Хоу, Сюебиз Биз Бу Джуртну - 11

Мыллык атыб келгенде,
Аланы юслерине таула,
Кюртлерин юзюб, тюбедиле.
 
Суу ахырзаманны кёзюуюнде да
Тауладыла къутхаргъан бизни.
Таулагъа борчлубуз биз:
Бюгюнлеге джетдирген бизни
Аладыла – Кавказ таула, мийик таула.
 
Юй, къала да болгъан бизге,
Кюч, саулукъ да берген бизге,
Суулары да – джан дарман бизге...
Ой Кавказ таула, кёл къанмаз таула.
 
Ёмюрлени узагъына
Бизни сакълаб келге́н таула,
Сизни бизден сыйырыргъа
Излейдиле биягъы джаула.
 
Кёкге джууукъ мийик таула!
Ичген сууубуз сизден,
Харам болмазмы бизге,
Душманла келиб тюзден,
Ие болсала сизге.
 
Ёмюрлени узагъына
Сакълай келгенча сиз бизни,
Биз да бюгюн сизни алай
Душмандан керекбиз сакъларгъа.
 
Ата-бабаларыбыз кибик,
Таула алайдыла бизге.
Къартланы, эллени къоюб,
Чачылыб кетсек тюзге...
 
Огъай, огъай, минг кере огъай!
Къара иннетлиле айтхан болмаз.
Бошму къылгъандыла таулула
Минги Таугъа айланыб намаз.
 
Билебиз: «джашау, ёлюм да – хакъ».
Алай а, джуртун, тилин сакълаялса,-
Ташын джалаб, сууун ичиб турса да,-
Туугъан джеринде айнырыкъды халкъ.
 
Ёзге, Джуртну Ташындан, Сууундан да
Айырыргъа излейдиле бизни.
Джангылалла: джазылады Китабда да
«Тюзде къалмаз тюзлюгю тюзню».
 
Аллах берген тауладан
Ибилис айыралмаз бизни.
Къутхарырбыз джауладан
Джерибизни, тилибизни.
 
Минги Тауну этегинде,
Къууана хар бир кюннге,
Джашар ючюннге энтда эркин,
Къолдан келгенни этсин хар ким.
 
ТАУЛУ ПОЭТЛЕ
 
Биз бу дунияны адамлары тюлбюз,
Къарамайды дуния малгъа кёзюбюз.
Башха тюрлюдю Сёзюбюз, ёзюбюз,
Къаныбыз, джаныбыз да башха тюрлюдю.
 
Биз – эмегенле бла сермешген нарт
тёлюденбиз:
Минги Тауну отунданды къаныбыз,
Ата джуртданды бизни саныбыз,
Джаныбыз а бизни – Ана тилденди.
 
Ана тилге, Ата джуртха атылса окъ,
Ол эм алгъа тиеди бизге.
Тилсиз, джуртсуз – бизге джашау джокъ,
Ала ючюн хазырбыз ёлюрге.
 
Къадау Ташха, Джангыз Терекге да
Ушагъан джанлабыз биз.
Бизни джууукъ этеди Сёзюне, Кесине да
Джюз аты болгъан Кюч.
 
Чыммакъ Акъ Сёз, къанатлы Сёз
Чыгъарады бизни мийикге.
Къол аяздача, ачыкъ кёрюнеди
Адам улуну джазыуу бизге.
 
Сора биз артха къайытабыз,
Къуугъун назму къычырыр ючюн
джууукъдан.
Кёргенибизни халкъгъа айтабыз,
Уятыр ючюн аны джукъудан.
 
Уянныкъ уянады, уяллыкъ уялады,
Тюшюннюк тюшюнеди –
Къалгъанла боладыла джау.
Алай а,
Къара булутла басыннганлыкъгъа,
Агъаргъанын тохтатмайды Тау.
 
Акъ сёзюбюз къара халкъгъа
Джарар деб этебиз умут.
Джел ургъан джанына барады
Акъ, къара болса да булут.
 
Хакъ сёзденди Акъ сёз да.
Ма ол эки Сёзге – бир Сёзге – этебиз
къуллукъ.
Сёзню кючю бла ачылады бизге
Болгъан эмда боллукъ.
 
Туру, таша дунияла –
Бары кёрюнелле кёзге.
Заман джетсе, кесибиз да
Сёзден къарарыкъбыз сизге.
 
Хакъ Сёз къутхарады дунияны,
Акъ сёз ариу этеди аны.
Тюз сёзню, иги сёзню айтады поэт.
Чыммакъ Акъ Сёздю поэтге джандет.
 
Хакъ Сёз тамалы болса да дунияны,
Тамамлагъан а Акъ Сёздю аны.
Хакъ Сёз эсе ташы, тутуругъу да къаланы,
Башы, терезеси-кёзю уа Акъ Сёздю аны.
 
Экисини бирлигиди къанатлары назмуну.
Кераматлы этген да аладыла фахмуну.
Хакъ сёз бла Акъ сёзден айырылмагъан
халкъ,
Ахырзаманнга дери джашарыкъды болмай
талкъ.
 
Хакъ сёз бла, Акъ сёз бла
Хакъгъа, халкъгъа да этебиз къуллукъ.
Аны ючюнбюз джууукъ
Кёкге, джерге да, Аллахха, адамгъа да.
 
