🕥 30-minute read

Дин Назмула - 24

Total number of words is 3856
Total number of unique words is 1924
31.9 of words are in the 2000 most common words
48.5 of words are in the 5000 most common words
58.7 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  Мыйы ишлемей къалыб акъылдан керимиди?
  Сени къайгъыгъа салыб, джунчутуб, ашыкъдырыб,
  Кёз къарангы этдириб, джолда да абындырыб.
  Кесек тёзер амалтын, кеси да айыб алыб,
  Кёремисе заранын, сеннге ол къайгъы салыб.
  Бош затчыкъ деб турмагъыз, ол бек адебсизликди,
  Адебни билген адам заранын да билликди.
  Андан хапарсыз болса, къулакъгъамы аллыкъды,
  Къаллай бир сен айтсанг да, ол сылхырлай къаллыкъды.
  Кюрешгенден хайыр джокъ, сылхыр эсе - сылхырды,
  Ол билген зат тюлдю ол, ол билген а - гыр-гырды.
  ЭРИШИУ.
  Джаш къауумгъа къарасанг, аманлыкъны юрениб,
  Кюрешелле тохтаусуз, бир-бирине илиниб.
  Бири аманны этсе, ол да этмей болмайды,
  Аллахдан къоркъуб, уялыб гюнахды деб, къоймайды.
  Джашла эришедиле хорлаб, башха чыгъаргъа,
  Автоматла алышыб, бир-бирлерин джыгъаргъа.
  Къызла эришедиле, ариулукъда озаргъа,
  Санларын субай этиб, осанканы созаргъа.
  Джашла эришедиле кёб аракъы ичерге,
  Къызла эришедиле кёб хыйлала бичерге.
  Джашла эришедиле наркоманла болургъа,
  Къызла да къымжа болуб, орамлада толургъа.
  Джашла мараб туралла бир къыйынлыкъ салыргъа,
  495
  Къызла да ашыгъалла башха тукъум алыргъа.
  Джашла аманлыкъ была лидер атны алыргъа,
  Къызла да омакъ болуб, алгъа эрге барыргьа.
  Джашла кюрешедиле телиликде озаргъа,
  Къызла да, хаман къармаб, къайгъыланы къазаргъа.
  Джашла эришедиле, мешналаны чачаргъа,
  Къызла да бетсиз болуб, киндиклерин ачаргъа.
  Джашлада акъыл болмай, орам къызгъа къарайла,
  Къызла да бетсиз болуб, аланы тынч алдайла.
  Кёзю джаннган кёрселе, джашла аны алалла,
  Аны динине кёчюб, сылхыр болуб къалалла.
  Намысын, динин сакълаб тургъан къызны алмайла,
  Къызла да дин тутханнга къарангыд деб, бармайла.
  Къызла таба къарамай, джашла айыб алалла,
  Бир кёз джетдирмеселе, разы болмай къалалла.
  Аны кибик ким барды, омакълыкъда ким джетсин,
  Ол ариуну кёрмесе, кёлю къалмай, не этсин.
  Джашладан артыкъ джити нек болду къызны сёзю,
  Энгишге нек къарамайд, ол эки уятсыз кёзю?
  Эй джашла, сакъ болугъуз, къыз къачырыб кетмесин,
  Болумсуз, хомух джашны ол юйюне элтмесин!
  Къызны аллы айланса, аны киши тыялмаз,
  Сау элинг джыйылса да, эл джорукъгъа джыялмаз.
  Уяты кетсе тиширыу ол пелях этерикди,
  Ол себебден аладан сакъ болургъа керекди.
  Арт бла, ал бла болса да, бир къыйынлыкъ саллыкъды,
  Ол бир билгичге барыб, сенден дертин аллыкъды.
  Эркиши къой кибикди, хазна джукъ англамагъан,
  Тиширыу уа дертлиди, гюнах деб рысламагьан.
  Эркиши джукълаб турад, хазна джукъну кёрмейди,
  496
  Тиширыу а эслемей, хазна джукъну иймейди.
  Тищирыу эришсе уа уятны, бетни да атар,
  Муратха джетер ючюн, эки дуниясын сатар.
  Тен г къызы алгъа кетсе, ол анга таб къарамаз,
  Джазыуун бузалса да, ол къарыуун аямаз.
  Анга эс бёлюнмесе, къызны сёгюб да къояр,
  Сёз болуб тыннган ишни зар тили была ояр.
  Кёрмейме мен алада акъыл была эришген,
  Адамлыкъда, бир-бирин озалсам деб, кюрешген.
  Барына да айтмайма, уятлыла да бардыла,
  Алай а аллай къауум, не эсе да аздыла.
  БУЗУКЪЛУКЪ.
  Бусагъатда джаш къауум, ол тюзге башын атад,
  Ахлусундан рыслаб ол, къайда болса да джатад.
  Ата-ана къачы джокъ, ол аладан къачады,
  Бара-барыб бирле бла, сора къайгъы ачады.
  Келиб, сызгъырыб тенги, къоймай алыб кетеди,
  Межгитгеми барырла, ол къайгъыгъа элтеди.
  Алай эте турад да, башы къалад палахха,
  Тюрмеге бысдырылса, ол къайтады Аллахха.
  Ол багъалы тенглери осагьат тас болалла,
  Ызындан айланыргъа, ата-ана къалалла.
