,
  кесимдеди палах)
  бир джерге джыйыб,
  от салсам, кюйдюрсем...
  Алай а, тохта -
  мен тюл, ала
  неге керекдиле кюерге,
  мени орнума ёлюрге?
  Сагъыш этдим да былай,
  тиймей къойдум алагъа.
  Кесими уа кюеди джюрегим.
  Акъ сёз болалмагъан назмуларым,
  айтадыла манга дау.
  Ала къыйнагъан адамла уа,
  боладыла манга джау.
  Акъ сёз болалгъан назмуларым
  келедиле манга болушлукъгъа,
  сермешелле мени ючюн ала.
  Ала да къыйналалла мени ючюн,
  джаралы да болаллма мени ючюн.
  Акъ сёз эталгъан назмуларым да,
  Акъ сёз эталмагъан назмуларым да,
  къуршалаб, къоруулайла мени.
  Акъ сёзюм, боз сёзюм да биригиб,
  джакълайла, къутхаралла мени.
  Мен аладан тилейме кечмеклик.
  Сёзледен тилейме кечмеклик.
  Мен отха атаргъа излеген назмула да -
  ала да -
  онглудула, башдыла менден.
  Сёзледен, адамладан да
  кечмеклик тилейме мен.
  2.ТЮШЮНЮУ
  Акъ сёз эталгъан назмуларым да,
  Акъ сёз эталмай къалгъанларым да
  бирча багъалыдыла манга.
  Мен Акъ сёз эталгъан назмуларым,
  мен насыблы этген тиширыулагъа ушайла.
  Мен Акъ сёз эталмагъан назмуларым,
  мен разы эталмагъан тиширыулагъа
  ушайла.
  Алай а эки къаууму да
  мени джюрегимде джашайла.
  Мен Акъ сёз эталмагъан
  назмуларым-тиширыуларым
  чыгъанакъ кёзлю, ачы сёзлю болуб,
  мени да, кеслерин да, башхаланы да
  къыйнайла.
  Гюнахлыма, терсме аланы алларында:
  эркиши ЭРКИШИ болса,
  ол насыблы эталмазлыкъ бир тиширыу
  джокъду.
  Шайыр да ШАЙЫР болса,
  ол Акъ сёз эталмазлыкъ бир сёз джокъду.
  Кёбдю гюнахым мени:
  мен Акъ сёз этмей къойгъан назму сёзюм,
  кеч мени.
  Джарамайды сёз бла ойнаргъа -
  аны да, кесинги да къыйнаргъа.
  Илхам болмагъан сагъатда,
  не уллу эсе да сенде фахму,
  джарамайды джазаргъа назму.
  Сюймеклик джокъ эсе,
  джарамайды тиширыугъа да тиерге.
  Илхам болмагъан джерде,
  Сюймеклик болмагъан джерде
  поэзия джокъду.
  Акъ сёз эталгъан назмуларым да,
  Акъ сёз эталмай къойгъанларым да
  джылла бла кёб затха тюшюндюредиле
  мени.
  БЮГЮН А КЪАЛАЙДЫ ХАЛ?
  Къарча къурагъан Элде
  джокъ эди къул-бий:
  миллет бары да — ёзден.
  Минг халкъ джашагъан Джерде
  джокъ эди насыблы бизден.
  Тейри адамы -
  башха адамгъа не дунья малгъа
  къул болур эди къалай?
  Эркин халкъ,
  Минги Таууна таяныб,
  ёмюрлени ётдюрдю алай.
  Бюгюн а къалайды хал?
  Башына эркинмид халкъ?
  Динине эркинмид халкъ?
  Тилине эркинмид халкъ?
  Джуртуна эркинмид халкъ?
  Бармыды Къарча Эли?
  КЁЛЛЕ
  Табигъатны ариулугъундан,
  тазалыгъындан
  рахатлыкъ келе джюрегиме,
  сейирсине ташына, терегине,
  кёлню айланама тёгерегине.
  Кёлюмю да айланама тёгерегине,
  сейир эте излемлерине.