Эки сёз – Хакъ бла Акъ.
Кёл да, Кёк да боладыла чууакъ.
Къайтарабыз Сёзню Акъ-лаб, Хакъ-лаб,
Къат-лаб:
Ёлюмсюзлюгюбюз – Къалам бла Китаб.
 
АХЫРЗАМАНДАН КЪАЛЛЫКЪДЫЛА САУ...
 
Таула, къаяла, тенгиз
Эмда... экиби́з.
Даула́, къайгъыла – чексиз...
Алай а – насыблыбыз биз.
 
Къара́й берсинле зар кёзле джагъадан –
Энди биз узакъбыз аладан.
Джетмез бизге зарлыкъны ууу.
Не тазады тенгизни сууу.
 
Кенг болсунла бизден – харам, керахат.
Бюгюн кёлюбюз да, тенгизча, рахат.
Бизге сейирсиниб къарайды кийик:
Къоркъмайды – къаясы бек эмда мийик.
 
Аланы да ала суратха,
Киребиз фьорддан фьордха.
Булутла да къарайдыла кёкден,
Кёлеккелери бла суу иче тенгизден.
 
Толкъунлагъа тие, учадыла къушла,
Къанат тюблери тенгиз бетли бола.
Джаныбыз саулай тюшгенчабыз джандетге:
Сукъланыгъыз Музасы бла Поэтге.
 
Бурун джандетлеринде Хауа бла Адам
Бизнича насыблы болурмелле? Къайдам.
«Сеннге айтырым бар эди...неме...
Айтырма, тохтай эсе кеме»...
 
Къызаралла,  бетинг къой, сёзлеринг...
Къыйналма – айтырынгы айтадыла
кёзлеринг.
Унух файгъамбарны кемесичады кемебиз.
Ахырзамандан Сюймекликни къутхарабыз
биз.
 
Ахырзаман адамчыкъланы
къайгъыларындан
Къутулуб, Ата джуртну тауларында,
къаяларында
Тохтарыкъды  къайыгъыбыз-кемебиз...
Бусагъатда уа тенгизде барабыз биз.
 
Булутла кёкде – агъы, къарасы да
къатыш.
Джерде да – минг къайгъы, джарсыу эм
сагъыш.
Бизни кемеге миналмазла ала.
Узакъда агъарадыла таула.
 
Джууукъда – къаяла, джашил наратлары
бла.
Имбашлада – мёлекле, нюр къаламлары
бла:
Сууаб-гюнах дефтерлени джазадыла ала.
Сюймекликни сууабхамы, гюнаххамы
санарла ала?
 
Джаза берсинле – ала тюлдюле тёре.
Кесибиз да джазабыз джазыуубузну.
Минги Тауда кёрсе да къарны, бузну,
Туракъламай, ары джол тутханды кеме.
 
Унух файгъамбарны кемесини къатында
Тохтарыкъды таулу поэтни кемеси да.
Ахырзамандан къутулгъан Сюймекликни
белгиси да
Болгъанлай къаллыкъды ол.
Алкъын а, таулагъа узакъды джол.
 
Джол боллукъду – ишек джокъ анга.
Сенден башха бир джан керек тюлдю
манга.
Тенгизде кеме, кемеде – Сен бла Мен.
Бизден насыблы бюгюн болур ким?
 
Тауусулмасын кеме баргъан джол.
Джангыз Сен мени бла бол,
Къанатым бол.
Къалгъан бошду.
Сюймеклик неден да башды.
 
Сюймеклик кеме барады тенгизде.
А́дамла, сукъланыгъыз бизге,
Мёлекле да сукъланыгъыз бизге –
Биз барабыз ёргеден ёрге.
 
Бизге, маякча, къол булгъайды Тау,
Джолубузну джарытады джангы Ай бла
джулдуз.
Ахырзамандан къаллыкъдыла сау
Сюймеклик бла джашагъанла джангыз.
 
АНАЛА САУЛУКЪДА БИЗГЕ ДЖОКЪДУ ЁЛЮМ
 
Баласын унутмагъан – Анады джангыз.
Ансы́з – тулпар да болады джансыз.
Тауусулса да джашау, бошалса да ёмюр –
Анала саулукъда бизге джокъду ёлюм.
 
Анала саулукъда, ёлсек да – саубуз.
Аласыз а – джашасакъ да – шаубуз.
Аналагъа тилейик джашау,
Алагъа салайыкъ махтау.
 
Ана деген – Ана тилди ол.
Ата деген – Ата джуртду ол.
Джуртда джашасакъ да, къалсакъ тилсиз
–
Адамгъа, халкъгъа саналмазбыз биз.
 
Халкъ тирилликди сакъласа тилин.
Тилден келеди ангы, эс, билим.
Адет, тарих да – барысы тилде.
Келген джолубуз джашыныбды тилде.
 
Барлыкъ джолубуз да айтылады Сёзде.
Тилни кераматлыгъын билген азды бизде.
Ата джуртду тёнгеги халкъны,
Ана тилди джаны уа аны.
 
