Эки Дунияны Арасында - 2
Ким болса да назмуму окъурму?
КЪУТУЛУУ ДЖОЛ А БАРМЫДЫ, КЪАЛАЙДЫ?
Бир къычырым ёргеде тенгизден,
Унух файгъамбарны тюшюб кемесинден,
къайгъыларымы да шош этиб,
бир къая дорбунну къош этиб,
суу ахырзамандан къутулуб,
таш башында джашаб тебредим.
Меннге деричи бу мийик таулада
джашаб тургъанлагъа да тюбедим.
Бир кёре эдим джаныбыз-къаныбыз,
тилибиз-сыфатыбыз да — бир.
Тауда къалюбаладан бери
джашагъанлагъа
суу ахырзамандан къачханла да
къошулдула.
Бирер тюрлю палахдан къачханла
къошула-къошула турдула халкъгъа.
Къалюбаладан бери джашагъанлагъа,
суу ахырзамандан бери джашагъанлагъа
артда къошулгъанла, кеч къошулгъанла
тебрегендиле этиб оноу...
Оноулары уа — къуру тоноу.
Башлагъанла бошаргъа джуртдан,
халкъдан.
Къоркъмайдыла намысдан, хакъдан.
Адамлыкъгъа аманлыкъ — алайды.
Къутулуу джол а бармыды, къалайды?
АЙЫРЫЛГЪАНДЫЛА ДЖАН БЛА ТЁНГЕК
Къараб турама джангкъылычха:
Таудан тенгизгеми, тенгизден таугъамы,
джерден кёкгеми, кёкден джергеми —
къайдан къайры тартылгъанды ол?
Ата джуртха, джан джуртха да
аныча болса эди джол...
Джанымы бошлайма тёнгекден.
Бу джангкъылыч бла барсын да,
тюшсюн таулагъа, тюшгенча Кёкден,
андан да джан джуртха кетер.
Эшта, оноуум мени — джангылыч:
къараб тургъанлайыма — джангкъылыч,
Бийнёгер сюрген акъ маралча,
кёз туурамдан тас болду да къалды.
Джаным а, энди,
къайытырмы, къайыталырмы артха?
Огъесе, джетиб Джуртха,
андамы сакълаб турур тёнгегин?
Ой джюрегим, мени джюрегим,
Джаралы Ташха, Джангыз Терекге да
ушаб къалгъан мени джюрегим,
толгъанса сен джарадан, табдан да.
Джокъчады себеб къаламдан, китабдан да:
ёлесе сен тансыкълыкъдан,
кюесе сен джангызлыкъдан.
Кёгере, саргъала джашайла умут да,
сезим да,
джангкъылычха ушайды сёзюм да.
Айырылыбдыла джан бла тёнгек.
Кесин Кёкге ура,
кюкюрейди, джашнайды джюрек.
ПОЭТЛЕ ДА ДЖАНАДЫЛА АЛАЙ
Джарыкъны джутаргъа хазырды къарангы.
Джанган зат бары биледи аны.
Джулдузла — джарыкъ айрымканла
къарангыда —
джанадыла, джанадыла тохтаусуз.
Адамлада да бардыла джаннганла алай —
къара кючле хорлаб къоймаз ючюн бизни.
Поэтле да джанадыла алай,
ёлюмден сакълай Акъ сёзню, тилни.
КИММЕ МЕН?
Бу дунияны — турусу, юстюню,
ол бир дунияны — мийик дунияны —
асрасы,
эки дунияны байлаб тургъан шеддеси —
башха затха джетмейди фахмум, къарыуум.
Бу дунияны юстюню —
ол бир дунияны асрасы...
эки дунияны арасында сызчыкъ —
ма олма мен.
Туугъан тархым — ёлген тархым:
къалюбала — ахырзаман.
Джашау джолум —
ма ол сызчыкъ.
Къысхамыды, узунмуду ёмюрюм —
билмейме,
къачан келир ахырзаман —
биллмейме.
Турама экидунияны арасында
сызчыкъ болуб —
къычырыгъыча къанатлыны кёкде.
Турама эки дунияны арасында
ырджы болуб.
Джер бошалады мени бла,
Кёк башланады менден.
Акъ сёзню башы,
Хакъ сёзню аягъы —
эки дунияны чегиме мен,
эки дунияны арасыма мен.
Турама алай
мен къурамагъан эки дунияны арасында -
бир ючюн башхасын атмай,
бирине къошулуб къалалмай.
Атлауучма бир дуниядан башхасына.
Шыйыхла бла мёлекле,
гюнахлыла бла гюнахсызла да
тюбешген джерме мен.
Эки дунияны арасыма мен.
ДИН БЛА ТИЛ
Мал кютгенден, джер сюргенден,
чалкъы чалгъандан, назму джазгъандан —
аладан къайсы болур ауур?
Мал да кютдюм, сабан да сюрдюм,
чалкъы да чалдым, назму да джаздым.
Акъсыз къалгъанымда да, Акъ сёзсюз
къалмай,
Сёз къутхарыр деб, баздым.
Джуртсуз, джукъсуз къалгъаныкъда,
Хакъ сёз бла Акъ сёзге таяндыкъ.
Динибиз бла Тилибиз
сакълалла бизни — сынадыкъ.
Адам этген алалла бизни.
Сакълаялсакъ Ана тилни, Сёзню —
адамлыгъыбыз, халкълыгъыбыз да
турлукъдула тас болмай, эсен.
НАРАТ
Дуния бла ахратны
тургъан кибик чегинде,
кёремисе наратны
тик къаяны эрнинде.
Къараб кёкден, мийикден,
сакълай ёлгенни, сауну,
джашиллей турады ол,
байрагъыча джашауну.
Алгъа ары кёзюбюз,
ызы бла сёзюбюз,
ахырында кесибиз
чыгъыб, беребиз салам.
Акъ тауну бойнунда
джашил дууасы — нарат,
кесинги да, джуртну да,
таб мени да тур сакълаб.
Сен меннге, мен да сеннге,
къалмайбыз ушар ючюн.
Кёзюм бурулад ёрге,
таркъайса джашау кючюм.
Сора, кёргенлей сени,
кёлюм болады рахат.
Джаша, джуртну бойнунда
джашил дуасы — нарат.
КЪАРА КЪАЯНЫ АКЪ БУЛУТ ДЖАБХАНДЫ
Суу да ашай, шыбыла да ура,
джел, боран, заман да къатыла,
Акъ къаяны Къара къая этгендиле,
бетин да джыйрыкъ-джыйрыкъ этгендиле.
Къаяны джарылгъанларын акъ булут
джабханды.
Огъесе, ол тюшюмюдю къаяны?
Себеб болмай тургъанлай джерден не
Кёкден,
анга джан аурутхан чыкъды биреулен.
Алай а, джукъусундан уянса къая,
хар не тургъаныча тургъанын кёрлюкдю.
Булут — не — келди, кетди.
Алай а, къууандырады бир-бирде кёзбау
да.
Джангыдан джукъугъа кёмюлдю къая.
Татлы тюш кёрюр орнуна, бу джол
илгениб уянды: таш ташны къозгъай,
бир кесеги оюлду къаяны.
Мен а — бир къарыусуз джан — саума
алкъын.
Таула от къуса, къаяла оюла,
тургъан заманда да къалгъанма сау.
Онгсузну къутхаргъан барды бир Кюч.
Берген эсе да джашауну ёнгкюч —
сау болсун ол Кюч: Анга салама махтау.
КЕЧ БОЛГЪУНЧУ, КЕЧ БОЛГЪУНЧУ, КЕЛ МАНГА
Ууакъ толкъунлада чайкъалады дууадакъ.
Аны къатында кёрюнеди суу да акъ.
Тургъанчады белляу айта кёл анга...
Сейирликни кёргюзтейим — кел манга.
Кёл къатында, билемисе, агъач кёб.
Хар къайда да экибизге къууанч кёб.
Акъ къайынла джарыталла чегетни.
Мен сюеме сеннге ушагъан терекни.
Ой бу джуртну кечеси да кюн кибик.
Ой бу джуртну кырдыгы да гюл кибик.
Не къач, не къыш болмайдыла былайда.
Джыл узуну — джазгъы джырла, орайда.
Акъ сёзюме сен салырса макъамла.
Бирге болсакъ — сукъланырла адамла.
Тюз адамла бизге алгъыш этерле.
Зар адамла сёзюбюзню этерле.
Биз аланы джазыкъсына, чыдарбыз.
Кёл къатында шынкъартчыкъ да
джагъарбыз.
Мийик кёкде тебсер кибик джулдузла,
Той этербиз — сен устаса къобузгъа.
Къара тау да, бизге къарай, болур акъ.
Къанатларын кючлю къагъыб дууадакъ,
уча-къона зауукъланыр, къууаныр.
Ой хар не да сен сюйгенча къуралыр.
Терекле да акъ чакъгъан заманда,
Кечеле да акъ болгъан заманда,
сезимле да акъ болгъан заманда,
сёзлерим да акъ болгъан заманда,
кел манга.
Джумшакъ толкъунлада чайкъалады
дууадакъ.
Аны къатында суу да кёрюнеди акъ.
Тургъанчады белляу айта кёл анга...
Сейирликни кёргюзтейим — кел манга.
Табигъат джукълагъынчы, кел манга.
Джангкъылыч джукъланнгынчы, кел манга.
Мен башхагъа къарагъынчы, кел манга.
Кеч болгъунчу, кеч болгъунчу, кел манга.
Келмей сокъураннгандан эсе, келиб
сокъуран.
Сокъуранныкъ а тюлсе, ант этеме, Къуран.
Джюрегинги кирме гюнахына.
Джюрегими кирме гюнахына.
Кеч болгъунчу, кеч болгъунчу, кел манга.
ТАШ, ТЕРЕК, АДАМ
Этмейин къычырыкъ-хахай,
балтагъа, мычхыгъа да чыдайды терек.
Палахха, ёлюмге да алай,
тюберге керекди джюрек.