  Джарлы ана, ата да, кюрешелле чабаргъа,
  Ичлеринден мурулдай, айыбларын джабаргъа.
  Ол бизге ачы джууаб этиб кетди демейин,
  Кюрешелле кечерге, не этерге билмейин.
  Ол татлы тенгле къайда, тасдыла, кёрюнмейле,
  Аны нек унутдула, ала нек джюрюмейле?
  Ата-ананы къыйнаб, мыдах этген алайды,
  Аллай джашны ахыры решёткадан къарайды.
  497
  Джандан тенгле ма алай тас болалла, джанлайла,
  Джашлыкъ - ол телиликди, аны азла англайла.
  Ал кёзюуде джукъ айтсанг, кеслерине базалла,
  Артда тюрмеден, ала кука сёзле джазалла.
  Тенглемилле ёсдюрген, ата-аналыкъ этиб,
  Уллу болгъанлай, ала къалырлай серге кетиб.
  Ана-ата къачы джокъ, джаны-тини тенглелле,
  Хауле тенглени табса, ата-ана кенгделле.
  Аны ёсдюрген ана, капекге да тиймейди,
  Бир къыйынлыкъ келгинчи, ол тенг къайгъы иймейди.
  Тенглебиз деб, джаш къауум бир-бирлерин ашайла,
  Хауле этиб орамда, халек этиб бошайла.
  Джаш къауум халек болса, тамблагьа уа не оноу,
  Ала ёсюб джетерге, болмазмы ол халкъ тоноу?!
  ФАКЪЫР.
  Биз факъыр къулларынгы Сен топракъдан джаратдынг,
  Санла андан ёселле, Кесингден а джан салдынг.
  Артда топракъ аланы ол кесине алады,
  Джан да къйтыб ызына Аллахына барады.
  Санлагьа, кесине да джанды джууаблы болгъан,
  Алагьа терслик этсе, Сюд Кюн ала дау салгъан.
  Сагьыш этиб, ойлашыб акъылсызлыкъ этмейин,
  Нафсы айтхан джоллагьа ол терилиб кетмейин.
  Аллах берген саугьаны сыйлай билиб джаратса,
  Ол джаратхан затлагьа, аны терен къаратса,
  Сыйлы саугьаны сыйлаб, сыйсыз этмей джюрютсе,
  Нафсысын, санларын да къайгъырыб, хаман кютсе,
  Чириб къаллыкъ санланы разы этиб кюрешмей,
  Хаух дунияны сайлагъан джахилле бла эришмей,
  498
  Кесин бошлаб къоймайын, нафсы была эришсе,
  Анга хорлатыб, сыйсыз болмазгьа ол кюрешсе,
  Нафсыгъа тынгламайын, акъылы башха чыкъса,
  Эм насыблы ма олду, акъыл нафсыны джыкъса.
  Алай а кёб миллетле Аллах бард деб айталла,
  Акъылны нафсы хорлаб, сора анга къайталла.
  Джаратхан унутулуб, нафсы оноу этеди,
  Бир Аллахны оноуу сансыз къалыб кетеди.
  Нафсы патчах болады, Аны законун оюб,
  Хар ким акъылын сайлайд, ол буюргъанны къоюб.
  Аллах деген сёзню да айтадыла бошуна,
  Ол бизге Патчахды деб, келемиди башына.
  Тел и оноу этсе да, къарайды эсин ийиб,
  Аллахы айтханнга уа къараймыд сыйын билиб.
  Не джахил адамгъа да тынглайды ол эс бёлюб,
  Билмеймиди аныча, ол да къалырын ёлюб.
  Ма ол нафсы тюлмюдю, болгъанны къатышдыргъан,
  Халкъланы бир-бирине эришдириб, шашдыргъан.
  Тюз англашынса, бары орнун табыб къаллыкъды,
  Бир Аллахха тохташыб, халкъ бир динни аллыкъды.
  Джаратхан Аллах Бирди, адам улу да бирди,
  Бёлюнюшюб, тюйюшюб нек туралла, сейирди?
  ТОЙГЪАН.
  Адамны тойгъаны уа къалай аман болады,
  Тойгъан тууаргъа ушаш бир сейир къутурады.
  Не этерге билмесе, бир-бирине чабады,
  Иги тоюб семирсе, бир къайгъыны табады.
  Элде быдыр салгъаны кёзюне аз кёрюнсе,
  Хайуан кибик табханын ашаргъа ол юренсе,
  Природагьа чыгьыу деб, таугъа барыб ашайды,
  499
  Андан келсе хапарын тизиб халкъгьа джаншайды.
  Ол аламат ишлерин айтмай къалай чыдасын,
  Къарнын бир тыкъ эталса, башха нени англасын.
  Аны билгени къуру - ашау-ичиу къургъанды,
  Аны къуру къайгъысы, быдырны толтургъанды.
  Къаны, джаны ашагъан, ичген болуб бошады,
  Ханс айыра билмеген бир тууаргъа ушады.
  Билгени къуру къарны, кенгди ол адамлыкъдан,
  Анда хапар болурму адебден не къылыкъдан.
  Бууаз къатынча къарны бери чыгъыб джюрюйдю,
  Кёнчек башы энгишге салыныб, бир тюрлюдю.
  Тюбесе да ушагьы ашау-ичиу болады,
  Ол уллу гыбыты да сора къалай толады?!