Аталагъа, Ата джуртха салама махтау.
Аналагъа, Ана тилге тилейме джашау.
Джурт бла Тил – Баш бла Джюрек.
Джурт бла Тил – Таш бла Терек.
 
Тилибиз болса сау-эсен,
Ёлсем да тирилликме мен.
Джаша Ана тил, Ата джурт джаша –
Иннетим, тилегим да джокъду башха.
 
НАРАТ ТЕРЕКЛЕ
 
Нарат терекле тик къабыргъагъа
Ёрлеб баралла.
Чегет дунияны тёрюнде турлукъ
Эрле – алалла.
 
Боюнларын салмай
Мычхыгъа, балтагъа да,
Ёрлеген ала́лла
Къаягъа, таугъа да.
 
Чыдайла мийикде
Джелге, элиягъа да,
Бола юлгю
Бютеу дуниягъа да.
 
Бола джууукъ
Къанатлы джанла бла
Къанатлылагъа да,
Тохтар джер, солур джер
Бола алагъа да,
 
Джашайла мийикде
Нарат терекле.
Чыкъсын ары
Ала керекли.
 
Къая башында да
Барды бири.
Аны бла ушакъ
Этеди Тейри.
 
Нарат терекле
Тарталла Кёкге,
Бола къанат
Кёлге-джюрекге.
 
Ёхтем джашил наратла –
Мийикде, таулада.
Джуртда Джангыз Терекни
Руху – алада.
 
«Джуртда Джангыз Терекни»
Руху – аладан.
Къарайла ала
Къаядан, китабдан.
 
Кёгереди нарат
Джашауча-хаятча,
Кёрюнеди нарат
Назмуча-аятча.
 
Къаяны кёкрегинде
Турады нарат.
Нарат да тюл –
Дуа, керамат.
 
Джангыз Терек
Тюшсе эсиме,
Аны тюл, мени,
Мычхы бла кесе,
 
Тургъанча болама.
Джаным къычырад:
Нарат Терекни – Джангыз Терекни –
Мингджыллыкъ Терекни
Кесгенлеге – налат!
 
Нарат терекле мийик Кёкге
Ёрлеб баралла.
Чегет дунияны тёрюнде турлукъ
Джангыз алалла.
 
КЁБ ТУРМАЙ
 
Айланнганды кюнюм къысхагъа.
Алай а, дагъыда,
Къалмайды къарарым къызлагъа:
Азгъан кёлге ариулукъ – дагъанды.
 
Назму сёз да къутхарады мени
Ауур сагъышдан, къайгъыдан.
Акъ сёз келеди эниб
Олжасдан, Чингизден, Къайсындан.
 
Хаджи бла Джырчыны
Шийирлери уа – дуалла манга.
Кязим бла Сымайылны
Зикирлери да – дарманла джаннга.
 
Кязим хаджи бла Джырчы Сымайыл –
Хакъ-Акъ сёзлю мубарекле,
Турлукъдула тартханлай къуру да
Бизни джети къат Кёкге.
 
Айланса да кюнюм къысхагъа,
Мен таяна алагъа,
Келликге да къарайма таукел,
Кёлюм да болады таукёл.
 
Ийнаныу – джюрекде-къанда:
Акъсакъаллагъа тюберикме анда.
Алагъа тыйыншлы джашаргъа, джазаргъа
Кюч, фахму да тилей къадардан,
 
Батыб баргъан кюнюме къарайма,
Эки бёлюне эсим-ангым:
Кёб турмай башха заманнга кёчерикме,
Башха дунияда атарыкъды тангым.
 
«Кёб турмай» деген заман кесек,
Болур кечеми, джылмы, ёмюрмю?
Ёмюрге тенг боллукъ бир кюнмю?
Шыйых болурек аны билсек.
 
Алай болса да, батыб баргъан кюнде,
Атыб келген тангны да кёреме.
Ол бир дунияда мубареклеге
Алкъын бу дуниядан салам береме. 
 
НЕ ИЗЛЕЙДИ ДЖЮРЕК?
 
1
Биягъы джюрек кёлтюрюлгенди ёрге,
Къайытыргъа да излемейди Джерге.
Ётсе уа, айырылса уа чекден –
Къайыталлыкъ да тюлдю Кёкден.
 
Не джетмейди джюрекге Джерде?
Не излейди джети къат Кёкде?
 
2
Биягъы джюрек кёлтюрюлгенди ёрге,
Излемейди тёнгек бла джашаргъа джерде.
Излемейди тутмакъ болуб джашаргъа
джерде.
Излемейди... джашаргъа... джерде.
 
Къанатлыды джюрек.
Учаргъа керекди анга,
Анга керекди Кёк.
Алай а, ётсе чекден,
Къайыталлыкъ да тюлдю Кёкден.
 
Тюзлюк, Эркинлик,Сюймеклик
Джетмейди анга Джерде.
Кёкде уа... табарыкъмыды аланы?
Огъесе, башхамыды излегени аны?
 
Не излей болур джюрек?
Ол излегенни берликмиди Кёк?
 
ТЫШ ДЖУРТДА
 
Джылны джарымы джаз, джарымы къач.
Къышсыз, джайсыз азды къууанч.
Мында джокъду не къыш, не джай.
Адамла да джашайдыла къалай?
 