Тюрленмезлик эсе къадар,
къутулургъа джокъ эсе мадар,
сора, къалады бир джол,
хакъ сёзню айтады ол:
ахыргъа дери эркиши бол.
Ахырынг келгенде уа —
эки къат эркиши бол.
Бютеу кючюнгю джыйыб,
Ташча, Терекча бол.
Чыдамлылыкъдан кий да кюбе,
Ёлюмге алача тюбе.
Таш, Терек, Адам —
болурму кючлю аладан?
ЗАР АДАМГЪА УШАГЪАН ТЕРЕК
1
Къанатлы къонмагъан терек,
сенден насыбсыз болурму дунияда?
2
Ёре турукъ тюлдю, алай а,
Къуу къатыб турады терек.
Ууу барды дейдиле аны.
3
Къалгъан тереклеге ушамай,
зар адамгъа нек ушагъанды ол?
Огъай, терек къалай ушар
къара иннетли зар адамгъа?
4
бир джанны къууандырмагъан терек,
табигъатха болубму керек
джаратылгъанды?
5
Не адамгъа, не къанатлыгъа, не
джаныуаргъа -
бир джаннга керек тюлдю ол.
Кесине уа керекмиди экен? Огъесе,
ёлалмагъандан, кеталмагъандан джашай
болурму?
6
кёрюрмем анга суу-аш да бериб?
Кетер эсе уа, чагъыб, тирилиб?
ДЖАНГЫ ДЖОЛГЪА КЁЧЕ
Бушуудан толуду джол да —
сын ташла анга шагъат.
Чыдамлы болса да ат,
талагъы туруб джыгъылады ол да.
Мен да тургъанма барыб,
джыгъылгъынчы арыб.
Тюшгенимде уа сыртымдан,
къарагъанланы кёрдюм башымдан.
Джолну излейбиз джерде,
къарай билмей ёрге.
Ургъаны тохтай тебресе джюрекни —
ма ол заманда кёребиз Кёкню.
Кетгенлени кёребиз анда,
къайгъы этебиз келликлеге.
Джашарыкълагъа, ёллюклеге
не айта кетсин адам?
Къарангы бла джарыкъ, исси бла сууукъ
ауушдурадыла бир-бирин.
Ёлюм къысылады джууукъ,
тауусулады ёмюрюм.
Джангы джол сакълайды мени.
Ол да боллукъ эсе мунуча къыйын...
Аллы къууандырмайды мени —
джюрегим бузлайды, джанады мыйым.
Джетеди буйрукъ Кёкден —
айырылады джан тёнгекден.
Джан джуртха ашыгъады ол.
Мен къоркъгъанча къыйын тюлдю джол.
КЁЗ ТУУРАМДАН КЕТМЕЙДИ КАВКАЗ
Тауу, къобаны болмагъан джурт,
ташы, агъачы болмагъан джер —
сени хауанг манга келишмез,
мени джюрегим санга илешмез.
Джабаль ан-Нур'да къылсам да намаз,
кёз туурамдан кетмейди Кавказ:
къарайды Минги Тау ышара, агъара,
Къарачай-Малкъар джуртума тарта,
чакъыра.
Кавказ таулагъа джууукъду Кёк:
шагъатды анга Башлам-Казбек,
Чеченде мийик тау Туртуха Лам,
юнгюшледе сыйлы тау Шан,
Базардюзю Дагъыстанда,
Чугуш тау Адыгстанда...
Джабаль ан-Нурда къылсам да намаз,
кёз туурамдан кетмейди Кавказ.
Файгъамбар болмасам да мен,
келеди Кёкден, нюр чача, ауаз:
«Сау бол намазынг ючюн -
тилеклеринг боллукъла къабыл.
Кюреш, сермеш Кавказынг ючюн,
къайда болсанг да Хакъгъа табын.
Аны ючюн кир суугъа, отха,
иман бла джаша, иман бла ёл.
Хакъ джолдан таймайын барса,
джашарыкъды Кавказ деген Эл,
джашнарыкъды Кавказ деген Эл».
Файгъамбарны джуртундан Кавказ
джуртума
Тейри ауаз къайтарды мени.
Динибиз, тилибиз, джерибиз ючюн
сермеширге борч салды меннге.
Бирикген Кавказны байрагъын
ата-бабалача тутабыз ёрге.
Сыйды — Эркинлик-Тюзлюк ючюн,
динибиз, тилибиз, джуртубуз ючюн
джашагъан, ёлген да бизге.
КЪАЧ БЛА КЪЫШНЫ АРАСЫНДА
Къышда азды къууанч.
Аны ючюн болур, къач,
ариу кюнлери бла къууандыра бизни,
кюрешеди не къадар созаргъа кюзню.
Къач,
Излегенча,
алыб къояргъа дуниядан тансыгъын,
къыш джууукълашханлыкъгъа, къачмайды.
Анга терезе, эшик да ачмайды.
Ёлюмден хапар айтмайды табигъат:
ахыр кюнлери — артыкъ да ариу.
Мен да аладан алама къарыу,
джууукъ болгъанын билсем да ахырат.
Айтыб айталмазча ариуду чегет.
Чапракъ арта тургъан терек да,
хапар айта тургъан къартха ушайды.
Келе тургъан сууукъ къышдан къачыб,
Кёчгюнчю къанатлыла кетгенликге учуб,
аллай мадар джокъду терекге,
къышха да тюберикбиз бирге.
Джазгъа да чыгъарбыз деб, этебиз умут.
Минги Тауну башында булут
бираз къайгъылы этеди мени.
Алай а, бузулгъунчу кюн,
назмунгу джазыб бошаялсанг,
къар, джангур татыу этмезча ол,
сора, разы бол:
сабанда къалмады битим.
Джарыкъ болсун бетинг.
Къыш да огъур бла келсин.
Хазырланнган, бегитиб кесин,
Джазгъа да къууанч бла чыгъар.
БАРАМА ХАКЪ ДЖОЛДА АКЪ СЁЗНЮ АЙТА
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре:
мени Тейрим, Тёрем да — Кёкдеди,
аланыкъы уа — ибилис — джердеди.
Дуния малгъа эмда нафысларына
табыннганладан, Аллах, кери эт.
Иманларына, намысларына
бек болгъанла бла боллукъду поэт.
Кёбдюле бизде халкъ поэтле,
Хакъ поэтле уа — бармакъ бла санарча.
Аллах, кюч бер — бизле да ушарча
Джырчы Сымайылгъа, Кязим хаджиге.
Хакъ кертисин джазмагъан адам,
Хакъгъа къуллукъ этмеген адам -
ёмюрде да болалмаз поэт:
джокъду анда иман, намыс, бет.
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре.
Нарт айтханды: «итни иеси барды,
бёрюню уа Тейриси барды».
Итге керек — сынджыр, тегене.
Меннге керек — эркинлик, тюзлюк.
Адам эсенг, сор кесинге,
поэт эсенг, сор кесинге:
кимге, неге - этесе къуллукъ?!
Джаяу бармаз ючюн,
игирек джашар ючюн -
къысыласа арбазына кимни,
минесе арбасына кимни,
джырлайса джырын кимни?
Сынджырынг — кюмюш, тегененг — алтын,
аман тишинг да — энди алтын.
Алдар умут а этме халкъны —
бола бараса: итден ит, къулдан къул.
Къулдан бий болмаз,
къумдан юй болмаз.
Ит болгъан джанлы,
ызына айланыб, бёрю болмаз.
Дуния мал ючюн
ит болгъан бёрю,
къул болгъан ёзден,
бу дуньяда сизден
джийиргеншли болурму?
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре:
мени Тейрим, Тёрем да — Кёкдеди,
аланыкъы уа — ибилис — джердеди.
Юреннгенле сынджыргъа, тегенеге,
аман тишлерин, харам ишлерин
джашырыргъа кюреше халкъдан,
къансыйдыла, юредиле, чабадыла,
тюз джолда баргъанланы къабадыла,
айырыргъа излей аланы да Хакъдан.
Юреннгенле сынджыргъа, тегенеге,
халкъны барын да кеслерине
къошаргъа излейдиле — ит этиб, къул
этиб,
дуньяда не ёзден, не бёрю къалмазча,
кимни ким болгъаны танылмазча.
Барама Хакъ джолда Хакъ сёз айта.
Барама Хакъ джолда Акъ сёз айта.
Энеди джарыкъ джулдуз бла Айдан:
Аллахдан башха джокъду илях.
Бир Аллахха къуллукъ эт джангыз.
Алайсыз,
дин, тил, джурт да къаллыкъ тюлдю
сеннге,
ит, къул боллукъса залимлеге,
тегене, сынджыр сакълайды сени,
сыйсызлыкъ сакълайды сени.
КЪАЧХЫ КЮНДЕН ДЖАЗГЪА КЪАРАБ
Бюгюн солуу кюндю. Парк
адамдан толуду. Халкъ
бурулады кёл тёгерегине.
Таяныб нарат терегиме,
къарайма мен да: табигъат,
адамла да — бирча рахат,
къачхы кюн да — джайдача ариу.
Быллай кюн — къышха чыдарча,
джаныбыз джазгъа чыгъарча,
джолда къатылмазча арыу —
Кёк да, джер да берелле къарыу.
Шошлукъну бузгъан — аз да —
джукъ джокъду.
Джел къой, аяз да
урмайды бюгюн.
Мыдахлыкъ бермейле бюгюн
чапракъ арта тургъан терекле да.,
Джерге тюшген болурла бюгюн
джети къат Кёкден мёлекле да.
Арбачыгъындан къараб, сабий да
сейирсинеди табигъатха.
Анасы уа аш бере турады
бабушлагъа, дууадакълагъа.
«Уялмагъан буюрулмагъанны
ашар» дегенлей,
чайкала, хахай этиб, джетиб,
ётмек бурхуланы джерге тюшерге да
къоймай,
сермейдиле. Бабушла бла дууадакъла
бетсизлеге не айтыргъа билмей,
башларын чайкъай, эки джанларына аунай,
къайытадыла ызларына, кёлге.