  Ол джарлы бутла аны къалай джюрютедиле,
  Ызындан къараб турсанг, бир къыйын элтедиле.
  Ауур трактор кибик кючден-бутдан барады,
  Уллукёллюлюгю у а джюрегинги джарады.
  Башын кёкге кёлтюрюб, кёкге джете тургъанча,
  Сёлешсе, сёзю тууар мюйюз была ургъанча.
  Кесин кёкге чыгъарыб, сени джерге кийирир,
  Кийимлери тар болуб, кергич кибик кийинир.
  Табхан затын бысдыра, къарнын эрши кергенди,
  Джашауну магъанасын къуру ашда кёргенди.
  Не табханын да ашай, ол бир аман толгъанды,
  Узунлугъу, кенглиги тамам бирча болгъанды.
  Костюму гитче болуб, быдырына джетмейди,
  Ол ачылыб джюрюйдю, тюймелерин этмейди.
  Алай а не къадарда, берсенг ашаб барлыкъды,
  Башха затдача болмай, ашда уа ёч аллыкъды.
  Сейирди аны иши, башха джукъ билемиди,
  500
  Ёлюр кюню джарлыны эсине келемиди?
  АУАЗЧЫЛА.
  Кёкню, Джерни Иесинден бизге ауаз келгенди,
  Сыйлы мёлек Джабраил Файгъамбаргъа бергенди.
  Энди уа хар тюбеген ауаз бериб тебрейле,
  Уллу Аллахны орнун сыйырыргъа излейле.
  Хар бири да сюелле аллах болуб къалыргъа,
  Аны джаратхан Иесин къыстаб, орнун алыргъа.
  Кесин акъыллы этиб, Джаратханны озарга,
  Нафсысына бойсунуб, Ол законну бузаргъа.
  Озаманда нафсысы анга аллах болады.
  Аны джаратхан Аллах бир джанында къалады.
  Сёлешген заманда уа, ол Аллах деб сёлешир,
  Аны буйругьун айтсанг, ол даулашыб кюрешир.
  Ислам дин не айтады - къулагъына да алмаз,
  Дин буюргьан затланы ол къатына да бармаз,
  Билимсиз ауаз бергенле - керти шайтан джыйынды,
  Барабанча дыгъырдай, тыйгъан а бек къыйынды.
  Кеей борчун сан этмей, харам-халал айырмай,
  Гюрбеча ол гюрюлдей, айыбды деб къарамай,
  Ариу билген болса да, билмегенле чабалла,
  Кёзлерин да джандырыб, шайтан сёзле табалла.
  Бетинде бир нюрю джокъ, джити-джити сёлешир,
  Уллу гъалим болгъанча, акъыл тёгюб кюрешир.
  Динден чыгъа тургъанын ол джазыкъчыкъ англамаз,
  Сау эл ауаз берсе да, бир кишите тынгламаз.
  Ехтем болуб сюелир, бир къая этиб кесин,
  Унутуб бошагьанды, аны Джаратхан Иесин.
  Акъылдан не уятдан бир ышаны бармыды,
  Адебсиз нек этеди, сора ол хайуанмыды?
  501
  Талай джылланы джашла барыб окъуб келелле,
  Ауазны уа, чыдамай, тели къауум берелле.
  Кеслерине джараулу, ауаз бериб тебрейле,
  Тюзюн айтхан адамны, бир аяусуз сермейле.
  Хар къалайгъа къарасанг, джахил ауаз береди.
  Гъалим а джукъ айталмай, ол къоркъуб сиреледи.
  Джукъ айтама десе уа, ол решоткадан къарар,
  Кърал да аны джанлыды, сора ол къалай хорлар.
  Шерият закон болса уа, анга сюд этилиред,
  Тюшюнюб тохтамаса, таб башы кесилиред.
  Сен сейирсинме анга, ол керти да алайды,
  Аллахны сёзюн бузса, ёлтюрюрге джарайды,
  Адам къалай алай да, ёлюрге джаратылды,
  Анга аджал берилиб, бери алай атылды.
  Расул Къуранны кёкден халкъгъа насыбха алды,
  Аллахны закону уа, ёмюрлюкге къуралды.
  Аны бузгъан адам а - ол насыбын ояды,
  Халкъны насыбын кесиб, аджашдырыб къояды.
  Ол милетни насыбын алай была ёлтюред,
  Кёб миллетни терсейтиб ол къыйынлыкъ келтиред.
  Джаратхан Аллахыны ол сыйын кёралмайды,
  Аузу была ийнанад, Анга сый бералмайды.
  Бир адам ёлтюрюлсе, халкъ анга къозгъалады,
  Уллу Аллахны сёзюн ёлтюреди, бузады.
  Аны багъасын англаб, билмейле сыйын кёре,
  Сора ол да барады теблене, къуруй, ёле.
  Халкъ кесини насыбын ёлтюргенин билмейди,
  Тамбласына сокъурду, барыр джерин кёрмейди.
  Къуранны сан этмесе, джаннетге джол кесилир,
  Окюн барын ангылар, азабха сюд этилир.
  502
  ЗА Л И М Л Е.
  Майна экеулен къызыб, барышалла эришиб,
  Бирн бирине къайнаб, озалсам деб, кюрешиб.
  Бир-бирине къуялла табхан аман сёзлени,
  Мени джауум кёрмесин ал ада ол кёзлени!
  Аяусуз айтадыла табхан кирлерин ала,
  Бетлери бир къызара, бирде бола къаб-къара.