Джыл узуну тохтамайды джели, джангуру.
Келгенме бери, Тейри, джангылыб.
Болгъанма тансыкъ Кюннге, къаргъа да.
Этеме сагъыш Къарачайгъа, Малкъаргъа
да.
 
Адам адамды адамы бла, халкъы бла.
Адам адамды Эли бла, джурту бла.
Аладан айырылгъанлыкъгъа тёнгек,
Джан андады, андады джюрек.
 
Тюз дерге керекди тюзге:
Ариудула тенгизле, тюзле.
Алай а, къаратмайла ала Кёкге,
Тартмайла, таулача, ёрге.
 
Мында чегет болгъандан эсе,
Джангыз Терек болгъан ашхыды анда.
Мында тенгиз болгъандан эсе,
Бир къара суу болгъан хайырды анда.
 
Неди да тыйгъан мени былайда?
Сорууну джууабы къайдады, къайда?
Къарамым бурулады джюрекге.
Джюрек а – джокъ: о́л болгъан джер –
кёлекке...
 
Халкъдан, Джуртдан айырылмагъанды
джюрек.
Тышына кетген – джангыз тёнгекди,
тёнгек.
Алай эсе, джокъду къайытыу артха.
Аман тёнгек джана берсин отда.
 
Stavanger, 19.08.2011
 
ДЖЮРЕК БЛА КЪАНАТ
 
Тансыкълыкъ отда джанады джюрегим.
Себеб излей, Шимал тенгизге киреме.
Ол да – суууталмайды мени...
Манга джарарыкъ къайда болгъанын
билеме.
 
Билгенликге – ары джабыкъды джол.
Джюрек, сабыр бол, сабыр бол.
Къанатсыз тюлсе – барды къанатынг:
Палах – сени бла тюлдю ол.
 
Бирге тюлдюле къанат бла джюрек.
Аны ючюндю биз джеталмазча Кёк.
Бир болургъа излеселе джюрек бла
къанат,
Аланы тыялмаз не дуния, не ахырат.
 
Джюрек – къанатха тюл, къанат –
джюрекге
Келаллыкъды... учуб: излесе, сюйсе.
Алай а, джюре́к, сакълай туруб, кюйсе,
Кеч келген къанат тирилталмаз аны.
 
Тансыкълыкъ отда джанады джюрегим.
Себеб излей, Шимал тенгизге киреме.
Узакъда джелпекли къайыкъны кёреме –
Къанатлы джюрекге не бек ушайды ол.
 
«Къанатсыз джюрек, къанатсыз джюрек»
деб къычыра,
Ачыу этелле ча́йкала бютюн.
Къанатсыз джюрекни эт кесекге санаб,
Бурулалла тёгерегимде ала.
 
Джюрекни кесинден чыкъмазмы къанат,
Адамны иегисинден джаратылгъанча Хауа?
Акъ сёз акъ къанатха бурулмазмы?
Мени кёк башына чыгъармазмы санат?
 
Тансыкълыкъ отда кюеди джюрегим.
Къайда къалды аджашхан къанатым мени?
Къара булутламы тыйдыла аны аллын?
Джел, боран, шыбыламы болдула чырмау?
 
Тохта, мени къанатм тюлмюдю ол учуб
келген?
Къаралыб, тозураб, къыйырлары
чачакъ-чачакъ болуб?
Мен а чыммакъ акъ къанатны сакълай
эдим...
Муну уа – бети кюйюб, къайгъыдан,
джыйрыкъдан толуб.
 
Быллай къанатнымы сакълай эди джюрек?
Быллай джюрекгеми ашыгъа эди къанат да?
Тюрлю джазыу джаздыла да джер бла Кёк –
Болушмазла энди джашау, санат да.
 
Кюйген джюрек бла, кюйген къанат къараб
бир-бирине
Турадыла не айтыргъа, не этерге билмей.
Бир болгъанлай, тюрленниклерин,
тирилликлерин да билмей,
Турадыла, джелпек бла къайыкъча, къараб
бир-бирине.
 
Чайкъалады кёл, чайкъалады тенгиз.
Джагъадан къарайды халкъ.
Бир-бирине къошулургъа базмай,
Титирейле джюрек бла къанат.
ХАЛКЪ ДЖЫРЧЫНЫ ЗАКИЙ СЁЗЮНЕ ТЫНГЫЛАЙ
 
Тарпан атына чыдамай айыл,
Ат юсюнде ауушдура айылланы да,
Учкуландан Нарсанагъа дери Сымайыл,
Джырлагъанлай баргъанды
«Акътамакъны».
 
Атланы аякъ тауушлары
Эжиу этгендиле джырына.
Зынгырдата тау ауушланы,
Джыр баргъанды алларында.
 
Минги Тауну да кёлю къалыб,
Къашын-башын тюйгенди.
Не этгин, Джырчы барындан да
Акътамакъны сюйгенди.
 
Ат ойната, харс ура,
Баргъанды джигитле джыйыны.
Энди кесингча ким айтсын,
Сы́майыл, «Акътамакъ» джырынгы?
 
Кесине базгъан ат белинде бюгюн
Учкуландан Нарсанагъа дери бир барсын.
Тюз баргъан бла да къалмайын,
Бешмингтизгинлик джырны да бир
джырласын.
 