Кёк чууакъ, кюн джылы,
кёл да рахат.
Къалай къоярса айтмай:
«Аллаху акбар», «Аллаху ахад».
Джандетни дуньягъа кёрюнюую —
аллай кюндю бюгюн.
Адамладан, къанатлыладан да
толуду тёгерек.
Джан да — къанатлы, сёз да — къанатлы.
Кёл да — таза, кюн да — джылы.
Быллай кюнледе ийнанады джюрек:
Адам улуну боллукъду джолу.
ДЖАНГЫРАДЫ ДЖАШАУ
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Сюйген джерингден кир юйюме —
Сюйсенг джарыкъча, сюйсенг къарангыча:
къаллай тюрсюнде келсенг да —
боллукъма разы.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Аны ючюн болур — юй сууукъду.
Сени джылытмагъан назмуларымдан от
джакъ да,
джылын — алай джылытсала да боллукъма
разы.
Мен кесим а отха аталмам аланы…
Кесинг бол алагъа Ие да, Тёре да.
Алай а, унутма: назмуланы
джанлары барды — сендеча, мендеча.
Къагъыт кюер, джан а — огъай,
ол учар да, кетер мийикге.
Анга оноу этерле Кёкде,
сени бойнунга уа тюшер тёлеу.
Назмуланы кюйдюргенинг ючюн
хазырмыса этерге джууаб?
Меннге кесинги сюйдюргенинг ючюн,
болур эсе уа, гюнахынг да — сууаб.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Сюйген джерингден кир юйюме —
Сюйсенг джарыкъча, сюйсенг къарангыча:
къаллай тюрсюнде келсенг да —
боллукъма разы.
Кесинг да — сюйген заманынгда кел.
Сюйсенг — таша, сюйсенг — туру.
Сенден тилерим къуру:
къыйналма, «не айтыр» деб эл.
Не айтыр Аллах — анга сагъыш эт.
Не айтыр Джюрек — анга сагъыш эт.
Ала айтханны эте,
адам да болады поэт.
Хакъ сёзденди Акъ сёз да, билесе.
Джюрек ачылса, ачылады Кёк да.
Джабыкъ кёлден — баргъан суу ашхыды:
джарсыуларынгы барын манга тёк да...
Тохта, къайдаса сен?
Ким бла сёлешеме мен?
Бир джабыла, бир ачыла,
эшик бла терезе сакълайла сени.
Бир джабыла, бир ачыла,
джюрек да ёмюрю сакълайды сени.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
«Юйге да игилик», дей, къайдан эсе да,
терезеден, эшикден, оджакъдан эсе да,
Хауа киреди юйге.
Адам — къайгъылы болады,
поэт адам артыкъсыз да.
Джюрекни тынгысыз этген —
Сёз эсе да, ким биледи.
Мени таукёл эте,
агъарады Минги.
Къалюбаладан бери
сакълайма сени.
Джууукъдан джууукъ
кюкюреу, джашнау.
Хауадан, Сёзден
джангырады джашау.
ХАЛКЪЫМДАН ЧЫКЪГЪАНДЫ КЁЛЮМ
Адамладан къалгъанма суууб.
Аладан эсе, терекле да джууукъ,
аладан эсе, кийикле да джууукъ.
Нек болгъанын а билмейме алай.
Джуртум а, кетмей эсимден,
тартханлай турады кесине.
Кёкге, мийикге чакъыра мени,
кече-кюн да агъарады Минги.
Анга къарай болгъанма менгир.
Къачан болса да, бир кюн а келир,
насыб болур тюберге бизге,
къалыб кетмем аджашыб тюзде.
Терек тереклигин, чегет чегетлигин
сакълайдыла къачан да, къайда да.
Адам а адамлыгъын, халкъ да халкълыгъын
тас этгенлерин кёрюб къыйналама.
Таула туралла тургъанларыча,
таулула уа болгъанла ууакъ.
Нарт ёмюрле, тулпарла, адетле
бизледен кетгенле узакъ.
Ана тилин харам этген халкъ,
харамны уа халал этген халкъ,
сакълайды сени джашау тюл, ёлюм.
Мени сенден чыкъгъанды кёлюм.
Сакъламасанг дининги, тилинги -
ангынг, санынг да ёсмезле сени,
джуртунга да болалмазса ие...
боллукъну сезиб, турама кюе.
Мен ёлген тилде джазама назму.
Не этгин: джашау, ёлюм да — хакъды.
Алай а, ангыларгъа джетмейди фахмум:
Тилин ёлтюрген — душман тюлдю —
халкъды.
Халкъ кесиди ёлтюрген тилин,
халкъ кесиди ёлтюрген кесин.
Халкъымдан чыкъмай не этсин кёлюм.
Барыбызны да сакълайды ёлюм.
Ана тилинде сёлешмейин халкъ,
болуб барады дуниядан талкъ.
Халкъны уятыргъа джетмейди фахмум.
Ёлген тилде джазама назму.
Узакъны, джууукъну да терслемейик биз.
Къралны, джорукъну да терслемейик биз.
Кесибиздеди къыйынлыкъ, палах.
Не этсин, чамланмай Аллах?!
Халкъдан, кесимден да чыкъгъанды кёлюм.
Барыбызны да сакълайды ёлюм.
Кеси кесин ёлтюре эсе халкъ,
назму сёзюм да къалай болсун акъ?
ТИНИМ
Кюнюм башланады намаз бла,
намаз бла бошалады кюнюм.
Аллах бла эмда Кавказ бла
къаты байланыбды тиним.
«Джарар ючюн адамгъа, халкъгъа —
иннетинг-сёзюнг-ишинг бла,
ол ючюсюню бирлиги бла, —
къуллукъ этгенлей тур Хакъгъа».
Бу хакъ кертини гитчеликден
эшите, ёсгенме элде.
Аны айтхан къартла кетселе да,
сёзлери къалгъанды эсде.
«Алхамдулилля, муслиманма»,-
дерге юретгенле ала.
Муслиман а не болгъанын,
былай билдиргенле ала:
«Джюрегинги, тёнгегинги да,
юйюнгю, тёгерегинги да,
тийренги, элинги да
таза тутаргъа кюрешсенг,
джууукъгъа, узакъгъа да
тюз болургъа кюрешсенг -
муслиманлыкъ башланады андан.
Сеннге динни бергенди Аллах,
Сеннге тилни бергенди Аллах,
Сеннге джуртну бергенди Аллах,
Алагъа сакъ бол, алагъа бек бол.
Сеннге танытханды къара.
Къалам, Китаб, Дефтер да бергенди санга.
«Окъу, бил, джаз»,- деб, буюргъанды
санга.
Хакъ джолну кёргюзтгенди санга.
Сора,
къара танытхандан сора,
«сууабны-гюнахны», «халалны-харамны»
айыртхандан сора,
барын билдиргенден сора, ангылатхандан
сора,
болгъанынг ючюн адам,
болгъаны ючюн ангынг, эсинг -
джазыуунгу джазарча кесинг,
аллай сый, ышаныу берилгенди санга.
Алай а,
барын билгенден сора,
унамасанг хакъ джолда барыргъа —
унамасанг дининги сакъларгъа,
унамасанг тилинги сакъларгъа,
унамасанг джуртунгу сакъларгъа —
Аллах буюргъанча джашаргъа унамасанг,
Сора,
санга бий болур зулму,
эки дуньядан да къалырса къуру».
Къартланы айтханлары
ёмюрлюкге къалгъанла эсде.
Аланы къатларына
бара эдим, баргъанча дерсге.
Диннге, тилге эмда джуртха
бек болургъа юретгенле ала.
Кетселе да дуньядан нартла,
Минги Таудан туралла къараб,
Джети къат Кёкден туралла къараб.
Кюнюм башланады намаз бла,
намаз бла бошалады кюнюм.
Аллах бла эмда Кавказ бла
къаты байланыбды тиним.
ТЫШ КЪРАЛДА
«Дининги, тилинги, джуртунгу да
сабийинге
бергенми эдинг?»,- деб сорса, Раббийинге
не джууаб этерсе Къыямат кюн?
...Аннагъа да «Ання» деб,
сёлешир эди сабий -
келтирсем эди юйге,
ёсдюрсем эди элде...
Бир къралдан бир къралгъа
Анна келгенед ётюб.
Адетлеге къул болдум да,
насыбымы этдим тюб.
Акъылсызлыгъымы
боллукъмамы кечерге?
Къарыусузлугъуму
боллукъмамы кечерге?
...Тилими алгъан эди.
Диниме да кёчерге,
элиме да кёчерге
ол разы болгъан эди...
Сора уа? Сора уа не:
Къоркъар орнуна Хакъдан,
Мен къоркъдум сёзден, халкъдан.
Ким, не айтыр дедим мен.
«Этмей сокъураннгандан эсе,
этиб сокъуран». Муну
эсиме келтирмедим
джазгъанда джазыууму.
Энди уа къайда насыб,
энди уа къайда къууанч?
Сёлешир ючюн сабий бла
манга керекди тылмач.
НЕДИ КЪУТХАРЛЫКЪ БИЗНИ?
Ариу ариуду къайда да,
батыр а — къайда да батырды.
Сынагъанма аны. Ол затха
Шагъатдыла Шаркъ да, Баты да.
Ариулукъ да, батырлыкъ да
сабийге кёчедиле къан бла.
Къан къатышса, бузулса,
халкъдан не къалыр тамбла?
Къысыкъкёз, къарабет бола
барады Европа — кёреме.
Къатышады дунья, къатышады,
Къарачайгъа къоркъгъандан ёлеме.
Адам ырхыла Шимал джолну да
тюрлендиргенле ёзюн, бетин да.
Тубан басыбды Ата джуртуму да -
сакъланырмы тиним, миллетим да?
Тау Элим да джыйымдыкъ бола,
келген, къошулгъан къыйынлыкъ бола,
джуртубузну сата малкёз харамла да,
бабаслагъа кёче алан храмла да,
тас бола барабыз дуниядан.