  Джюреклери къанмайын, экиси да къарышыб,
  Шайтаннга аш болгьанла, кюрешелле барышыб.
  Ёлюрлерин унутуб, кетдиле ала шашыб.
  Бир-бирин хорлаялмай, бёрюлеча талашыб.
  Алай бла джашаулары бошалды келишалмай,
  Джер юсюнде ким онглу болгьанын юлешалмай.
  Экиси да кетдиле бир-бирлерине къайнай,
  Сора бир тулпар джетиб, эрлей тынч этди, къоймай.
  Дунияны джутарыкъча, кёкрек болуб, айланыб,
  Энди джаталла ала къабыр болуб, сойланыб.
  Экиси эки тёбе болуб, джерде джаталла,
  Хоншу тийре, джамагьат алагьа не айталла?
  Экисин да уругъа атыб, башын джабханла,
  Энди къайгъыны къоюб, анда рахат джатханла.
  Даурлары тохтады, бир-бирин хорлаялмай,
  Хаух дуния да бошалды мындан бир джукъ алалмай.
  Бир-бири бла талаша, талашхан кибик итле,
  Топуракъ тюбюнде чириб, джатадыла джигитле.
  Майна эки къабырда эки таш сюелелле,
  Аллай джигитле сора нек хорлатыб ёлелле?
  Ала кибик неллей бир джаш телилик этелле,
  Дуния къалады, ала зыраф ёлюб кетелле.
  Ала кибик бек кёбле джер тюбюнде чирелле,
  503
  Герой болуб айланыб, тар къабыргьа кирелле.
  Бютюн да бек сейири, джангы джетген джаш къауум,
  Нек ойлаша билмейле? Алагъа барды дауум!
  Нек сокъур боладыла, аллайланы кёрмейин,
  Батыр къалай болалалла, къаллыкъча чырт ёлмейин?
  АЛДАУУКЪ.
  Эм биринчи ётюрюк ибилисден чыкъгъанды,
  Атабыз Адамны ол аны была джыкъгьанды.
  Халкъ бары энди анга нек джарашыб къалдыла?
  Ол малгъунну къылыгъын сайлаб къалай алдыла?
  Аны туугъан джери уа ибилисди, билигиз!
  Ётюрюкню къоюб сиз, Ислам диннге киригиз!
  Адам сёзюн тутмаса, ол муслиман болалмаз,
  Не кёб къуллукъ этсе да, анда ийман толалмаз.
  Къартлыгъымда мени да келиб алдаб кетеле,
  Аны джукъгьа санамай, ол малгьунча, этелле.
  Межгитге джюрюйдюле, намазларын къылалла,
  Муслиманла болалмай, джарты джолда къалалла.
  Сёзлерин туталмайын, адамлыкъны оялла,
  Ол уллу гюнахны уа сансыз къалай къоялла.
  Мен да сакълаб турама, энди келе болур деб,
  Муслиманды, алдамаз, берген сёзю толур деб.
  Ол унутхан болуред осагъат берген сёзюн,
  Алдауукъчу, эслесенг, бир тюрлю этед кёзюн.
  Сау къырал барысы да, дини болгъан, болмагъан,
  Анга уста болдула айыбды алдамагьан.
  Бизни ара шахарды алдауукъну эм башы,
  Бары андан юрениб, алдайла къарты-джашы.
  Тамадаланы атсакъ, эм бек ала алдайла,
  Элден баш алыр ючюн, сылтау къураб джанлайла.
  504
  Милисасы, сюдю да адамагъан ким барды,
  Кърал бары джылагъан ол къйынлыкъ хапарды.
  Бири бирин алдагъан мында закон болгъанды,
  Алдамай, тюз сёлешген адет мында къургъанды.
  Тюзлюк излеб сёлешсенг, сен телиге чыгъарса,
  Аны табхан къой эсенг, сен олтуруб джыларса.
  Сокъранырса сен анга, мен нек тынч турмадым деб,
  Ол бири да сокъраныр, аны нек урмадым деб.
  Кертисича тюз баргъан, решёткагьа тутулур,
  Алдауукъчу тюлкюча, хыйла этиб къутулур.
  Ийман, не дин болмаса, сен джашагъан къыралда,
  Артыкълыкъ эмда зорлукъ ала болалла алда.
  Ала башха чыкъсала, хыйла-фитна толады,
  Аланы джабар ючюн, ётюрюк керек болады.
  КЪАЙСЫДЫ ТЕРС?
  Анасы балачыгъын бир тюрлюле сюеди,
  Хар этген хатачыгъын ол бир ариу кёреди.
  Айтхан аман сёзлери анга ариу кёрюнед,
  Андан аламат джокъду, несине да сюйюнед.
  Баласы да кертда деб, къутурады, ойнайды.
  Табхан хатасын этед, орнунда джукъ къоймайды,
  Ол затлагьа анасы къууанч эте турады,
  Бары ариу кёрюнюб, аны бла джубанады.
  Хаталаны къой дерге, аны кёзю къыймайды.
  Бары ариу кёрюнюб, бир хатадан тыймайды.
  Къой деген кибик эте, бошлаб, къараб турады,
  Сора аманы тутса, ачыуланыб урады.
  Артда ол джыласа уа, чабыб ариу айтады,
  Ол сабий да биягъы къылыгъына къайтады.