Уллу совет къралны халкъ джырчыларыны
Арасында да ол биринчи эди.
Джырчы Сымайылны сёзю, макъамы –
Бютеу хаты энчи эди.
 
Къаллай Джырчыны-Назмучуну
Тас этгенибизни башлагъанбыз ангылай.
Халкъгъа, Джуртха да башха тюрлю
къарайбыз,
«Акътамакъны», «Минги Тауну» джырлай.
Тамблабызгъа да башха тюрлю къарайбыз,
Халкъ джырчыны закий Сёзюне тынгылай.

ТАШХА, ТЕРЕКГЕ САГЪЫШ ЭТЕ
 
Ахыр юзюгюн кёре Нарт тёлюню,
Биз буруннгу Тау Элде ёсгенбиз.
Ол юзюк кетгенлей а, къадалыб,
Тейри Терекни томургъанбыз, кесгенбиз.
 
Джангыз Терекни – Тейри Терекни – тюл,
Биз Тамблабызны кесгенбиз Тюнене.
Тамырларыбызны кесдиртген бизге
Шайтанмы эди, джинми эди – ким эди?
 
Джыйырманчы ёмюрню башында
Джангыз Терекни кесиб, ишлегенбиз Юй.
Джангы Юйге кириб, тебрегенлей
джашаргъа,
Кёк чартлаб, уруб, Юйню этгенди кюл.
 
Эс бурмадыкъ, тюшюнмедик ол кюн да –
Ол дерсни магъанасын ангыламадыкъ.
Келлик палахланы кёрюб анда,
Кёкню тилине, ауазына тынгыламадыкъ,
 
Энди не? Джылауун эте кесибизни,
Кетиб барабыз: Тейри Терек да джокъ,
Тейри дерик да джокъ –
Дуния мал кючлеб ангыбызны, эсибизни.
 
Джуртда Джангыз Терек джокъду энди.
Джетеклерин да къоярбызмы ёсерге?
Къадау Ташны да кюрешебиз ууатыб...
Къалкъармы экен бизде ангы, эс ёрге?
 
Джуртда Джангыз Терек не эди?-
маданиятны, Ана тилни белгиси эди ол.
Къадау Таш а, билемисиз, неди?-
Тарихни, Ата джуртну белгисиди ол.
 
Джангыз Терекден бошагъанбыз биз.
Къадау Ташны чачыб кюрешебиз энди.
Джауланы, амантишлени да тюл,
Бир-бирибизни къырыб кюрешебиз энди.
 
Ала́й болады халкъны миллет ангысы,
тарих эси кетсе –
Ташын, Терегин да, ташын, терегин да
билмейди сакълай.
Кесилген терекден, ууалгъан ташдан
къарайды бизге,
«Джуртда Джангыз Терекден», «Джаралы
Ташдан» къарайды бизге
Биз тас эте баргъан Малкъар-Къарачай.
 
Аллахны Сёзю тюшюндюрмегенни,
Поэтни сёзю тюшюндюрюрмю?
Джуртда Джангыз Терек тирилиб,
Бурунча, къанатлы джанланы барын,
Кесине тартармы, юйюрсюндюрюрмю?
 
Джаралы Къадау Таш да миллетин сакълаб,
Таулагъа джауну иймей тыярмы?
Ичибизден, Къарчача, бир башчы чыгъыб,
Къатышхан къауум да эсин бир джыярмы?!
 
МЁЛЕК КЪОННГАН ТАУ
 
Таула таба къарагъанымда
Бир ариу къызны кёрдюм.
Кюн тийгенча ышаргъанында,
Кёкге джетгенча болду кёлюм.
 
Хар къуру да таула таба къарасам,
Чыммакъ акъ тёппелени кёреме.
Къара булут басыб турса да аланы,
Ала акъ болгъанларын билеме.
 
Не алаша, не къара эталмайды булут
аланы.
Булут – не? Келгенича – кетер.
Тау а – тургъаныча турур,
Бизни ёрге къаратханлай, тартханлай.
 
Бюгюн а тауну тёппесинде
Чыммакъ акъ джаулугъу бла башында,
Акъ чебгенли бир къызны кёрдюм –
Мёлек эсе да, алдамайым, билмейме.
 
Кесине тыйыншлы таза джерге,
Ёрлебми чыкъгъан болур ёзенден,
Учубму тюшген болур Кёкден –
Не эсе да, кёрдюм сейирликни.
 
Билмейме, илгенди немден –
Кёзюмденми, сёзюмденми – къайдам.
Къайдан эсе да бир булут джетди да,
Къызны, тауну да кёргюзтмей къойду.
 
Бираздан булут тас болду.
Алгъынча, ачыкъ болду туура.
Мёлегим а джокъ болуб тура...
Джюрегим бютюн мыдах болду.
 
Тау тёппелеге къараучу тюл,
Чыгъыучу болгъанма андан бери.
Умутум барды ол мёлек къызгъа
Кёк-Джер чегинде тюберикме деб.
 
Заман а барады. Мёлекден умут этиб,
Кёб джер къыздан, не этейим, къуру
къалдым.
Джазыу болур – Мёлек Къоннган Тау бла
Бир болгъанды ёмюрге джаным.
 