Джандет джуртубузну туркластер этиб,
бизни да кеслерине шапа этиб,
бизни да кеслерине къул-къарауаш этиб,
тау намысдан нафысны баш этиб,
алай бла къурутургъа да излейле бизни.
Хауле мырдыгъа батса джаш тёлюнг,
сен къалай сакъланырса, Тау Элим?
Айырылса элден, тилден, адебден,
намысдан,
айырылса динден, имандан, Хакъдан,
айрылылса Къаламдан, Китабдан -
не къалыр халкъдан?
Халкъны излейле бурургъа сюрюуге,
кеслерин а этерге бизге сюрюучю.
Амантишлерибизге да алтын тишле салыб,
этедиле бизге эм бек чабыучу, юрюучю.
Аман ырхыла тёрт джаныбыздан
къуюлсала,
адам къауумла къатышыб, сюрюуге
бурулсала,
бизден миллет ангы, тарих эс, джурт, тил
да кетсе,
тюзлеге джетген палах таулагъа да
джетсе,
не къалыр бизден?
Ангыларгъа унамасакъ сёзню, Сёзню,
ёлюмден къутхарлыкъ неди бизни?
Кёкден, сын ташладан да къарайды Ай бла
джулдуз.
Бизни къутхарлыкъ – хакъ динди
джангыз.
Аны ючюн берилгенди Китаб бла Къалам —
тюз джазар ючюн джазыуун адам.
МИНГИ ТАУГЪА КЪАРАЙДЫ МЕНГИР
1
Суу тенгизге ашыгъады.
Къыз ашыкъгъанча эрге,
къуш ашыкъгъанча Кёкге,
суу тенгизге ашыгъады.
Бир-бирде къыз джёнгер бола,
бир-бирде суу джёнгер бола,
бир-бирде къуш къанат бола,
джерни, тенгизни, кёкню да кёре,
барама мен да джашай.
Джашау сейирди къалай.
2
Суу джагъа бла барама кетиб,
суу — энгишге, мен а ёрге.
Бара барлыкъма, болгъунчуннга таш.
Суу а тенгизде боллукъ болур тас.
Тас болмазгъа да болур, алай а,
тенгизге джетиб, ызына къайытхынчы,
таш да тиллениб хапар айтхынчы,
кёб заман кетер, кёб заман кетер.
Кюнюмю узунлугъу — бир ёмюр.
Тауусулады ол. Джетеди ингир.
Мени сын эте, джетеди ингир.
Танг алагъа болама менгир.
Адам къууаныр, къыйналыр, ёлюр.
Таш болур кёзюу — кимге да келир.
Алай а, таш да къыблама болур:
Минги Таугъа къарайды менгир.
ТЕЙРИСИ БОЛГЪАН — ТЮБ БОЛУБ КЪАЛМАЗ
Амантиш итлени сюймейме мен,
ала да кёрюб болмайла мени.
СайлагъанлА, сыйлагъанлА сынджыр бла
тегенени -
иегиз огъуна джийиргенеди сизден.
Джыйын джанлы бла турмай,
къазакъ бёрю да болмай,
амантиш къауум болгъансыз сиз,
ит-къул джашауну сайлагъансыз сиз.
Дуния мал ючюн, тынч джашау ючюн,
халкъыгъызны, джуртугъузну сатхансыз
сиз,
сатасыз сиз.
«Динибиз, тилибиз, джуртубуз» дегенле
бла
кюрешиудю энди ишигиз.
Алтын суу ичирилсе да,
Аман тишлей турады тишигиз.
Иегиз аман тишигизни алтын бла
джабдырыб,
халкъ сизни танымазча этерге кюрешсе
да,
сизни джашыртын къабаргъа юретсе да,
тишигизден тюл, ишигизден къаласыз
танылыб.
Кеси разылыгъы бла, дуния мал ючюн,
Ит болгъан бёрю, къул болгъан ёзден -
сизден джийиргеншли джокъду бир джан,
халкъ Халкъ болаллыкъ тюлдю къутулмай
сизден.
Сиз кесигизча ит этерге кюрешесиз
халкъны,
бёрюлюгюн-ёзденлигин къурутургъа
термилесиз аны,
ёзюн-джилигин юзерге кюрешесиз аны.
Халкъ не къадар къатышса, джыйымдыкъ
болса,
сизнича сыйсызлагъа сый бере башласа,
«джашай билгенле» деб, сизни ёрге тута
тебресе,
сизни бла джууукълукъ джюрюте тебресе,
дей тебресе къарагъа — акъ,
ма ол заманда тюб боллукъду халкъ.
Алай а, бёрю ташламаз эсин.
Сизнича итлеге ашатмаз кесин.
Сизге да къошулмаз ит болуб.
Тейриси болгъан — къалмаз тюб болуб.
Амантиш итлени сюймейме мен,
ала да кёрюб болмайла мени.
Сёзюм — Хакъ сёз, Акъ сёз да болалмаз
къара багъанагъа такъмасам сизни.
ДЖОЛДА
Чууакъ эртден -
кёкде булут ышан джокъ.
Къайгъы этерча эсленмейди джукъ.
Бышлакъ бла къакъ этден
артмакъларымы да толтуруб,
къушкъанат атыма олтуруб,
барама. Узакъды джолум.
Белимде къамам, джанымда герохум,
Шкогум да имбашымдан къарай,
барама. Къуру да биргемелле ала -
аладан джууукъ джокъду шохум.
Узая барама элден,
джырыма эжиу эте нал таууш.
Аллымда уа — Аман аууш,
къанатлы да къыйналыб ётеди андан.
Минги Тауну башына
ол бурху булутчукъ а къайдан чыкъды?
Джолдан а бурулмам артха -
тюл шойма шорбат чыпчыкъ.
Къайыталмай къалсам да артха,
тюшмезча боллукъма отха.
Къыйын джолда джан да чыныкъсын.
Чыгъаргъа буюрулгъан эсе уа тёнгекден,
къадаргъа джокъду мадар — чыкъсын,
алай а, джууугъуракъ джерде Кёкге.
Атыма къошама джюрюш.
Эки дуньядан да алыр ючюн юлюш,
кёб ауушдан керекди ётерге.
Барама ёргеден ёрге...
КЁКНЮ АЛГЪЫШЫ
Кюн тюбюнде джауады джангур.
Ышаргъан да эте, джылайды бир къыз.
Кёкюрегимде джанады джулдуз.
Сезим дунья, хайда, джангыр.
Джангкъылыч тартылгъанды тогъай,
тау бла тенгизге этгенча некях.
Айтмасанг да не «хоу», не «огъай»,
джазыуубузну джазгъанды Аллах.
Кюн тюбюнде джауады джангур,
билмейме, джылайса неге.
Къыйын джылларым да меннге
кёрюнмейдиле энди ауур.
Кюн тюбюнде джауады джангур
Кёк кёзлеринге ушайды Кёк.
Эски дунья болгъанды джангы,
учуб кетерикча, урады джюрек.
Тенгизге къараб, агъарады тау.
Сеннге къараб, ышарама мен да.
Джети къатын да ачханды джашау -
келеди къууанч джерден да, Кёкден да.
Кюн тюбюнде джауады джангур,
джибитеди джерни да, бизни да.
Кюнбетлеге гяхиник урур,
къууандыра кёлню да, кёзню да.
Кюн таякъланы джууады джангур,
аланы да джууа саркъады джерге.
Тёнгегимден чыгъыб кетиб джаным,
къошулургъа излейди сейирликге.
Къошулгъан да этеди. Алай
къуралады джанкъылыч. Джанкъылыч -
дуньягъа кёрюнюуюдю джанны.
Кёб кере сынагъанма аны.
Джайны, къачны, къышны да кёрюрбюз,
бу джазгъы кюн а турлукъду эсде.
Кюн тюбюнде джауады джангур -
ол Кёкню алгъышыды бизге.
ДЖАЗАМА ДЖАЗЫУУН АДАМНЫ
Джазыуун джазама адамны,
тийириб джюрекге къаламны.
Билмейме,
къан джугъунуму кёрюр кёзюм?
Огъесе,
нюр джарыкъгъамы бёленир сёзюм?
Къалам — саугъасыды Хакъны.
Джазалсам, джангыз аны бла
джазалллыкъма джазыуун халкъны.
Башлайма аты бла Хакъны,
джууукълашдыра Анга адамны, халкъны.
Хакъдан башланады халкъ эмда адам.
Тюб болады Аны бла болмагъан халкъ эмда
адам.
Хакъны кимден, неден да кёрмеген баш,
джангыз Анга этмеген къуллукъ -
зулмугъа боллукъду къул-къарауаш,
сыйсыз ёлюмге келтирликди джолу.
Кёкге да тынгылай, Китабха да къарай,
тийириб джюрекге къаламны,
боллукъну сезе да - джылай,
джазама джазыуун адамны.
ЧАПЫРАКЪ
1
Чапыракъ юзюлсе терегинден
джел къалай сюргенин билебиз аны.
Айырылгъанлы бери джуртумдан-элимден,
къууансам да кёрюб дуньяны, -
ол чапыракъ кетмейди мени эсимден.
Алай а, барды къутхаргъан кюч мени:
Поэт къайда да боллукъду джашаргъа.
Ана тил джуртлукъ да этеди анга.
Акъ сёз къара кюнюнде да къутхарады
аны.
Шийириндеди шайырны джаны.
Ахыр поэти ёлген кюн ёледи тил.
Ары дери шайыргъа, тилге да джокъду
ёлюм.
УЯЛАМА СЁЗДЕН ЭМДА КЪАЛАМДАН
Гюнахы болмагъан джокъду адам.
Алай а, къурулгъан кюн базман,
халал ишим, сууабым дженгер деб,
гюнахларымы Баш Тёре кечер деб,
этеме умут , этеме умут.
Кёк чууакъды, джокъду булут.
Кёлюмю уа басалмайма -
джазыууму тюз джазалмайма.
Халкъны джазыуун да джазалмайма тюз.