  505
  Алай была анасы аны кеси бузады,
  Сабий да эрке болуб, адам чекден озады.
  Ёсе келсе, анагьа, джууаб эте тебрейди,
  Анады деб къарамай, эрши къараб, сермейди.
  Анасы аны бошлаб, герой этиб къойгъанды,
  Адеб-джорукъ юретмей, къолу была джойгьанды.
  Энди табхан анасын ол джукъгъа санамайды,
  Ана-атаны къачы, акъылгъа да алмайды
  Сора ол ёсе келиб, орам тенглени кёрдю,
  Анасын ол унутду, алагьа эсин бёлдю.
  Алай а юйде алгъан, аман къылыкъ къалырмед,
  Бий болургъа кюрешди, башчылыкъ а алырмед?
  Сора гъыр-мыр болдула, бийликни айыралмай,
  Бир-бирине чабдыла, баш орунну алалмай.
  Ёлген да бар, сау да бар, тюрмелик да болдула,
  Къызылла мараб туруб, джарашдырыб саудула.
  Джарлычыкъны ол халгъа ата-ана салгъалла,
  Энди ала чабалла, джылау-сыйыт болгъалла.
  Гитчеликден къойсанг сен адеб, джорукъ юретмей,
  Ол артда къоймаз сеннге, ол затланы кюсетмей.
  Къызын да омакъ этиб, ол орамгъа джиберсе,
  Сора артда чабалла ким болса да сюйресе.
  Кече-кюн тюзде къала айланса сан этмейле,
  Не намысны, не сыйны сакълалгъа юретмейле.
  Аналаны кёбюсю балаларын бек сюйюб,
  Ала бузуб къоялла, артда къалалла кюйюб.
  Джукъ айтсанг а сабийди, барыр ол англай-англай,
  Деб джууаб бередиле, артда уа болад алай.
  тюзлюк.
  Тюзлюк Аллах Кесиди, Ол бир терслик этмейди,
  506
  Тюзлюкню тутхан адам Андан кери кетмейди.
  Тюзлюкде тургъан адам — ол Аллахха келеди,
  Аны сан этмеген а — Джаратхандан кериди.
  Мени Кимди джаратхан деб бёлюб Анга эсин,
  Къарыуун, кючюн билиб, акъыллы этмей кесин.
  Олду манга джан салгъан, аны ызына алгъан,
  Кеси уа тюрленмейин, ёмюрге бирча къалгъан,
  Кёкню-джерни оноуун, барысын Ол этеди,
  Мен анга къатышмайым, ол манга нек джетеди,
  Деб Анга бир насыблы англаб эсин бёледи,
  Хар затны да джаратхан Ол болгъанын биледи.
  Тюзлюкню эм уллусу — Аны излеб табыуду,
  Сыйын, къудретин билиб, Ким болгъанын таныуду.
  Кесин Анга къул этиб, аны англаб турууду,
  Андан ары джашауун Ол сюйгенча къурууду.
  Тюзлюкню тутхан адам Ол Аллахха джууукъду,
  Аны тутмагъан адам сау дуниягъа бузукъду.
  Сора тюзлюк болурму нафсы сюйгенни этсе,
  Ол буюргъанча джюрюб, аны кёлюне джетсе.
  Тюзлюк джокъда, ийман джокъ, тюзлюк деген — ийманды,
  Тюзлюкню сакъламагъан — ол а аман адамды.
  Анга табсыз болса да, ол тюзлюкню къоймайды,
  Не тарлыкъгьа тюшсе да, къоркъуб аны оймайды.
  Бош сёзлеге къатышыб, кеси бетин джоймайды,
  Терс адам джанлы болуб, ол ийманын оймайды.
  Тюзлюкню тутар ючюн ийнанабыз Аллахха,
  Башыбыз къалмаз ючюн къыйынлыкъгъа, балахха.
  Тюзлюкден тайгъан адам — ол Аллахдан таяды,
  Анда ийман болурму, ол намысын джояды.
  Иши, сёзю тюз болса, ийманы да тюз болад,
  507
  Ала тюз болмасала, сора ийман оюлад.
  Хыйла-фитна сёлеше, ары-бери бурдура,
  Бир сёзю бирин буза, хонтасына урдура.
  Кесине таб болгъанлай, ол тюзлюкню унутуб,
  Аллахындан уялмай, Сюд кюнню да къурутуб.
  Тюзлюкню унутса да, кеси башын унутмай,
  Хаман кесине табны эсде тутуб, къурутмай.
  Малда, къошда, тюз ишде ала была джюрюдюм.
  Намаз эте тургъанлай, аллай кёблени кёрдюм.
  Тенглик, тюзлюк дегеннге тюбедимми, билмейме,
  Сюд этерик Аллахды, аман-иги демейме.
  Алай а мен билеме, Аллах тюзлюкню сюед,
  Керти тюз адам болса, тюзлюк отунда кюед.
  Тюзлюк бегисе, ийман бегийди озаманда,
  Ол болмаса уа ийман хылеу болад хаманда.
  Джар эрнинде ишленнген бир юй кибик болады,
  Суу къобханлай, биринчи алгьа аны алады.
  ТИШИРЫУЛА.
  Гяуурлагъа эришиб, уят кетибми къалгъанды,
  Уллусун, гитчесин да къымжа ауруу алгьанды.
  Къымжа болуб орамда, ала къалай баралла,
  Айыбды деб англамай, салыб келиб къалалла.