АКЪ СЁЗНЮ КЮНЮДЮ БЮГЮН
 
Акъ сёзню кюнюдю бюгюн,
Чыммакъ Акъ Сёзню.
Джазгъы джабалакъны кюнюдю бюгюн,
Назму джабалакъны.
 
Акъ Сёзню ышыгъында,
Акъ Сёзню джарыгъында,
Ышыгъында-джарыгъында*
Джашайды Сюймеклик.
 
Къанатлы Сёзню кюнюдю бюгюн.
Ол къоннган терек,
Чагъыб, кёгериб, шууулдаб башлайды –
Къаяда, тюзде – къайда болса да.
 
Ол къонннган терек –
Джангыз Терекге,
Ол къоннган таш –
Къадау Ташха
Ушаб башлайла.
 
Шайырла Акъ сёзню айтыб,
Къара суугъа юфгюрселе –
Ол акъ-къара суу бла
Не аурууну да багъаргъа боллукъду.
 
Акъ – тёнгекгеча,
Акъ сёз да джюрекге
Керекди алай,
Таб, андан да бек.
 
Дуния акъсыз джашаргъа да болур,
Акъ сёзсюз а – огъай.
 
Дунияны джарыкъ этген
Акъ сёзню кюнюдю бюгюн.
 
*Ышыкъны магъанасы джарыкъды (тюрк
тилде).
 
ДЖЮРЕК БЛА ОДЖАКЪ
 
1
Оджакъча, къурумдан-джалындан
Толуучанды джюрек да.
Борчду, кёзюу-кёзюую бла,
Тазалай турургъа аны да.
 
Эм игиси: джалын да, къурум да
Анда болмазча,  аны – къуру да –
Керекди тутаргъа таза.
 
Ансы, тюшериксе отха,
Не сеннге тюшерикди от.
Сакъ бол джюрекге, оджакъгъа –
Кесинге, юйюнге да тюшмез ючюн от.
 
2
Тазалайды абдез тёнгекни,
Намаз а – джюрекни.
Санны, джанны тутаргъа тазалай,
Ораза да джарайды алай.
 
Тёнгекни, джюрекни да таза
Этелле намаз, ораза.
Не къадар кючлю болса иман,
О къадар нюрлю болады адам.
 
3
Халал болургъа керекди
Тёнгекни, джюрекни да ашы.
Нени да – иннетни, сёзню, ишни да –
Тазалыкъды башы.
 
Джашауубуз-ашауубуз
Болур ючюн къолай,
Джюрекни, тёнгекни да,
Тёгерекни да
Тутаргъа керекбиз таза.
 
4
Тазалыкъ болмагъан джерде
Джокъду адамлыкъ, муслиманлыкъ да.
Тазалыкъ болмагъан джерде
Башланады не тюрлю ауруу да.
 
Ангыларгъа унамаса аны,
От сакълайды алда адамны.
Тюшмез ючюн отха,
Сакъ бол джюрекге, оджакъгъа.
 
КЁК СЁЗ, ТАУ СЁЗ, АКЪ СЁЗ
 
Дин ахлусу Хакъ Сёзге таяннганча,
Таянады Акъ Сёзге поэт.
Къара кюн Акъ Сёз къутхарады аны,
Кюйген джюрегине бола себеб.
 
Таукеллик, сабырлыкъ да бере,
Хакъ сёзча келеди Акъ сёз да Кёкден.
Аласы́з, дуния мал бла къайгъы
Бошар эдиле джюрекден.
 
Бек къыйналсам неда къууансам,
Джашау-ёлюм базманда чайкъалсам,
Акъ мёлекча, Акъ сёз къалады джетиб:
Сора, базманны джашау джаны тебрейди
дженгиб.
 
Болгъанды ненча кере алай.
Хорлаялмай джангызлыгъым,
Къутулуб къара къайгъыдан, ёлюмден да,
Бара эсем джашай,
Аны ючюн разылыгъым –
Акъ Сёзгеди.
 
Кими менден, кими джашаудан
Айырылдыла мен бек сюйгенле.
Акъ Сёз а мени бла къалды,
Кюйген джюрегиме бола дарман.
 
Ёлсем – джылаууму
Этерик да – Акъ Сёздю.
Мен ёлгенден сора, джашаууму
Созарыкъ да Акъ Сёздю.
 
Поэт сал болуб,
Къара джамчыгъа чырмалса да,
Акъ сёзю сау болуб,
Анга джокъду ёлюм.
 
Джазыуу
Къара джамчыгъа ушай эсе да,
Акъ сёздю
Акъ башлыгъы поэтни.
 
Гемуда, Боракъ эсе да аты,
Анда баргъанны таныйды халкъ:
Ёлюмча къарады джамчысы аны,
Башлыгъы уа – джашауча – акъ.
 
Башлыкъ къарайды къара джамчыгъа
ёргеден,
Акъ Сёз къарагъанча къара джерге
Кёкден,
Джашау къарагъанча ёлюмге.
Поэтни джамчысы – къара, башлыгъы уа –
акъ .
Не этгин: джашау, ёлюм да – хакъ.
 