КЪУТУЛУУ ДЖОЛ А БАРМЫДЫ, КЪАЛАЙДЫ?
Бир къычырым ёргеде тенгизден,
Унух файгъамбарны тюшюб кемесинден,
къайгъыларымы да шош этиб,
бир къая дорбунну къош этиб,
суу ахырзамандан къутулуб,
таш башында джашаб тебредим.
Меннге деричи бу мийик таулада
джашаб тургъанлагъа да тюбедим.
Бир кёре эдим джаныбыз-къаныбыз,
тилибиз-сыфатыбыз да — бир.
Тауда къалюбаладан бери
джашагъанлагъа
суу ахырзамандан къачханла да
къошулдула.
Бирер тюрлю палахдан къачханла
къошула-къошула турдула халкъгъа.
Къалюбаладан бери джашагъанлагъа,
суу ахырзамандан бери джашагъанлагъа
артда къошулгъанла, кеч къошулгъанла
тебрегендиле этиб оноу...
Оноулары уа — къуру тоноу.
Башлагъанла бошаргъа джуртдан,
халкъдан.
Къоркъмайдыла намысдан, хакъдан.
Адамлыкъгъа аманлыкъ — алайды.
Къутулуу джол а бармыды, къалайды?
АЙЫРЫЛГЪАНДЫЛА ДЖАН БЛА ТЁНГЕК
Къараб турама джангкъылычха:
Таудан тенгизгеми, тенгизден таугъамы,
джерден кёкгеми, кёкден джергеми —
къайдан къайры тартылгъанды ол?
Ата джуртха, джан джуртха да
аныча болса эди джол...
Джанымы бошлайма тёнгекден.
Бу джангкъылыч бла барсын да,
тюшсюн таулагъа, тюшгенча Кёкден,
андан да джан джуртха кетер.
Эшта, оноуум мени — джангылыч:
къараб тургъанлайыма — джангкъылыч,
Бийнёгер сюрген акъ маралча,
кёз туурамдан тас болду да къалды.
Джаным а, энди,
къайытырмы, къайыталырмы артха?
Огъесе, джетиб Джуртха,
андамы сакълаб турур тёнгегин?
Ой джюрегим, мени джюрегим,
Джаралы Ташха, Джангыз Терекге да
ушаб къалгъан мени джюрегим,
толгъанса сен джарадан, табдан да.
Джокъчады себеб къаламдан, китабдан да:
ёлесе сен тансыкълыкъдан,
кюесе сен джангызлыкъдан.
Кёгере, саргъала джашайла умут да,
сезим да,
джангкъылычха ушайды сёзюм да.
Айырылыбдыла джан бла тёнгек.
Кесин Кёкге ура,
кюкюрейди, джашнайды джюрек.
ПОЭТЛЕ ДА ДЖАНАДЫЛА АЛАЙ
Джарыкъны джутаргъа хазырды къарангы.
Джанган зат бары биледи аны.
Джулдузла — джарыкъ айрымканла
къарангыда —
джанадыла, джанадыла тохтаусуз.
Адамлада да бардыла джаннганла алай —
къара кючле хорлаб къоймаз ючюн бизни.
Поэтле да джанадыла алай,
ёлюмден сакълай Акъ сёзню, тилни.
КИММЕ МЕН?
Бу дунияны — турусу, юстюню,
ол бир дунияны — мийик дунияны —
асрасы,
эки дунияны байлаб тургъан шеддеси —
башха затха джетмейди фахмум, къарыуум.
Бу дунияны юстюню —
ол бир дунияны асрасы...
эки дунияны арасында сызчыкъ —
ма олма мен.
Туугъан тархым — ёлген тархым:
къалюбала — ахырзаман.
Джашау джолум —
ма ол сызчыкъ.
Къысхамыды, узунмуду ёмюрюм —
билмейме,
къачан келир ахырзаман —
биллмейме.
Турама экидунияны арасында
сызчыкъ болуб —
къычырыгъыча къанатлыны кёкде.
Турама эки дунияны арасында
ырджы болуб.
Джер бошалады мени бла,
Кёк башланады менден.
Акъ сёзню башы,
Хакъ сёзню аягъы —
эки дунияны чегиме мен,
эки дунияны арасыма мен.
Турама алай
мен къурамагъан эки дунияны арасында -
бир ючюн башхасын атмай,
бирине къошулуб къалалмай.
Атлауучма бир дуниядан башхасына.
Шыйыхла бла мёлекле,
гюнахлыла бла гюнахсызла да
тюбешген джерме мен.
Эки дунияны арасыма мен.
ДИН БЛА ТИЛ
Мал кютгенден, джер сюргенден,
чалкъы чалгъандан, назму джазгъандан —
аладан къайсы болур ауур?
Мал да кютдюм, сабан да сюрдюм,
чалкъы да чалдым, назму да джаздым.
Акъсыз къалгъанымда да, Акъ сёзсюз
къалмай,
Сёз къутхарыр деб, баздым.
Джуртсуз, джукъсуз къалгъаныкъда,
Хакъ сёз бла Акъ сёзге таяндыкъ.
Динибиз бла Тилибиз
сакълалла бизни — сынадыкъ.
Адам этген алалла бизни.
Сакълаялсакъ Ана тилни, Сёзню —
адамлыгъыбыз, халкълыгъыбыз да
турлукъдула тас болмай, эсен.
НАРАТ
Дуния бла ахратны
тургъан кибик чегинде,
кёремисе наратны
тик къаяны эрнинде.
Къараб кёкден, мийикден,
сакълай ёлгенни, сауну,
джашиллей турады ол,
байрагъыча джашауну.
Алгъа ары кёзюбюз,
ызы бла сёзюбюз,
ахырында кесибиз
чыгъыб, беребиз салам.
Акъ тауну бойнунда
джашил дууасы — нарат,
кесинги да, джуртну да,
таб мени да тур сакълаб.
Сен меннге, мен да сеннге,
къалмайбыз ушар ючюн.
Кёзюм бурулад ёрге,
таркъайса джашау кючюм.
Сора, кёргенлей сени,
кёлюм болады рахат.
Джаша, джуртну бойнунда
джашил дуасы — нарат.
КЪАРА КЪАЯНЫ АКЪ БУЛУТ ДЖАБХАНДЫ
Суу да ашай, шыбыла да ура,
джел, боран, заман да къатыла,
Акъ къаяны Къара къая этгендиле,
бетин да джыйрыкъ-джыйрыкъ этгендиле.
Къаяны джарылгъанларын акъ булут
джабханды.
Огъесе, ол тюшюмюдю къаяны?
Себеб болмай тургъанлай джерден не
Кёкден,
анга джан аурутхан чыкъды биреулен.
Алай а, джукъусундан уянса къая,
хар не тургъаныча тургъанын кёрлюкдю.
Булут — не — келди, кетди.
Алай а, къууандырады бир-бирде кёзбау
да.
Джангыдан джукъугъа кёмюлдю къая.
Татлы тюш кёрюр орнуна, бу джол
илгениб уянды: таш ташны къозгъай,
бир кесеги оюлду къаяны.
Мен а — бир къарыусуз джан — саума
алкъын.
Таула от къуса, къаяла оюла,
тургъан заманда да къалгъанма сау.
Онгсузну къутхаргъан барды бир Кюч.
Берген эсе да джашауну ёнгкюч —
сау болсун ол Кюч: Анга салама махтау.
КЕЧ БОЛГЪУНЧУ, КЕЧ БОЛГЪУНЧУ, КЕЛ МАНГА
Ууакъ толкъунлада чайкъалады дууадакъ.
Аны къатында кёрюнеди суу да акъ.
Тургъанчады белляу айта кёл анга...
Сейирликни кёргюзтейим — кел манга.
Кёл къатында, билемисе, агъач кёб.
Хар къайда да экибизге къууанч кёб.
Акъ къайынла джарыталла чегетни.
Мен сюеме сеннге ушагъан терекни.
Ой бу джуртну кечеси да кюн кибик.
Ой бу джуртну кырдыгы да гюл кибик.
Не къач, не къыш болмайдыла былайда.
Джыл узуну — джазгъы джырла, орайда.
Акъ сёзюме сен салырса макъамла.
Бирге болсакъ — сукъланырла адамла.
Тюз адамла бизге алгъыш этерле.
Зар адамла сёзюбюзню этерле.
Биз аланы джазыкъсына, чыдарбыз.
Кёл къатында шынкъартчыкъ да
джагъарбыз.
Мийик кёкде тебсер кибик джулдузла,
Той этербиз — сен устаса къобузгъа.
Къара тау да, бизге къарай, болур акъ.
Къанатларын кючлю къагъыб дууадакъ,
уча-къона зауукъланыр, къууаныр.
Ой хар не да сен сюйгенча къуралыр.
Терекле да акъ чакъгъан заманда,
Кечеле да акъ болгъан заманда,
сезимле да акъ болгъан заманда,
сёзлерим да акъ болгъан заманда,
кел манга.
Джумшакъ толкъунлада чайкъалады
дууадакъ.
Аны къатында суу да кёрюнеди акъ.
Тургъанчады белляу айта кёл анга...
Сейирликни кёргюзтейим — кел манга.
Табигъат джукълагъынчы, кел манга.
Джангкъылыч джукъланнгынчы, кел манга.
Мен башхагъа къарагъынчы, кел манга.
Кеч болгъунчу, кеч болгъунчу, кел манга.
Келмей сокъураннгандан эсе, келиб
сокъуран.
Сокъуранныкъ а тюлсе, ант этеме, Къуран.
Джюрегинги кирме гюнахына.
Джюрегими кирме гюнахына.
Кеч болгъунчу, кеч болгъунчу, кел манга.
ТАШ, ТЕРЕК, АДАМ
Этмейин къычырыкъ-хахай,
балтагъа, мычхыгъа да чыдайды терек.
Палахха, ёлюмге да алай,
тюберге керекди джюрек.
Тюрленмезлик эсе къадар,
къутулургъа джокъ эсе мадар,
сора, къалады бир джол,
хакъ сёзню айтады ол:
ахыргъа дери эркиши бол.