  Кесими ахлуларым ала уа бек уялталла,
  Муслиман къарнашларым, бир затланы айталла.
  Алай къалай этелле ала сенден уялмайын,
  Эл аллында уялтмайыкъ, деб къулукъгъа алмайын.
  Ол кюрешген затынгы хурметин нек кёрмейле,
  Дин китабла джазаса, ала сый нек бермейле?
  Джукъ айталмай алагьа, онгсунмайын къарайма,
  Кеслери англасала деб, алайын марайма.
  508
  Ала джууаб этселе, ол бек табсыз боллукъду,
  Озаманда аланы динлери оюллукъду.
  Англамаймы этелле, Къуранны бузгъанларын,
  Аллахны сёзюн атыб, аджашыб баргъанларын?
  Гяуурлача кийиниб, ары ушаб баралла,
  Джукъ айтсанг а, сылтауну тюкенлеге буралла.
  Табылмайды кийим деб, баш алыб кюрешелле,
  Тюзюн айтсакъ а ала миллетге эришелле.
  Гюнахны унуталла, сенден баш алалсала,
  Ол алагъа керекди, тюзюча англасала.
  Эштир керекли тюлле, анда къалай къобарын,
  Кесин кимге ушатса, ол къауум бла барырын.
  Тёзерге кюрешебиз, джюрек эрши кёрсе да,
  Гюнахы къурсун дерге джарармы ол ёлсе да.
  Гюнах-сууаб демесе, айтыб анга нетерсе,
  Джюрегингден къыйнала сансыз этиб кетерсе.
  Джукъ айтсанг а кесинге джукъ керекча англарла,
  Бери айтмасала да, ушатмайын къарарла.
  Бурунгула къалай тюз айтхандыла алагъа,
  Чачы узун, акъылы къысха деб, тиширыугъа.
  Джууукъ къызла, келинле намазгъа ийилелле,
  Этлерин джабаргъа уа, бир аман эринелле.
  Дин алгъан орус къызла ала джаулукъ къысалла,
  Джаулукъ къысханнга бизде къатын джыйын къусалла.
  Джукъ айтыргъа къоркъабыз, бизни таргьа тыйгъанла,
  Юйден чыгъарынг келмейд, бизни юйге джыйгъанла.
  Кесибизни къауумдан артыкъ кёлюм къалады,
  Биле, эште тургъанлай, гюнах а нек алады?
  Динибиз а, терс затны кёрсенг тёзме, айт дейди,
  Ауузунг была болмаса, къолунг была чач дейди.
  509
  Алай да эталмайын къарайбыз биз туурадан,
  Бир кюн бир англарла деб, умут этиб аладан.
  Мен ышаныб турама Аллахдан къоркъарла деб,
  Аллах буюргъан кибик этлерин джабарла деб.
  Тиширыуда уят кетсе, джашауда дам къалмайды,
  Эркишиле къанаула — бири къолгъа алмайды.
  Керти болса ийманы, ол Къуранны бузармы,
  Аллахны сёзюн эштмей, къымжа болуб озармы?!
  Аны бир сёзюн эштиб англаб, намаз этелле,
  Бир сёзюн а эшитмей, къулакъламай кетелле.
  Билмейме, ол намазны Аллах къабыл этерми,
  Ол ёрге кёлтюрюлюб, Уллу Аллахха джетерми...
  КЕРЕКМИДИ ОЛ СЕННГЕ?
  Биреу сеннге ышаныб айтса ол бир хапарны,
  Керекмиди джаяргъа хар адамда не барны,
  Аны бир айтырса деб, аманат этмей эсе,
  Ол хапарны зараны кишите джетмей эсе.
  Айт деб аманат этсе, айтыргъа борч болады,
  Алай болмай айтса уа, гюнахха боялады.
  Уллу гюнах болады, халкъгъа бузукъ салса уа,
  Аланы тюйюшдюрюб, кеси кенгде къалса уа.
  Не ишинг бард айтыргъа, айт демесе ол сайта,
  Ол да тилге саналад, англаб эсге алгъаннга.
  Ушакъ этген сёзлерин башхалагьа джетдиред,
  Алай была арагьа уллу къайгъы келтиред.
  Биреу анга тынгласа, джюз джерге джоралайды,
  Анга тийген джерчигин, осагъат ангылайды.
  Анга айтылмаса да, ол кесине буюрур,
  Аман джюреги болса, аны джюз джерге бурур.
  Къайдан билесе аны ол не затха буюрур,
  510
  Неда аман ниетли барыб къайгьымы къурур.
  Кесинг да билмегенлей, тилчи болуб къалырса,
  Аланы гюнахларын сен бойнунга алырса.
  Тели къауум англамай, бек кёб къайгъы салалла,
  Халкъны арасын бузуб, бек кёб гюнах алалла.
  Керекмиди ол манга деб кесин тыя билмез,
  Арты къайры барыр деб, акъылын джыя билмез.
  Башына, аягъына джетмеген кёб затланы,
  Кесине сыйгьа санаб, айтыр халкъгъа аланы.
  Аны джюреги анга юрениб бошагьанды,
  Сёз джюрюте, кёблени этлерин ашагьанды.
  Къаны бузукъду аны, къоймайды сёз этдирмей,
  Элни къайгъысын сюзюб, элекден бир ётдюрмей.