  Тыш кёл, ич кёл да ушай бир-бирине,
  кёлле къошула бир-бирине,
  айланама Акъ кёлню тёгерегине,
  айланама Акъ сёзню тёгерегине.
  ДЖОЛДА
  Минги Таугъа ушаш тау кёрсем,
  Джырчы Сымайыл тюше эсиме,
  джаралы джугъутурну эслесем,
  Кязим хаджи тюше эсиме,
  джаралы ташха тюртюлсем,
  закий Къайсын тюше эсиме,
  джангыз терекге тюбесем,
  тюбегенча бола кесиме,
  Шимал Джолда барама кетиб.
  Кече болса, Ай джарыкъны,
  кюндюз болса, Кюн таякъны,
  таякъ да, муджура да этиб,
  Къыбыла Джолда барама кетиб.
  Джол тауусулса, солурма.
  Джолда къалыргъа да болурма.
  Не этгин,
  барады адам къарыууна кёре,
  къората джолну барыууна кёре.
  Эки дуньягъа да тарта сюймеклик,
  Лермонтовну ауанасы да эте нёгерлик,
  кесим джангыз барама джолда.
  Ётедиле ёмюрле, джылла...
  Барама -
  Хакъ сёз аллымда,
  Акъ сёз да ызымдан...
  Абынсам — ала тургъузалла ёрге.
  Ма алай кетиб барабыз бирге.
  Джан джуртха тартады Хакъ сёз,
  Ата джуртха тартады Акъ сёз.
  Ала бир-бирде джунчуталла мени.
  Билеме, джер тюл, Кёкдю Минги.
  Болса да алай, болса да алай,
  джерден айырылгъан къыйынды къалай.
  Джерде къаллыкъды, айырылмай, тёнгек.
  Билелле аны ангы бла джюрек.
  Чегинде джер бла кёкню
  къарыуум тауусулады мени.
  Ючеулен сюелебиз джолда:
  солда — Акъ сёз, Хакъ сёз да — онгда,
  мен да алгъа ётюб, алларында...
  Хакъ сёз бла Акъ сёз джетдирдиле мени
  биринчи къатына Кёкню.
  Такъыйкъалача ётедиле ёмюрле, джылла.
  Къулагъыма келедиле орайдала, кюуле,
  джырла.
  Зикир таууш да келеди Кёкден, мийикден.
  Ахыр атламны этерден алгъа,
  кюч ала Хакъ сёзден, Акъ сёзден,
  къарай джерге, къарай Кёкге,
  сюелеме чекде.
  Кёб затха бёлюнеди эсим.
  Ахыр атламны этерикме кесим.
  Акъ сёз, Хакъ сёз да къаллыкъдыла
  джерде,
  башхалагъа болуша, тургъуза ёрге.
  Не бек тарта эсе да,
  Кёкден кючлю тартмайды джер.
  Иман бла джашаргъа,
  иман бла да кетерге
  барыбызгъа да, Аллах, кюч бер.
  КЪАЛГЪАН ИШГЕ КЪАР ДЖАУАР
  Сеннге къарамаса кёзюм,
  къанатланырмы эди сёзюм?
  Манга къарамаса кёзюнг
  ийнарланырмы эди сёзюнг?
  Айтыб къояйым тюзюн:
  Аллах бермесе тёзюм -
  иш кетерикди тереннге.
  Келмезча болсанг а меннге -
  къыйналлыкъбыз экибиз да,
  сокъуранныкъбыз экибиз да.
  Сокъуранныкъ эсек да — этиб,
  заман къалгъынчыннга кетиб,
  къач къалгъынчыннга джетиб.
  Джаз джангылсакъ — къачха дери
  тюзетирге барды заман.
  Аны ючюн да ашыгъайыкъ,
  кюнле болгъунчуннга аман.
  Не эсе да, тюлсе таукел,
  деялмайса манга «сау кел».
  «Сау къал» деб да айталмайса,
  къалалмайса, кеталмайса.