Ахырынг келгенде уа —
эки къат эркиши бол.
Бютеу кючюнгю джыйыб,
Ташча, Терекча бол.
Чыдамлылыкъдан кий да кюбе,
Ёлюмге алача тюбе.
Таш, Терек, Адам —
болурму кючлю аладан?
ЗАР АДАМГЪА УШАГЪАН ТЕРЕК
1
Къанатлы къонмагъан терек,
сенден насыбсыз болурму дунияда?
2
Ёре турукъ тюлдю, алай а,
Къуу къатыб турады терек.
Ууу барды дейдиле аны.
3
Къалгъан тереклеге ушамай,
зар адамгъа нек ушагъанды ол?
Огъай, терек къалай ушар
къара иннетли зар адамгъа?
4
бир джанны къууандырмагъан терек,
табигъатха болубму керек
джаратылгъанды?
5
Не адамгъа, не къанатлыгъа, не
джаныуаргъа -
бир джаннга керек тюлдю ол.
Кесине уа керекмиди экен? Огъесе,
ёлалмагъандан, кеталмагъандан джашай
болурму?
6
кёрюрмем анга суу-аш да бериб?
Кетер эсе уа, чагъыб, тирилиб?
ДЖАНГЫ ДЖОЛГЪА КЁЧЕ
Бушуудан толуду джол да —
сын ташла анга шагъат.
Чыдамлы болса да ат,
талагъы туруб джыгъылады ол да.
Мен да тургъанма барыб,
джыгъылгъынчы арыб.
Тюшгенимде уа сыртымдан,
къарагъанланы кёрдюм башымдан.
Джолну излейбиз джерде,
къарай билмей ёрге.
Ургъаны тохтай тебресе джюрекни —
ма ол заманда кёребиз Кёкню.
Кетгенлени кёребиз анда,
къайгъы этебиз келликлеге.
Джашарыкълагъа, ёллюклеге
не айта кетсин адам?
Къарангы бла джарыкъ, исси бла сууукъ
ауушдурадыла бир-бирин.
Ёлюм къысылады джууукъ,
тауусулады ёмюрюм.
Джангы джол сакълайды мени.
Ол да боллукъ эсе мунуча къыйын...
Аллы къууандырмайды мени —
джюрегим бузлайды, джанады мыйым.
Джетеди буйрукъ Кёкден —
айырылады джан тёнгекден.
Джан джуртха ашыгъады ол.
Мен къоркъгъанча къыйын тюлдю джол.
КЁЗ ТУУРАМДАН КЕТМЕЙДИ КАВКАЗ
Тауу, къобаны болмагъан джурт,
ташы, агъачы болмагъан джер —
сени хауанг манга келишмез,
мени джюрегим санга илешмез.
Джабаль ан-Нур'да къылсам да намаз,
кёз туурамдан кетмейди Кавказ:
къарайды Минги Тау ышара, агъара,
Къарачай-Малкъар джуртума тарта,
чакъыра.
Кавказ таулагъа джууукъду Кёк:
шагъатды анга Башлам-Казбек,
Чеченде мийик тау Туртуха Лам,
юнгюшледе сыйлы тау Шан,
Базардюзю Дагъыстанда,
Чугуш тау Адыгстанда...
Джабаль ан-Нурда къылсам да намаз,
кёз туурамдан кетмейди Кавказ.
Файгъамбар болмасам да мен,
келеди Кёкден, нюр чача, ауаз:
«Сау бол намазынг ючюн -
тилеклеринг боллукъла къабыл.
Кюреш, сермеш Кавказынг ючюн,
къайда болсанг да Хакъгъа табын.
Аны ючюн кир суугъа, отха,
иман бла джаша, иман бла ёл.
Хакъ джолдан таймайын барса,
джашарыкъды Кавказ деген Эл,
джашнарыкъды Кавказ деген Эл».
Файгъамбарны джуртундан Кавказ
джуртума
Тейри ауаз къайтарды мени.
Динибиз, тилибиз, джерибиз ючюн
сермеширге борч салды меннге.
Бирикген Кавказны байрагъын
ата-бабалача тутабыз ёрге.
Сыйды — Эркинлик-Тюзлюк ючюн,
динибиз, тилибиз, джуртубуз ючюн
джашагъан, ёлген да бизге.
КЪАЧ БЛА КЪЫШНЫ АРАСЫНДА
Къышда азды къууанч.
Аны ючюн болур, къач,
ариу кюнлери бла къууандыра бизни,
кюрешеди не къадар созаргъа кюзню.
Къач,
Излегенча,
алыб къояргъа дуниядан тансыгъын,
къыш джууукълашханлыкъгъа, къачмайды.
Анга терезе, эшик да ачмайды.
Ёлюмден хапар айтмайды табигъат:
ахыр кюнлери — артыкъ да ариу.
Мен да аладан алама къарыу,
джууукъ болгъанын билсем да ахырат.
Айтыб айталмазча ариуду чегет.
Чапракъ арта тургъан терек да,
хапар айта тургъан къартха ушайды.
Келе тургъан сууукъ къышдан къачыб,
Кёчгюнчю къанатлыла кетгенликге учуб,
аллай мадар джокъду терекге,
къышха да тюберикбиз бирге.
Джазгъа да чыгъарбыз деб, этебиз умут.
Минги Тауну башында булут
бираз къайгъылы этеди мени.
Алай а, бузулгъунчу кюн,
назмунгу джазыб бошаялсанг,
къар, джангур татыу этмезча ол,
сора, разы бол:
сабанда къалмады битим.
Джарыкъ болсун бетинг.
Къыш да огъур бла келсин.
Хазырланнган, бегитиб кесин,
Джазгъа да къууанч бла чыгъар.
БАРАМА ХАКЪ ДЖОЛДА АКЪ СЁЗНЮ АЙТА
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре:
мени Тейрим, Тёрем да — Кёкдеди,
аланыкъы уа — ибилис — джердеди.
Дуния малгъа эмда нафысларына
табыннганладан, Аллах, кери эт.
Иманларына, намысларына
бек болгъанла бла боллукъду поэт.
Кёбдюле бизде халкъ поэтле,
Хакъ поэтле уа — бармакъ бла санарча.
Аллах, кюч бер — бизле да ушарча
Джырчы Сымайылгъа, Кязим хаджиге.
Хакъ кертисин джазмагъан адам,
Хакъгъа къуллукъ этмеген адам -
ёмюрде да болалмаз поэт:
джокъду анда иман, намыс, бет.
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре.
Нарт айтханды: «итни иеси барды,
бёрюню уа Тейриси барды».
Итге керек — сынджыр, тегене.
Меннге керек — эркинлик, тюзлюк.
Адам эсенг, сор кесинге,
поэт эсенг, сор кесинге:
кимге, неге - этесе къуллукъ?!
Джаяу бармаз ючюн,
игирек джашар ючюн -
къысыласа арбазына кимни,
минесе арбасына кимни,
джырлайса джырын кимни?
Сынджырынг — кюмюш, тегененг — алтын,
аман тишинг да — энди алтын.
Алдар умут а этме халкъны —
бола бараса: итден ит, къулдан къул.
Къулдан бий болмаз,
къумдан юй болмаз.
Ит болгъан джанлы,
ызына айланыб, бёрю болмаз.
Дуния мал ючюн
ит болгъан бёрю,
къул болгъан ёзден,
бу дуньяда сизден
джийиргеншли болурму?
Амантишле турсунла юре,
ала тюлдюле манга тёре:
мени Тейрим, Тёрем да — Кёкдеди,
аланыкъы уа — ибилис — джердеди.
Юреннгенле сынджыргъа, тегенеге,
аман тишлерин, харам ишлерин
джашырыргъа кюреше халкъдан,
къансыйдыла, юредиле, чабадыла,
тюз джолда баргъанланы къабадыла,
айырыргъа излей аланы да Хакъдан.
Юреннгенле сынджыргъа, тегенеге,
халкъны барын да кеслерине
къошаргъа излейдиле — ит этиб, къул
этиб,
дуньяда не ёзден, не бёрю къалмазча,
кимни ким болгъаны танылмазча.
Барама Хакъ джолда Хакъ сёз айта.
Барама Хакъ джолда Акъ сёз айта.
Энеди джарыкъ джулдуз бла Айдан:
Аллахдан башха джокъду илях.
Бир Аллахха къуллукъ эт джангыз.
Алайсыз,
дин, тил, джурт да къаллыкъ тюлдю
сеннге,
ит, къул боллукъса залимлеге,
тегене, сынджыр сакълайды сени,
сыйсызлыкъ сакълайды сени.
КЪАЧХЫ КЮНДЕН ДЖАЗГЪА КЪАРАБ
Бюгюн солуу кюндю. Парк
адамдан толуду. Халкъ
бурулады кёл тёгерегине.
Таяныб нарат терегиме,
къарайма мен да: табигъат,
адамла да — бирча рахат,
къачхы кюн да — джайдача ариу.
Быллай кюн — къышха чыдарча,
джаныбыз джазгъа чыгъарча,
джолда къатылмазча арыу —
Кёк да, джер да берелле къарыу.
Шошлукъну бузгъан — аз да —
джукъ джокъду.
Джел къой, аяз да
урмайды бюгюн.
Мыдахлыкъ бермейле бюгюн
чапракъ арта тургъан терекле да.,
Джерге тюшген болурла бюгюн
джети къат Кёкден мёлекле да.
Арбачыгъындан къараб, сабий да
сейирсинеди табигъатха.
Анасы уа аш бере турады
бабушлагъа, дууадакълагъа.
«Уялмагъан буюрулмагъанны
ашар» дегенлей,
чайкала, хахай этиб, джетиб,
ётмек бурхуланы джерге тюшерге да
къоймай,
сермейдиле. Бабушла бла дууадакъла
бетсизлеге не айтыргъа билмей,
башларын чайкъай, эки джанларына аунай,
къайытадыла ызларына, кёлге.