  Ол кесин унутханды, элни алгъанд бойнуна,
  Сёз эталмай къалса уа, от тюшеди къойнуна.
  Джазыучу мёлегин да ол арытыб бошады,
  Халкъ бир-бирине болду, от салгъан а ташады.
  Ол къадар халкъны джюгюн къалай кёлтюрюр джазыкъ,
  Къалай къоркъа билмейди болама деб от азыкъ?
  Кеси джанына оноу этгеннге ушамайды,
  Элни бойнуна алды, кесине бошамайды.
  ДАУЛАШЫУ.
  Джаш къауумгъа къарасанг даулашыргьа чабалла,
  Орусча бир зат окъуб, бир къайгъыны табалла.
  Анда-мында бир аят, неда хадис кёрселе,
  Гъалим болуб къалалла аны окъуб билселе.
  Адамча джумшакъ айтыб, бир-бирин англамайла,
  Хар ким кесин тюз этиб, башхагъа тынгламайла.
  Алай была телиле уллу заран берелле,
  Муслиман джамагъатны бирикдирмей бёлелле.
  511
  Арагьа джаулукъ тюшюб тебрейле чачылышыб,
  Бир джамагъат болалмай бёлюнюшюб, къатышыб.
  Хар ким кесин хорлатмай нёгерин хорлаялса,
  Ол аны таргъа тыйыб, тынч этиб бир къоялса,
  Диннге берген зараны къулагъына кирмейди,
  Ислам динни джаууна ишлегенин билмейди.
  Ол динни бирикдирмей, бизни чачыб кюрешед,
  Муслиманла келишиб къалалла деб, эришед.
  Арабызны чачаргъа ол адамын иеди,
  Биз англамай турабыз, ол а ишин биледи.
  Сыйлы Къуранда Аллах сиз бёлюнмегиз дейди,
  Ол Аллахны джибиди кючлю тутугъуз дейди!
  Биригиб турмасагъыз, уллу заран салырсыз,
  Джауугъуз онглу болуб, сиз хорланыб къалырсыз.
  Аллахны бирлегенле Анга ийман салгъалла,
  Къуру къарнашладыла Ислам джолда болгъалла.
  Осебебден биригиб, сиз джарашыу туругъуз,
  Арагьызда шохлукъну, сюймекликни къуругьуз!
  Бир-биринги да кечиб, бир-биринге болушуб,
  Джау азыгъы болмагъыз, бир-биринг бла урушуб!
  Озаманда шайтанны къууандырыб къоярсыз,
  Иги этебиз деб сиз сыйлы динни оярсыз.
  Бир Аллахны буйругъу кертиси ма былайды,
  Хорлар ючюн даулашхан ол телид не англайды.
  Тюзюн билирге джумшакъ даулашхан ол халалды,
  Хорлатмазгъа эришиб даулашса уа харамды.
  Багьалы къарнашларым ол къылыкъны къоюгъуз,
  Ислам динни джаууну сиз муратын оюгьуз!
  Алай была барынг да бир-биринги сюйюгюз,
  Бир Аллах буюргъанча, къарнаш болуб джюрюгюз!
  512
  Озаманда болушур Джаратхан Аллах бизге,
  Ма бу затны осият этеди бу къарт сизге.
  БОШАМАЙМА.
  Диннге чакъырсанг, бирле бошамайбыз дейдиле,
  Аллахлары эшитиб тургъанын билмейдиле.
  Аллахы эштеди деб, эсине уа келемид,
  Неда Ол кёреди деб, андан хапар билемид?
  Ол Аллахын унутуб, рысхыгъа баш атады,
  Дуния малгъа хорлатыб сора былай айтады:
  Юйдегими ким асрар, мен да диннге бурулсам,
  Рысхы да къайдан келир, намазгъа чёгюб турсам?
  Бизден баш алыр ючюн, тюрлю сылтау къурады,
  Ол бизден башын алса боллукъду деб турады.
  Мында бизге айтханча, ол сылтауну анда да
  Айталырмы сора ол Аллахны аллында да?
  Неда ол сылтау аны азабдан къутхарырмы,
  Рысхы мени къоймады десе, башын алырмы?
  Неда дин тутхан къауум ишлемейми джашайды,
  Неда садакъа джыйыб, ол тилебми ашайды?!
  Неда алагъа биреу бир джукъламы береди,
  Неда дин тутама деб, ол ачданмы ёледи?!
  Огъесе дин тутары келмей айта болурму,
  Ийманы керти болса, къуджур сылтау къурурму?
  Ол баш алгъан сылтауду, не айтыргъа билмейин,
  Аны ичине ийман алай къолай кирмейин.
  Аны бу дуния хорлаб, анга бугъоу салгъанды,
  Рысхы тутуб иймейди, ол аллахы болгъанды.
  Ол бугъоугъа тюшгенин, кеси къайдан англасын,
  Рысхы хорлаб толтурду ол къарыусуз ангысын.
  Ол тели сёз болгъанын айтмазеди, англаса,
  513
  Мыйыда орун болуб, бир кесекчик ойласа.
  Огьесе ол бизлени телигеми санайды,
  Джаратхан Уллу Аллах бизни алай сынайды.
  Боллукъмуд бизни алдаб, ол баш алыб къутулса?
  Эштиб тургъан Аллахха къалай болур тутулса.
  Ол неге ийнаннганын ачыкълайды ол сёзю,
  Рысхыгьа эси кетиб, дуния малдады кёзю.