Къара джамчы да, Акъ башлыкъ да,
Бетлери болса да башха,
Джюндендиле экиси да.
Ёлюм бла джашау да байламлылла алай,
Бир юзюкдендиле ала да.
 
Алай а, Акъ Сёзге джокъду ёлюм,
О́л саулукъда – поэтге да.
Джаханюмге, джандетге да
Тюшерик тюлдю шайыр.
 
Акъ Сёзде къаллыкъды ол.
Къыйын эсе да, джарыкъды джол.
Къара джамчыгъа ушаш джолну
Акъ башлыкъгъа ушаш Акъ Сёз
Джарытады.
 
Кече бла Танг. Джамчы бла Башлыкъ.
Ёлюм бла Джашау. Ёлюмден сора да джашау.
Къара къая эмда анда да ёсалгъан Кёк
терек.
Къара къыш эмда Акъ къуш.
Къара суу эмда Акъ сёз.
Акъ сёз, Акъ сёз, Акъ сёз.
 
Кёлню къандыргъан, джюрекни
тазалагъан,
Джашаргъа, ёлюрге да таукеллик,
сабырлыкъ да берген,
Джети къат Кёкню башында джаратылыб,
Минги Тауну ташында туугъан,
Бизни бла джашагъан, бизден сора да
къаллыкъ,
Кетгенлени да – дин, тил, джурт ючюн
ёлгенлени – тирилтирик,
Келликлеге да бола джарыкъ, ышыкъ,
Ахырзаманнга дери, ахырзамандан сора
да джашаб турлукъ керамат –
Кёк сёз, Тау сёз, Акъ сёз.
 
ШИМАЛ ДЖОЛДА САГЪЫШЛА
 
Кийик бабушла, къазла, къанкъазла
Джюзелле кёлде.
Тал терекле да къабланыб суугъа,
Джашырыргъа хазырла аланы.
 
Кюн – чууакъ, джылы, джайгъы.
Кёл да – рахат, джокъча къайгъы.
Акъ тюшле кёре джукълайла таула.
Сютча уюбду тенгиз да.
 
Джагъада табджаннга олтуруб,
Бу джандет джуртха этеме сагъыш.
Дунияны тёрт джанындан
Къачхынчыла къуюлгъанла бери.
 
Бу барыудан барса,
Викингледен келген къан, сыфат
бузуллукъду,
Тюрленникди къылыкъ-хали,
Седирерикди тёре-джорукъ –
Шимал Джол, ай медет, оюллукъду.
 
Хар бешинчи адам Шимал Джолгъа
Тышындан келиб къошулгъанды.
Бу барыудан барса, бу ёмюрде огъуна,
Шимал Джолчула ёз джуртларында
Аз боллукъла къошулгъанладан.
 
Бютеу дунияны къатышдыргъан кюч,
Шимал Джолну да буза барады.
Бу иги халкъдан, бу джандет джуртдан
Не къаллыкъды бир ёмюрден?
 
АКЪ СЁЗГЕ РАЗЫЛЫКЪ
 
Къанатлы Сёзюм, чыммакъ Акъ Сёзюм,
Тенгизден-теркден да, къралла арасы
чекден да
Ётюб,
Джурт таба барады кетиб.
 
Акъ Сёзюмю къара кючле тыялмай,
Туталмай, чалдышха джыялмай,
Къанатларын кесалмай,
Сюркелирча эталмай,
Кеслерине къул эталмай,
Кеслерича къарабет эталмай,
Сауут-сабадан атыб да ёлтюралмай,
Иелерине-бийлерине –
Къара джиннге тарыгъадыла.
 
Билмейдиле ала,
Акъ Сёзню джаратхан Кюч
Онглу болгъанын шайтандан-ибилисден.
Биле эселе да, кюрешедиле
Тёгерекни толтуруб кирден, ийисден –
Алай бла илгиздик этерге излеб,
Джер юсюнден ариулукъну-тазалыкъны.
 
Аланы джаханим тылпыулары
Джеталмаз мийикликге чыгъыб,
Къанатлы Сёзюм Джурт таба атланнганды.
 
Джуртда Джангыз Терекге, Тейри Терекге
Къонарын кёргюзте кёзюне,
Къара, акъ булутланы да
Башлары бла кетиб барады.
 
Джуртда Джангыз Терекни
Кесилгенин айтханлыгъыма,
Ийнанмай, кетиб барады джарлы джан.
 
Джуртда Джангыз Терекни
Кесин къой, дюккючюн да,
Табалмай, къыйналлыкъды ол.
Арлакъда Къадау Ташны эслеб,
Анга къонарыкъды да,
Сора алай джыярыкъды эс.
 
Акъ Сёзге бек керек –
Джуртда Джангыз Терек эди,
Джангыз о́л Терек эди –
Энди Ол – джокъ.
 
Джуртда Джангыз Терекни сын-сураты
болуб
Сюелликди Акъ Сёзюм мени.
Алай бла, (къанаты сынса да, мураты
толуб),
Джашарыкъды ёмюрлени.
Джашарыкъмыды?
 
Джуртда Джангыз Терекгеча,
Акъ Сёзге да келирми ёлюм?
Илинмек аджал джетерми анга да,
Ажымлы кетерми ол да дуниядан?
Эки кере ёлтюрюрлеми Джангыз Терекни:
Бир кере кесин, бир кере да –
ауазын-сыфатын –
Китабха бурулгъан тинин-рухун?
 