Кёк чууакъ, кюн джылы,
кёл да рахат.
Къалай къоярса айтмай:
«Аллаху акбар», «Аллаху ахад».
Джандетни дуньягъа кёрюнюую —
аллай кюндю бюгюн.
Адамладан, къанатлыладан да
толуду тёгерек.
Джан да — къанатлы, сёз да — къанатлы.
Кёл да — таза, кюн да — джылы.
Быллай кюнледе ийнанады джюрек:
Адам улуну боллукъду джолу.
ДЖАНГЫРАДЫ ДЖАШАУ
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Сюйген джерингден кир юйюме —
Сюйсенг джарыкъча, сюйсенг къарангыча:
къаллай тюрсюнде келсенг да —
боллукъма разы.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Аны ючюн болур — юй сууукъду.
Сени джылытмагъан назмуларымдан от
джакъ да,
джылын — алай джылытсала да боллукъма
разы.
Мен кесим а отха аталмам аланы…
Кесинг бол алагъа Ие да, Тёре да.
Алай а, унутма: назмуланы
джанлары барды — сендеча, мендеча.
Къагъыт кюер, джан а — огъай,
ол учар да, кетер мийикге.
Анга оноу этерле Кёкде,
сени бойнунга уа тюшер тёлеу.
Назмуланы кюйдюргенинг ючюн
хазырмыса этерге джууаб?
Меннге кесинги сюйдюргенинг ючюн,
болур эсе уа, гюнахынг да — сууаб.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
Сюйген джерингден кир юйюме —
Сюйсенг джарыкъча, сюйсенг къарангыча:
къаллай тюрсюнде келсенг да —
боллукъма разы.
Кесинг да — сюйген заманынгда кел.
Сюйсенг — таша, сюйсенг — туру.
Сенден тилерим къуру:
къыйналма, «не айтыр» деб эл.
Не айтыр Аллах — анга сагъыш эт.
Не айтыр Джюрек — анга сагъыш эт.
Ала айтханны эте,
адам да болады поэт.
Хакъ сёзденди Акъ сёз да, билесе.
Джюрек ачылса, ачылады Кёк да.
Джабыкъ кёлден — баргъан суу ашхыды:
джарсыуларынгы барын манга тёк да...
Тохта, къайдаса сен?
Ким бла сёлешеме мен?
Бир джабыла, бир ачыла,
эшик бла терезе сакълайла сени.
Бир джабыла, бир ачыла,
джюрек да ёмюрю сакълайды сени.
Ачыкъдыла терезе да, эшик да, оджакъ да.
«Юйге да игилик», дей, къайдан эсе да,
терезеден, эшикден, оджакъдан эсе да,
Хауа киреди юйге.
Адам — къайгъылы болады,
поэт адам артыкъсыз да.
Джюрекни тынгысыз этген —
Сёз эсе да, ким биледи.
Мени таукёл эте,
агъарады Минги.
Къалюбаладан бери
сакълайма сени.
Джууукъдан джууукъ
кюкюреу, джашнау.
Хауадан, Сёзден
джангырады джашау.
ХАЛКЪЫМДАН ЧЫКЪГЪАНДЫ КЁЛЮМ
Адамладан къалгъанма суууб.
Аладан эсе, терекле да джууукъ,
аладан эсе, кийикле да джууукъ.
Нек болгъанын а билмейме алай.
Джуртум а, кетмей эсимден,
тартханлай турады кесине.
Кёкге, мийикге чакъыра мени,
кече-кюн да агъарады Минги.
Анга къарай болгъанма менгир.
Къачан болса да, бир кюн а келир,
насыб болур тюберге бизге,
къалыб кетмем аджашыб тюзде.
Терек тереклигин, чегет чегетлигин
сакълайдыла къачан да, къайда да.
Адам а адамлыгъын, халкъ да халкълыгъын
тас этгенлерин кёрюб къыйналама.
Таула туралла тургъанларыча,
таулула уа болгъанла ууакъ.
Нарт ёмюрле, тулпарла, адетле
бизледен кетгенле узакъ.
Ана тилин харам этген халкъ,
харамны уа халал этген халкъ,
сакълайды сени джашау тюл, ёлюм.
Мени сенден чыкъгъанды кёлюм.
Сакъламасанг дининги, тилинги -
ангынг, санынг да ёсмезле сени,
джуртунга да болалмазса ие...
боллукъну сезиб, турама кюе.
Мен ёлген тилде джазама назму.
Не этгин: джашау, ёлюм да — хакъды.
Алай а, ангыларгъа джетмейди фахмум:
Тилин ёлтюрген — душман тюлдю —
халкъды.
Халкъ кесиди ёлтюрген тилин,
халкъ кесиди ёлтюрген кесин.
Халкъымдан чыкъмай не этсин кёлюм.
Барыбызны да сакълайды ёлюм.
Ана тилинде сёлешмейин халкъ,
болуб барады дуниядан талкъ.
Халкъны уятыргъа джетмейди фахмум.
Ёлген тилде джазама назму.
Узакъны, джууукъну да терслемейик биз.
Къралны, джорукъну да терслемейик биз.
Кесибиздеди къыйынлыкъ, палах.
Не этсин, чамланмай Аллах?!
Халкъдан, кесимден да чыкъгъанды кёлюм.
Барыбызны да сакълайды ёлюм.
Кеси кесин ёлтюре эсе халкъ,
назму сёзюм да къалай болсун акъ?
ТИНИМ
Кюнюм башланады намаз бла,
намаз бла бошалады кюнюм.
Аллах бла эмда Кавказ бла
къаты байланыбды тиним.
«Джарар ючюн адамгъа, халкъгъа —
иннетинг-сёзюнг-ишинг бла,
ол ючюсюню бирлиги бла, —
къуллукъ этгенлей тур Хакъгъа».
Бу хакъ кертини гитчеликден
эшите, ёсгенме элде.
Аны айтхан къартла кетселе да,
сёзлери къалгъанды эсде.
«Алхамдулилля, муслиманма»,-
дерге юретгенле ала.
Муслиман а не болгъанын,
былай билдиргенле ала:
«Джюрегинги, тёнгегинги да,
юйюнгю, тёгерегинги да,
тийренги, элинги да
таза тутаргъа кюрешсенг,
джууукъгъа, узакъгъа да
тюз болургъа кюрешсенг -
муслиманлыкъ башланады андан.
Сеннге динни бергенди Аллах,
Сеннге тилни бергенди Аллах,
Сеннге джуртну бергенди Аллах,
Алагъа сакъ бол, алагъа бек бол.
Сеннге танытханды къара.
Къалам, Китаб, Дефтер да бергенди санга.
«Окъу, бил, джаз»,- деб, буюргъанды
санга.
Хакъ джолну кёргюзтгенди санга.
Сора,
къара танытхандан сора,
«сууабны-гюнахны», «халалны-харамны»
айыртхандан сора,
барын билдиргенден сора, ангылатхандан
сора,
болгъанынг ючюн адам,
болгъаны ючюн ангынг, эсинг -
джазыуунгу джазарча кесинг,
аллай сый, ышаныу берилгенди санга.
Алай а,
барын билгенден сора,
унамасанг хакъ джолда барыргъа —
унамасанг дининги сакъларгъа,
унамасанг тилинги сакъларгъа,
унамасанг джуртунгу сакъларгъа —
Аллах буюргъанча джашаргъа унамасанг,
Сора,
санга бий болур зулму,
эки дуньядан да къалырса къуру».
Къартланы айтханлары
ёмюрлюкге къалгъанла эсде.
Аланы къатларына
бара эдим, баргъанча дерсге.
Диннге, тилге эмда джуртха
бек болургъа юретгенле ала.
Кетселе да дуньядан нартла,
Минги Таудан туралла къараб,
Джети къат Кёкден туралла къараб.
Кюнюм башланады намаз бла,
намаз бла бошалады кюнюм.
Аллах бла эмда Кавказ бла
къаты байланыбды тиним.
ТЫШ КЪРАЛДА
«Дининги, тилинги, джуртунгу да
сабийинге
бергенми эдинг?»,- деб сорса, Раббийинге
не джууаб этерсе Къыямат кюн?
...Аннагъа да «Ання» деб,
сёлешир эди сабий -
келтирсем эди юйге,
ёсдюрсем эди элде...
Бир къралдан бир къралгъа
Анна келгенед ётюб.
Адетлеге къул болдум да,
насыбымы этдим тюб.
Акъылсызлыгъымы
боллукъмамы кечерге?
Къарыусузлугъуму
боллукъмамы кечерге?
...Тилими алгъан эди.
Диниме да кёчерге,
элиме да кёчерге
ол разы болгъан эди...
Сора уа? Сора уа не:
Къоркъар орнуна Хакъдан,
Мен къоркъдум сёзден, халкъдан.
Ким, не айтыр дедим мен.
«Этмей сокъураннгандан эсе,
этиб сокъуран». Муну
эсиме келтирмедим
джазгъанда джазыууму.
Энди уа къайда насыб,
энди уа къайда къууанч?
Сёлешир ючюн сабий бла
манга керекди тылмач.
НЕДИ КЪУТХАРЛЫКЪ БИЗНИ?
Ариу ариуду къайда да,
батыр а — къайда да батырды.
Сынагъанма аны. Ол затха
Шагъатдыла Шаркъ да, Баты да.
Ариулукъ да, батырлыкъ да
сабийге кёчедиле къан бла.
Къан къатышса, бузулса,
халкъдан не къалыр тамбла?
Къысыкъкёз, къарабет бола
барады Европа — кёреме.
Къатышады дунья, къатышады,
Къарачайгъа къоркъгъандан ёлеме.
Адам ырхыла Шимал джолну да
тюрлендиргенле ёзюн, бетин да.
Тубан басыбды Ата джуртуму да -
сакъланырмы тиним, миллетим да?
Тау Элим да джыйымдыкъ бола,
келген, къошулгъан къыйынлыкъ бола,
джуртубузну сата малкёз харамла да,
бабаслагъа кёче алан храмла да,
тас бола барабыз дуниядан.