  Ол кюн аны сылтауу алдауукъ болуб чыкъса,
  Не айтыр ол алайда хыйлалары ачылса.
  Бу дуниягъа къул болуб, разы болуб чабады,
  Мыйысындан хайыр джокъ, рысхы башын джабады.
  Аллай адамны ангылаб, даулашмазгъа керекди,
  Андан ары оздурсанг, аманнга кетерикди.
  КЁБ ТЮРЛЮДЮ.
  Огъурлу, тынч адам деб, бир-бирлени махтайла,
  Сюзюлюб, къойча турса, къуру аны англайла.
  Адам не тынч болса да, Джаратханны билмесе,
  Ол тынчлыкъдан не келед, акъылы ишлемесе.
  Огъурлу адам дейле, аллай адамгьа бизде,
  Бир хайуан кибик ол да джашайды ичибизде.
  Аллахны унутхандан уллукёллю бармыды,
  Кесин ким джаратханны билмесе, адаммыды?
  Мени ким джаратды деб, анга эсин бурмаса,
  Джюрегине, эсине аллай акъыл урмаса.
  Андан сора махтанчакъ - кеси кёлюне джетген,
  Сёзлерине тынгласанг, тамам серине кетген.
  Бирле къарыуларына тауну аудурурбуз деб,
  Бу биз джашагъан джерни баштёбен бурурбуз деб.
  Бирле билимлерине, Аллах была тенг болуб,
  Бир къауумда байбыз деб, адамладан кенг болуб.
  514
  Бирле ариу болсала, башларын кёкге тутуб,
  Чырай была махтаныб, къалгъанланы къурутуб.
  Сыфатына бир сёз джокъ, аны тыш джанын кёрсенг,
  Ичи уа кёкрек къая, сен сёлеше тебресенг.
  Тыш джаны бир мубарек ич джаны уа къайнайды,
  Ичи бери ачылса, кимни неге санайды.
  Бизге таша болса да, ол быжылдай турады,
  Сёзлерине тынгыласанг, тюзню терсге бурады.
  Джюреклени джарады аны ауур сёзлери,
  Бир эрши къарайдыла аны къуджур кёзлери.
  Тышы ичи бир болгъан табылса да, бек азды,
  Адамланы кёбюсю болумларына базды.
  Эс бёлюрге кюрешиб, сакъ туругъуз аладан!
  Шайтаннга нёгер болгъан, ол къауум адамладан.
  Ол къылыкъланы Аллах эрши кёред, сюймейди.
  Аладан таза болгъан, джаханимде кюймейди.
  МЕНИ СЕЙИРИМ.
  Сыйлы Аллах Кеси да, Аны келечиси да,
  Ушагъусуз кюлгенни сюймелле экиси да.
  Тамбласындан хапарсыз, неге къууанч этеди,
  Неда бир билими джокъ — мындан къалай кетеди.
  Уллу къууанч этеди, ол кюлкюге берилиб,
  Кесин бошлаб чайкъалад, тёрт джанына керилиб.
  Телисине кюледи, джетмегенин билдириб,
  Неге да харх этеди, бютеу саны силкиниб.
  Кеси айтыб ызындан сора кеси кюледи,
  Бош затлагьа харх эте, кемлигин билдиреди.
  Телича, харх этеди, айыб-бюсюреу билмей.
  Башхала не айталла деб анга эсин бёлмей.
  515
  Ол неге къууанады, джаннетгеми киргенди?
  Неда анга Аллахдан сюйюмчюмю келгенди?
  Тамбла джолу къайрыды, джашауунда не кёрюр,
  Аллахы, джамагъаты разы болубму ёлюр?
  Бюгюн къууанч этерлей, неге базад кесине,
  Тар чунгургъа тюшери келмеймиди эсине?
  Хахайлаб кюлюр кибик, не къууанч бард, билмейме.
  Бу дунияны юсюнде къууаныр зат кёрмейме.
  Бюгюн ол къууандырса, тамбласында джылатыр.
  Мынга ышаныб къалма, ахыры ол сарнатыр?
  Джумшакъ ышарыб къойса, аллай бир хахай этмей,
  Сора не боллукъ эди, ол телисине кетмей?
  Кюлюучю болса адам, акъыл ёле барады,
  Мыйыдан хайыр къалмай, сылхыр болуб къалады.
  Бетин кериб, ышарыб бирлени къууандырса,
  Къаш-башын тюйюб турмай, биреуню кёлюн алса,
  Джарыкъ бетден тюбесе, анга джылы сёлешсе,
  Сыфатын тюрлендирмей, кёлюн алыб кюрешсе.
  Джар оюлгъанча кюлген — ол телини ишиди,
  Джууаш ышара билген — ол акъыллы кишиди.
  Марда барды хар затда, джаратхан Аллах салгъан,
  Уллу насыбха джетер, аны эсине алгъан.
  Ол марда къуру кюлген заманда тюлдю, англа!
  Джашау алай къуралды, сансыз этмей тынгыла!
  Хар затда да Аллахым марда салыб джаратды,
  Бизни да бу дунияда, ол мардагьа къаратды.
  Кюрешейик мардада, орталыкъда къалыргъа.
  Олду Аллах сайлагъан, разылыгъын алыргъа.
  ФИРАСАТ.
  
You have read 1 text from Karachay-Balkar literature.