Китабны джазыуу да Терекникича
Болса, Къадау Таш да чыдаялырмы?
Огъай, къара кючле Акъ Сёзню да
хорлаялмазла,
Къадау Ташны да тебдиралмазла.
 
Иги джора да – иги.
Дунияны юч дараджасы эдиле,
Дуаны юч мюйюшю эдиле,
«Ючден дагъан таймаз» дегенлери эди
Джангыз Терек, Къадау Таш эмда Акъ Сёз.
 
Энди Акъ Сёзде джашайды Джангыз Терек.
Кёзден кетгенле – бары – Акъ Сёзде
джашайла.
«Джуртда Джангыз Терек» китабды энди.
Ёлгенле да тирилелле анда.
 
Къара кючле уа,
Кеслерине джахил кючлени да къошуб,
Калак ит джыйынча, джер-джерде кёрюне,
Айланалла мысылдаб, хырылдаб.
 
Энди Къадау Таш бла кюрешелле ала.
Джангыз Терекни къурутханча,
Къадау Ташны да къуруталсала –
Халкъны-Джуртну къурутханнга
санарыкъла.
 
Алай а, къара кючлени
Къара бетлерин, къара инннетлерин,
къара ишлерин
Дуниягъа ачады Акъ Сёз.
Халкъны ангысын, эсин, джюрегин
Уятады Акъ Сёз.
 
Дуниядан кетген Джангыз Терекни,
Алкъын сау Къадау Ташны да
Керамат кючлери барды акъ Сёзде.
 
Акъ Сёз –
Ана тилни, Ата джуртну да
Бети, ауазы, сыйы-намысы, сыфаты
болгъанлай,
Къалкъаны, кюбеси болгъанлай,
Турлукъду.
 
Хакъ-Халкъ ючюн, Тил-Джурт ючюн,
Сый-Намыс ючюн
Ёлген шейитлени да тирилте,
Саулагъа да алай джашаргъа, ёлюрге кюч
бере,
Турлукъду Акъ Сёз.
 
Алайды джашауу, джазыуу – къадары Акъ
Сёзню.
Аны ючюн джаратылгъанды бек мийикледе
Акъ Сёз.
Дуния малдан, алаша-учуз затладан
Баш болгъанлай турлукъду Ол.
 
Аны ючюндю
Аны акъ болгъаны да, къанатлы болгъаны
да.
 
Аны джазгъан къаламгъа да,
Ол болгъан Заманнга, Аламгъа да,
Анга джол берген Тейриге, Тейри адамына
да –
Барына да махтау.
 
КЪУЛЛУКЪ ЭТИУ
 
Хакъды ёзюм, Акъды Сёзюм.
Джумулгъунчу кёзюм,
Алагъа къуллукъ этиудю
Адамлыкъ-шайырлыкъ борчум мени.
 
КЪАЙЫТЫУ
 
Джашау арытса адамны,
Ёлюм къутхарады аны.
Джанымдан, джашаудан да тойдум,
Назму джазгъанны да къойдум.
 
Джюрек
Тюлдю не Таш, не Терек.
Алай а, джюрек
Халкъдан, адамдан суууса,
Болады джууукъ
Ташха, агъачха, суугъа.
 
Джюрек
Табигъатдан табады себеб.
Чегет, къобан эмда тау
Джюрекни этедиле сау,
Къайтаралла джашаугъа адамны.
Унутургъа джарамаз аны.
 
Адамла джарсала джюрекни,
Эсгер Къобанны, Ташны, Терекни.
Дарман хансланы чайнай,
Джарасын ала бла багъа, джалай,
Сау болуб кетеди джанлы да.
Джурт къутхарады аны да.
 
«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да,
Джуртда боллукъбуз Адам да, Халкъ
да...»,-
Деб къайытханды халкъ сюргюнден,
Алайсыз – бурулур эди сюрюуге.
 
Джурт адамны, халкъны да
Джашаугъа къайтарады. Аны да
Кёзюбюз бла кёргенбиз, сынагъанбыз.
Джуртубузда биз Адамбыз, Халкъбыз.
 
Джашау арытса адамны,
Джурт къутхарады аны.
Терслик къатылса джюрекге,
Бар суугъа, ташха, терекге:
Рахатлыкъ табарса аладан,
Къан келгени тохтар джарадан.
 
Адамла джаргъан джюрекни,
Сау этерик Ташны, Терекни
Джуртда табаллыкъса джангыз.
Бизге джашау джокъду ансыз.
 
Джол джокъ эсе да артха,
Мен атланнганма Джуртха.
Сакълайла анда:
Чегетле, суула, таула да;
Ёлгенле, саула да;
 
Къарча да,
Адурхай, Будиян, Науруз, Трам да;
Ачемез, Татаркъан, Умар, Джатдай да;
Дебо улу Кючюк, Кязим хаджи, Джырчы
Сымайыл да –
Бары сакълайла анда.
 
Минги Тау да,
Хасаука да,
Джаралы джугъутур да,
Джаралы таш да,
Джуртда Джангыз Терек да,
Къадау Таш да,