Джандет джуртубузну туркластер этиб,
бизни да кеслерине шапа этиб,
бизни да кеслерине къул-къарауаш этиб,
тау намысдан нафысны баш этиб,
алай бла къурутургъа да излейле бизни.
Хауле мырдыгъа батса джаш тёлюнг,
сен къалай сакъланырса, Тау Элим?
Айырылса элден, тилден, адебден,
намысдан,
айырылса динден, имандан, Хакъдан,
айрылылса Къаламдан, Китабдан -
не къалыр халкъдан?
Халкъны излейле бурургъа сюрюуге,
кеслерин а этерге бизге сюрюучю.
Амантишлерибизге да алтын тишле салыб,
этедиле бизге эм бек чабыучу, юрюучю.
Аман ырхыла тёрт джаныбыздан
къуюлсала,
адам къауумла къатышыб, сюрюуге
бурулсала,
бизден миллет ангы, тарих эс, джурт, тил
да кетсе,
тюзлеге джетген палах таулагъа да
джетсе,
не къалыр бизден?
Ангыларгъа унамасакъ сёзню, Сёзню,
ёлюмден къутхарлыкъ неди бизни?
Кёкден, сын ташладан да къарайды Ай бла
джулдуз.
Бизни къутхарлыкъ – хакъ динди
джангыз.
Аны ючюн берилгенди Китаб бла Къалам —
тюз джазар ючюн джазыуун адам.
МИНГИ ТАУГЪА КЪАРАЙДЫ МЕНГИР
1
Суу тенгизге ашыгъады.
Къыз ашыкъгъанча эрге,
къуш ашыкъгъанча Кёкге,
суу тенгизге ашыгъады.
Бир-бирде къыз джёнгер бола,
бир-бирде суу джёнгер бола,
бир-бирде къуш къанат бола,
джерни, тенгизни, кёкню да кёре,
барама мен да джашай.
Джашау сейирди къалай.
2
Суу джагъа бла барама кетиб,
суу — энгишге, мен а ёрге.
Бара барлыкъма, болгъунчуннга таш.
Суу а тенгизде боллукъ болур тас.
Тас болмазгъа да болур, алай а,
тенгизге джетиб, ызына къайытхынчы,
таш да тиллениб хапар айтхынчы,
кёб заман кетер, кёб заман кетер.
Кюнюмю узунлугъу — бир ёмюр.
Тауусулады ол. Джетеди ингир.
Мени сын эте, джетеди ингир.
Танг алагъа болама менгир.
Адам къууаныр, къыйналыр, ёлюр.
Таш болур кёзюу — кимге да келир.
Алай а, таш да къыблама болур:
Минги Таугъа къарайды менгир.
ТЕЙРИСИ БОЛГЪАН — ТЮБ БОЛУБ КЪАЛМАЗ
Амантиш итлени сюймейме мен,
ала да кёрюб болмайла мени.
СайлагъанлА, сыйлагъанлА сынджыр бла
тегенени -
иегиз огъуна джийиргенеди сизден.
Джыйын джанлы бла турмай,
къазакъ бёрю да болмай,
амантиш къауум болгъансыз сиз,
ит-къул джашауну сайлагъансыз сиз.
Дуния мал ючюн, тынч джашау ючюн,
халкъыгъызны, джуртугъузну сатхансыз
сиз,
сатасыз сиз.
«Динибиз, тилибиз, джуртубуз» дегенле
бла
кюрешиудю энди ишигиз.
Алтын суу ичирилсе да,
Аман тишлей турады тишигиз.
Иегиз аман тишигизни алтын бла
джабдырыб,
халкъ сизни танымазча этерге кюрешсе
да,
сизни джашыртын къабаргъа юретсе да,
тишигизден тюл, ишигизден къаласыз
танылыб.
Кеси разылыгъы бла, дуния мал ючюн,
Ит болгъан бёрю, къул болгъан ёзден -
сизден джийиргеншли джокъду бир джан,
халкъ Халкъ болаллыкъ тюлдю къутулмай
сизден.
Сиз кесигизча ит этерге кюрешесиз
халкъны,
бёрюлюгюн-ёзденлигин къурутургъа
термилесиз аны,
ёзюн-джилигин юзерге кюрешесиз аны.
Халкъ не къадар къатышса, джыйымдыкъ
болса,
сизнича сыйсызлагъа сый бере башласа,
«джашай билгенле» деб, сизни ёрге тута
тебресе,
сизни бла джууукълукъ джюрюте тебресе,
дей тебресе къарагъа — акъ,
ма ол заманда тюб боллукъду халкъ.
Алай а, бёрю ташламаз эсин.
Сизнича итлеге ашатмаз кесин.
Сизге да къошулмаз ит болуб.
Тейриси болгъан — къалмаз тюб болуб.
Амантиш итлени сюймейме мен,
ала да кёрюб болмайла мени.
Сёзюм — Хакъ сёз, Акъ сёз да болалмаз
къара багъанагъа такъмасам сизни.
ДЖОЛДА
Чууакъ эртден -
кёкде булут ышан джокъ.
Къайгъы этерча эсленмейди джукъ.
Бышлакъ бла къакъ этден
артмакъларымы да толтуруб,
къушкъанат атыма олтуруб,
барама. Узакъды джолум.
Белимде къамам, джанымда герохум,
Шкогум да имбашымдан къарай,
барама. Къуру да биргемелле ала -
аладан джууукъ джокъду шохум.
Узая барама элден,
джырыма эжиу эте нал таууш.
Аллымда уа — Аман аууш,
къанатлы да къыйналыб ётеди андан.
Минги Тауну башына
ол бурху булутчукъ а къайдан чыкъды?
Джолдан а бурулмам артха -
тюл шойма шорбат чыпчыкъ.
Къайыталмай къалсам да артха,
тюшмезча боллукъма отха.
Къыйын джолда джан да чыныкъсын.
Чыгъаргъа буюрулгъан эсе уа тёнгекден,
къадаргъа джокъду мадар — чыкъсын,
алай а, джууугъуракъ джерде Кёкге.
Атыма къошама джюрюш.
Эки дуньядан да алыр ючюн юлюш,
кёб ауушдан керекди ётерге.
Барама ёргеден ёрге...
КЁКНЮ АЛГЪЫШЫ
Кюн тюбюнде джауады джангур.
Ышаргъан да эте, джылайды бир къыз.
Кёкюрегимде джанады джулдуз.
Сезим дунья, хайда, джангыр.
Джангкъылыч тартылгъанды тогъай,
тау бла тенгизге этгенча некях.
Айтмасанг да не «хоу», не «огъай»,
джазыуубузну джазгъанды Аллах.
Кюн тюбюнде джауады джангур,
билмейме, джылайса неге.
Къыйын джылларым да меннге
кёрюнмейдиле энди ауур.
Кюн тюбюнде джауады джангур
Кёк кёзлеринге ушайды Кёк.
Эски дунья болгъанды джангы,
учуб кетерикча, урады джюрек.
Тенгизге къараб, агъарады тау.
Сеннге къараб, ышарама мен да.
Джети къатын да ачханды джашау -
келеди къууанч джерден да, Кёкден да.
Кюн тюбюнде джауады джангур,
джибитеди джерни да, бизни да.
Кюнбетлеге гяхиник урур,
къууандыра кёлню да, кёзню да.
Кюн таякъланы джууады джангур,
аланы да джууа саркъады джерге.
Тёнгегимден чыгъыб кетиб джаным,
къошулургъа излейди сейирликге.
Къошулгъан да этеди. Алай
къуралады джанкъылыч. Джанкъылыч -
дуньягъа кёрюнюуюдю джанны.
Кёб кере сынагъанма аны.
Джайны, къачны, къышны да кёрюрбюз,
бу джазгъы кюн а турлукъду эсде.
Кюн тюбюнде джауады джангур -
ол Кёкню алгъышыды бизге.
ДЖАЗАМА ДЖАЗЫУУН АДАМНЫ
Джазыуун джазама адамны,
тийириб джюрекге къаламны.
Билмейме,
къан джугъунуму кёрюр кёзюм?
Огъесе,
нюр джарыкъгъамы бёленир сёзюм?
Къалам — саугъасыды Хакъны.
Джазалсам, джангыз аны бла
джазалллыкъма джазыуун халкъны.
Башлайма аты бла Хакъны,
джууукълашдыра Анга адамны, халкъны.
Хакъдан башланады халкъ эмда адам.
Тюб болады Аны бла болмагъан халкъ эмда
адам.
Хакъны кимден, неден да кёрмеген баш,
джангыз Анга этмеген къуллукъ -
зулмугъа боллукъду къул-къарауаш,
сыйсыз ёлюмге келтирликди джолу.
Кёкге да тынгылай, Китабха да къарай,
тийириб джюрекге къаламны,
боллукъну сезе да - джылай,
джазама джазыуун адамны.
ЧАПЫРАКЪ
1
Чапыракъ юзюлсе терегинден
джел къалай сюргенин билебиз аны.
Айырылгъанлы бери джуртумдан-элимден,
къууансам да кёрюб дуньяны, -
ол чапыракъ кетмейди мени эсимден.
Алай а, барды къутхаргъан кюч мени:
Поэт къайда да боллукъду джашаргъа.
Ана тил джуртлукъ да этеди анга.
Акъ сёз къара кюнюнде да къутхарады
аны.
Шийириндеди шайырны джаны.
Ахыр поэти ёлген кюн ёледи тил.
Ары дери шайыргъа, тилге да джокъду
ёлюм.
УЯЛАМА СЁЗДЕН ЭМДА КЪАЛАМДАН
Гюнахы болмагъан джокъду адам.
Алай а, къурулгъан кюн базман,
халал ишим, сууабым дженгер деб,
гюнахларымы Баш Тёре кечер деб,
этеме умут , этеме умут.
Кёк чууакъды, джокъду булут.
Кёлюмю уа басалмайма -
джазыууму тюз джазалмайма.
Халкъны джазыуун да джазалмайма тюз.